Korporacje wileńskie

Na terenie Wilna działało w okresie 1919–1939 dwanaście polskich korpora-cji. Historyk Paweł Jasienica po latach wspominał: „Oryginalne obrazki moż-na było oglądać w Wilnie pierwszej jesieni mych studiów uniwersyteckich. Spotykało się na chodniku starszych, posiwiałych panów o wyglądzie zawsze godnym, często zaś wprost feudalnym, przystrojonych w dekle, czyli okrągłe bladoczerwone czapki z wąskim niebiesko-białym otokiem u dołu. Byli to czcigodni fi listrowie Konwentu Polonia, najstarszej polskiej korporacji akade-mickiej […]”155. Dalej zaś pisał: „Sporo było w Wilnie korporacji, co najmniej kilkanaście. Podczas uroczystości występowały one nader paradnie. Zaczynało się zawsze według starszeństwa od przystrojonego we fraki pocztu sztandaro-wego Polonii kończyło zaś na pomniejszym bractwie w pumpach lub żółtych półbutach do ciemnych garniturów”156.

Istotnie najstarszą korporacją działającą przy Uniwersytecie Stefana Ba-torego był „Konwent Polonia”; powstały w 1828 roku w Dorpacie nawiązywał do tradycji fi lomackich i fi lareckich, w 1919 roku został przeniesiony do Wil-na. Właściwie ten powrót konstatował Antoni Minkiewicz pisząc: „Konwent

154 W. Rego, Czym była korporacja? Dla mnie Ostoją [w:] Biuletyn Zarządu Stowarzyszenia

Filistrów PKA w Warszawie, z. 10, Warszawa 1995, s. 90. 155 P. Jasienica, Pamiętnik, Warszawa 1993, s. 102.

miał więc wrócić do gniazda, skąd wyszli przed 90-ciu laty jego dorpaccy za-łożyciele”157. Faktycznie „Polonia” rozpoczęła działalność w Wilnie 17 grudnia 1919 roku, gdy na uniwersytecie został zatwierdzony jej statut158. Początko-wo w konwencie znajdowało się jedynie trzech czynnych korporantów z Do-rpatu, z czego w Wilnie na dłużej pozostał tylko Stanisław Piotrkowski159, zaś pierwszym prezesem konwentu w Wilnie był Leon Mackiewicz160. Początki wileńskiej działalności konwentu przerwała wojna polsko-bolszewicka. Wio-sną i latem roku 1920 wielu Polonusów znalazło się w Wojsku Polskim161. Po wojnie „Polonia” przystąpiła ponownie do działania. Pierwszym opiekunem z ramienia Senatu USB został fi lister rzeczywisty „Polonii” prof. Józef Ziemac-ki (pierwszy rektor uczelni)162. Dnia 17 marca 1921 roku „Polonia” podpisała akt unifi kacyjny z poznańską korporacją o tej samej nazwie. Połączenie to nie przetrwało jednak próby czasu.

Do ważnych wydarzeń z początku działalności konwentu należy zaliczyć współudział korporacji w powołaniu Związku Polskich Korporacji Akademic-kich. W roku 1925 „Konwent Polonia” posiadał już własną bibliotekę z blisko sześcioma tysiącami pozycji, a także czytelnię we własnym lokalu. Polonusi brali wówczas udział w pracach Bratniej Pomocy USB oraz Radzie Młodzieży Akademickiej, dbali jednocześnie o swój rozwój fi zyczny poprzez uprawianie szermierki i strzelania, a ponadto tenisa i wioślarstwa163. Konwent posiadał dwa Koła Filisterskie w Wilnie i Warszawie. Koło Filistrów w Wilnie powstało 5 września 1922 roku164.

W 1928 roku „Polonia” obchodziła 100-lecie założenia. W Wilnie na jej komersie zebrało się w dniach 12–14 października liczne grono korporantów. W czasie obchodów 100-lecia istnienia „Polonii” podpisane zostały kartele

157 A. Minkiewicz, Konwent Polonia, Londyn 1978, s. 8 (na prawach rękopisu).

158 W. Cywiński, 1828–1928, „Wiadomości Korporacyjne”, II 1928, nr 5, s. 122.

159 Memoriał Stanisława Halickiego, Karma i Osmana Achmatowiczów z 1922 r., opr. Jan Trynkowski, www. prawo.univ.gda.pl~konwentpolonia/11Biblioteka/ (przeglądane II 2006).

