Księga Hioba (przykłady III–V)

W kolejnych trzech przytoczonych przykładach (patrz przykłady III–V) przedmiotowy struś, czes. pštros, został bezpośrednio wymienio-ny w Księdze Hioba w następujących rozdziałach i wersetach: Hi 30,29;

Hi 39,13 i Hi 39,17, w zależności od rodzaju tłumaczenia. W Księdze Hioba znajdziemy szczegółowy opis strusia, zwłaszcza jeśli uwzględ-nić jego wyidealizowane modele kognitywne (Lakoff 1987) i poszcze-gólne profile, czyli mam na myśli przede wszystkim uporządkowanie fasetowe (Wierzbicka 1993, 1999) dotyczące wyglądu i zachowania tego ptaka. autor tej starotestamentowej księgi biblijnej wskazuje na charakterystyczny dla strusia sposób poruszania piórami³² oraz

cechu-30 Chodzi zarówno o Stary Testament, jak i o Nowy Testament, tj. o trzydzieści dziewięć (ST) i dwadzieścia siedem (NT), czyli razem sześćdziesiąt sześć ksiąg biblijnych.

31 Por.: a pštrosici a pštrosa a racka a jestřába podle jeho druhu (Leviticus 11,16) – (tłum. PSP 2014: 140); ani pštrosici ani pštrosa ani racka ani jestřába podle jeho druhu (Deuteronomium 14,15) – (tłum. PSP 2014: 248).

32 Nie wiadomo, czy struś w drodze ewolucji zatracił umiejętność latania czy też jego skrzydła nigdy nie były dostatecznie rozwinięte, jest jednak jasne, że uniesienie w powietrze masy około 150 kg wymagałoby skrzydeł o wielkiej powierzchni i sile nośnej.

jący go brak miłości rodzicielskiej, a także mówi o jego zwyczaju budo-wania gniazda (por. EB achtemeier 2004: 1146).

W Księdze Hioba jest uwypuklona kwestia niedoli Hioba, dotkliwie przez niego odczuwanej. Owa niedola (por. Kinder 2004: 344–354) ma źródło w upokorzeniu, jakiego Hiob doznaje ze strony ludzi, gdyż z nie-go szydzą, stał się dla nich pośmiewiskiem. Jest pokazane porównanie³³, w którym Hiob nie tylko został utożsamiony z szakalami, potrafiącymi całymi nocami wyć (tylko w staroczeskich przekładach BK, BO, a tak-że w staropolskich tłumaczeniach biblijnych BG i BJW³⁴ zamiast szakali w tłumaczeniu zapisano: smoki, czes. draci; patrz wyrazy podkreślone w tekście – przykład III), ale też wskazano, że pobratał się on ze stru-siami, czes pštrosy (por. wyrazy wytłuszczone), uważanymi za symbol

‘nieczułości’ i ‘okrucieństwa’. Polski komentarz biblijny również pod-kreśla, że szakal i struś znalazły się tu ze względu na żałosne, przy-pominające płacz wycie lub kwilenie tych zwierząt, por. także werset

33 Czeski komentarz biblijny charakteryzuje to wydarzenie następująco: Zapo-menuto je, že sám byl kdykoli pohotový k pomoci a pečoval o postižené. Měl právo očekávat dobré i pro sebe, ale byl ve své naději bolestně zklamán (srov. Ž 38,7).

On, který kdysi byl ve svém lidu „jako král“ (Jb 29,25), klesl na úroveň „šakalů a pštrosů“, představitelů světa nečistých mocností obývajících pustá místa (Iz 13,21n;

34,13–15). Jak může zůstat čistý nestojí-li při něm Bůh? (Výklady III 1998: 174) – [pol. tłum.: Zapomniano, że sam zawsze był w pogotowiu i chętny do udzielenia pomocy, opiekując się pokrzywdzonymi. Wobec tego miał prawo oczekiwać dobroci i dla siebie, ale został ze swoją nadzieją srogo zawiedziony (por. Ps 38,7). On, który wśród swoich ludzi traktowany był prawie „jak król” (Hi 29,5), zdegradowany został do poziomu „szakali i strusi”, przedstawicieli świata istot nieczystych, zamieszku-jących puste miejsca (por. Iz 13,21; Iz 34,13–15)]. autor Biblického komentáře ke Starému zákonu zaznacza: Jobův fyzický a emoční stav je odpuzující. Proč by se měl spravedlivý člověk jako Jób stát bratrem šakalů a bližním pštrosů? (MacDonald 2017:

405) – [tłum. pol.: Fizyczny i emocjonalny stan Hioba jest odrażający. Dlaczego więc sprawiedliwy człowiek, jakim jest właśnie Hiob, miałby się stać bratem szakali i bliźnim strusiów?].

