na tle dorobku geografii polsldej
W p row adzenie
Zaproszenie do przygotowania referatu na Kongres Geografii Polskiej zwolany w 150. rocznic^ utw orzenia pierwszej na ziem iach polskich uni- wersyteckiej K atedry Geografii poczytuj^ sobie za zaszczyt, ktörego wy- pelnienie okazalo sitj jednak niezwykle tru d n y m w yzwaniem intelektual- nym.
Jak tu bowiem w krötkim referacie przedstawic 150-letni dorobek naukowy jednego z najstarszych w Europie akadem ickich osrodköw an- tropogeografii czy tez geografii spoleczno-ekonom icznej?
W ybieraj^c mifjdzy ogölnq ale calosciow^ prezentacj^ - co w konse- kwencji sprowadzic si^ musi do uj^c ogölnikowych i stwierdzen pobiez- nych - a bardziej problem ow ym uj^ciem, wybralem to drugie podejscie.
W ybör taki usprawiedliwia fakt, iz dorobek badawczy osrodka krakow- skiego w zakresie geografii spoleczno-ekonom icznej byl juz kilkakrotnie prezentow any i publikowany, co pozwala przyj^c zalozenie, ze jest on generalnie znany w kr<jgach geograföw spolecznych i ekonom icznych za
röwno w Polsce, jak i poza jej granicami. W tym miejscu przypom n§
tylko, ze om öw ieniu i ocenie calosciowej krakowskiego osrodka geografii spoleczno-ekonomicznej poswi^cone byty m.in.: praca A. W rzoska (1972) oraz tonr XX „Folia G eographica. Series G eograph ica-O econ o m ica”
(1987). O srodek krakowski byl röwniez przedm iotem analizy przez au- toröw dokonujqcych podsum ow an ia dorobku zaröw no calej geografii polskiej (Leszczycki 1951, 1954), jak i röznych dziedzin geografii
spo-leczno-ekonom icznej w skali Polski (ICiefczewska-Zaleska 1964, Leon- hard-M igaczowa 1964, W rzosek 1964, Lijewski 1974, Jackowski 1974, Dziewonski 1956, Chojnicki 1957).
Bardzo cennych informacji o osiqgni^ciach badawczych osrodka lcra- kowskiego dostarczaj^ takze opracow ania podsum owujqce dorobek pol- skiej geografii osadnictw a i ludnosci praktycznie w calym XX wieku (Li- szewski red. 1993, 1994, 1995) i podobne opracowanie dotycz^ce geo
grafii przem yslu (M isztal, Ziolo red. 1998). Z opracow an tych, zawiera- jqcych w miar^ pelne zestawy bibliograficzne poszczcgölnych osrodköw naukowych, m ozna wnioskowac o pozycji osrodka krakowskiego w sto- sunku do innych centröw akadem ickich geografii spoleczno-ekonomicz- nej w Polsce.
Najswiezszym m aterialem obrazujqcym stan rozwoju i dorobek kra- kowskiej geografii spoleczno-ekonom icznej jest jednak tom III wydaw- nictwa Geografia w Uniwersytecie ) agiellonskim 1849-1999 (Kortus, jackow
ski, Krzem ien red. 1999) przygotow any przez pracownikövv Instytutu Geografii UJ z okazji Kongresu Geografii Polskiej, w ktörym znajduj^ si£
m. in. opracow ania dotyczqce osiqgni^c geograföw krakowskich w zakre- sie geografii przem yslu, osadnictwa, ludnosci, rolnictwa, turyzm u, reli- gii, kom unikaeji i uslug, geografii regionalnej oraz dydaktyki geografii.
To „autobiograficzne” opracow anie zawiera nie tylko retrospektywn^
analiz^ rozwoju w ICrakowie poszczcgölnych dziedzin i gaf^zi geografii spoleczno-ekonom icznej, ale röwniez bardzo bogatq bibliografi^ obejmu- jtjct| najnowsze prace autorstw a krakowskich geograföw.
