Region Wielkopolski, zgodnie z wynikami pierwszej części raportu, jest regio-nem o wysokim nasyceniu podmiotów gospodarczych, w tym z branż innowacyj-nych. Szczególnie te podmioty, choć dotyczy to także pozostałych branż, charakte-ryzują się wysokim popytem na finansowanie zewnętrzne oraz specyficzne usługi finansowe. Obok zaprezentowanych możliwości finansowania na rynku bankowym i pozabankowym dostępnych dla podmiotów prowadzących działalność gospodar-czą funkcjonuje wiele innych możliwości, z których coraz szerzej korzystają przedsiębiorstwa w Wielkopolsce. Zaliczyć do nich należy np. (1) możliwość po-większania kapitału własnego w drodze emisji akcji – co jest szczególnie istotne dla mniejszych spółek oraz małych i średnich przedsiębiorstw – poprzez funkcjo-nowanie rynku New Connect na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie, (2) działanie Krajowego Funduszu Kapitałowego, (3) dotacje unijne, (3) działal-ność parków technologicznych – trzy duże ośrodki w Wielkopolsce. Należy rów-nież wspomnieć o (4) programach opcyjnych, jako innowacyjnym narzędziu mo-tywującym pracowników sektora technologicznego. Na rynku finansowym w Wielkopolsce dostępnych jest również wiele innych możliwości finansowania, takich jak np.:
– usługi dla podmiotów rozpoczynających działalność, jak i o dłuższej historii, dla MSP i dużych.; wśród nich są specjalne rachunki dla nowych firm w ofer-cie: Banku BPH, Banku BPS, Banku Millennium, BNP Paribas Fortis, Banku BZ WBK, HSBC Bank, Kredyt Bank, Lukas Bank, Pekao S.A., PKO BP, Deut-sche Bank PBC;
– zróżnicowana oferta rachunków walutowych dla podmiotów handlujących z za-granicą – z reguły w pakietach z innymi usługami – które są dostępne w ofercie większości banków;
– cash management – dostępne już nie tylko dla dużych firm, ale także małych i średnich.
Należy zwrócić równocześnie uwagę, iż na rynku finansowym w Wielkopolsce występuje równocześnie wiele negatywnych zjawisk, wśród których najistotniej-szym jest niefunkcjonowanie rządowego systemu poręczeń kredytów dla przedsię-biorstw, co innymi słowy oznacza, że system istniejący od czerwca 2009 roku nie został ciągle uruchomiony, a podejmowane próby jego działania są nieprawidłowe i mało zachęcające dla firm. Jak się podkreśla, jest to jedna z głównych przyczyn niskiej innowacyjności mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Zgodnie z wyni-kami badań przeprowadzonymi przez PARP w przedsiębiorstwach tej wielkości tylko 26% wprowadziło w ostatnich trzech latach jakiekolwiek innowacje, a 74% nie zamierza tego robić w przyszłości. Inne bariery to: wysokie koszty zmian, utrudniony dostęp do finansowania, w tym funduszy unijnych, oraz biurokracja.
banki, jak np. leasing czy faktoring. Doświadczenia wskazują jednak, że częściej są one dostępne za pośrednictwem odrębnych instytucji finansowych, często z więk-szościowym udziałem banków w ich kapitale.
Istotną rolę w finansowaniu przedsiębiorstw odgrywają w Polsce i Wielkopolsce fundusze pożyczkowe i poręczeniowe. Właściciele małych i średnich przedsiębiorstw – zgodnie z wynikami badań B. Bartkowiak [2] – ich szczególnej roli upatrują w: – poprawie szans w dostępie do zewnętrznych źródeł finansowania – 99,8%, – kreowaniu dobrej historii kredytowej przedsiębiorstwa – 99,2%,
– możliwości dostępu do lokalnych i regionalnych usług finansowych (pożyczka, kredyt bankowy) – 68,3%,
– możliwości uzyskania pomocy w obecnym etapie działalności – 27,5%.
Rys. 5.1. Kapitały funduszy poręczeniowych w Polsce (mln zł). Źródło: Raport o stanie Funduszu Poręczeń Kredytowych w Polsce. Stan na dzień 31.12.2008, Krajowe
Stowarzy-szenie Funduszy Poręczeniowych.