160 Leon Mackiewicz (1899–1921) rozpoczął studia prawnicze na USB w 1919, ochotnik WP w latach 1919–1920. Zob. www.prawo.univ.gda.pl~konwentpolonia/11Biblioteka/ (przeglą-dane II 2006).

161 A. Minkiewicz, op. cit., s. 8.

162 Rocznik Korporacyjny…, op. cit., s. 10.

163 Organizacje Akademickie na Uniwersytecie Stefana Batorego, Alma Mater Vilnensis, 1925, z. 3, s. 107.

164 J. Trynkowski, Towarzystwo Byłych wychowańsców Uniwersytetu Dorpackiego (początki

organizacji fi listeriatu Konwentu Polonia), „Historia Academica. Studia i materiały” 2009, z. 1,

z korporacjami „Welecja” (kartel wieczysty) oraz korporacją „Jagiellonia” (kar-tel na 25 lat)165. Ponadto w czasie omawianej ceremonii, odbył się konwent solenny, na którym zadecydowano o budowie własnego domu „Polonii”166, do wybudowania którego jednak nie doszło przed wybuchem wojny.

W 1933 roku „Polonia” wystąpiła z ZPKA (z prac wycofała się już w 1932 roku zaś ofi cjalne wystąpienie nastąpiło w 1933). Jak napisał Minkiewicz: „Nie mając możności brania udziału w pracach Związku, poza dorocznymi zjaz-dami, Konwent nie miał wpływu na kształtowanie się stosunków, nie mógł przeciwdziałać złemu swą powagą, musiał zaś ponosić część odpowiedzialno-ści za niski stan polskiego ruchu korporacyjnego. Taka sytuacja była trudna do zniesienia. Wobec coraz bardziej wyraźnego oblicza politycznego ZPKA i lekceważenia głosów starych stowarzyszeń, w roku 1932 «Konwent Polonia» usunął się od dalszej z nim współpracy”167. Członkowie konwentu w sprawoz-daniu z działalności już w semestrze zimowym roku akademickiego 1929/1930 pisali, iż stosunek do ZPKA jest „lojalno-opozycyjny”, co oznaczało, jak pisa-no, krytykę „jednostronnego kursu politycznego” ZPKA168. Wówczas jednak jeszcze „Polonia” zwracał uwagę na możliwość poprawy stosunków wewnątrz Związku. Natomiast w sprawozdaniu za okres 21 X 1932 r.–3 III 1933 r. zapisa-no: „W związku z wprowadzeniem nowej ustawy o ustroju szkół akademickich i ciągłymi scysjami ugrupowań akademickich, zakończonymi strajkiem prote-stacyjnym ZPKA poleca wszystkim zrzeszonym w Związku – przystępować do nowo tworzących się Akademickich Związków Środowiskowych konferencji akademickiej, które w reprezentacji młodzieży zastąpić by miały Naczelny Ko-mitet Akademicki. Wobec tego, że Konwent uchwałą swą stwierdził, że NKA posiada oblicze wyraźnie partyjne i postanowił wobec tego nie brać udziału w pracach tegoż, dlatego obecnie prezydium oparło się kategorycznie wobec innych korporacji związkowych wileńskich, przeciw tworzeniu a nawet bra-niu udziału w pracach «konferencji akademickiej» środowiska wileńskiego. W skutek nie dojścia do skutku zjazdu ZPKA w Wilnie, stanowisko Konwentu staje się łatwiejsze i umożliwia mu odseparowanie się od «konferencji», bez naruszania poprawnych stosunków z korporacjami wileńskimi. Wobec jednak

165 Z. Popławski, Związek Polskich Korporacji Akademickich…, op. cit., s. 7; Konwent

Polo-nia. W setną rocznicę, „Dziennik Wileński” 1928, nr 234, s. 2.