Ten krötki przeglqd opracow an omawiajqcych i podsum owujqcych dorobek naukow y krakowskiej geografii spoleczno-ekonomicznej pozwala stwierdzic, ze osrodek ten jest nie tylko najstarszym na ziemiach pol- skich centrum rozwoju mysli geograficznej, ale jednoczesnie ze dorobek tego osrodka jest bardzo dobrze udokum entow any, om öwiony i ocenio- ny. Jest to w duzym stopniu zasluga kolejnych pokolen geograföw kra
kowskich, ktörzy przywi^zywali duzq uwagg do odpowiedniego doku- nrentowania dorobku naukowego i osi^gni^c badawczych swojego osrod
ka.
Po tym stwierdzeniu, ktöre nalezy odbierac jednoznacznie pozytyw- nie, pozostajq autorowi referatu poswi^conego krakowskiej geografii spo- leczno-ekonom icznej dwie drogi wyjscia. Pierwsza to zakonczenie wysttp pienia; podzi^kow anie za uwag£ i odeslanie sluchaczy do studiowania w spom nianych wczesniej opracow an (?), druga natom iast, znacznie trud- niejsza to poszukiw anie takiej m etody prezentaeji, ktöra pozwoli wydo- byc z bogatego dorobku tego osrodka wartosci bardziej trwale i oryginal- ne, a co za tym , idzie bardziej uniwersalne. Narazajqc si£ zapewne - u
86
kolegöw krakowskich i nie tylko - na zarzut nieobiektywnosci, z pelntj swiadomosci^ ale röwniez determ inacj^ w ybralem w tym referacie drugq ze wskazanych drög.
W ybrana do prezentacji m etoda polegac bydzie na w ytypow aniu i cha- rakterystyce geograficzno-ekonom icznych szköl naukow ych powstafych i dziatajqcych w Uniwersytecie Jagicllonskim, co m a oznaczac podejscie jakosciowe w ocenie osrodka, oraz na przeprow adzeniu bardzo modnej obecnie analizy S W O T dla krakowskiej geografii spoleczno-ekonom icz- nej.
Nim jednak przejdy do w ytypow ania i charakterystyki szköl nauko
wych, pragny, glöwnie na u zy tekteg o opracowania, blizej okreslic (zdefi- niowac) to pojycie, w skazuj^c na w aru n k i niezb yd n e do p ow stania i uksztaltow ania siy „szkoly naukow ej”.
Genezy szkoly naukowej, m oim zdaniem , nalezy wic'izac z indywidu- alnymi cechami osobowosciowymi w ybitnego twörcy. Tylko silna osobo- wosc, posiadaj£|ca au torytet naukowy, ale röwniez i m oralny m a szansy stac siy twörcy szkoly naukowej. Takie cechy, jak: glyboka wiedza, nieza- leznosc myslenia i wyrazania swoich pogl^döw, upör, twörcza ciekawosc, ale röwniez „oswiecony desp otyzm ” i uzdolnienia organizatorskie, umoz- liwiajq nie tylko wytyczanie kierunköw badan, ale röwniez przyci^gniycie i zorganizowanie grupy wspölpracow niköw (uczniöw).
Nie wdaj^c siy w glybszq dyskusjy, opow iadam siy po stronie tych autoröw, ktörzy uznaj^, ze istnienie szkoly naukowej zwiqzane jest z czte- rerna glöwnymi elem entam i: 1) w ybitnq indywidualnosci^ odznaczajqcq siy duzym autorytetem m oralnym i naukow ym , a jednoczesnie obdarzo- n^ duzymi zdolnosciami organizacyjnym i, 2) grup^ uczniöw i w spölpra
cowniköw zafascynowanych swoim „m istrzem ” i proponow anq przez niego problem atyk^ badawczq, gotowych poswiycic przynajm niej czysc swoje- go zycia naukowego, a czysto röwniez i osobistego, aby czynnie wlqczyc siy w proces badawczy i rozwi^zywac problemy, a czysciej ich fragmenty, uznaj^c je za swoje, 3) w aznym teoretycznie i poznaw czo problem em badawczym, ktörego glöwnym nosicielem jest „m istrz”, twörca szkoly.