O dużym zainteresowaniu tą formą pozyskiwania kapitału świadczy ich dyna-mika wzrostu kapitału z funduszy poręczeniowych w Polsce. Jak wskazują dane zawarte na rys. 5.1, w 2008 roku fundusze te wyniosły 589 mln zł.
– Fundusz Promocji i Rozwoju Województwa Wielkopolskiego S.A., 61-846 Poznań, Strzelecka 49 („Victoria Center”),
– Powiatowy Fundusz Poręczeń Kredytowych działający w ramach Gnieź-nieńskiej Agencji Rozwoju Gospodarczego Sp. z o.o., 62-200 Gniezno, sie-dziba: ul. Kasprowicza 8, biuro: ul. Rynek 10/1
– Samorządowy Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. w Gostyniu, 63-800 Gostyń, 1 Maja 1,
– Poznański Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o., Poznań, al. Marcin-kowskiego 20,
– Jarociński Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o., Jarocin 63-200, al. Niepodległości 10. 600 500 400 300 200 100 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Fundusz poręczeniowy (data powstania) Kapitał [tys. zł] Wartość udzielonych poręczeń [tys. zł] Liczba udzielonych poręczeń Struktura funduszy według warto-ści udzielo-nych poręczeń Fundusz Promocji i Rozwoju
Woje-wództwa Wielkopolskiego S.A. (2002) 29 776 29 972 259 36,2 Poznański Fundusz Poręczeń
Kredyto-wych Sp. z o.o. (2000) 15 572 30 547 253 36,9 Powiatowy Fundusz Poręczeń
Kredy-towych działający w ramach Gnieź-nieńskiej Agencji Rozwoju Gospo-darczego Sp. z o.o. (2000)
661 0 0 -
Samorządowy Fundusz Poręczeń Kre-dytowych Sp. z o.o. w Gostyniu (2003)
9 999 21 129 229 25,5 Jarociński Fundusz Poręczeń
Kredyto-wych Sp. z o.o (2005) 2 583 1 124 45 1,4
Razem 58 591 82 772 786 100,0
Udział funduszy w Wielkopolsce
w funduszach w Polsce [%] 9,7 9,7 13,8
Wszystkie fundusze w Polsce 606612 863 893 5 684 Średnia dla wszystkich funduszy
w Polsce 12 380 17 630 116 Średnia dla wszystkich funduszy
w Wielkopolsce 11 718 16 554 157
Mediana dla wszystkich funduszy
w Polsce 7 873 6 688 49
Źródło: opracowanie własne na podstawie [3]
Fundusze poręczeniowe w Wielkopolsce udzieliły przedsiębiorstwom w 2008 roku 786 poręczeń o wartości 29,972 tys. zł, co stanowiło odpowiednio: 13,8% liczby poręczeń i 9,7% ich ogólnej wartości w Polsce (por. tabela 5.3).
do 10 11-49 50-250 powyżej 250 Fundusz poręczeniowy Warto ść [tys. z ł] Liczba Warto ść [tys. z ł] Liczba Warto ść [tys. z ł] Liczba Warto ść [tys. z ł] Liczba
Fundusz Promocji i Rozwoju Województwa Wielkopolskiego S.A.
10 680 145 13 944 101 5 349 13 0 0 Poznański Fundusz Poręczeń
Kredytowych Sp. z o.o. 16 070 167 12 557 78 1920 8 0 0 Powiatowy Fundusz Poręczeń
Kredytowych działający w ramach Gnieźnieńskiej Agen-cji Rozwoju Gospodarczego Sp. z o.o.
