Zarządzanie kryzysowe w województwie

Graficzne przedstawienie cyklu zarządzania kryzysowego na poziomie wojewódzkim zmieszczono na rysunku 3.6. W fazie przygotowania następuje rejestracja sytuacji kry­ zysowej oraz jej analiza. Dochodzi również do uruchomienia technicznych środków kierowania, a faza kończy się powołaniem zespołu zarządzania kryzysowego. W fazie planistyczno­organizacyjnej opracowuje się plan opanowania kryzysu oraz określa zasady współpracy poszczególnych służb. Ponadto pozyskuje się zasoby do wsparcia służb ratunkowych. W fazie wykonawczej zbiera się oraz analizuje informacje z prze­ biegu sytuacji kryzysowej oraz koordynuje prowadzone działania. Faza końcowa może mieć dwa wyjścia: albo nastąpił koniec sytuacji kryzysowej i przystępuje się do odbu­ dowy zniszczeń, albo występuje o pomoc do władz wyższego szczebla – jeśli sytuacja kryzysowa nadal trwa, a posiadane środki są niewystarczające do walki z nią.

FAZA PRZYGOTOWANIA

Rejestracja zdarzenia lub sytuacji kryzysowej Analiza zgłoszonej sytuacji

Konfrontacja wniosków z interweniującymi

siłami

Złożenie meldunku szefowi lokalnych władz

Uruchomienie technicznych środków

kierowania Powołanie zespołu zarządzania kryzysowego

FAZA PLANISTYCZNO-ORGANIZACYJNA Opracowanie planu opanowania sytuacji kryzysowej

Określenie zasad współdziałania służb, postawienie zadań wykonawcom, pozyskanie zasobów do wspierania służb ratunkowych

FAZA WYKONAWCZA

Zbieranie i analiza informacji z przebiegu działań Koordynacja prowadzonych działań

FAZA KOŃCOWA Czy to koniec sytuacji

kryzysowej?

Nie Wystąpienie o pomoc

Tak Uruchomienie odbudowy

Rys. 3.6. Cykl zarządzania w sytuacji kryzysowej – poziom regionalny Źródło: J. Pilżys, Zarządzanie kryzysowe, Uniwersytet Szczeciński, Wydział Humanistyczny, Instytut Politologii i Europeistyki, Międzynarodowe Stowarzyszenie „Edukacja dla Obronności i Bezpieczeństwa”, Szczecin 2007, s. 96.

Przedstawicielem Rady Ministrów, a także zwierzchnikiem administracji ze­ spolonej na terenie województwa odpowiadającym za wykonywanie polityki rządu na podległym sobie obszarze, w tym m.in. za zapewnienie współpracy wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej oraz samorządo­ wej, jest wojewoda. Kieruje on ich działalnością z  zakresu zapobiegania wy­ stąpieniu zagrożeń życia, zdrowia oraz mienia obywateli, zagrożeń środowiska, bezpieczeństwa państwa oraz utrzymania porządku publicznego, zapobiegania klęskom żywiołowym bądź innym zagrożeniom czy zwalczania i usuwania ich skutków88.

Kompetencje wojewody w  zakresie zarządzania kryzysowego obejmują m.in.:

– kierowanie działaniami w celu monitorowania, planowania, a także reago­ wania i usuwania skutków zagrożeń na terytorium województwa;

– realizację zadań związanych z planowaniem cywilnym, np. przez przygo­ towywanie wojewódzkiego planu reagowania kryzysowego czy wydawanie starostom zaleceń do powiatowych planów reagowania kryzysowego, a tak­ że zatwierdzanie tychże planów;

– przeprowadzanie szkoleń oraz ćwiczeń z zakresu reagowania na wystąpienie potencjalnych zagrożeń na obszarze danego województwa;

– wnioskowanie o użycie pododdziałów lub oddziałów Sił Zbrojnych RP do wykonywania zadań w ramach zarządzania kryzysowego;

– ochronę infrastruktury krytycznej – m.in. przez przygotowywanie woje­ wódzkiego planu ochrony infrastruktury krytycznej89.

Podobnie jak pozostałe szczeble systemu zarządzania kryzysowego, wojewo­ da wykonuje zadania z  zakresu Narodowego Systemu Pogotowia Kryzysowe­ go (NSPK). Organami pomocniczymi dla wojewody przy wykonywaniu zadań okreś lonych przepisami wspomnianej ustawy są urząd wojewódzki i zespolone służby, inspekcje oraz straże.