Rozwiqzywanie tego problem u w ym aga czysto wypracow ania wlasnych czy adaptow anie istniej£|cych wczesniej m eto d badaw czych (narzydzi badawczych), 4) mozliwosciami upow szechniania rezultatöw prowadzo- nych badan (organizowanie konferencji, sem inariöw itp. oraz tworzenie mozliwosci publikowania rezultatöw badan).
O bok tych czterech podstaw ow ych i niezbydnych sldadowych, ktöre warunkujq powstanie szkoly naukowej, m uszq röwniez byc stworzone dla jej funkcjonow ania odpow iednie w arunki m aterialne i techniczne (obiekt, pomieszczcnia, siedziba, aparatura naukowa, srodki finansowe
itp.). D odatkow ym atry b utem wielu szköl naukowych jcst rowniez uru- chom ienie specjalistycznego procesu dydaktycznego (szkoiy dydaktycz- ne). Nie jest to w arunek konieczny dla istnienia szkoiy naukowej, ale daje nadziej^ na intensyfikacjy badan i przedluzenie istnienia szkoiy. Szko- la naukow a m oze konczyc swoje istnienie wraz z odejsciem jej tworcy, m oze jednak byc kontynuow ana i rozwijana przez nast^pne pokolenia czysto uczniöw lub wspölpracow niköw „m istrza”.
U w aru nkow ania p ow stan ia
g eograficzn o-ekon om iczn y ch szk öl naukow ych w U n iw ersytecie Jag iello n sk im
Nim przysttjpimy do okreslenia i charakterystyki szköl naukowych w Uniwersytecie Jagiellonskim, w arto chocby w kilku zdaniach okreslic w arunki, w jakich one powstaly, a nastypnie rozwijaly siy. 150-letni okres instytucjonalnego istnienia geografii w Uniwersytecie Jagiellonskim po- dzielic m ozna na kilka w yraznych okresöw. Pierwszy z nich trwal od 1849 roku, czyli roku pow olania pierwszej uniwersyteckiej K atedry Geografii, do I wojny swiatowej. AdaptujEjc znantj w geografii osadnictwa koncepcjfj Conzenowskiego cyklu przem ian morfologicznych dzialki miejskiej, okres ten m ozna by nazw ac faz3 inicjaln^ lub instytucjonaln^ rozwoju kra- kowskiego osrodka geograficznego.
Drugi okres rozpoczyna siy w 1917 r. i zwi^zany jest z objyciem Ka
tedry przez profesora Ludom ira Sawickiego, utw orzeniem w 1922 r. dru- giej K atedry kierowanej przez profesora Jerzego Smolenskiego i otrzyma- niem w 1 925 r. sam odzielnego bu dynku dla geografii ktory zajmuje ona do dzis. Okres ten konczy w ybuch II wojny swiatowej i smierc w hitle- rowskich obozach koncentracyjnych prof. Smolenskiego oraz docentöw W. Orm ickiego i W. W inida.
Okres ten w cyklu rozwoju osrodka m ozna nazwac faz^ „wypetnia-
j4C4”-W dziedzinie geografii cztowieka charakteryzuje siy on ksztaltowa- niem krakowskiej szkoiy antropogeografii, ktora w tym zakresie byla najsilniejszjj na obszarze Polski. Tworcy tej szkoiy, a zwlaszcza prof. L. Sa
wicki oraz jego uczen doc. W Orm icki, jak rowniez inni dzialajqcy w tym czasie w Krakowie geografowie w swoich pracach badawczych zajmowali siy roznorodnfj problem atykq, byli oni, jak to wowezas nazywano, antro- pogeografami (geografami czlowieka) i to byla ich specjalizacja. N a pod- kreslenie zasluguje rowniez fakt, iz picrwsi tworcy antropogeografii kra
kowskiej wzorowali siy w swoich badaniach na metodologii szköl nauko
wych W iednia i Berlina.