0 0 0 0 0 0 0 0
Samorządowy Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. w Go-styniu
11 749 166 8 017 55 1 363 8 0 0 Jarociński Fundusz Poręczeń
Kredytowych Sp. z o.o. 886 42 238 3 0 0 0 0
Razem 39 385 520 34 756 237 8 628 29 0 0
Udział funduszy w
Wielkopol-sce w funduszach w PolWielkopol-sce [%] 10,8 13,6 11,6 14,8 10,4 11,6 - -
wszystkie fundusze w Polsce 364 952 3 830
295
697 1 601 82 935 250 1 725 3 średnia dla wszystkich funduszy
w Polsce 7 448 78 6 035 33 1 693 5 35 0 Średnia dla wszystkich
fundu-szy w Wielkopolsce 7 877 104 6 951 47 1 726 6 - -
mediana dla wszystkich funduszy
w Polsce 2 884 40 1 721 12 190 1 0 0
Źródło: opracowanie własne na podstawie [3]
Odnosząc te wielkości do wartości względnych dla polskich funduszy poręcze-niowych, należy stwierdzić, że średnia wartość kapitału i średnia wartość udzielo-nych funduszy poręczeniowych w Wielkopolsce jest niższa od średniej krajowej. Wyższa jest jedynie średnia liczba udzielonych poręczeń, co może świadczyć też o ich rozdrobnieniu.
kości zatrudnionych wskazuje, że 66,1% poręczeń udzielono mikro, 30,2% małym oraz 3,7% średnim przedsiębiorstwom. Z kolei struktura wartości udzielonych poręczeń kształtowała się odpowiednio: 47,6%, 42,0% oraz 10,4%. Zatem w poli-tyce poręczeniowej w Wielkopolsce preferowano mikro i małe firmy, a więc firmy słabsze kapitałowo. Należy dodać, że wartości średnie dla badanego regionu były w tym wypadku wyższe niż w całej gospodarce.
Interesującym źródłem pozyskania środków finansowych dla przedsiębiorstw są fundusze pożyczkowe. Zgodnie z wynikami badań B. Bartkowiak i M. Korola można stwierdzić, że stan funduszy pożyczkowych w Polsce w połowie 2009 roku, syntetycznie ujmując, przedstawiał się następująco:
– w Polsce działają 64 instytucje prowadzące 70 funduszy pożyczkowych, pod-czas gdy w latach 2000-2005 przybyły 23 fundusze, to w latach 2006-2008 liczba funduszy nie zmieniła się;
– fundusze dysponowały łącznie kapitałem o wartości 978 mln zł, podczas gdy na koniec 2003 roku fundusze dysponowały kapitałem 368,3 mln zł. Zatem w cią-gu pięciu lat wartość funduszy pożyczkowych potroiła się;
– fundusze udzieliły od początku swojej działalności ponad 180,8 tys. szt. Poży-czek, z czego w latach 2003-2008 udzielono prawie 90 tys.;
– łączna wartość udzielonych pożyczek od początku działalności to blisko 3009 mln zł;
– przeciętna wartość pożyczki to 16,6 tys. zł;
– pożyczki udzielano średnio 33,2 miesięcy (bez funduszu mikro na 43,6 miesiąca); – wskaźnik strat (liczony jako relacja wartości kapitału pożyczek straconych do
wartości wypłaconych pożyczek ogółem) wahał się w przedziale od 0,1% do 9,0%, a przeciętny wyniósł 1,67% (1,65% na koniec 2008 roku), wskaźnik strat w przypadku kredytów przedsiębiorstw w bankach komercyjnych wyniósł – 4,57% (wg raportu KNF na dzień 30.09.2007);
– w roku 2008 dzięki funduszom powstało w Polsce 6 tys. miejsc pracy.
W Wielkopolsce działalność pożyczkową świadczą cztery instytucje, obsługu-jące pięć funduszy. Należy podkreślić, że działalność ta ma już piętnastoletnią tra-dycję, dłuższą od działalności poręczeniowej, ponieważ pierwsze fundusze po-życzkowe powstały w 1995 i 1996 roku. Potencjał pożyczkowy województwa mie-rzony wartością kapitału pożyczkowego nie jest imponujący, ponieważ stanowi zaledwie 4,4% ogółu kapitału w Polsce (por. tabela 5.4).