166 Z. Popławski, Związek Polskich Korporacji Akademickich…, op. cit., s. 7–8.

167 A. Minkiewicz, op. cit., s. 10 i n.

168 Korporacja Polonia. Sprawozdanie z działalności w semestrze zimowym w roku AK.

stale piętrzących się trudności i niemożliwych do wykonania poleceń ZPKA, prezydium zostaje upoważnione «Uchwałą konwentu z 3 III 1933 r.» do wystą-pienia z ZPKA, gdyby dalsze stosunki i warunki pobytu w tej organizacji stały się niemożliwe”169.

„Polonia” dnia 11 listopada 1933 roku podpisała kartel z estońską korpo-racją „Fraternitas Estica”170.

Korporacja skupiła się więc od 1933 roku, na pracach wewnętrznych i współ-działaniu z tzw.: „starymi korporacjami” – „Welecją” i „Jagiellonią”, z którymi związana była kartelami171. O współpracy z innymi organizacjami akademicki-mi napisano: „Z ogółem młodzieży akadeakademicki-mickiej Konwent bliższych stosunków nawiązać nie mógł wobec stałego przejawiania się w nim tendencji politycz-nych, co stojąc w jaskrawej sprzeczności z duchem konwentu, mogłoby go także wciągnąć w wir walki politycznej na terenie ogólnoakademickim”172. Senat USB na mocy dwóch uchwał z dnia 23 lutego 1934 roku oraz 9 marca tegoż samego roku, po wprowadzeniu pewnych poprawek zatwierdził, nowy (dopasowany do zapisów ustawy „jędrzejewiczowskiej”) statut konwentu „Polonia”173.

Po wybuchu wojny część korporantów wzięła udział w kampanii wrześnio-wej, zaś w dniu 11 listopada 1939 roku odbyło się zebranie fi listrów i członków czynnych konwentu, na którym podjęto uchwałę, mówiąca iż „Wszyscy człon-kowie Konwentu Polonia mają obowiązek włączyć się do pracy konspiracyjnej w walce o wolność i niepodległość Polski174.

Drugą korporacją, powstałą tym razem od podstaw w Wilnie była „Ba-toria”, założona 19 marca 1922 roku175, przez studentów USB, którzy w znacz-nej części pochodzili „zza kordonu”, czyli z Mińszczyzny i Kowieńszczyzny oraz z Polski centralnej. Studenci zakładający „Batorię” znali się w większości

169 Sprawozdanie na semestr 209. Od dnia 21 X 1932 do 3 III 1933 r. Dokumenty Konwen-tu Polonia, LieKonwen-tuvos Mokslu Akademijos Biblioteka (dalej: LMABV), sygn. F. 160/144.

170 J. Trynkowski, Wspomnienie fi listra Adama Banasiewicza, „Korporant Polski” 2006/2007, nr 1, s. 41.

171 Z biegiem czasu „Konwent Polonia”

–

172 Sprawozdanie na semestr 209. Od dnia 21 10 1932 do 3 III 1933 r. Dokumenty Kon-wentu Polonia, LMABV, sygn. F. 160/144.

173 Odpis zatwierdzenia statutu „Konwentu Polonia” w zbiorach autora.

174 A. Minkiewicz, op. cit, s. 15.

wcześniej, gdyż wspólnie walczyli pod dowództwem gen. Dowbor-Muśnic-kiego176.

Konwentem opiekowała się „Polonia”. W 1923 roku „Batoria” wspólnie z korporacją „Polonia” brała udział w III Zjeździe ZPKA w Warszawie. W 1925 roku liczyła, według danych podanych w piśmie „Alma Mater Vilnensis” 32 czynnych korporantów177.

„Polonia” wspólnie z „Batorią” prawdopodobnie w 1923 roku stworzyły ciało mające usprawnić pracę poszczególnych korporacji działających w ZPKA na terenie miasta Wilna, a mianowicie Wileńskie Koło Międzykorporacyjne. W 1924 roku w życiu korporacyjnym Wilna zaistniała szczególna uroczystość, w dniach 8–9 maja odbył się IV Zjazd ZPKA.

Wracając do historii „Batorii”, należy wspomnieć, iż konwent rozwijał się do samego wybuchu wojny. „Batoria” zawarła w czasie swego istnienia kilka karteli: z „Lechicją” z Warszawy – kartel na 10 lat zawarty dnia 23 listopada 1926 roku (później w 1937 roku podpisano kartel wieczysty), zaś 3 maja 1932 roku zawarty został kartel z poznańską korporacją „Lechia”178.

