Autor: dr Wioletta Kacprzyk Jednostka organizująca wypoczynek na swoim terenie bierze odpowiedzialność za bezpieczeństwo turystów. Zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca z 1994 roku „Prawo budowlane” z późniejszymi zmianami (Dz.U. z 2017 r. poz. 1332 ze zm.) taka jednostka jest zobowiązana utrzymywać obiekty rekreacyjno-wypoczynkowe i urządzenia obsługi ruchu turystycznego będące w ich obrębie w należytym stanie technicznym i estetycznym, nie dopuszczając do nadmiernego pogorszenia ich właściwości użytkowych i sprawności technicznej. Ustawa ta określa również zasady projektowania, budowy, utrzymania i rozbiórki obiektów budowlanych o charakterze stałym i tymczasowym, niezależnie od ich wielkości i rodzaju, w tym – obiektów małej architektury. Omawiane projektowanie, budowanie i utrzymanie należy realizować zgodnie z przepisami, w tym techniczno-budowlanymi, z obowiązującymi Polskimi Normami29 oraz zasadami wiedzy technicznej, w sposób zapewniający bezpieczeństwo ludzi i mienia oraz ochronę środowiska. Ważne jest zatem, aby pamiętać o przeprowadzaniu stosownych napraw i remontów udostępnianych obiektów i urządzeń oraz poddawaniu ich bieżącej kontroli pod względem bezpieczeństwa użytkowania.
Zaleca się, aby wszystkie obiekty rekreacyjno-wypoczynkowe będące pod zarządem PGL LP miały opracowany plan kontroli (w formie pisemnej).
Plan ten mógłby być załącznikiem do zarządzenia o udostępnieniu obiektu dla turystów30. Jeżeli na terenie obiektów rekreacyjno-wypoczynkowych znajdują się urządzenia zabaw dla dzieci, j.o. PGL LP powinny być kontrolowane analogicznie do zasad kontroli placów zabaw dla dzieci31.
Zgodnie z prawem budowlanym kontrole obiektów budowlanych powinny być przeprowadzane przez właściciela lub zarządcę obiektu rekreacyjno-wypoczynkowego minimum raz na 5 lat. Z uwagi na narażenie urządzeń obsługi ruchu turystycznego zlokalizowanych na terenach leśnych na szkodliwy wpływ warunków atmosferycznych i niszczące działanie czynników występujących podczas ich użytkowania zaleca się, aby były one częstsze.
29 W przypadku placów zabaw dla dzieci urządzenia powinny spełniać Polskie Normy, w szczególności PN-EN 1176-2:2008 „Wyposażenie placów zabaw” oraz PN-EN 1176-7:2008 „Wyposażenie placów zabaw – Wytyczne instalowania, sprawdzania, konserwacji i eksploatacji”.
30 Zanim obiekt rekreacyjno-wypoczynkowy wraz z urządzeniami obsługi ruchu turystycznego zostanie poddany kontroli, powinno nastąpić protokolarne odebranie robót budowlanych prowadzonych w jego obrębie (załącznik nr 7) oraz powinien on być zarejestrowany w załączniku do ww. protokołu. Następnym krokiem powinno być podpisanie przez kierownika jednostki organizacyjnej PGL LP zarządzenia o udostępnieniu obiektu dla turystów, w którym znajdowałyby się informacje nt. zasad jego kontroli.
31 Zgodnie z zaleceniami Normy Polskiej PN-EN 1176:2008 (która nie jest obligatoryjnym dokumentem, ale ma charakter zaleceń) w przypadku placów zabaw dla dzieci kontrole powinny mieć trojaki charakter:
rutynowych oględzin co 1–7 dni, kontroli funkcjonalnych co 1–3 miesiące oraz podstawowych przeprowadzanych minimum raz w roku. W sytuacji otrzymania zgłoszenia (np. od turystów) o nieprawidłowościach na terenie obiektu rekreacyjno-wypoczynkowego zaleca się przeprowadzenie kontroli doraźnej.
Kontrole wszystkich obiektów rekreacyjno-wypoczynkowych na terenie j.o. PGL LP powinny mieć dwojaki charakter: kontroli podstawowych i doraźnych.