W regionie wielkopolskim działają następujące fundusze pożyczkowe:
– Fundacja Kaliski Inkubator Przedsiębiorczości, Kalisz 62-800 ul. Częstochow-ska 25, www.kip.kalisz.pl, frp@kip.kalisz.pl, tel. 62 765 60 56 lub 62 765 60 56, – Stowarzyszenie „Ostrzeszowskie Centrum Przedsiębiorczości”, Ostrzeszów,
63-500 ul. Przemysłowa 27, www.socp.clik.pl, frp@clik.pl, tel. 62 730 17 32 lub 62 730 48 98,
61 656 53 66
– Cech Rzemiosł Różnych Fundusz Rozwoju Przedsiębiorczości, Śrem 63-100 ul. Kolejowa 10, frp_srem@poczta.onet.pl, tel. 61 283 91 77 lub 61 283 59 53 – Subregionalny Fundusz Pożyczkowy „Wielkopolska Północ”, Piła 64-920
al. Niepodległości 37, www.pfp.com.pl, pfp@pfp.com.pl, tel. 67 211 62 90 lub 067 211 62 90, (fundusz prowadzony przez Polską Fundację Przedsiębiorczości).
Tabela 5.4. Ranking województw według kapitału pożyczkowego na tle liczby i wartości udzielonych pożyczek oraz średniej wartości pożyczki (stan na 31.12.2007 rok)
Kapitał
pożyczkowy pożyczek Wartość Liczba pożyczek Województwo mln zł % mln zł % tys. szt. % Przeciętna pożyczka [tys. zł] Liczba instytucji prowa- dzących fundusz Ogółem 823,2 100,0 2 383,8 100,0 151 855 100,0 15,7 67 Mazowieckie 180,5 21,9 1 083,7 45,5 123 257 81,2 8,8 8 Zachodniopo-morskie 121,5 14,8 232,3 9,7 3 479 2,3 66,8 4 Śląskie 120,8 14,7 174,2 7,3 2 844 1,9 61,2 8 Małopolskie 65,1 7.9 148,4 6,2 8 009 5,3 18,5 5 Opolskie 53,9 6,6 182,1 7,6 1 945 1,3 93,9 2 Warmińs.-mazur. 44,8 5,4 68,6 2,9 1 449 1,0 47,3 6 Dolnośląskie 36,2 4,4 113,0 4,7 1 992 1,3 56,7 5 Wielkopolskie 35,8 4,4 56,0 2,3 1 430 0,9 39,2 4 Świętokrzyskie 35,3 4,3 66,1 2,8 1 260 0,8 52,5 2 Łódzkie 30,6 3,7 87,3 3,7 1 700 1,1 51,3 5 Pomorskie 25,1 3,0 38,6 1,6 1 383 0,9 27,9 4 Lubelskie 24,3 3,0 32,3 1,4 656 0,4 49,2 1 Kujawsko-pom. 13,7 1,7 19,9 0,8 484 0,3 41,1 2 Podlaskie 13,0 1,6 34,6 1,5 724 0,5 47,8 3 Podkarpackie 12,6 1,5 33,1 1,4 721 0,5 45,9 5 Lubuskie 9,9 1,2 13,7 0,6 522 0,3 26,3 3 Źródło: [2]
Największym funduszem jest Wielkopolska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczo-ści Spółka z Ograniczoną OdpowiedzialnoPrzedsiębiorczo-ścią, która jest dziesiątym funduszem pożyczkowym w Polsce (por. tabela 5.5). Syntetyczna charakterystyka funduszy pożyczkowych w Wielkopolsce prezentuje się następująco:
– fundusze dysponowały łącznie kapitałem o wartości 38,4 mln zł, (lokata 9., kapitał funduszy w Polsce 978 mln zł),
– udzieliły od początku swojej działalności ponad 1,72 tys. szt. Pożyczek (lokata 9., w Polsce fundusze udzieliły 180 tys. szt. pożyczek),
– łączna wartość udzielonych pożyczek od początku działalności to 76 mln zł (lokata 10.: w Polsce fundusze udzieliły pożyczek wartości 3009 mln zł), – przeciętna wartość pożyczki to 44,4 tys. zł ( lokata 12., średnia wartość
pożycz-ki funduszu w Polsce to 16,6 tys. zł.).
Analizując dane zawarte w tabeli 5.4, należy stwierdzić, że średnia wartość ka-pitału, liczba i wartość udzielonych pożyczek w Wielkopolsce znacznie odbiegała od średniej krajowej. Taka sytuacja musi pozostawać w związku z podnoszoną już niską innowacyjnością wielkopolskich przedsiębiorstw.