34 Dotyczy to także dwóch innych staropolskich przekładów biblijnych, a kon-kretnie Biblii Szymona Budnego i Biblii Brzeskiej (określanej też radziwiłłowską, od nazwiska fundatora, lub Pińczowską – od miejsca dokonania tłumaczenia).

Mi 1,8 (Jakubiec 1974: 194). Czyli możemy powiedzieć, że wersety 27 i 30 nawiązują do choroby Hioba, natomiast opisywany werset 29 na-wiązuje – jak zaznaczono w Katolickim komentarzu biblijnym – do jego osamotnienia³⁵ (por. MacKenzie, Murphy 2001: 471), gdyż przedstawi-ciele świata fauny, jakimi są np. przywołane strusie i szakale, uważane są za zwierzęta zamieszkujące odludne miejsca, por.:

(III) BK Bratrem učiněn jsem draků, a tovaryšem mladých pstrosů. (Kniha Jobo-va 30,29) – (tłum. BK 2009: 465).

BO bratr sem byl drakóv a tovařiš strusóv. (Job 30,29) – (tłum. BO 1996:

124).

ČEP Stal jsem se bratrem šakalů, druhem pštrosů. (Jób 30,29) – (tłum. ČEP 2008: 492).

ČSP Šakalům jsem se stal bratrem, pštrosům blížním. (Jób 30,29) – (tłum. ČSP 2009: 644).

B21 Mé vytí připomíná šakaly, vydávám skřeky se pštrosy. (Job 30,29) – (tłum.

B21 2009: 610).

PNS Stal jsem se bratrem šakalů a druhem pštrosích dcer. (Job 30,29) – (tłum.

http://www.jw.org/cs/publikace/bible-online/nwt/knihy/job/30/).

JB Stal jsem se bratrem šakalů a druhem pštrosů. (Job 30,29) – (tłum. JB 2009: 855).

SNC Ale zrovna tak bych mohl volat uprostřed pouště, kde vyje šakal, a bratřit se s pštrosem. (Jób 30,29) – (tłum. SNC 2011: 548).

BG Stałem się bratem smoków, a towarzyszem strusiów młodych. (Księga Ijobowa 30,29) – (tłum. BG: 447).

BJW Byłem bratem smoków i towarzyszem strusów. (Księgi Hiob 30,29) – (tłum. BJW 2000: 990).

NBG Stałem się bratem szakali i towarzyszem młodych strusi. (Księga Ijoba 30,29) – (tłum. http://www.biblest.com.pl/stb/stest/ijob/ijob.html).

BT Stałem się bratem szakali i sąsiadem młodych strusiów: (Hi 30,29) – (tłum. BT 1989: 558).

BWP Staję się bratem dla szakali, żyję w przyjaźni z młodymi strusiami.

(Hi 30,29) – (tłum. BWP 1997: 990).

35 Chociaż Hiob troszczył się o innych, spotyka go teraz ze strony społeczności – jak zaznaczono w MKPś – tylko wzgarda (por. Stałem się bratem szakali i towa-rzyszem strusi – Hi 30,29; gra mi harfa żałobnie, a głos piszczałki posmętniał – Hi 30,31, por. Murphy 2000: 669).

BW Stałem się bratem szakali i towarzyszem strusiów. (Księga Joba 30,29) – (tłum. BW 2001: 571).

BP Stałem się bratem szakali i towarzyszem młodych strusi. (Księga Joba 30,29) – (tłum. BP 2012: 900).

PNŚ Bratem stałem się dla szakali i towarzyszem dla córek strusia. (Hi 30,29) – (tłum. PNś 1997: 696).

autor owego starotestamentowego tekstu biblijnego rzeczywiście opisuje strusia, który kiedyś zamieszkiwał region Bliskiego Wschodu.