88
Po zakonczeniu II wojny swiatowej nastqpily duze zm iany organiza- cyjne, ale rowniez m etodologiczne w krakowskiej geografii cziowieka.
O bok Instytutu Geografii Uniwersytetu Jagiellonskiego powstaly placöwki geograficzne uprawiajqce geografi^ ekonom icznq w W yzszej Szkole Pe- dagogicznej, Akademii Elconomicznej, a znacznie pözniej rowniez w Aka- demii W ychowania Fizycznego. Katednj Geografii Ekonom icznej w Uni- wersytecie Jagiellonskim w okresie pow ojennym prowadzili prof. S. Lesz
czycki, prof. J. Szaflarski, a od 1955 roku prof. A ntoni W rzosek. Pierw- sze dziesi^ciolecie po II wojnie swiatowej, jak pisze A. W rzosek (1972), bylo bardzo tru dne dla geografii ekonom icznej. Z akaz udostypniania m aterialöw zrödlowych, otaczanie tajem nicq praktycznie wszystkich bar- dziej szczegölowych m aterialöw dotyczrjcych ludnosci i gospodarki, oraz bardzo ostra i dolegliwa cenzura spowodowaty, ze badania geograficzne w zakresie geografii cziowieka, ktör^ w tym czasie definiow ano jako geo- grafic; ekonom iczn^, staly si<p praktycznie niemozliwe. Okres do 1955 roku, a zwlaszcza lata 1949-1955, charakteryzujq si§ upadkiem nie tyl
ko krakowskiej geografii ekonom icznej.
D ynam iczny rozwöj geografii ekonom icznej w osrodku krakowskim, a zwlaszcza w Instytucie Geografii UJ, ktöry nast^pil ponow nie po 1956 roku, l^czy si^ z ksztaltow aniem szeregu oddzielnych dyscyplin i specja- lizacji w ram ach geografii cziowieka. Sr\dz^c z publikacji A. W rzoska (1972), wydaje siij, iz anim atorem tych specjalizacji byl kierownik öw- czesnej K atedry Geografii Ekonom icznej, k töry postawil sobie za cel „wy- szkolenie w Katcdrzc zespolu mlodych wspölpracowniköw, ktörzy byliby w mozno- s'ci stac si£ dobrymi specjalistami w röznych dyscyplinach geografii ekonomicznej”
(s. 25). Cel ten prof. W rzosek osi^gn^l, a efektem tego jest uksztaltowa- nie kilku w yraznych szköt geograficzno-ekonom icznych w Uniwersytecie Jagiellonskim, ktöre siygajqc korzeniami okresu m iydzywojennego (an- tropogeografii) rozwinyly si<j szczegölnie m oeno w latach 70. i 80.
Okres ten, trwajqcy praktycznie do dzis, m ozna nazwac faz^ ku lm i- naeji w rozwoju krakowskiej geografii spoleczno-ekonom icznej.
Przystypujqc do om aw iania poszczegölnych szköl naukowych, warto w tym miejscu uswiadom ic sobie, ze ostatnim kom pleksow ym geografem ekonom icznym o klasycznych korzeniach antropogeograficznych byl w osrodku krakowskim prof. A ntoni W rzosek, ktö ry stal si£ jednoczesnie inspiratorem pow stania i rozwoju w tym osrodku glybokiej specjalizacji geografii ekonomicznej, wyrazajqcej siy uksztaltow aniem kilku samodziel- nych dyscyplin geograficzno-ekonom icznych.
