Ogrodzenia i bariery porządkowe

Autor: dr Wioletta Kacprzyk Ogrodzenie i bariery porządkowe pełnią dwie zasadnicze funkcje: rozdzielają przestrzenie o różnych funkcjach, np. stanowiska postoju pojazdów od przestrzeni przeznaczonych do wypoczynku, oraz zabezpieczają (chronią) turystów przed potencjalnymi zagrożeniami, np. przed zbytnim zbliżeniem się do stromych zboczy.

Mogą one być zbudowane z różnych materiałów, mieć różną formę, konstrukcję i postać (np. leżących kłód, głazów narzutowych, otoczaków, odłamków skalnych, słupków, ziemnych kopców, nasadzeń roślinnych czy typowych ogrodzeń składających się z pionowych i poziomych żerdzi).

W środowisku leśnym preferuje się ogrodzenia wykonane z drewna albo ewentualnie – materiału imitującego drewno⁷². Ważne jest, aby były wykonane z tarcicy nieobrzynanej lub obrzynanej, belek, desek, dłużyc itp. oraz miały możliwie naturalną formę, tj. nie były ostrokrawędziste czy zbyt wyrównane. Zaleca się unikanie ogrodzeń wykonanych z elementów o przekroju kwadratowym lub prostokątnym, gdyż są to formy wizualnie obce dla leśnego krajobrazu.

Wykorzystując do budowy materiał inny niż drewno, należy dążyć do tego, aby ogrodzenia wpisywały się w lokalny krajobraz, np. skały i kamienie wykorzystywać tylko tam, gdzie naturalnie w nim istnieją.

Ogrodzenia i bariery porządkowe nie powinny swoimi rozmiarami zdominować lokalnego krajobrazu i wyróżniać się spośród innych urządzeń lub elementów znajdujących się w ich sąsiedztwie. Nie powinny być zatem przesadnie widoczne czy sztucznie dzielące przestrzeń lasu na mniejsze „wnętrza”. Należy je stosować jedynie tam, gdzie jest to uzasadnione w związku z dbałością o bezpieczeństwo turystów. Na przykład grodzenie miejsc odpoczynku i oddzielenie ich od terenów leśnych często może być odbierane jako sztuczne i nieprzynoszące żadnych efektów wymiernych poza zwiększeniem kosztów inwestycji.

Ogrodzenia i bariery porządkowe powinny być budowane jedynie wtedy, gdy to konieczne – z uwzględnieniem zapisów rozdziału 11.1, oraz spełniać następujące wymogi:

 powinny być trwałe i solidne. Elementy drewniane dotykające ziemi muszą być dobrze zabezpieczone przed gniciem przez osmołowanie, zwęglenie lub powleczenie środkiem przeciw korozji biologicznej. Oczywiście najlepiej byłoby, gdyby stykały się z podłożem jak najmniejszą powierzchnią albo w ogóle go nie dotykały;

 jeżeli pełnią funkcję rozdzielającą, mogą być zlokalizowane w bezpośrednim sąsiedztwie np. stanowisk postojowych. Jeżeli natomiast pełnią funkcję zabezpieczającą, powinny być lokalizowane w odległości minimum 1 m od miejsc potencjalnie niebezpiecznych, np. skarpy;

72 Wskazane jest, aby wykorzystanie innych materiałów niż drewno było ograniczone do niezbędnego minimum.

 ich konstrukcja powinna umożliwiać wymianę pojedynczych, zniszczonych elementów, bez konieczności demontażu całego urządzenia.

Krajobrazowo najwłaściwszym rozwiązaniem jest zastosowanie w przestrzeni leśnej ogrodzeń w formie leżących kłód drewna. Są one szczególnie polecane w miejscach, gdzie mają pełnić funkcję rozdzielającą – np. obszar wypoczynkowy od obszaru manewrowania samochodem. Powinny one:

 wyglądać na masywne;

 sięgać do wysokości około 30–50 cm nad powierzchnię gruntu;

 być okorowane i wykonane z trwałego i twardego drewna, np. dębowego, modrzewiowego lub innego zaimpregnowanego;

 uniemożliwiać przejazd między nimi samochodem, ale jednocześnie nie utrudniać ruchu pieszego, w tym również – osób z niepełnosprawnościami.

Szerokość pomiędzy barierami powinna wynosić minimum 90 cm, a najlepiej – 120 cm;

 być zamontowane w miejscach o dobrej widoczności.

Rysunek 75. Przykład ogrodzenia wykonanego z leżących kłód drewna (1)

Korzystnym rozwiązaniem jest zastosowanie głazów narzutowych i odłamków skalnych tam, gdzie one naturalnie występują. Głazy takie powinny:

 być nieco wkopane w ziemię, co dodatkowo wtopi je w lokalny krajobraz i sprawi wrażenie, że znajdują się w danym miejscu od zawsze;

 mieć różne rozmiary i być rozmieszczone zarówno osobno, jak i w grupach, po kilka, ustawione w nieregularnych odstępach i nie w linii prostej;

 być umieszczone w takich odległościach od siebie, żeby uniemożliwiać przejazd między nimi samochodem, ale jednocześnie nie utrudniać ruchu pieszego, w tym – osób z niepełnosprawnościami. Szerokość przejścia pomiędzy niektórymi z nich powinna wynosić minimum 90 cm, a najlepiej – 120 cm;

 wystawać około 30–50 cm nad powierzchnię gruntu;

 być pozbawione ostrych krawędzi. Nie powinny to być zatem skały ciosane, łupane, lecz np. duże otoczaki.

