Leśne siłownie

Autor: dr Wioletta Kacprzyk Obok szlaków pieszych mogą być sytuowane urządzenia siłowe tworzące leśne siłownie. Dzięki nim urozmaici się sposób spędzenia wolnego czasu w lesie i zachęci turystów do bardziej aktywnego wypoczynku. Z uwagi na bezpieczeństwo turystów przygotowanie siłowni wymaga większych nakładów pracy i finansowych⁹⁸ niż organizacja parkingu leśnego czy miejsca odpoczynku.

Urządzenia siłowni leśnych powinny mieć charakter wolnostojący i rozmaitą formę. Mogą to być zestawy do wykonywania przewrotów, przeskoków, równoważnie, drabinki poziome, zestawy do ćwiczeń mięśni brzucha, pompek, poręcze gimnastyczne, przeplotnie pionowe, ruchome pomosty, ścianki wspinaczkowe itd. Obok nich lub w ich pobliżu powinny znajdować się elementy dodatkowe, takie jak ławki, kosze na śmieci, tablice z instrukcjami korzystania z urządzeń oraz regulaminem obiektu. Fakultatywnymi urządzeniami dodatkowo uatrakcyjniającymi wypoczynek w lesie mogą być też stoły do gry w ping-ponga, w szachy, warcaby itp.

Turyści przyjeżdżający do lasu na ogół oczekują krajobrazów typowych dla tego terenu, więc urządzenia siłowe nie powinny zaburzać estetyki tych krajobrazów.

Oznacza to, że leśne siłownie i ich urządzenia swym rozmiarem, formą i kolorystyką powinny pasować do charakteru otoczenia, w tym – charakteru drzewostanu oraz innych urządzeń obsługi ruchu turystycznego znajdującego się na terenie danego kompleksu leśnego. Powinny one być, w miarę możliwości, wykonane z elementów drewnianych lub drewnopodobnych, z ograniczoną do niezbędnego minimum liczbą elementów stalowych, betonowych itp. Jednocześnie urządzenia nie powinny być pomalowane kolorowymi farbami czy lakierami, które zniekształcałyby dodatkowo naturalny wzór drewna. Najlepiej, aby ich kolor był adekwatny do kolorów występujących w danym otoczeniu. Przy doborze urządzeń siłowych oraz rozwiązań konstrukcyjnych, materiałowych i funkcjonalnych należy się jednak kierować zasadami ekonomiczności, a wszystkie użyte materiały powinny być zgodne z polskimi normami lub posiadać aprobaty techniczne.

Konstrukcja elementów wyposażenia leśnych siłowni powinna być zgodna z obowiązującymi przepisami i normami, w tym – spełniać wymogi BHP oraz zasad wiedzy technicznej i budowlanej i zapewniać tym samym trwałość urządzeń. Wszystkie urządzenia powinny posiadać certyfikaty bezpieczeństwa wydane przez akredytowane jednostki do spraw certyfikacji, odpowiednie aprobaty techniczne oraz atesty dopuszczające do użytkowania, odznaczać się wysoką odpornością na uszkodzenia mechaniczne oraz odpornością

98 Realizując inwestycję budowy leśnej siłowni, należy pamiętać, że wymaga ona nie tylko przygotowania koncepcji jej zagospodarowania wraz ze szczegółowym wykazem urządzeń oraz pozostałego wyposażenia, lecz także (na podstawie zatwierdzonej koncepcji architektonicznej) opracowania projektów budowlano-wykonawczych w niezbędnym zakresie, następnie opracowania przedmiaru robót, kosztorysu inwestorskiego oraz – co bardzo ważne – przygotowania informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (BIOZ) dla przedsięwzięcia zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 23.06.2003r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (Dz.U. z 2003 r. Nr 120, poz. 1126).

na warunki atmosferyczne⁹⁹. Montaż urządzeń powinien być wykonany przez specjalistów mogących potwierdzić swoje kwalifikacje odpowiednimi certyfikatami.

Każde urządzenie leśnej siłowni musi mieć zachowaną minimalną strefę bezpieczeństwa (tj. odległość od innych urządzeń czy elementów znajdujących się w danej przestrzeni, np. drzew). Wielkość tej strefy determinowana jest wysokością upadku z urządzenia. Wysokość ta jest liczona od poziomu nawierzchni otaczającej urządzenie do najwyższego miejsca, w którym może znajdować się użytkownik urządzenia. Minimalną strefę bezpieczeństwa szacuje się w następujący sposób:

1) wysokość upadku poniżej 60 cm – nie wymaga tworzenia strefy bezpieczeństwa,

2) wysokość upadku pomiędzy 60 cm a 150 cm – strefa powinna mieć promień 150 cm wokół urządzenia liczony od zewnętrznej krawędzi urządzenia, 3) wysokość upadku powyżej 150 cm – strefę bezpieczeństwa wyznacza się

według wzoru x = 2/3 y + 0,5, gdzie y to wysokość swobodnego upadku.

Wokół urządzeń leśnej siłowni, z których wysokość swobodnego upadku jest większa niż 60 cm¹⁰⁰, i bezpośrednio pod nimi powinny znajdować się nawierzchnie amortyzujące ewentualne upadki. Z uwagi na specyfikę krajobrazów leśnych, powinny one mieć charakter naturalny, być spójne wizualnie z otoczeniem oraz możliwie trwałe. Dobrym rozwiązaniem jest np. wysypanie nawierzchni korą lub wiórami drewna (szczególnie drewna iglastego, mającego właściwości bakteriostatyczne). Aby spełniała funkcję amortyzującą, warstwa wysypanego materiału powinna wynosić minimum 20 cm przy urządzeniach, gdzie wysokość upadku jest poniżej 20 cm, oraz grubość 30 cm przy upadku z wysokości 20–30 cm.