Po grun to w ny m przestudio w an iu d o ro bku naukow ego geograföw ekonomicznych Uniwersytetu Jagiellonskiego, przyjmujqc wczesniej przed- stawione kryteria, uwazam , ze w osrodku tym m o zn a dzis wyröznic
czte-ry wyraznie uksztaltow ane szkoly naukowe. Sq to: szkola naukow a geo
grafii osadnictwa, geografii ludnosci, geografii tu ryzm u i geografii prze- myslu.
C h arak tery sty k a szlcol naukow ych
Korzeni krakowskiej szkoly geografii osadnictwa szukac nalezy w okre
sie m iydzyw ojennym , kiedy to prof. Ludom ir Sawicki zainicjowal bada- nia krajobrazowe miast. W programie badavvczym geografii miast z tego okresu dostrzec m ozna wplywy gcograföw niemieckich i austriackich, a je- go realizacja zaowocowala zarow no pracam i metodologicznymi, jak i bar- dzo interesujqcymi m onografiam i m iast autorstw a W. Kubijowicza (Nowy S^cz) i Z. Sim chego (Tarnöw). Praca o Tarnowie uw azana byla przez dtugie lata za w zör monografii geograficznej miasta, a zamieszczony w niej plan krajobrazow y dal poczqtek pözniejszym badaniom nad uzytkowa- niem ziemi w m iastach.
W pew nym stopniu kontynuacjq badan z okresu miydzywojennego s^ prace zainicjowane przez prof. K. Brom ka nad uzytkow aniem ziemi w m iastach po II wojnie swiatowej. System atyczne studia, poczqwszy od opracow ania m etody szczegölowego zdjycia uzytkow ania ziemi, poprzez glybokq analizy przem ian uzytkow ania ziemi w poszczegölnych dzielni- cach katastralnych Krakowa, skonczywszy na syntezie okreslaj^cej struk- tury przestrzennjj Krakowa, sq najlepszym przykladem konsekwentnej realizacji program u badawczego. I chociaz Z. G örka (1999) wymienia az 10 kierunköw b ad an geografii osadnictw a realizowanych w XX wieku w Instytucie Geografii UJ, to jednak, moim, zdaniem najbardziej orygi- nalne, dajfjcc trw alq pozycjy w tym osrodku prace nad Struktur^ prze- strzenn^ m iast i osiedli, realizowane w oparciu o badania krajobrazu miej- skiego czy miejskie zdjycie uzytkow ania ziemi.
O bok tego glöwnego n u rtu badawczego w krakowskiej szkole geogra
fii osadnictw a upraw iane byly niemal wszystkie kierunki badan realizo
wane przez ty dyscypliny geografii, w Polsce od zwiqzköw osadnictwa ze srodowiskiem geograficznym i lokalizacji osiedli, przez badania funkcjo- nalne, a nastypnie analizy sieci osadniczej i procesöw urbanizacji, po za- gadnienia m etodologiczne i m etodyczne, a ostatnio takze geografiy spo- lecznfj miast.
Krakowska szkola geografii osadnictwa w okresie miydzywojennym zdecydowanie przodowala wsröd osrodköw geograficznych w Polsce, za- chowujqc röwniez po wojnie wysoksj pozycjy, ale gtöwnie w odniesicniu do swojej najwazniejszej specjalizacji, jak^ jest analiza Struktur przestrzen- nych miast i osiedli (morfologiczny kierunek badawczy).
90
Rangij krakowskiej szkoly geografii osadnictw a (Uj) w yznacza m.in.
265 opublikowanych prac naukowych, a takze 20 przew odöw doktor- skich z geografii osadnictw a (pierwszy W Kubijowicz w 1923 r., ostatni E. Dus w 1986 r.) oraz 6 habilitaeji z tej dziedziny. Przejscie na em erytu- r£ prof. K. Brom ka znacznie spowolnilo rozwöj badan nad geografi^ osad
nictwa w Uniwersytecie Jagiellonskim, ktöra zdaje si^ przezywac pewien kryzys i odchodzic od swoich tradycyjnych badan.