Do Wilna została przeniesiona korporacja założona w mieście, gdzie nie było wyższej uczelni. Była to korporacja „Polesia”, odgrywająca istotną rolę w życiu korporacyjnym Wilna. „Polesię” powołali do życia w Brześciu Litew-skim dnia 5 stycznia 1925 roku179 studenci rożnych szkół wyższych działają-cych w kraju, w „celu walki z każdą działalnością antypolską” na Kresach180. Korporacja przeniosła się 21 grudnia 1926 roku z Brześcia do Warszawy. Dnia 1 lutego 1927 roku otrzymała prawa członka rzeczywistego ZPKA181. W cza-sie działalności w Warszawie, korporacja nie rozwijała się, przyjęła zaledwie trzech kandydatów182. Dnia 22 maja 1929 roku przeniesiono korporację do

176 M. Obozierski, O Konwencie Batoria słów kilka, „Wiadomości Korporacyjne”, XII 1929, nr 3, s. 3.

177 Organizacje Akademickie na Uniwersytecie Stefana Batorego, „Alma Mater Vilnensis” 1925, z. 3, s. 107.

178 Więcej na temat „Batorii” zob. P. Tomaszewski, Korporacje akademickie w Wilnie

1919–1939. Struktura oraz podstawowe kierunki działalności [w:] Organizacje młodzieżowe w XX wieku. Struktura, ideologia, działalność, pod red. P. Tomaszewskiego, M. Wołosa, Toruń

2008, s. 147–149.

179 Protokół organizacyjny nr 1. korporacja „Polesia”, AUW, poz. inw. 101.

180 Ibidem.

181 M. Laszczkowski, M. Wołłejko, Byli sobie Polesiusze… Czyli szkic z dziejów Korporacji

Akademickiej Polesia, „Glaukopis” 2009, nr 15–16, s. 36. 182 Ibidem, s. 37.

Wilna183. Przeniesienie miało zapewne związek z faktem, że pięciu korporan-tów „Polesii” pochodziło z Wilna. Nie bez znaczenia był również i to, iż w Wil-nie doszło do rozłamu na tle ideowym w korporacji „Vilnensia”, gdyż część jej członków wstąpiła do ZPMD. Z „Vilnensii” wystąpiło wówczas 14 barwiarzy (rycerzy) i pięciu fuksów184, którzy zasilili szeregi „Polesii”. Początek lat dziestych XX wieku przyniósł największy rozwój korporacji. W latach trzy-dziestych „Polesię” łączyły żywe kontakty z korporacją „Filomatia Vilnensis”. W gronie Polesiuszy znaleźli się wybitni przedstawiciele wileńskiego obozu narodowego185.

W 1937 roku doszło do licznych wystąpień antysemickich na terenie mia-sta Wilna oraz na uczelni. W skutek zamieszek antysemickich zomia-stała zawie-szona działalność przy USB Młodzieży Wszechpolskiej oraz właśnie „Polesii”, a także Związku Narodowego Polskiej Młodzieży Radykalnej186. Bezpośrednią przyczyną zdelegalizowana „Polesii” był udział członków korporacji w zebra-niu Stronnictwa Narodowego dnia 21 marca 1937 roku, w czasie, którego wy-buchła przyniesiona przez jednego z działaczy narodowych petarda187. Kor-poracja została zdelegalizowana na podstawie Zarządzenia ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego z dnia 31 marca 1937 roku188. Korporacja już w trzy tygodnie po delegalizacji złożyła do władz USB prośbę o ponowną legalizację. W czasie głosowania Senatorzy USB opowiedzieli się za przychyl-nym rozpatrzeniem prośby o rejestrację (siedmiu opowiedziało się za, pięciu wstrzymało się od głosu)189. Mimo zgody władz uczelni Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, uzależniało ponowną rejestrację

„Pole-183 Korporacja Polesia, LCVA, sygn. F. 175, Ap.15, B. 92.

