Kluczowe elementy warunkujące wzrost sprawności systemu zarządzania kryzysowego w województwie dolnośląskim

Elementy systemu zarządzania kryzysowego wymagające wprowadzenia zmian w celu podniesienia sprawności funkcjonowania systemu w województwie dol­ nośląskim to:

– uregulowania prawne w zakresie zarządzania kryzysowego; – elementy ochrony przeciwpowodziowej;

– zagospodarowanie obszarów zagrożonych;

– organizacja pracy w jednostkach administracji publicznej.

Doprecyzowania wymagają uregulowania prawne dotyczące zarządzania kryzy­ sowego w zakresie kompetencji oraz odpowiedzialności np. starosty w stosunku do gminy tak, by ich kompetencje na siebie nie zachodziły. Istotne jest też szczegółowe

81 Ibidem, s. 21–22.

82 L. Jelonek, J. Gierczak, Powódź w zlewni Nysy Łużyckiej – sierpień–wrzesień 2010 r. oraz jej skutki dla osłony hydrometeorologicznej na terenie powiatu zgorzeleckiego, Zgorzelec, 25.10.2010 r. – prezentacja multimedialna.

określenie zakresu obowiązków służb biorących udział w akcji przeciwpowodzio­ wej, w szczególności dotyczy to relacji: powiatowe centrum zarządzania kryzysowe­ go – gmina – administrator wałów. Zarówno wojewódzkie, jak i powiatowe centra zarządzania kryzysowego powinny być zbudowane według określonego standardu oraz zatrudniać specjalistów i  wykształconych kierunkowo pracowników (m.in. meteorologów, hydrologów, specjalistów z zakresu budownictwa wodnego). Dodat­ kowo do centrów zarządzania kryzysowego należy wprowadzić mapy cyfrowe i sys­ temy wspomagania decyzji. Zasadne jest stworzenie wspólnej platformy wymiany informacji pomiędzy podmiotami odpowiedzialnymi za zarządzanie kryzysowe oraz podmiotami, które pomagają w usuwaniu skutków powodzi.

Należy uregulować kwestie związane z występowaniem obszarów przyrodni­ czych prawnie chronionych, w tym obszarów Natura 2000, oraz zagospodarowa­ nia międzywala i dolin rzecznych na ich terenie w celu ochrony przeciwpowo­ dziowej. Niezbędne są też zmiany w przepisach ułatwiające proces wywłaszczania gruntów w  miejscach budowy wałów przeciwpowodziowych. Kolejna istotna kwestia to uregulowanie prawne zakresu odpowiedzialności za odcinki wałów, ja­ zów i innych urządzeń hydrotechnicznych oraz wskazanie podmiotów i instytucji zobowiązanych do uprzątnięcia wałów z worków i zabezpieczeń po zakończeniu akcji przeciwpowodziowej. Powinno się też wskazać źródła, z jakich takie działa­ nia będą finansowane.

Niezbędne są takie uregulowania prawne, które pozwolą na prowadzenie kon­ troli wyposażenia magazynów przeciwpowodziowych z poziomu wojewódzkiego. Trzeba zwiększyć ilość dostępnego sprzętu pływającego (szczególnie łodzi z sil­ nikami zaburtowymi), oświetleniowego i innego sprzętu specjalistycznego, który może być użyty w czasie powodzi przez komendy powiatowe i miejskie Policji i straży pożarnej.

Wzmocniony powinien być nadzór nad procedurami planowania przestrzen­ nego w  zakresie wyznaczania i  zagospodarowania obszarów zalewowych. Na­ leży rozważyć ściślejsze powiązanie prawa o zagospodarowaniu przestrzennym z prawem wodnym i prawem budowlanym w tym zakresie. Ponadto założenie, że „praktyka ekologiczna” jest nadrzędna w procesach budowy i modernizacji in­ frastruktury hydrotechnicznej (zbiorniki retencyjne, poldery, obwałowania), w wielu wypadkach okazała się działaniem negatywnym, zagrażającym bezpieczeństwu ludzi i mienia w miejscowościach i osiedlach położonych w dolinach rzek. Ochro­ na przed powodzią powinna stanowić priorytet.