Tabela 5.5. Fundusze pożyczkowe w Polsce i Wielkopolsce w 2008 roku
Fundusz pożyczkowy Rok pierw-szego poręcze-nia Kapitał (pozycja według kryterium wartości kapitału wśród wszystkich funduszy w Polsce) Wartość udzielonych pożyczek od początku działalności Liczba udzie-lonych poży-czek od początku działalności Wielkopolska Agencja Rozwoju
Przedsiębiorczości Sp z o.o. 2004 27 671 (10) 46 512 638 Fundacja Kaliski Inkubator
Przed-siębiorczości 1995 7 173 (37) 15 640 448 Cech Rzemiosł Różnych Fundusz
Rozwoju Przedsiębiorczości
w Śremie 1996 1 984 (54) 6 989 290 Stowarzyszenie „Ostrzeszowskie
Centrum Przedsiębiorczości” 1996 1 609 (58) 7 330 345
Razem - 38 437 76 471 1721
średnia dla wszystkich funduszy
w Wielkopolsce - 9 609,3 19 117,8 430
wszystkie fundusze w Polsce - 978 042 2 994 924 180 237 średnia dla wszystkich funduszy
w Polsce - 15 282 46 976 2816
Źródło: opracowanie własne na podstawie [3]
Charakteryzując z kolei rynek leasingowy w Polsce, należy stwierdzić, że reprezen-towany jest on przez Związek Przedsiębiorstw Leasingowych, który zrzesza 35 firm leasingowych, co stanowi 90% rynku leasingowego. W latach 2004-2007 średniorocz-ny jego wzrost wyniósł 32%, wyprzedzając znacznie dynamikę inwestycji w
gospo-W 2008 roku rynek leasingu z wyprzedzeniem zareagował na nadchodzące spowol-nienie gospodarcze, notując spadki obrotu już od maja 2008 roku. Do wyhamowania całego rynku najbardziej przyczynił się sektor pojazdów ciężarowych, osiągając w drugiej połowie roku spadki rzędu 40%. Branża transportowa jako pierwsza zarea-gowała na rozpoczętą już w II kwartale 2008 roku recesję gospodarczą w strefie euro.
Tabela 5.6. Rynek leasingowy i inwestycje w Polsce w latach 2004-2005
Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Rynek leasingu ogółem [mld zł] 14,2 16,3 21,8 32,6 32,9 23,0
- zmiana r/r [%] 28 15 34 50 1 -30 Inwestycje w Polsce ogółem [mld zł] 120 131 155 193 213 217
- realna zmiana r/r [%] 6,4 6,5 14,9 17,6 8,2 -1,5
Źródło: [13]
Tabela 5.7. Struktura rynku leasingowego w Polsce w 2009 roku
Przedmiot leasingu Wartość [mln zł] Struktura [%]
Pojazdy 12 117 52,7
- samochody osobowe i dostawcze 8 242 35,8
- pojazdy ciężarowe 3 317 14,4
- pozostałe pojazdy 559 2,4
Maszyny 7 649 33,3
IT 469 2,0
Samoloty, statki, kolej 544 2,4
Pozostałe ruchomości 141 0,6
Ruchomości razem 20 920 91,0
Nieruchomości 2 073 9,0
- obiekty handlowe i usługowe 1 140 5,0
- budynki przemysłowe 290 1,3
- obiekty biurowe 228 1,0
- inne 415 1,8
Leasing ogółem 22 994 100
Źródło: [13]
Relatywnie niski spadek inwestycji w 2009 roku jest zasługą publicznych inwesty-cji infrastrukturalnych, w znacznym stopniu współfinansowanych przez fundusze unij-ne. Istotne wyhamowanie spadków w branży leasingowej w IV kwartale 2009 roku
Wskaźnik penetracji leasingu w inwestycjach ogółem spadł do poziomu 10,5% (tabe- la 5.6), istotnie poniżej średniej europejskiej. Generalnie, analizując dane zawarte w ta-beli 5.7, należy stwierdzić, iż strukturę leasingu można uznać za poprawną, ponieważ dominują w niej samochody osobowe i dostawcze (52,7%) oraz maszyny (33,3%).