Drugf| szkoly naukow q z zakresu geografii spoleczno-ekonom icznej jest w uniwersyteckim osrodku krakowskim geografia ludnosci. Podob- nie jak w przypadku geografii osadnictwa, geograficzne badania nauko- we nad ludnosciq si^gajq tu olcresu m i^dzywojennego.
Za twörc^ tej szkoly uznac nalezy Ludom ira Sawickiego, ktöry w 1910 roku habilitowal si^ w oparciu o p raaj pt. Rozmieszczenie ludnosci w Karpa- tach, a nast^pnie przygotowal i opublikowal w 1913 roku Studia nadAbi- syniq - wplyw warunköw geograficznych na rozsiedlenie ludnosci podlug jej zna- mion rasowych i kulturalnych. Po niespodziewanie szybkiej smierci Sawic
kiego badania nad ludnosci^, a zwlaszcza nad stosunkam i narodowo- sciowymi, prowadzili jego uczniowie O rm icki i Kubijowicz. M im o zna- cz^cego dorobku naukowego krakowska geografia ludnosci w tym okre
sie ust^powala, zwlaszcza pod wzglijdem m etodologicznym , osrodkowi lwowskiemu, ktörego liderem byl prof. E. R öm er koncentruj^cy przez pewien czas swoje zainteresowania badaw eze nad rozm ieszczeniem lud
nosci oraz stosunkam i narodowosciowym i, w yznaniow ym i i etnicznym i.
Powröt do badan ludnosciowych w Instytucie Geografii UJ nast^po- wal po II wojnie swiatowej stosunkow o wolno i t^czyl si£ z nazwiskami Jözefa Szaflarskiego oraz ICarola Bromka. Trudnosci w dost^pie do mate- rialöw statystycznych, o ktörych byla raowa wczesniej, bardzo spowolni- ly rozwöj tej dyscypliny geografii ekonom icznej. D opiero konfereneja w Osiecznej, ktöra zapoczqtkowala nie zakonezony do dzis spör na te- m at wydzielenia jako samodzielnej dyscypliny - geografii ludnosci, dala nowy impuls do badan röwniez w osrodku krakowskim. Badania te na duz^ skal^ i z duzym rozm achem rozpoczql prof. A dam Jelonek, „wskrze- szajqc” obumierajqc^. z röznych, w ym ienionych juz wczesniej powodöw, krakowskq szkoly geografii ludnosci. B adania prow adzone po 1960 roku dotyczyly glöwnic problem atyki migraeji, ruchu naturalnego oraz Struk
tur demograficznych; z rzadka w racano do problem öw stosunköw naro- dowosciowych czy etnicznych, co byto zrozum iale ze wzgl^du na m oeno jednorodny charakter spoleczenstwa polskiego po II wojnie swiatowej.
Krakowska uniwersytecka szkota naukow a geografii ludnosci odgry- wala znacz^c^ rol^ w Polsce, choc tru d n o tu jednoznacznie okreslic jej pozycjij na tle innych osrodköw geograficznych, a zwlaszcza
warszaw-skiego, poznanskiego i wroctawskiego. N a przestrzeni kilkudziesigciu lat doktoryzow alo sig w zakresie geografii ludnosci 12 osöb (pierwsza, pöz- niejsza profesor M aria Dobrowolska w 1921 r., ostatni Jerzy Runge w 1989 r.), a 4 osoby uzyskaty stopnie doktora habilitowanego. N a podkreslenie zasluguje tu röwniez fakt, ze w Uniwersytecie jagiellonskim geografia ludnosci jako przedm iot nauczania akadem ickiego pojawila sig juz w roku akadem ickim 1957/58, pocz^tkow o Iqcznie z geografi^ osadnictwa, a w latach 60. jako sam odzielny przednriot. Röwniez w tym osrodku przygo- tow any zostal pierwszy pow ojenny skrypt (1959) z geografii zaludnie- nia i osadnictwa, ktörego autoram i byli L. Kosinski i A. Jelonek.
