Kluczowe elementy warunkujące wzrost sprawności systemu zarządzania kryzysowego w województwie lubelskim

W celu podniesienia sprawności funkcjonowania systemu zarządzania kryzy­ sowego w województwie lubelskim należy wprowadzić zmiany w takich aspek­ tach, jak:

– uregulowania prawne w zakresie zarządzania kryzysowego; – organizacja pracy w jednostkach administracji publicznej; – elementy ochrony przeciwpowodziowej;

– zagospodarowanie obszarów zagrożonych; – ubezpieczenia budynków i budowli.

Istotnym zagadnieniem jest uregulowanie prawne kwestii występowania ob­ szarów przyrodniczych prawnie chronionych, w tym obszarów Natura 2000, oraz zagospodarowania dolin rzecznych na ich terenie w celu ochrony przeciwpowo­ dziowej (w tym prowadzenia prac w międzywalu). Uregulowania wymaga także możliwość zapobiegania uszkodzeniu wałów przeciwpowodziowych przez bobry, które podlegają ochronie.

Powinno się też uporządkować zasady współpracy z władzami samorządo­ wymi w zakresie rozdziału kompetencji, czytelności zadań oraz przejmowania odpowiedzialności przy realizacji zadań przypisanych do administracji samo­ rządowej (wskazują na to zarówno pracownicy administracji lokalnej, jak i rzą­ dowej). Innym newralgicznym zagadnieniem jest kwestia zwolnienia straża­ ków OSP z pracy na czas prowadzonych długotrwałych działań ratowniczych, a także doposażenia jednostek PSP i OSP oraz opracowania przejrzystych zasad finansowania długotrwałych działań. Wskazane jest doposażenie magazynów przeciwpowodziowych oraz ustalenie standardu ilościowego ich wyposażenia (dla województwa, powiatu, gminy) na poziomie niezbędnym do prowadze­ nia działań zabezpieczających.

Należy określić zadania, sposób działania oraz zasady oddelegowywania pracowników odpowiednich służb (np. pomocy społecznej, nadzoru budow­ lanego) do wsparcia działań poszkodowanej gminy w zakresie określania roz­ miaru, szacowania strat oraz udzielania pomocy mieszkańcom. Konieczne jest opracowanie standardów i procedur udzielania pomocy psychologicznej osobom poszkodowanym w wyniku destrukcyjnego działania sił natury. Nie­ zbędne jest zatem posiadanie w  każdym regionie odpowiednio przeszkolo­ nego i gotowego do szybkiej mobilizacji zespołu psychologów wspierających poszkodowanych i ratowników w trakcie akcji ratowniczej oraz po jej zakoń­ czeniu.

Samorządy powinny opracować szczegółowe procedury dotyczące sytuacji kryzysowych w zakresie ochrony zdrowia zwierząt oraz obowiązków, jakie nakła­ da na gminy ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach58. Brak takich uregulowań w  sytuacjach kryzysowych skutkuje przerzucaniem kompetencji. Trzeba też ujednolicić strukturę organizacyjną urzędów gmin, bezpośrednio pod­ porządkowując komórki organizacyjne odpowiadające za zarządzanie kryzysowe wójtom (burmistrzom), co pozwoliłoby na skrócenie procesu decyzyjnego w jed­ nostkach samorządu terytorialnego.

Uregulowania wymagają również zapisy miejscowych planów zagospodaro­ wania przestrzennego dla obszarów nadrzecznych zagrożonych bezpośrednim uderzeniem fali powodziowej w razie przerwania wału. Podkreślić należy po­ trzebę budowy nowych oraz modernizacji już istniejących wałów przeciwpo­ wodziowych, a także zbiorników retencyjnych czy suchych polderów, a ponadto rozwijania programu małej retencji wodnej w województwie lubelskim. Nie wol­ no przy tym zapominać o wieloletnich zaniedbaniach konserwatorskich wałów przeciwpowodziowych i  urządzeń przeciwpowodziowych czy ograniczeniach w możliwości ich naprawy lub odbudowania (casus gminy Annopol, w której generalna modernizacja po powodzi z 2010 r. rozpoczęła się w sierpniu 2015 r.).