Analizę rynku faktoringowego w Polsce należy poprzedzić uwagą, iż w ostat-nich miesiącach obserwuje się na rynku, tak krajowym, jak i w Wielkopolsce, nie-korzystne zjawisko związane z kredytem handlowym. Mianowicie, część pomio-tów gospodarczych – głównie mikro i małe przedsiębiorstwa – ma coraz więcej problemów wynikających z przedłużających się terminów płatności partnerów biznesowych. Jest to istotna uwaga, ponieważ, jak już wskazywano, z usług fakto-ringu korzystają przede wszystkim firmy prowadzące aktywną politykę w zakresie kredytu handlowego.
Jak wskazują dane zawarte w tabelach 5.8 i 5.9, wartość wykupionych wierzy-telności wynosiła 25,6 mln zł, w czym prawie po połowie partycypowały banki i firmy faktoringowe. W strukturze faktoringu dominował faktoring krajowy, pod-czas gdy faktoring zagraniczny stanowił jego niewielką część: stosunek faktoringu krajowego do zagranicznego wynosił 1:10. Należy podkreślić, iż w obsłudze fakto-ringu zagranicznego, importowego i eksportowego zdecydowanie dominowały firmy faktoringowe w porównaniu z bankami. Oznaczałoby to, że są one, w po-równaniu z bankami, mniej wrażliwe na ryzyko związane z transakcjami przepro-wadzanymi na rynku międzynarodowym. Firmy faktoringowe oferowały również w większej części faktoring z regresem, a więc partycypowały w transakcjach związanych z większym ryzykiem.
Tabela 5.8. Wartość wykupionych wierzytelności w 2006 roku w mln zł
Wyszczególnienie Ogółem faktoringowe Firmy Banki
Ogółem 25 575 14 261 11 314
Faktoring krajowy 23 437 12 693 10 744 faktoring z regresem 16 519 10 106 6 412 faktoring bez regresu 5 802 1 650 4 152 faktoring mieszany 1 117 937 180 Faktoring zagraniczny 2 138 1 569 569 faktoring eksportowy 1 828 1 297 531 faktoring importowy 309 271 38
Źródło: [5]
Badając wartość zaangażowanych środków finansowych związanych z działal-nością faktoringową, należy stwierdzić, że występują w zasadzie podobne tenden-cje, jak w wypadku wykupywanych wierzytelności. Dominuje więc faktoring
kra-ringowych.
Tablela 5.9. Wartość zaangażowanych środków finansowych w 2006 roku w mln zł
Wyszczególnienie Ogółem faktoringowe Firmy Banki
Ogółem 3 549 1 767 1 782
Faktoring krajowy 3 239 1 527 1 712 faktoring z regresem 2 358 1 276 1 082 faktoring bez regresu 707 108 599 faktoring mieszany 175 144 31 Faktoring zagraniczny 310 239 70 faktoring eksportowy 309 239 70
faktoring importowy 1 0 1
Źródło: [5]
Podejmując próbę oceny finansowania przedsiębiorstw poprzez venture capital, należy zaznaczyć, że w tegorocznym Raporcie Polskiego Stowarzyszenia Inwesto-rów Kapitałowych wprowadzono modyfikacje w zakresie etapów inwestycji. Hi-storycznie rzecz biorąc, segment venture capital obejmował inwestycje na pozio-mie seed, start-up oraz ekspansję przedsiębiorstwa. Począwszy od 2008 roku inwe-stycje w fazie ekspansji zostały zastąpione przez dwa nowe etapy inwestycji: ven-ture – odnoszące się do późniejszego etapu rozwoju firmy, oraz finansowanie wzrostu. Faza venture dotyczy więc późniejszego etapu działalności przedsiębior-stwa, mianowicie finansowania rozwoju spółki zarówno po, jak i przed osiągnię-ciem progu rentowności. Natomiast finansowanie wzrostu obejmuje finansowanie, najczęściej mniejszościowe, ale niekoniecznie, stosunkowo dojrzałych spółek. Kapitał tego typu może zostać wykorzystany na rozszerzenie lub restrukturyzację działalności, wejście na nowe rynki, sfinansowanie znaczącego przejęcia bez zmiany kontroli.