Piasek nie jest tutaj dobrym rozwiązaniem, gdyż pod wpływem zanieczyszczeń i wilgoci ulega szybkiemu ubiciu.

Z uwagi na bezpieczeństwo turystów oraz wymogi formalnoprawne jednostki udostępniającej teren i urządzenia, wszystkie urządzenia powinny uniemożliwiać skaleczenie, zadrapanie, wbicie się drzazgi, zakleszczenie się w elementach konstrukcyjnych. To oznacza, że:

 urządzenie nie powinno umożliwiać swobodnego upadku z wysokości większej niż 3 m;

 fundamenty urządzeń siłowych powinny być wykonane zgodnie z zaleceniami normy PN-EN 1171-1:2009 i nie powinny stwarzać zagrożenia potknięcia się lub uderzenia;

 urządzenia muszą mieć gładką powierzchnię na całej wysokości, a narożniki i krawędzie muszą być zaokrąglone, o minimalnym promieniu 3 mm,

 żadne elementy konstrukcyjne, np. gwoździe czy śruby, nie powinny wystawać poza krawędź lub lico urządzenia, ewentualnie mogą być zabezpieczone odpowiednimi kapturkami ochronnymi i nie powinny wystawać więcej niż 8 mm,

99 Elementy drewniane powinny być zabezpieczone przed butwieniem poprzez zastosowanie nietoksycznych impregnatów. Elementy metalowe powinny być zabezpieczone przed korozją poprzez zastosowanie nietoksycznych powłok. Do budowy urządzeń nie można stosować materiałów z domieszkami azbestu, ołowiu, formaldehydu, smarów, smoły, karbolineum, polichlorku dwufenylu.

100 Urządzenia leśnej siłowni, z których wysokość swobodnego upadku jest mniejsza niż 60 cm, nie wymagają stosowania nawierzchni amortyzujących.

 średnica ewentualnych otworów nie powinna być mniejsza niż 12 mm (więcej: rozdział 12.6);

 nad urządzeniami powinna być przestrzeń operacyjna pozbawiona gałęzi na całej wysokości urządzenia lub minimum do wysokości 250 cm nad ziemią;

 liny zamocowane dwoma końcami nie mogą formować pętli, która nie przejdzie testów wykonanych za pomocą odpowiednich próbników (zgodnie z normą PN-EM 1176-1:2009); ponadto ich średnica powinna wynosić 16–

45 mm;

 elementy, które ćwiczący trzyma, zwisając swobodnie całym ciężarem ciała, np. szczebelki drabinek, powinny mieć średnicę od 16 mm do 45 mm, natomiast służące do utrzymywania równowagi nie powinny mieć średnicy większej niż 60 mm;

 szczeble drabinek oraz stopnie nie powinny obracać się względem własnej osi oraz muszą być wypoziomowane (dopuszczalne odchylenie to ± 3 mm).

W celu zapewnienia bezpieczeństwa użytkowania wszystkie urządzenia oraz przestrzeń i nawierzchnia wokół nich powinny być poddawane systematycznej i okresowej kontroli (więcej: rozdział 8 i załącznik nr 9).

Lokalizując urządzenia siłowe w przestrzeni leśnej, należy uwzględnić, że:

 powinny być trwale zakotwione w gruncie, a elementy fundamentów (betonowe, żelbetowe lub inne, zgodne z wymogami producenta urządzeń) nie mogą wystawać ponad poziom bezpiecznej nawierzchni;

 z uwagi na bezpieczeństwo turystów korzystających z urządzeń oraz potencjalne akty wandalizmu urządzenia te nie powinny być „schowane”

w przestrzeni leśnej za innymi obiektami czy elementami przestrzeni.

Zawsze powinny być widoczne z miejsc, gdzie na ogół odpoczywają turyści (np. z ławostołów znajdujących się na pobliskim miejscu odpoczynku);

 urządzenia mogą być ustawione na określonej powierzchni leśnej lub w formie pętli, tworząc typową ścieżkę zdrowia. Dzięki temu umożliwią również bieganie w ich obrębie. Ważne jest wówczas, aby urządzenia nie nachodziły na ewentualna strefę komunikacyjną, która powinna znajdować się po jednej stronie urządzeń, np. zewnętrznej;

 każde urządzenie leśnej siłowni powinno być opatrzone numerem i tablicą z informacją (obrazkowo-tekstową) mówiącą o jego funkcji, zasadach bezpiecznego użytkowania i zawierającą porady dotyczące ćwiczeń i treningu;

 miejsce, gdzie znajdują się urządzenia siłowe, powinno posiadać odrębny regulamin korzystania z nich, nawet jeżeli ścieżka znajduje się w sąsiedztwie powierzchniowego obiektu rekreacyjno-wypoczynkowego.

Rysunek 108. Propozycja urządzeń sportowych spójnych z krajobrazami leśnymi (1)

Rysunek 109. Propozycja urządzeń sportowych spójnych z krajobrazami leśnymi (1)

Rysunek 110. Propozycja urządzeń sportowych spójnych z krajobrazami leśnymi (1)

Rysunek 111. Propozycja urządzeń sportowych spójnych z krajobrazami leśnymi (1)

Rysunek 112. Propozycja urządzeń sportowych spójnych z krajobrazami leśnymi (1)

Rysunek 113. Przykład urządzeń sportowych niespójnych z krajobrazami leśnymi (1)