184 Ibidem, s. 37.

185 Do wybitniejszych działaczy „Polesii” zaliczyć należy: Witolda Świeżewskiego, dzia-łacza Młodzieży Wszechpolskiej, Stronnictwa Narodowego, prezesa Bratniej Pomocy USB w latach 1934–1937. Prezesem Bratniej Pomocy w roku akademickim 1933/1934 – był Jerzy Przyłuski. W 1937 roku prezesem Bratniej Pomocy był Stefan Kiełkiewicz, który również zwią-zany był z obozem narodowym, zaś w roku akademickim 1938/1938 prezesem Bratniej Pomocy był Tadeusz Korycki również związany z młodzieżą narodową. D. Pater, Rewolucja na prawicy.

Działalność Obozu Narodowo-Radykalnego w Wilnie w latach 1934–1938 [w:] Historia i Polityka,

2008, t. 7, pod red. H. Stysa, P. Tomaszewskiego, Toruń 2008, s. 95–96, przyp. 46; Zob. L. Kuliń-ska, op. cit., s. 38; M. Laszczkowski, M. Wołłejko, op. cit., s. 40.

186 „Trakt Batorego”, 12 IV 1937, nr 4, s. 1.

187 Miesięczne sprawozdanie sytuacyjne nr 3, za miesiąc marzec 1937 r., Urząd Grodzki Wileński, LCVA, sygn. F. 53, Ap. 23, B. 1386.

188 M. Laszczkowski, M. Wołłejko, op. cit., s. 42.

sii” od wyników zakończenia spraw karnych, administracyjnych i dyscyplinar-nych wobec poszczególdyscyplinar-nych korporantów „Polesii”190. Ostatecznie korporacja mogła wznowić działalność przy USB w październiku 1937 roku191. Do paź-dziernika 1937 roku korporacja prowadziła swe prace nieofi cjalnie192. Kurato-rem korporacji był związany z endecją prof. Wacław Komarnicki193.

Interesująco prezentują się dzieje korporacji „Vilnensia”, działającej przez pewien czas przy ZPKA. Korporacja powstała w wyniku przekształcenia się, będącej jeszcze w fazie organizacji, korporacji „Racławia”. W 1928 roku liczyła 49 członków. Korporacja ta została skreślona przez Prezydium ZPKA (uchwa-łą V Rady Naczelnej) dnia 6 lipca 1930 roku z listy korporacji związkowych. Powodem decyzji Rady było zaproszenie przez „Vilnensię” na swój komers rocznicowy dnia 18 maja 1930 roku korporacji asymilatorskiej „Unitania”194. Usunięcie „Vilnensii” z ZPKA nastąpiło na skutek wizytacji Wileńskiego Koła Międzykorporacyjnego przez prezesa ZPKA Jerzego Pączkowskiego, który stwierdził poważny problem o podłożu ideowym w Wileńskim Kole Między-korporacyjnym. Sytuacja w czasie wspomnianego komersu „Vilnensii”, wyglą-dała następująco. Po przybyciu na komers „Vilnensii” korporacji „Unitania”, uroczystości opuściły korporacje „Polesia” i „Leonidania” (konwent „Batoria” nie brał udziału w komersie), natomiast na sali pozostały delegacje konwentu „Polonia” oraz korporacji „Cresovia”. Komers „Vilnensii” doprowadził do kon-fl iktu pomiędzy wileńskimi korporacjami. Ponieważ nie wszystkie korporacje należące do ZPKA opuściły uroczystości „Vilnensii”, wileński komers odbił się też echem w całym ruchu korporacyjnym w Polsce. Poznańskie Koło Mię-dzykorporacyjne ogłosiło zerwanie stosunków z konwentem „Polonia” oraz korporacjami „Vilnensia” i „Cresovia”, argumentując swoją decyzję sprzenie-wierzeniem się zasadom ZPKA. Natomiast mające kartel z „Polonią” korpo-racje „Arkonia” i „Welecja”, zajęły stanowisko krytyczne, choć można mówić o wyczekiwaniu z ich strony na wyjaśnienia „Polonii”. Z kolei Lwowskie Koło Międzykorporacyjne zajęło stanowisko zbieżne z poznańskim195. Ze wzglę-du na napiętą sytuację, jaka istniała w Wileńskim Kole

Międzykorporacyj-190 Ibidem.