Za priorytetową uznać też należy potrzebę budowy nowych oraz modernizacji już istniejących wałów przeciwpowodziowych, zbiorników retencyjnych, a także suchych polderów oraz urządzeń ochrony przed powodzią. Niezbędne jest rozwi­ janie programu małej retencji wodnej w województwie dolnośląskim. Także w wy­ padku województwa dolnośląskiego uwidoczniają się zaniedbania konserwator­ skie wałów i urządzeń przeciwpowodziowych czy ograniczenia w możliwości ich naprawy lub odbudowania. Gminy jednak lobbują w sprawie modernizacji istnie­

jących i budowy nowych wałów przeciwpowodziowych, co należy uznać za krok w dobrym kierunku. Konieczne jest również pogłębienie koryt rzek, przeprowa­ dzenie odmulania i oczyszczenie przestrzeni międzywala. Wszystkie te działania wymagają znacznych nakładów finansowych. Wystarczy wspomnieć o wyrwach brzegowych powstałych na skutek erozji na prawym brzegu Nysy Łużyckiej, które miały zostać zabudowane w 2001 roku, ale ze względu na ograniczenia finanso­ we tylko częściowo zostały zlikwidowane w 2010 roku. Konieczne jest zatem pozyskiwanie funduszy zewnętrznych na ten cel (np. z Unii Europejskiej) czy do­ finansowywanie działalności RZGW we Wrocławiu i DZMiUW we Wrocławiu przez samorządy lokalne i Urząd Wojewódzki.

Specyficzne ukształtowanie terenu województwa dolnośląskiego, występowanie górskich strumieni i rzek, które przy krótkich, intensywnych opadach deszczu mogą doprowadzić do wystąpienia wód z koryt, w powiązaniu z wartkim nurtem może skutkować ogromnymi zniszczeniami. Dlatego już w tym górnym odcinku cieków powinno się zabezpieczyć tereny leżące w ich sąsiedztwie. Także specyfika zago­ spodarowania terenu, z historycznie usankcjonowaną tradycją zabudowywania na­ brzeży cieków, zwiększa ryzyko wystąpienia szkód wywołanych powodzią. Trzeba wszakże docenić na tym terenie rozbudowaną sieć magazynów przeciwpowodzio­ wych czy współpracę z jednostkami z państw sąsiednich (Niemiec i Czech) w zakre­ sie wymiany informacji i prowadzenia wspólnych akcji powodziowych.

Specyfika wystąpienia zagrożenia powodziowego w górach, na małym terenie (w obrębie jednego, dwóch powiatów) i w niewielkiej zlewni, polega na tym, że zdarzenia mają tam bardzo dynamiczny przebieg. Wobec tego niezwykle waż­ ną rolę odgrywa powszechna edukacja społeczeństwa i kadry urzędniczej. Na­ leży zatem poprawić przygotowanie społeczeństwa do wystąpienia zagrożenia powodziowego. Programy szkoleniowe powinny być przygotowywane nie tylko dla dzieci i młodzieży szkolnej, ale także dla dorosłych. Nacisk powinien zostać położony na szybkie reagowanie obywateli oraz pracowników urzędów, inspekcji i straży. Trzeba też rozwinąć system powszechnej samoobrony jako element zadań obrony cywilnej – jego podstawą powinna być pomoc sąsiedzka, gdyż służby ra­ tunkowe mogą nie dotrzeć na czas do wszystkich potrzebujących.

Na poziomie urzędów gmin należałoby ujednolicić ich strukturę organiza­ cyjną, bezpośrednio podporządkowując komórki organizacyjne odpowiadające za zarządzanie kryzysowe wójtom (burmistrzom), co skutkowałoby skróceniem procesu decyzyjnego w jednostkach samorządu terytorialnego. Zintensyfikować trzeba prowadzenie szkoleń z  zakresu zarządzania kryzysowego dla starostów, wójtów i burmistrzów, jak też pracowników administracji samorządowej, którzy niejednokrotnie nie posiadają dostatecznej wiedzy pozwalającej na prowadzenie skutecznych działań w sytuacji kryzysowej. Szkolenia dla urzędników samorządo­ wych powinny obejmować także kwestie poprawnego wypełniania kwestionariu­ szy strat, ubiegania się o pomoc z budżetu województwa czy budżetu państwa. Jak dowodzi praktyka, są z tym duże kłopoty.

Wiele gmin województwa dolnośląskiego wprowadziło SMS­owy system po­ wiadamiania mieszkańców o zagrożeniach. Powinno się promować i rozwijać taki sposób ich ostrzegania. W wypadku województwa dolnośląskiego należy też zwrócić uwagę, że znaczna część właścicieli nieruchomości budowlanych na terenach zagrożonych wystąpieniem powodzi ubezpiecza swoje mienie, co wynika z doświadczeń z lat ubiegłych oraz pragmatycznego podejścia do kwestii ubezpieczeń.