Analizując dane zawarte w tabeli 5.10, należy stwierdzić, że wykorzystanie venture capital w finansowaniu przedsiębiorstw rośnie bardzo dynamicznie. Naj-większy – ośmiokrotny – wzrost w wykorzystaniu środków finansowych z tego źródła związany był w latach 2007 i 2008 z fazą start-up. Dużą dynamiką charakte-ryzowały się również: zasiew (150%), venture w późniejszym etapie (99,4%), wy-kupy (91,0%) i finansowanie wzrostu (76%). W niewielkim stopniu wykorzysty-wano venture capitał do finansowania procesów restrukturyzacji (5,3%). Niewielka i malejąca jest liczba podmiotów gospodarczych korzystających z tego źródła fi-nansowania.
2008-2009 2007 2008 Faza rozwoju Kwota inwesty-cji [tys. €] Struktu-ra [%] Liczba spółek Struktu-ra [%] Kwota inwesty-cji [tys. €] Struktu-ra [%] Liczba spółek Struktu-ra [%] Kwota inwestycji -dynamika (2008/07) Zasiew 2 483 0,4 4 6,2 3 725 0,6 10 15,9 150,0 Start-up 1 815 0,3 9 13,8 14 900 2,4 14 22,2 820,9 Venture – póżniejszy etap 35 911 5,3 17 26,2 35 687 5,7 17 27,0 99,4 Venture ogółem 40 208 5,9 30 46,2 54 312 8,6 40 63,5 135,1 Finansowanie wzrostu 95 375 14,0 8 12,3 72 454 11,5 5 7,9 76,0 Restrukturyzacja 1 257 0,2 1 1,5 68 0,0 1 1,6 5,3 Refinansowanie 1 118 0,2 1 1,5 0 0,0 0 0,0 - Wykupy 545 560 79,8 27 41,5 501 122 79,8 17 27,0 91,9 Razem 683 518 100,0 65 100,0 627 957 100,0 63 100,0 91,9
Źródło: Obliczenia własne na podstawie [9]
Szczegółowe badanie struktury branżowej venture capital (tab. 5.11) prowadzi do wniosku, że jest ono raczej rozproszone. Inwestycje finansowane są z tego źró-dła w dziedzinie telekomunikacji i mediów (27,0%, IT (11,0%), oraz produkcji dla biznesu, biotechnologii, branży farmaceutycznej i medycznej (po 9,5%). O blisko połowę spadło natomiast wykorzystanie venture capital w budownictwie oraz energetyce i surowcach oraz w zakresie usług finansowych, co w dużej mierze było konsekwencją kryzysu gospodarczego. W Polsce, w tym w Wielkopolsce, istnieją wspomniane już sieci aniołów biznesu, które starają się efektywnie i skutecznie łączyć wymagania zainteresowanych stron, wywoływane zwłaszcza występowa-niem w Polsce tzw. luki kapitałowej. Luka ta związana jest z niewielką liczbą in-westorów zainteresowanych inwestycjami o wartości 100 tys. zł do 1mln zł oraz finansowaniem projektów o podwyższonym poziomie ryzyka inwestycyjnego.
Jak się podkreśla, firmy tworzone w celu komercjalizacji innowacji lub posiada-jące krótką historię działalności, zwykle nie posiadają wymaganego przez banki poziomu wiarygodności kredytowej, co jest warunkiem wystarczającym do odrzu-cenia starań o kredyt bankowy. Równocześnie nie spełniają one wymagań obowią-zujących na publicznym rynku kapitałowym. Należy jeszcze wspomnieć o pew-nych możliwościach w tym zakresie, jakie stwarza Portal Wielkopolska Platforma Innowacyjna, który stara się zapewnić wymianę informacji i współpracę pomiędzy jednostkami naukowo-badawczymi a zainteresowanymi instytucjami.