W strukturach urzędów wojewódzkich funkcjonują Wydziały Bezpieczeń­ stwa i  Zarządzania Kryzysowego, które podlegają wojewodzie. Ich zakres zadaniowy zawarty jest zarówno w  statutach, jak i  regulaminach organiza­ cyjnych urzędów wojewódzkich. Odpowiedzialne są m.in. za koordynację działań między poszczególnymi powiatami z Wojewódzkim Centrum Zarzą­ dzania Kryzysowego, podejmowanych w razie pojawienia się zagrożenia, pro­ wadzą też ciągły monitoring na obszarze województwa w zakresie możliwości

zaistnienia wszelkiego rodzaju katastrof czy kryzysów90. Wydziały te odpo­

88 Art. 7 pkt 1–2 oraz art. 15 pkt 4 Ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie (Dz.U. z 1998 r. Nr 91, poz. 577 z późn. zm.).

89 Całościowe zestawienie zadań wojewody w sprawach zarządzania kryzysowego na terenie województwa znajduje się w art. 14 Ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzyso-wym (Dz.U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590 z późn. zm.).

wiedzialne są za realizację zadań z zakresu zarządzania kryzysowego, a do ich obowiązków należy:

– monitorowanie zagrożeń występujących na terenie danego województwa; – współpraca z innymi szczeblami zarządzania kryzysowego, w szczególności

zaś ze szczeblem centralnym oraz powiatowym;

– zagwarantowanie funkcjonowania wojewódzkiego zespołu zarządzania kryzysowego oraz dokumentowanie jego prac;

– stały dyżur w ramach gotowości obronnej państwa;

– opracowywanie oraz aktualizacja wojewódzkich planów: reagowania kryzy­ sowego oraz ochrony infrastruktury krytycznej;

– wydawanie opinii, a także przedkładanie do zatwierdzenia wojewodzie po­ wiatowych planów reagowania kryzysowego91.

W ramach wydziałów zarządzania kryzysowego urzędów wojewódzkich funk­ cjonują Wojewódzkie Centra Zarządzania Kryzysowego. Pełniąc całodobową służbę, koordynują one działania w sytuacjach kryzysowych, a także współdzia­ łają z centrami zarządzania kryzysowego administracji samorządowej, admini­ stracji rządowej zespolonej i niezespolonej. Posiadają w swojej dyspozycji mapy województwa oraz plany zarządzania kryzysowego, ochrony przed powodzią i ra­ townictwa, bazy danych, sprzęt informatyczny z programami komputerowymi, sprzęt do rejestrowania rozmów i przesyłania podejmowanych decyzji. Niezwy­ kle istotna wymiana informacji z podmiotami uczestniczącymi w prowadzonych działaniach ratowniczych realizowana jest za pomocą telefonii przewodowej, komórkowej oraz radiowej, a punktami wymiany informacji są służby dyżurne: starostw oraz województw ościennych, Policji, Państwowej Straży Pożarnej czy dyspozytorzy pogotowia. Do zadań Centrum należy również:

– współpraca z podmiotami realizującymi monitoring środowiska, z podmio­ tami prowadzącymi akcje ratownicze, poszukiwawcze lub humanitarne; – nadzór nad systemami: wykrywania i  alarmowania, a  także wczesnego

ostrzegania ludności92;

– dokumentowanie pracy Centrum;

– pełnienie stałego dyżuru w celu podwyższenia gotowości obronnej kraju, a  ponadto całodobowego dyżuru lekarza koordynatora ratownictwa me­ dycznego93.

Organem o charakterze opiniodawczo­doradczym powoływanym przez woje­ wodę jest Wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego94, który:

91 Ibidem, s. 82–83.

92 Więcej w: L. Owczarek, M. Paszcza, Zarządzanie kryzysowe…, s. 82–99.

93 O którym mowa w art. 25 ust. 1 pkt 2 i art. 29 Ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz.U. z 2006 r. Nr 191, poz. 1410).

94 Szczegółowe zestawienie na temat Wojewódzkiego Zespołu Zarządzania Kryzysowego, jego składu czy zakresu zadaniowego znajduje się w art. 14 ust. 7–12 Ustawy z dnia 26 kwiet-nia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590 z późn. zm.), a także

– ocenia zagrożenia, które mogą oddziaływać na bezpieczeństwo obywateli na analizowanym obszarze;

– przygotowuje propozycje działań podczas wystąpienia sytuacji kryzysowej; – przekazuje ludności informacje o zagrożeniu;

– sporządza opinie dla planów wojewódzkich: reagowania kryzysowego oraz ochrony infrastruktury krytycznej.

W  skład zespołu wojewódzkiego95, oprócz wojewody jako przewodniczące­

go, wchodzi kierownik właściwej komórki organizacyjnej urzędu wojewódzkiego odpowiedzialnej za zarządzanie kryzysowe – jako zastępca przewodniczącego, a ponadto – w zależności od potrzeb – inne osoby wskazane przez wojewodę, jak np. kierownicy zespolonych służb, inspekcji oraz straży wojewódzkich (m.in. komendanci właściwych miejscowo Komend Straży Pożarnych lub Policji), pra­ cownicy urzędu wojewódzkiego bądź jednostek organizacyjnych służb, inspekcji oraz straży wojewódzkich, Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej, Woje­ wódzkich Zarządów Melioracji i Urządzeń Wodnych czy Instytutu Meteorologii i  Gospodarki Wodnej. Przewodniczący zespołu może postanowić o  włączeniu w jego skład Szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego bądź jego przedstawiciela czy przedstawiciela samorządu województwa, wyznaczonego przez marszałka.

