Rafał JANOWICZ *
2.4. KIERUNKI ZMIAN TOŻSAMOŚCI WIELKOPOLAN
24% 21% 23% 26% 21% 27% 20% 15% 38% 36% 33% 34% 39% 22% 33% 37% 17% 21% 14% 14% 21% 8% 26% 28% 4% 7% 16% 15% 5% 16% 6% 1% 1% 2% 2% 1% 1% 4% 2% 3% 1% 1% 1% 3% 4% 3% 1% 3% 2% 3% 1% 0% 1%
jakości komunikacji ze strony administracji (samorząd, oddziały regionalne instytucji państwowych ), tj. sposobu traktowania klientów, dostępności,
zrozumiałości i otwartości na potrzeby każdego z obywateli prostoty / łatwości dostępu do informacji o pracy urzędów (łatwości
dowiedzenia się gdzie? co? i kiedy można załatwić) sposobu / formy komunikowania się władz samorządowych z
przedsiębiorcami
sposobu / formy komunikowania się władz samorządowych ze społeczeństwem
dostępu do komunikacji publicznej /prywatnej i łatwość dotarcia przy jej wykorzystaniu do miejsc zgodnych z Pana/ i potrzebami
infrastruktury drogowej dostępności usług telefonicznych (stacjonarnych / komórkowych) łatwość dostępu do internetu
1 - Fatalnie 2 3 4 5 6 7 - Znakomicie| wybitnie Trudno powiedzieć
Źródło: opracowanie własne
2.4. KIERUNKI ZMIAN TOŻSAMOŚCI WIELKOPOLAN
Omawiane badania pokazują, że tożsamość Wielkopolan podlega ewolucji. W poszczególnych omówionych powyżej wymiarach budujących tożsamość do-chodzi do przewartościowania – oczywiście tradycyjne determinanty tożsamości nie zanikają (przynajmniej nie w pełni), ale ulegają transformacjom. I tak:
– w wymiarze indywidualnym rośnie nastawienie proinnowacyjne i znaczenie wartości indywidualistycznych kosztem wartości grupowych. Ponadto znajdu-jemy sygnały przesuwania się (szczególnie u przedstawicieli młodszego poko-lenia) od wartości długiego trwania (miłość, bezpieczeństwo, zaufanie,
szacu-widualizm, indywidualność – bycie sobą, możliwość dogadzania sobie w róż-nych sprawach, dobre samopoczucie, atrakcyjny wygląd, sukces rodzinny i za-wodowy, wiedza, swoboda działalności, bycie nowoczesnym, swoboda wyraża-nia myśli, wolność, tolerancja, przedsiębiorczość, posiadanie pełnej kontroli nad tym, co się dzieje w życiu, wpływanie na życie innych, możliwość przewodze-nia innym (kierowaprzewodze-nia, brak podlegaprzewodze-nia)). Następuje także powolna reorientacja ku przyszłości kosztem do niedawna dominującej orientacji ku przeszłości (my-ślenia historycznego) oraz zmiana roli grupy i uczestnictwa społecznego w kon-stytuowaniu tożsamości (w kierunku skracania cyklu trwania więzi grupowych); – w wymiarze geograficznym słabnie poczucie więzi wynikającej z przypisania do przestrzeni i miejsca (identyfikacja się z nim), a rośnie (szczególnie u młodych ludzi) otwartość na migrację i chęć uczestnictwa w społeczności ogólnopolskiej, ogólnoeuropejskiej, globalnej;
– w wymiarze historycznym obserwujemy w Wielkopolsce słabnięcie tradycyj-nych wartości i poczucia związku z dziejami danego miejsca, bohaterami, insty-tucjami historycznymi, ale jednocześnie widzimy, że tradycja, dziedzictwo, hi-storia są na nowo odczytywane (często w wymiarze indywidualnym) i popula-ryzowane w nowy, często skomercjalizowany sposób (choć w Wielkopolsce w tym względzie mało się jeszcze dzieje);