2007 2008 Branża Kwota inwestycji [tys. €] Struk-tura [%] Liczba spółek Struk-tura [%] Kwota inwe-stycji [tys. €] Struk-tura [%] Liczba spółek Struk-tura [%] Produkcja dla biznesu 138 227 20,2 11 16,9 81 360 13,0 6 9,5 Usługi dla biznesu 2 600 0,4 1 1,5 22 568 3,6 3 4,8 Chemia i gospo-darka materiałowa 875 0,1 1 1,5 0 0,0 0 0,0 Telekomunikacja i media 11 835 1,7 17 26,2 5 931 0,9 17 27,0 IT 26 263 3,8 5 7,7 19 045 3,0 7 11,1 Budownictwo 12 763 1,9 3 4,6 5 144 0,8 1 1,6 Dobra konsump-cyjne – produkcja i dystrybucja 74 716 10,9 6 9,2 142 100 22,6 6 9,5 Branża konsump-cyjna – inne 6 261 0,9 4 6,2 1 869 0,3 4 6,3 Energetyka i surowce 62 040 9,1 2 3,1 56 139 8,9 2 3,2 Usługi finansowe 133 462 19,5 8 12,3 45 957 7,3 4 6,3 Branża medyczna, farmaceutyczna, biotechnologia 102 757 15,0 5 7,7 60 463 9,6 6 9,5 Transport 111 718 16,3 2 3,1 173 370 27,6 3 4,8 Inne 0 0,0 0 0,0 14 011 2,2 4 6,3 Inwestycje ogółem 683 518 100,0 65 100,0 627 957 100,0 63 100,0 Źródło: [9]
5.4. PODSUMOWANIE
Można oczekiwać, że w najbliższym okresie banki nie zmienią swojej polityki w zakresie kredytowania małych i średnich przedsiębiorstw i utrzymają ją na obec-nym poziomie. Zasady (procedury) przyznawania kredytów nie ulegną ani za-ostrzeniu, ani złagodzeniu, marże utrzymają się na obecnym niskim poziomie, podobnie jak prowizje i opłaty związane z obsługą kredytów. Można oczekiwać, że zadłużenie będą zwiększać przede wszystkim przedsiębiorstwa inwestujące, wzro-sną również potrzeby finansowe firm związanych z sektorem samochodowym, usługami transportowymi, handlem oraz przetwórstwem przemysłowym. Banki nadal będą walczyć o klientów sektora MSP, a oferty różnych banków będą ulega-ły ujednoliceniu pod względem kosztów i zakresu oferowanych usług.
[1] Bartkiewicz P., Źródła finansowania przedsiębiorstw, w: Zarządzanie finansami przed-siębiorstw, w: Podstawy teoretyczne, przykłady ,zadania, Blanke-Ławniczak K., Bart-kiewicz P., .Szczepański M.,(red.), rozdz. 2., Wyd. Politechniki Poznańskiej, 2007. [2] Bartkowiak B., Fundusze pożyczkowe i poręczeniowe w finansowaniu małych i
śred-nich przedsiębiorstw w Polsce, CeDeWy. Platinium, Warszawa 2009.
[3] Bartkowiak B., Korol M., Fundusze pożyczkowe w Polsce, wspierające mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa według stanu na 30 czerwca 2009 r., Raport nr 12/2009 Pol-skie Stowarzyszenie Funduszy Pożyczkowych.
[4] Bielawska A., Finansowanie procesu powstawania oraz rozwoju mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw, w: Małe i średnie przedsiębiorstwa – szkice o współczesnej przedsiębiorczości, T. Łuczka (red.) Wyd. II, Wyd. Politechniki Poznańskiej, 2007. [5] Działalność faktoringowa przedsiębiorstw finansowych w 2006 roku, GUS,
Warsza-wa, dnia 30.03.2007 r.
[6] Gostomski E., Bankowość międzynarodowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskie-go, Gdańsk 2010.
[7] Kapitał dla firm 2010, IPO. Pl
[8] Łuczka T., Kapitał obcy w małym i średnim przedsiębiorstwie. Wybrane aspekty mi-kro- i makroekonomiczne, PWN, Warszawa-Poznań 2001.
[9] Polskie stowarzyszenie inwestorów kapitałowych, protokół dostępu: [10] http://www.ppea.org.pl/new/aktualnosci.php?art=425 [21.04.2010]
[11] http://ksu.parp.gov.pl/pl/info_biezace/art_analityczne/z_funduszy_poreczeniowych_korzy sta_coraz_liczniejsza_grupa_prcowrzedsiebio [21.04.2010
[12] Raport o sytuacji banków w 2009 roku, Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, War-szawa 2010.
[13] Szambelańczyk J., Banki spółdzielcze w Polsce w procesach zmian systemowych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2006.
[14] Związek Przedsiębiorstw Leasingowych, protokół dostępu: http://www.leasing. org.pl/statystyki/2009 [02.05.2010]