Strusie w omawianym wersecie (Hi 30,29) są jednakowo przetłuma-czone we wszystkich szesnastu analizowanych wersjach językowych, chociaż trzeba zwrócić uwagę na pewien szczegół translatologiczny, po-legający na tym, że w niektórych tłumaczeniach biblijnych (por. BK, BG, NBG, BT, BWP i BP) strusie są bardziej sprecyzowane (pojęciowo i językowo), ponieważ otrzymujemy w tych wymienionych przekładach skonkretyzowaną informację o młodych strusiach, czes mladých pštro-sech W dwóch przekładach biblijnych (PNS i PNś) powstała dosłowna kalka z języka hebrajskiego: córki strusia, czes. pštrosí dcery z tą jed-nak różnicą, że w polskim tłumaczeniu PNś uwzględniono konstruk-cję rzeczownikowo-rzeczownikową, natomiast w czeskojęzycznym przekładzie PNS zastosowano konstrukcję przymiotnikowo-rzeczow-nikową. Jest to jedyne tłumaczenie wśród analizowanych przykładów dotyczących Hi 30,29, w którym konceptualizowany struś występuje w formie przymiotnika.

Dla zobrazowania, z jakimi reprezentantami kategorii pojęcio-wej ptactwa spotykamy się w tym wersecie biblijnym, przedstawiam zestawienie, z którego możemy się dowiedzieć, że w tym przywoły-wanym fragmencie (Hi 30,29) – w zależności od rodzaju tłumaczenia – występują następujące nazwy przedstawicieli świata faunistycznego:

czes draci, šakali, pštrosi, pol. smoki, szakale, strusie. Przypatrzmy się także, w jakich parach dubletowych występują w poszczególnych edycjach biblijnych:

Księga Hioba 30,29

ןיּׅנַתּ tannîn [h-8577] – תַבּ baṯ [h-1323] + הָנֲ עַי ja‘ānâ^(h) [h-3284]

a) BK 1613/2009 draků – mladých pstrosů (smoków – młodych strusi) b) BO 1417/1996 drakóv – strusóv (smoków – strusiów) c) ČEP 2008 šakalů – pštrosů (szakali – strusiów) d) ČSP 2009 Šakalům – pštrosům (szakalom – strusiom) e) B21 2009 šakaly – pštrosy (szakale – strusie) f) PNS šakalů – pštrosích dcer (szakali – strusich córek) g) JB 2009 šakalů – pštrosů (szakali – strusiów) h) SNC 2011 šakal – pštrosem (szakal – strusiem) i) BG 1632/1964 smoków – strusiów młodych

j) BJW 1599/2000 smoków – strusów k) NBG szakali – młodych strusi l) BT 1989 szakali – młodych strusiów m) BWP 1997 szakali – młodymi strusiami n) BW 2001 szakali – strusiów

o) BP 2012 szakali – młodych strusi p) PNś 1997 szakali – córek strusia

W jeszcze innych czeskich i polskich przekładach biblijnych została wykorzystana podobna terminologia „zwierzęca”:

1) BČ2 1921 šakaly – pštrosům (szakale – strusiom) 2) PSP 2014 šakalům – dcerám pštrosa (szakalom – córkom strusia) 3) BBrz 1563/2003 smoki – strusi

4) BB 1572³⁶ smokom – strusom 5) BJ 2006 szakali – młodych strusiów 6) BPaul 2008 szakali – strusi

7) BEk 2017 szakali – strusi 8) HPST 2009 szakali – córek strusi

Podczas przeprowadzanej analizy leksykalnej, zwracając uwagę na zastosowane słownictwo w opisywanym fragmencie Hi 30,29, zauważy-łem również, że Hiob stał się bratem szakali // smoków (BK, BO, ČEP, ČSP, PNS, JB, BG, BJW, NBG, BT, BWP, BW, BP i PNś), oprócz dwóch

36 Por. nawigacja s. 600 (list księgi 287): http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/docme tadata?id=4263&from=pubstats (Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa). Szymon Budny wspomina, że chodzi właściwie o znaczenie: corkam strusowym

czeskojęzycznych przekładów (B21 i SNC), w których to tłumaczeniach użyto leksyki: vytí připomíná oraz vyje šakal [brak wyprofilowanego brata]. W drugiej części analizowanego wersetu Hi 30,29 w większo-ści przypadków spotykamy się z konstrukcją mówiącą o tym, że Hiob stał się towarzyszem (młodych) strusi, czes. tovaryšem // tovařišem (mla-dých) pštrosů (por. BK, BO, BG, BJW, NBG, BW, BP i PNś), chociaż spotykamy się z różnie brzmiącą terminologią, która może mieć już nie identyczny wydźwięk konotacyjny, por.: druh (ČEP, PNS, JB); bližní (ČSP); bratřit se [czasownik, pol. bratać się] (SNC); vydávat skřeky [pol.