191 Ibidem.

192 Sprawozdanie z działalności Korporacji Filomatia w Wilnie za semestr XVIII rok ak. 1936/1937 (w zbiorach autora).

193 Rocznik USB w Wilnie 1937/1938, Wilno (b.r.w.), s. 177.

194 L. Ter-Oganjan, op. cit., s. 62.

nym, zwołano nadzwyczajne V obrady Rady Naczelnej. Rada podjęła decyzję o skreśleniu „Vilnensii” z listy ZPKA. Podjęto jednocześnie działania potępia-jące uchwałę PKM oraz LKM, o zerwaniu stosunków z konwentem „Polonia” i korporacją „Cresovia”, ponieważ przyjęto przedstawione przez nie usprawie-dliwienie. Wezwano PKM i LKM o reasumpcję swoich postanowień w sto-sunku do tych korporacji196. Skreślenie „Vilnensii” z listy ZPKA było przeja-wem antysemickich nastrojów panujących w Związku, wśród znacznej części korporantów (trudno jednoznacznie oceniać wszystkie korporacje działające w ZPKA – ponieważ, jak wskazuje przykład „Vilnensii”, nie można dokładnie wartościować przynależących do związku korporacji jako antysemickie).

Do ZPKA należała przez pewien okres korporacja „Cresovia”, która po-wstała w 1926 roku. Jej członkowie rekrutowali się przede wszystkim z Wi-leńszczyzny. Prawa członka rzeczywistego ZPKA uzyskała 25 czerwca 1928 roku, jednak 29 października 1930 wystąpiła ze Związku, przystępując doń ponownie już po jego reorganizacji w 1938 roku. W 1932 roku przystąpiła do FPKA i prawdopodobnie działała w strukturach Federacji do momentu ich rozwiązania w Wilnie.

Aby zrozumieć przyczyny wystąpienia „Cresovii” ze Związku należy przytoczyć dość długi list tejże korporacji skierowany do ZPKA, a rozesłany przez władze ZPKA do Kół Międzykorporacyjnych. W dokumencie napisano: „Bacznie obserwując przez szereg lat przejawy życia korporacji zrzeszonych w Związku mogliśmy stwierdzić, że zasadniczy kierunek władz związkowych był wyraźnie nastawiony na popieranie wyłącznie pewnej tylko grupy poli-tycznej.

Jako przykład możemy przytoczyć wypadek, który miał miejsce przed kil-koma dniami, a mianowicie: grono akademików postanowiło uczcić obcho-dem pamiętną i drogą sercu każdego Polaka rocznicą odzyskania Wilna. Wi-leńskie Koło Międzykorporacyjne uchwałą z dnia 14 b. m. postanowiło wziąć udział w uroczystościach wraz ze sztandarami. W ostatniej chwili Prezydium Koła, będące li tylko organem wykonawczym i nie mające prawa uchwał Koła według swego widzimisię zmieniać samowolnie, wydało Korporacjom zakaz brania udziału w obchodach motywując to tem, że uroczystości były zorgani-zowane nie przez wileński Komitet Akademicki Związku Polskiej Młodzieży Narodowej. Fakt ten wyraźnie określił stanowisko ZPKA, które i w tym

padku nie bacząc na powagę uroczystości stanęło po stronie jednego tylko odłamu młodzieży, zwalczając poczynania ludzi dobrej woli jedynie dlatego, że ludzie ci nie są z ich szeregów.

Po zaobserwowaniu całego szeregu podobnych wystąpień politycznych władz naczelnych i poszczególnych Korporacji, stwierdzamy, że Korporacja Cresovia nie może się pogodzić z tym stanem rzeczy.

Wychodzimy z założenia, iż nie można wprowadzać momentów partyj-nych walk do korporacji akademickich, nie chcemy, aby o naszych deklach mówiono, że upiększają każde wystąpienie partyjne, nie chcemy krępowania poszczególnych członków korporacji narzuconym z góry politycznym nasta-wieniem.

Korporacja w naszym pojęciu winna być tak scementowanym ośrodkiem, który grupuje ludzi o różnych przekonaniach politycznych, potrafi jednak po-stawić na pierwszym miejscu interes państwa, a nie dobra tej lub innej koterii politycznej. Chcemy aby K! stały się zarzewiem nowego prądu idei państwa, która powinna być dla nas nakazem postępowania.