Im ponujqco przedstaw ia sig dorobck publikacyjny krakowskiej szko- ly geografii ludnosci, k tory obejm uje blisko 600 röznorodnych prac, sta- wiajqc ten osrodek w czotöwce polskich osrodköw badawczych geografii ludnosci.
Trzeci kierunek badaw czy upraw iany w osrodku krakowskim a posia- daj^cy znam iona szkoty naukowej to geografia turyzm u.
N iekw estionow anym zalozycielem i twörc^ nowoczesnej geografii turyzm u w Polsce byl prof. Stanislaw Leszczycki - zalozyciel w 1936 roku Studium Turyzm u Uniwersytetu Jagiellonskiego. Leszczycki nie tylko stworzyl placöwkg dydaktyczn^, ale podj^t badania naukowe, zdefinio- wal pojgcie geografii turyzm u i rozpoczql wydawanie trzech periodyköw:
„Turyzm Polski”, „K om unikaty Studium Turyzm u U J” oraz „Prace Stu
dium Turyzm u U J”. Zasluga S. Leszczyckiego dla powstania szkoty geo
grafii turyzm u w Krakowie (pierwsza w Polsce) polegala m.in. na tym, ze przedm iotem zainteresowania geografow, ktörzy wczesniej, a i pözniej, uprawiali glownie kw estionow ane jako kierunek badawczy krajoznaw- stwo, uczynil ruch turystyczno-uzdrowiskowy (migraeje turystyczne) oraz jego konsekweneje. Zaslugi te zostaly szczegölowo om öwione w opubli- kowanynt w 1992 roku, pod red. A. Jackowskiego, opracowaniu mono- graficznym poswi(jconyin Studium Turyzm u w UJ.
Tak jak i poprzednio om öw ione szkoly geograficzno-ekonomiczne, tak i geografia turyzm u, na skutek w ybuchu wojny swiatowej, oraz po- wojennych u tru d n ien „zostala uspio n a” na okres blisko 25 lat. Za wzno- wienie jej dzialalnosci w osrodku krakowskim uznac nalezy uruchomie- nie w 1965 roku przez profesora A ntoniego W rzoska regularnego semi- narium specjalistycznego z geografii turyzm u. Prawdziwy jednak rozkwit tej dziedziny geografii, ktory doprow adzil do stworzenia krakowskiej szkoly naukowej, miat miejsce w latach 70. i l^czyt sig z osobami prof.
Jadwigi Warszynskiej i prof. Antoniego Jackowskiego.
92
W 1974 roku uruchom ione zostalo drugie sem inarium magisterskie minologii w geografii turyzmu. C zlonkam i grupy roboczej Geografii Tury
zm u ze strony polskiej byli A. W rzosek (1976-1980) oraz J. W arszynska (1980-1984), a przedstawiciele osrodka krakowskiego uczestniczyli czyn- nie we wszystkich m iydzynarodow ych konferencjach i sem inariach tej grupy, t^cznie z udziatem w Kongresach M U G .
Niewqtpliwym osiqgni^ciem krakow skich geografow tu ry z m u bylo opracowanie i wydanie dwöch podr^czniköw akadem ickich: Podstawy geo
grafii turyzmu (W arszynska, Jackowslci 1978) oraz Geografia turystyczna s'tviata (W arszynska red. 1994), ktöre staly si^ podstaw y geografii tu ry zm u jako dyscypliny akademickiej w Polsce. D orobek publikacyjny kra
kowskiej szkoiy geografii turyzm u obejm uje okolo 250 pozycji. Z tego zakresu doktoryzow aly siij w UJ 3 osoby, a habilitow alo 6 geografow i to nie tylko z Krakowa.