58 Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008 z późn. zm.).

Innym bardzo istotnym zagadnieniem jest prowadzenie inwestycji w celu obni­ żenia dna koryt rzek, zawyżonych nawet o 1,5 m w wyniku sedymentacji oraz akumulacji materiału niesionego przez rzekę.

Trzeba zobowiązać administratorów rzek do przyspieszenia prac związanych z  usuwaniem drzew i  zakrzaczeń z  terenów międzywala, opóźniających spływ wód powodziowych i tworzących warunki do zakładania siedlisk bobrów, a także do wykaszania wałów na całej ich długości w celu ułatwienia monitoringu i pro­ wadzenia akcji przeciwpowodziowych. Konieczne jest również przeskalowanie wodowskazów, tak by oddawały rzeczywiste stany zagrożenia powodziowego, oraz zwiększenie liczby stacji wodowskazowych w celu uzyskania wiarygodnych danych o stanie rzek w rejonach najbardziej zagrożonych powodziowo. Należy ponadto podjąć próby uszczegółowienia prognoz rozwoju sytuacji hydrologicznej opracowywanych przez IMGW, gdyż dotychczasowe obarczone były dużymi błę­ dami. Rozbieżności wielkości prognoz poziomów wody (sięgające nawet ponad 200 cm) utrudniają służbom ratowniczym przygotowanie się do rzeczywistych działań.

Tylko w dziewięciu spośród gmin dotkniętych powodziami (Annopol, Jano­ wiec, Puławy, Wilków, Dorohusk, Sławatycze, Włodawa, Kraśniczyn, Rudnik) powszechne było ubezpieczanie budynków oraz budowli przez prywatnych wła­

ścicieli, natomiast w  czterech gminach (Kock, Izbica, Krasnystaw, Łopiennik

Górny) było ono bardzo sporadyczne (zdaniem urzędników z powodu wysokich składek ubezpieczeniowych). Urzędnicy z pozostałych ośmiu gmin (Józefów nad Wisłą, Kazimierz Dolny, Łaziska, Dołhobyczów, Firlej, m. Włodawa, Wola Uhru­ ska, m. Krasnystaw) nie byli w  stanie określić powszechności ubezpieczeń na swym terenie.

Z kolei w czterech z sześciu gmin, na których obszarze wystąpiły obfite opa­ dy śniegu, skutkujące m.in. ograniczeniem przejezdności dróg (Horodło, Hru­ bieszów, Mircze, Trzeszczany), powszechne było ubezpieczanie budynków oraz budowli przez prywatnych właścicieli. Ogromny wpływ na ten stan rzeczy ma do­ świadczenie płynące z lat wcześniejszych oraz świadomość występowania zmian klimatu, skutkujących wzrostem częstotliwości występowania anomalii pogodo­ wych. Jednakże, jak wskazują pracownicy gmin, części mieszkańców nie stać na opłacanie składek ubezpieczeniowych, dlatego w gminie Uchanie ubezpieczanie budynków nie było powszechne.

W  wypadku województwa lubelskiego należy zwrócić uwagę na to, że wła­ ściciele nieruchomości budowlanych lokalizują swoje budynki mieszkalne oraz gospodarcze wysoko względem najwyższego poziomu wody powodziowej. Takie zdroworozsądkowe podejście, będące wynikiem wielowiekowych doświadczeń, skutkuje znaczną minimalizacją strat, gdyż pomimo zalania terenów wokół go­ spodarstwa same budynki, posadowione na wzniesieniach, w większości pozosta­ ją niezagrożone.

4.4. Województwo dolnośląskie jako miejsce