Kontrole podstawowe powinny odbywać się komisyjnie raz w roku np.
przed sezonem turystycznym, chyba że lokalne uwarunkowania wskazują na konieczność wykonywania częstszych oględzin. Jest to dokładna kontrola, podczas której dokonuje się:
oceny ogólnego poziomu bezpieczeństwa obiektów rekreacyjno-wypoczynkowych, w tym – sprawdzenia aktualności regulaminu, minimalnych odstępów pomiędzy urządzeniami;
sprawdzenia kompletności i stabilności urządzeń obsługi ruchu turystycznego oraz poziomu ich zużycia i erozji, jak również stanu fundamentów oraz stanu połączeń poszczególnych elementów składowych;
sprawdzenia stanu nawierzchni;
Kontrole doraźne powinny być przeprowadzane zawsze po wystąpieniu np. ekstremalnych sytuacji i zjawisk pogodowych lub po otrzymaniu zgłoszenia, ale nie rzadziej niż raz w miesiącu. Polegają one na wzrokowej ocenienie ogólnego stanu technicznego całego obiektu i wszystkich urządzeń obsługi ruchu turystycznego. W trakcie takich kontroli należy zwrócić uwagę na czystość obiektu (obecność ewentualnych śmieci), kompletność urządzeń, uszkodzenia wskutek aktów wandalizmu (wykrycie braku elementów konstrukcyjnych, kompletności i zwartości całej konstrukcji), powstania ewentualnych rozwarstwień drewna lub jego zniszczenia w wyniku działania czynników przyrodniczych (np. powalonych drzew, silnych wiatrów, ulewnych deszczów), ale również przykrycia fundamentów itp.
Wszelkie kontrole obiektów rekreacyjno-wypoczynkowych muszą być zawsze dokumentowane, najlepiej z wykorzystaniem formularzy kontroli (załącznik nr 10), a przynajmniej – spisane w formie protokołów lub notatek służbowych, uzupełnionych o materiał zdjęciowy lub filmy. W dokumentach tych powinny znajdować się informacje o:
datach kontroli wraz z wszelkimi uwagami dotyczącymi urządzeń obsługi ruchu turystycznego,
danymi personalnymi osób przeprowadzających kontrole,
zaleceniach pokontrolnych, które będą później stanowić podstawę do wykonania konserwacji, napraw i remontów.
Czynności kontrolne powinny być przeprowadzane komisyjnie z udziałem osób kompetentnych32, które wiedzą, na co zwrócić uwagę oraz jak dokładnie ocenić stan techniczny poszczególnych obiektów, urządzeń oraz rosnących drzew. Dotyczy to szczególnie kontroli o charakterze podstawowym, oraz kontroli urządzeń dla dzieci, leśnej siłowni i innych podobnego typu. Zalecanym
32 Zaleca się, aby osoby wykonujące kontrole posiadały zaświadczenie, że odbyły szkolenia w tym zakresie i są kompetentne do wykonywania takich czynności. Jeżeli j.o. PGL LP wykonuje czynności kontrolne, zlecając je osobom lub instytucjom zewnętrznym, zaleca się, aby były one sprawdzone pod kątem posiadanego aktualnego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej. Dobrym rozwiązaniem jest również, aby podobne ubezpieczenie (z zakresu odpowiedzialności cywilnej) posiadały j.o. PGL LP zarządzające obiektami udostępniania lasu.
rozwiązaniem jest, aby w komisji znajdowała się minimum jedna osoba kompetentna, niezależna od zarządzającego terenem lub organizatora wypoczynku.
Zaleca się ponadto, aby kierownik danej j.o. PGL LP wyznaczył osobę w roli administratora obiektów rekreacyjno-wypoczynkowych, który prowadziłby dokumentację pokontrolną. Dokumentacja taka stanowi ważne wsparcie w udowodnieniu należytej staranności przez zarządcę lub administratora obiektu w przypadku postępowania przed sądami.
W zapewnieniu bezpieczeństwa na terenie obiektów rekreacyjno-wypoczynkowych pomocne w przeprowadzaniu kontroli, konserwacji, napraw i remontów mogą być zalecenia przygotowane przez dostawców urządzeń.
Wskazane jest, aby przedstawili oni listę kluczowych obszarów, jakie należy sprawdzić podczas kontroli, jak również dostarczyli instrukcje montażu oraz utrzymania poszczególnych urządzeń obsługi ruchu turystycznego.
Należy podkreślić, że zgodnie z art. 91 a ustawy z dnia 7 lipca z 1994 roku
„Prawo budowlane” (t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 1332 ze zm.), właściciel bądź zarządca, który nie spełnia obowiązków utrzymania obiektów i urządzeń zlokalizowanych w ich obrębie w należytym stanie technicznym bądź też nie zapewnia bezpieczeństwa jego użytkownikom, użytkuje obiekt w sposób niezgodny z przepisami i podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Bezpieczeństwo turystów może wiązać się również z porządkiem w obrębie ww. obiektów. Ważne jest ich systematyczne sprzątanie z pozostawionych przez turystów odpadków, zarówno w obrębie dostępnych koszy na śmieci, jak i poza nimi.
Jest to jednak temat dotyczący ściśle zarządzania obiektami rekreacyjno-wypoczynkowymi, a nie ich projektowania, dlatego też nie będzie on szerzej rozwinięty w tym poradniku.