Zarządzanie kryzysowe na poziomie centralnym

Zgodnie z  przepisami Ustawy o  zarządzaniu kryzysowym75 w  gestii Rady Mi­ nistrów leży zarządzanie kryzysowe na poziomie centralnym76. W szczególnych wypadkach minister właściwy do spraw wewnętrznych może sprawować tę funk­ cję77, jednakże wszelkie decyzje podjęte przez niego obligatoryjnie zatwierdzane są w późniejszym terminie przez Radę Ministrów.

Organem pełniącym funkcję opiniodawczo­doradczą w zakresie bieżącej ko­ ordynacji działań antykryzysowych jest Rządowy Zespół Zarządzania Kryzyso­ wego78, w którego skład wchodzą:

– Prezes Rady Ministrów – jako przewodniczący;

– Minister Obrony Narodowej oraz minister właściwy do spraw wewnętrz­ nych – jako zastępcy przewodniczącego;

– minister właściwy do spraw administracji publicznej; – Minister Spraw Zagranicznych;

– Minister Koordynator Służb Specjalnych (o  ile funkcjonuje jako organ w składzie Rady Ministrów).

W razie konieczności skład zespołu może zostać poszerzony o odpowiednie organy administracji rządowej79. W  pracach zespołu uczestniczyć może także

73 Art. 26 Ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590 z późn. zm.).

74 Rozliczane są one według przepisów Ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2005 r. Nr 249, poz. 2104 z późn. zm.) oraz Ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o docho-dach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. z 2003 r. Nr 203, poz. 1966 z późn. zm.). 75 Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590

z późn. zm.).

76 Art. 7 pkt 1 Ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590 z późn. zm.).

77 Art. 7 pkt 2 Ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590 z późn. zm.).

78 Art. 8 pkt 2 Ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590 z późn. zm.). Funkcjonowanie Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego reguluje także Zarządzenie Nr 67 Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 października 2014 r. w sprawie orga-nizacji i trybu pracy Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego (M.P. z 2014 r., poz. 926). 79 Załącznik 3. Organy administracji rządowej, które mogą wejść w skład Rządowego Zespołu

skierowany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Szef Biura Bezpieczeń­ stwa Narodowego lub inny jego przedstawiciel. Posiedzenia zespołu odbywają się w terminach określonych przez przewodniczącego zespołu80. Struktura Rządowe­ go Zespołu Zarządzania Kryzysowego jest dość elastyczna, co wynika z tego, że Ustawodawca przewiduje w zależności od rodzaju danej sytuacji kryzysowej moż­ liwość zaangażowania różnych organów administracji rządowej w prace zespo­ łu81. Decyzje zespołu zapadają w drodze uzgodnienia. Przygotowywane projekty dokumentów uważa się za przyjęte, jeśli w wyznaczonym terminie członkowie zespołu nie zgłoszą uwag. W wypadku zgłoszenia uwag do projektu dokumentu, które nie zostały uwzględnione czy wyjaśnione, projekt dokumentu wymaga roz­ patrzenia przez zespół na posiedzeniu82. Przewodniczący zespołu (Prezes Rady Ministrów) przedkłada Radzie Ministrów sprawozdania z jego funkcjonowania.

Zespół, jak wiemy, sprawuje funkcję opiniodawczo­doradczą, a do jego zadań należy83:

– opracowanie propozycji użycia sił oraz środków koniecznych do opanowa­ nia występujących sytuacji kryzysowych (w tym katastrof naturalnych); – doradztwo w odniesieniu do koordynacji działań podejmowanych przez or­

gany administracji rządowej, a także instytucje państwowe czy służby w sy­ tuacjach kryzysowych, np. związanych z wystąpieniem katastrofy naturalnej na podległym sobie obszarze,

– opiniowanie:

• sprawozdań końcowych z działań podejmowanych w związku z zarządza­ niem kryzysowym,

• potrzeb w odniesieniu do odtwarzania infrastruktury bądź przywrócenia jej początkowego charakteru,

• krajowego planu reagowania kryzysowego oraz przedkładanie go do za­ twierdzenia Radzie Ministrów, a  także krajowych oraz wojewódzkich planów ochrony infrastruktury krytycznej,

• projektów zarządzeń i decyzji Rady Ministrów odnoszących się do przed­ sięwzięć Narodowego Systemu Pogotowia Kryzysowego (NSPK);

– współpraca ze związkami ochotniczych straży pożarnych w sytuacjach kry­ zysowych, np. w razie wystąpienia suszy, powodzi, ewakuacji ludności z te­ renów zagrożonych.