Na władzach wojewódzkich ciąży obowiązek sporządzania dokumentów pla­ nistycznych, takich jak wojewódzkie plany zarządzania kryzysowego, których celem jest optymalne przygotowanie administracji publicznej na wystąpienie zdarzeń kryzysowych. Plan określa także (w sposób systemowy) procedury kie­ rowania działaniami zarządzania kryzysowego oraz definiuje zakres sił i środków koniecznych do zastosowania przy wystąpieniu różnorodnych zagrożeń96. Istot­ ną częścią planu jest opracowanie zasad współpracy jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej, administracji zespolonej i niezespolonej, jak i innych jednostek organizacyjnych, które prowadzą działania na terenie woje­

Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu tworzenia gmin-nego zespołu reagowania, powiatowego i wojewódzkiego zespołu reagowania kryzysowe-go oraz Rządowekryzysowe-go Zespołu Koordynacji Kryzysowej i ich funkcjonowania (Dz.U. z 2002 r. Nr 215, poz. 1818).

95 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu tworzenia gmin-nego zespołu reagowania, powiatowego i wojewódzkiego zespołu reagowania kryzysowe-go oraz Rządowekryzysowe-go Zespołu Koordynacji Kryzysowej i ich funkcjonowania (Dz.U. z 2002 r. Nr 215, poz. 1818).

96 Zawartość planu reagowania kryzysowego określają Wytyczne Szefa Obrony Cywilnej Kraju z dnia 18 marca 1999 r. w sprawie zasad opracowywania Wojewódzkiego Planu Reagowania Kryzysowego (niepublikowane). Koordynatorem prac planistycznych był dyrektor Wydziału Zarządzania Kryzysowego, Ochrony Ludności i Spraw Wewnętrznych Urzędu Wojewódzkie-go. Ponadto zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywioło-wej (Dz.U. z 2002 r. Nr 62, poz. 558) od dnia 18 czerwca 2002 r. opracowywanie oraz aktuali-zowanie planów reagowania kryzysowego należy do zadań zespołów reagowania kryzyso-wego.

wództwa w celu zapobiegania zagrożeniom życia, zdrowia i mienia ludzi oraz za­ grożeniom środowiska, zapobiegania występowaniu klęsk żywiołowych oraz in­ nych zagrożeń czy zwalczania bądź usuwania ich skutków97.

W każdym województwie plan taki może się różnić od pozostałych, gdyż jego zapisy wynikają nie tylko ze specyfiki danego województwa, ale też m.in. z umów czy porozumień zawartych między wojewodą a poszczególnymi służbami, straża­ mi czy innymi instytucjami, które wchodzą w skład systemu zarządzania kryzy­ sowego. Dotyczy to np. porozumień z dyrektorami Okręgowej Służby Więziennej co do możliwości udziału penitencjariuszy w  akcjach ratowniczych, zasad ich uczestnictwa, kwestii finansowych z tym związanych etc. Podobnie jest z poro­ zumieniami zawieranymi między wojewodą a Wojewódzkimi Sztabami Wojsko­ wymi, odnoszącymi się do zasad i zakresu udziału jednostek Sił Zbrojnych RP w akcji ratowniczej.

Na obszarze każdego województwa zlokalizowany jest Wojewódzki Magazyn

Przeciwpowodziowy i Kryzysowy98, podległy Wojewódzkiemu Zarządowi Melio­

racji i Urządzeń Wodnych. Sposób funkcjonowania oraz finansowania magazy­ nów opisany jest w ich regulaminach organizacyjnych, które również mogą się między sobą różnić. Magazyny są utrzymywane i  wyposażane przez samorząd województwa. Stanowią rezerwę materiałów oraz sprzętu mającego na celu uzu­ pełnienie istniejących zasobów magazynów gminnych i  powiatowych podczas prowadzenia akcji ratunkowych – zapobiegających wystąpieniu sytuacji kryzy­ sowych, w tym katastrof naturalnych, ograniczających ich zasięg czy likwidują­ cych ich skutki. Środki zgromadzone w magazynach mogą być wydane na wnio­ sek wojewody, po akceptacji przez marszałka województwa. Wówczas marszałek przekazuje dyrektorowi Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych dyspozycję o konieczności użycia zasobów magazynu. Dyrektor jest uprawnio­ ny do decydowania o dystrybucji zasobu materiałów i sprzętu zgromadzonego w magazynie.