– w wymiarze socjologicznym obserwujemy zmiany w sposobie traktowania od-rębności funkcjonującej w świadomości zbiorowej, np. rośnie liczba żyjących samotnie. To samo dotyczy tożsamości związanej z sąsiedztwem czy lokalno-ścią, która zastępowana jest przez społeczności sieciowe (tworzone w Interne-cie). Ponadto coraz ważniejszą grupą odniesienia staje się „przedsiębiorstwo”, które coraz częściej zaczyna przejmować część funkcji państwa i samorządu (edukacja zawodowa, opieka socjalna, ubezpieczenia, organizacja czasu wolne-go, uczestnictwo w kulturze, transfer wartości, opieka zdrowotna). Ponadto za-ciera się myślenie o Wielkopolanach, a nasila się myślenie w kategoriach opo-zycji: Poznaniacy kontra mieszkańcy pozostałych części Wielkopolski (którzy z kolei zaczynają się identyfikować z mniejszym rejonami geograficznymi – ziemią leszczyńską, ziemią pilską, ziemią konińską, ziemią kaliską i ostrowską etc.). Obserwujemy także coraz bardziej instrumentalne traktowanie grupy przez jednostki – widzimy odwrócenie ról: to grupa służy celom jednostki, a nie jednostka celom grupy;
– w wymiarze ekonomicznym poczucie wspólnoty gospodarowania, kooperacji zderza się z koniecznością silnej konkurencji i braku zaufania w biznesie, co w efekcie prowadzi do słabej współpracy konkurencyjnej i blokuje tworzenie oraz transfer innowacji w regionie. Wielkopolanie postrzegają gospodarkę wielkopolską jako dość tradycyjną, co w czasach budowy gospodarki opartej na innowacji i na wiedzy daje poczucie niższej jej atrakcyjności;
ferencji politycznych oraz słabnięcie społeczeństwa obywatelskiego i angażo-wania się Wielkopolan w różnego typu aktywności społeczno-polityczne. Nale-ży także zwrócić uwagę na to, że tożsamość konsumencka zaczyna przeważać nad tożsamością obywatelską (co przejawia się m.in. w słabnącym poziomie partycypacji społecznej w życiu społeczno- politycznym);
– w wymiarze antropologicznym i etnograficznym, rozumianym jako świadomość dziedzictwa kulturowego, rozumienia i odczytywania znaczeń, symboli, obser-wujemy słabnięcie znaczenia tradycyjnych czynników budujących tożsamość regionalną, przy jednoczesnym braku tworzenia współczesnych dla nich regio-nalnych symboli alternatywnych, które byłyby już silnie wpisane w rzeczywi-stość Wielkopolski;
– w wymiarze urbanistyczno-architektonicznym Wielkopolanie z reguły nie two-rzą wspólnoty ze względu na formy budownictwa i układy przestrzenne, nie mają poczucia posiadania czytelnych i atrakcyjnych wyróżników regionu w tym obszarze;
– w wymiarze informacyjnym obserwujemy z jednej strony upowszechnianie narzędzi komunikacji i rosnący dostęp do światowych zasobów informacyjnych w różnych obszarach wiedzy, kultury, życia społecznego, ale z drugiej strony pewne poczucie zagubienia i wykluczenia wynikające z niedorozwoju infra-struktury i niedostosowania języka komunikacji do odbiorców.
Reasumując, w Wielkopolsce zaobserwować można słabnięcie tradycyjnie rozu-mianej tożsamości regionalnej i upowszechnianie się „wielotożsamości” [6], zależnej od środowiska, miejsca i czasu, w którym w danej chwili funkcjonuje dana jednostka czy grupa.
LITERATURA
[1] Dzikowska E., Tożsamość wrocławia(n), czyli o możliwościach życia ponad podziałami, w: Żuk P., Pluta P., My wrocławianie. Społeczna przestrzeń miasta, Wrocław 2006. [2] Encyklopedia socjologii, Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2002.
[3] Olechnicki K., Załęcki P., Słownik socjologiczny, Graffiti BC, Toruń 1997.
[4] Sztompka P., Socjologia. Analiza społeczeństwa, Wydawnictwo ZNAK, Kraków 2009. [5] Wielka Encyklopedia PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, t. 27, Warszawa 2005. [6] Zacher L.W., Transformacje społeczeństw od informacji do wiedzy, Wydawnictwo
.H. Beck, Warszawa 2007. [7] www.pentor.pl