Stwierdzając powyższe zgłaszamy swe wystąpienie z ZPKA.

Wzywamy wszystkie korporacje, którym kultywowanie idei państwo-wej jest nakazem postępowania do wyraźnego sprecyzowania swojego sta-nowiska”197.

Warto zwrócić uwagę, iż wyraźnie uwidocznia się w tym dokumencie zbliżenie ideologii tej korporacji z ideą państwową.

W późniejszym czasie korporacje „Vilnensia” oraz „Cresovia” zasilą wraz z „Piłsudią” sanacyjną Federację Polskich Korporacji Akademickich198.

W Wilnie działało stosunkowo niewiele korporacji, odejście z ZPKA trzech z nich stanowiło znaczną stratę. W 1932 roku z ZPKA skreślona zosta-ła korporacja „Concordia Vilnensis” „za wyraźne odchylenia ideologiczne”199. Korporacje, nawet te o proweniencji narodowej, nie zawsze brały udział w pra-cach Wileńskiego Koła Międzykorporacyjnego. Wileńskie Koło Międzykorpo-racyjne jeszcze przed reformą szkolnictwa wyższego nie było uznawane przez władze USB200 działało najprawdopodobniej bez odpowiedniej rejestracji przy

197 Pismo „Cresovii” do ZPKA, teczka Krakowskiego Koła Międzykorporacyjnego, AUJ, sygn., S II 775.

198 D. Pater, W imię Polski mocarstwowej. Historia Federacji Polskich Korporacji

Akademic-kich, „Biuletyn Korporacyjny”, I–II 2005, nr 1–2, s. 29.

199 Z. Popławski, Związek Polskich Korporacji Akademickich…, op. cit., s. 55.

USB. Faktycznie przestało istnieć pod koniec 1932 roku, wówczas przy korpo-racjach związkowych działała Konferencja Prezesów.

W 1936 roku do zorganizowanego na nowo pod egidą „Polesii” Wileńskie-go Koła MiędzykorporacyjneWileńskie-go należały „Leonidania”, „Filomatia Vilnensis” (jako korporacja kandydująca) oraz za zgodą Prezydium ZPKA jako obserwator konwent „Batoria”201. W sierpniu 1939 roku w Wileńskim Kole Międzykorpora-cyjnym, według Zbysława Popławskiego, działały cztery korporacje – „Polesia”, „Cresovia”, „Leonidania” i „Filomatia”202, nie przystąpiły zaś z należących wcze-śniej do ZPKA „Polonia”, „Batoria”, „Vilnensia”. Natomiast „Biuletyn Korpora-cyjny” z 3 maja 1938 roku podawał, iż w Wilnie działało w ZPKA pięć korpora-cji: „Batoria”, „Leonidania”, „Polesia”, „Filomatia”, „Concordia Vilnensis”203.

Do Zjednoczenia Polskich Akademickich Korporacji Chrześcijańskich należała założona w 1926 roku „Śniadecja”204. Była to korporacja wydziałowa – tworzyli je studenci Wydziału Lekarskiego. Z tej korporacji wystąpiła wiosną 1927 roku grupa członków, która utworzyła oddzielną, również ściśle wydzia-łową (przyjmującą wyłącznie słuchaczy Wydziału Lekarskiego USB)205 – korpo-rację „Leonidania”. Korporacja rozwijała się w kierunku fachowym, rywalizu-jąc na tym gruncie ze wspomnianą chrześcijańską „Śniadecją”206. W 1928 roku swój akces do ZPKA wyraziła „Concordia Vilnensis”, skupiająca wówczas, co rzadko się zdarzało wśród korporacji, przede wszystkim studentów Wydziału Teologicznego. Głównymi inicjatorami powstania w 1927 roku tej korporacji byli studenci teologii: Kazimierz Muchlado, Antoni Bohdanowicz oraz Kazi-mierz Bochenek. Prawa członka rzeczywistego ZPKA uzyskała w 1930 roku207.

„Wobec tego, iż tak zwane «Koło Międzykorporacyjne» nie zostało zalegalizowane przez senat