Czwart^ wyraznie uksztaltow an^ szkoiy naukow ^ z zakresu geografii spoteczno-ekonomicznej jest w Uniwersytecie Jagiellonskim szkola geo
grafii przemyslu.
Podobnie jak w przypadku om öw ionych wczesniej szköl, krakowscy geografowie przem yslu poszukujq swoich korzeni w XlX-wiecznych ba- daniach prow adzonych glöwnie przez geologöw nad surowcami kopalny- mi i ich eksploatacjsp Po raz pierwszy term in „geografia przem yslu” za- stosowany zostal przez W. Orm ickiego w 1935 roku w artykule dotycztp cym geografii przem yslu Krakowa. Byl on rowniez autorem pierwszego artykulu m etodycznego, w ktörym zaprezentow al m etodyk^ badan za
kladu przemyslowego przez geografa. Z ainteresow anie geografi^ przem y
slu sygnalizowal rowniez juz w okresie m i^dzyw ojennym A ntoni W rzo
sek, autor rozdzialöw nt. görnictw a i przem yslu przetwörczego w tom ie A n tropogeografia.
Po dlugiej przerwie badania nad geografiq przem yslu w osrodku kra- kowsldm podj^l ponow nie w drugiej polowie lat 50. A ntoni Wrzosek, b^dqc inspiratorem i anim atorem rozwoju geografii przem yslu w skali kraju. Profesora W rzoska m ozna uznac za faktycznego tworcy
krakow-skiej szkoly geograföw przem yslu, ktörej rozwöj wyznaczaj^ kolejne kie- runki badan upraw iane w tym osrodku. Pierwsze badania w zakresie geo
grafii przem yslu koncentrow aly siy woköl problem atyki historyczno-geo- graficznej (koncepcja kom pleksu przemyslowego), a nastypnie technicz- no-ekonom icznej. W latach 60. narodzil siy nowy kierunek w polskiej geografii przem yslu - kierunek fizjograficzny, ktörego poczqtki nalezy wiqzac z pracam i B. Kortusa - ucznia prof. W rzoska, a nastypnie spadko- biercy i sukcesora krakowskiej szkoly geografii przemyslu. Dalsze bada
nia przem yslu w tym osrodku koncentrow aly siy woköl powi^zan prze- strzennych przem yslu oraz interakcji procesu industrializacji i urbaniza- cji. Szkola krakowska silnie rozwinyla röwniez m etody badawcze oceny lokalizacji i funkcjonow ania obiektöw przemyslowych.
D orobek badaw czy uniwersyteckich geograföw przem yslu czysto kon- frontow any byl na arenie miydzynarodowej. Przez wiele lat prof. B. Kor- tus byl czlonkiem komisji M iydzynarodow ej Unii Geograficznej, a w 1977 r. odbyla siy w Instytucie Geografii U) m iydzynarodow a konferen- cja Komisji System öw Przem yslowych M iydzynarodowej Unii Geogra
ficznej. W dziesiyc lat pözniej röwniez Instytut Geografii U] byl organi- zatorem kolejnej Konferencji Komisji Przem ian Przem yslu M iydzynaro
dowej Unii Geograficznej (Rabka, 1987), w czasie ktörej podjyto dysku
sjy nad nowyrn paradygm atem spolecznej geografii przemyslu. Ten nowy n u rt badaw czy zostal z sukcesem podjyty przez geograföw In stytutu Geografii Uj.
Szkola krakowska geografii przem yslu znana jest röwniez z przygo- tow ania podryczniköw i prac o charakterze podrycznikowym. B. Kortus jest autorem jedynego dotqd podrycznika akadem ickiego z zakresu geo
grafii przem yslu - Wstpp do geografii przemyslu (1 986), A. W rzosek opubli-
grafii przem yslu - Wstpp do geografii przemyslu (1 986), A. W rzosek opubli-