80 Zarządzenie Nr 67 Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 października 2014 r. w sprawie organiza-cji i trybu pracy Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego (M.P. z 2014 r., poz. 926). 81 A. Kurkiewicz, Tworzenie struktur zarządzania kryzysowego w myśl nowych przepisów praw­

nych, [w:] Zarządzanie kryzysowe w samorządzie. Podstawy organizacyjno­prawne, red. A. Kurkiewicz, MUNICIUPIUM SA, Warszawa 2008, s. 75.

82 Paragraf 5 Zarządzenia Nr 67 Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 października 2014 r. w sprawie organizacji i trybu pracy Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego (M.P. z 2014 r., poz. 926). 83 Art. 9 Ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. z 2007 r. Nr 89,

Sekretarzem zespołu jest dyrektor Rządowego Centrum Bezpieczeństwa

(RCB)84, będącego jednostką budżetową podległą Prezesowi Rady Ministrów.

Zajmuje się ono obsługą Rady Ministrów oraz Prezesa Rady Ministrów, a także zespołu i ministra właściwego do spraw wewnętrznych w sprawach zarządzania kryzysowego. Na czele Centrum stoi dyrektor powoływany oraz odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów. Odgrywa ono rolę całodobowego przekaźnika między organami administracji rządowej w  odniesieniu do zadań związanych z bezpieczeństwem powszechnym obywateli85.

Poszczególni ministrowie oraz szefowie urzędów centralnych zobligowani zo­ stali przez Ustawodawcę do powołania zespołów zarządzania kryzysowego, któ­ rych zadania koncentrują się wokół monitorowania sytuacji w  zakresie swojej właściwości86, a także obowiązku tzw. stałego dyżuru w ramach gotowości obron­ nej państwa czy realizacji zadań związanych z ochroną infrastruktury krytycznej. Ustawodawca wprowadził również obowiązek powoływania w  ministerstwach oraz centralnych organach administracji rządowej, które są odpowiedzialne za zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego oraz zewnętrznego państwa, cen­ trów zarządzania kryzysowego87. Do ich głównych zadań należy m.in.:

– pełnienie całodobowego dyżuru mającego na celu zapewnienie przepływu informacji związanych z zarządzaniem kryzysowym;

– współpraca z innymi centrami zarządzania kryzysowego, a także z podmio­ tami prowadzącymi akcje ratownicze czy poszukiwawcze oraz humanitarne; – pełnienie tzw. stałego dyżuru mającego na celu podwyższanie gotowości

obronnej państwa.

W razie wystąpienia katastrofy naturalnej na pograniczu Polski i innego kraju uwzględnia się dotyczące tego problemu postanowienia umów dwu­ lub wielo­ stronnych podpisanych przez zainteresowane kraje. Możliwe jest także zaangażo­ wanie do prowadzenia akcji ratowniczej nie tylko oddziałów wojskowych krajów dotkniętych wystąpieniem danej katastrofy naturalnej, ale i wojsk NATO (w wy­ padku państw członkowskich lub stowarzyszonych) – o ile zainteresowane kraje zwrócą się o taką formę pomocy.

84 Powstało na podstawie art. 10 Ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590 z późn. zm.) oraz Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 10 lipca 2008 r. w sprawie organizacji i trybu działania Rządowego Centrum Bezpie-czeństwa (Dz.U. z 2008 r. Nr 128, poz. 821).

85 Szczegółowe zestawienie zadań Rządowego Centrum Zarządzania Kryzysowego znajduje się w art. 11 Ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590 z późn. zm.).

86 Art. 12 Ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590 z późn. zm.).

87 Art. 13 Ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590 z późn. zm.).