Rysunek 76. Przykład ogrodzenia wykonanego ze skał i odłamków skalnych (1)

Słupki drewniane mogą być lokalizowane w krajobrazach leśnych, choć z uwagi na stopień ich obróbki nie wpisują się w leśny krajobraz tak dobrze, jak kłody drewna czy też głazy narzutowe. Jeśli to rozwiązanie ma być zastosowane w danym miejscu, wówczas powinny:

 uniemożliwiać przejazd pomiędzy nimi samochodem, a jednocześnie nie utrudniać ruchu pieszego, w tym – osób z niepełnosprawnościami.

Szerokość pomiędzy niektórymi z nich powinna wynosić minimum 90 cm, a najlepiej – 120 cm;

 być rozstawione nieregularnie, tj. nie w linii prostej. Zneutralizuje się w ten sposób ich sztuczny wygląd;

 być zamontowane w nawierzchni mającej dobry drenaż wód opadowych.

Z tego względu miejsca wkopywania słupków powinny być wykorytowane, a spód zagłębienia uzupełniony materiałem żwirowym lub piaszczystym;

 być wykonane z trwałego, twardego, zaimpregnowanego drewna;

 mieć średnicę ok. 15 cm;

 mieć wysokość ok. 50 cm nad powierzchnią gruntu;

 być wkopane na głębokość ok. 50 cm w ziemię;

 być skośnie ścięte na górze, aby woda swobodnie z nich spływała.

Rysunek 77. Przykład ogrodzenia wykonanego ze słupków ogrodzeniowych (1)

Inną formą grodzenia terenu jest usypanie ziemnych kopców. Ich zastosowanie jest uzasadnione na terenach leśnych o urozmaiconym ukształtowaniu terenu, tj. w obrębie terenów wyżynnych i górskich. Dodatkowo kopce można uzupełnić o odłamki skalne z lokalnie występujących skał. Ziemne kopce powinny:

 mieć nieregularny kształt, tj. różną wysokość, szerokość i długość. Ich wysokość powinna wynosić 40–50 cm nad poziomem gruntu.

Aby nie wyglądały sztucznie w przestrzeni leśnej, powinny mieć kształt asymetryczny (ze stromym stokiem od strony potencjalnie niebezpiecznej, np. parkingu, i łagodnym po drugiej stronie);

 być porośnięte roślinnością charakterystyczną dla danego siedliska leśnego – z uwagi na niebezpieczeństwo erozji wodnej i wietrznej.

Wprowadzanie obcych gatunków należy ograniczyć do niezbędnego minimum i dopuścić jedynie w pobliżu ośrodków miejskich lub innych terenów zurbanizowanych;

 umożliwiać bezpieczny przejazd pomiędzy nimi. Odległość między nimi powinna wynosić minimum 120 cm.

Rysunek 78. Przykład ogrodzenia wykonanego z ziemnych kopców (1)

Grodzić i zabezpieczać teren można również za pomocą ściany z grup roślinności. Roślinność wykorzystana do utworzenia tego typu ogrodzeń i barier ochronnych powinna:

 mieć naturalny pokrój;

 składać się z gatunków i odmian charakterystycznych dla danego siedliska leśnego;

 mieć wysokość około 120 cm; w ramach danej grupy roślin mogą rosnąć krzewy i pojedyncze drzewa, ale nie tylko;

 mieć szerokość 70–90 cm zapewniającą fizyczny odstęp pomiędzy szlakami a potencjalnie niebezpiecznym miejscem.

Rysunek 79. Przykład ogrodzenia wykonanego z rodzimej roślinności (1)

Kolejnym rodzajem ogrodzeń jest budowanie ich z przęseł. Wskazane jest, aby ogrodzenia tego typu:

 były wykonane wyłącznie z drewna;

 miały formę niezbyt masywną wizualnie i były wykonane z okorowanego lub nieokorowanego drewna, ale aby nie były to proste deski, wałki czy półwałki, tylko najlepiej – elementy możliwe jak najmniej obrobione;

 były bezpieczne i miały wysokość około 90–120 cm – wyższe bariery mogą powodować zmniejszenie strefy widoczności, nie zwiększając przy tym poziomu bezpieczeństwa turystów.

Rysunek 80. Przykład ogrodzenia wykonanego z przęseł (1)

Ostatnim rodzajem elementów grodzących jest budowa spoinowanych (ewentualnie niespoinowanych) murków skalnych. Są one oczywiście polecane jedynie w miejscach występowania np. łupków czy innych skał. Należy jednak pamiętać, że są to konstrukcje obce krajobrazom leśnym, a zatem powinny być stawiane jedynie w pobliżu obiektów kubaturowych. Konstrukcje tego typu wymagają doboru kształtu i wielkości poszczególnych odłamków skalnych tak, aby konstrukcja była sztywna i stabilna. Mogą one składać się wyłącznie z kamieni lub też skał i gruntu czy ziemi.

a)

b)

c)

Rysunek 81. Przykłady ogrodzeń wykonanych z suchego muru a) lub muru skalno-ziemnego b), c) (2)

11.9. Stelaże na witacze i tablice