wydawać jęki // wrzaski] (B21); sąsiad (BT); żyć w przyjaźni (BWP).

użyte połączenia kolokacyjne w zastosowanej formie leksykalnej: bra-tem szakali … towarzyszem strusi, mogą również wskazywać, że praw-dopodobnie chodzi o symbole grzesznika i człowieka odrzuconego, co potwierdzają kolejne analizowane przykłady, por. np. Mi 1,8.

Kolejne dwa przykłady zlokalizowane są w Księdze Hioba w 39 roz-dziale, który w całości poświęcony jest opisowi zwierząt (w zależności od rodzaju tłumaczenia), por. wyeksponowane faunistyczne istoty świa-ta ożywionego: koziorożca // kozice i gazele (wersety 1–4), dzikiego osła (5–8), bawoła // dzikiego byka (9–12), strusia (13–18), konia (19–25),

orła i jastrzębia (26–30).

Struś³⁷ w tradycji chrześcijańskiej uważany jest za ‘obłudnika’,

‘hipokrytę’ i ‘symulanta’, ponieważ macha skrzydłami i nie wzlatuje,

37 Warto w tym momencie zaznaczyć, na co zwracają uwagę czescy tłumacze Pis- ma Świętego Dagmara i František Xaver Halasowie (Jeruzalémská bible 2009: 871), że: celá pasáž o pštrosovi, vv. 13–18, chybí v řeč a bývá považována za dodatek.

Pokračování verše je přeloženo podle Vulg. a Targ.; hebr. text je porušený – [tłum.

pol.: całego pasażu o strusiu, wersety 13–18, brakuje w tekście greckim i fragment ten jest uważany za dodatek. Kontynuację tłumaczenia wersetu dokonano według ła-cińskiej Wulgaty i aramejskiego Targumu; tekst hebrajski jest uszkodzony]. Podobną wzmiankę znajdziemy w Katolickim komentarzu biblijnym: Ta mądrościowa rozpraw-ka jest stosunkowo późnym dodatkiem do tekstu (nie włączono jej do LXX). Brakuje tu wprowadzającego pytania, charakterystycznego dla opisu wszystkich innych zwierząt;

w przeciwieństwie do poprzednich fragmentów całego rozdz. 39 nic nie mówi o tym, czego Hiob nie potrafi uczynić (por. MacKenzie, Murphy 2001: 478).

stwarzając tylko pozory (w odróżnieniu od przetłumaczonego i po-równywanego w analizowanym wersecie Hi 39,13 bociana, jastrzębia, sokoła lub raroga). Ptaka tego kojarzono ze słowami bez pokrycia, nie-spełnianiem złożonych obietnic. W czeskim komentarzu biblijnym pod-kreślono: Pštros // pštrosice křídly sice mává jako pták, ale nevzlétne (Výklady III 1998: 201) – [tłum. pol.: choć struś // strusica macha skrzy-dłami jak ptak, to i tak wznieść się w powietrze nie potrafi]. Możemy więc powiedzieć, że rześkie jest skrzydło strusich samic, lecz zadajemy sobie równocześnie jedno nurtujące pytanie, czy są to prawdziwe bocia-nie lotki lub jastrzębie upierzebocia-nie czy też pióra raroga bądź sokoła, które powodują, że ptak wznosi się w powietrze, por.:

(IV) BK Ty-lis dal pávům křídlo pěkné, aneb péro čápu neb pstrosu? (Kniha Jo-bova 39,13) – (tłum. BK 2009: 471).

BO Péro štrusové podobno jest péru rarohovému a jastřábovému. (Job 39, 13) – (tłum. BO 1996: 133).

ČEP Pštrosice mává křídlem, není to však peruť s brky čápa; (Jób 39, 13) – (tłum. ČEP 2008: 499).

ČSP Křídlo pštrosice vesele mává; je to snad čapí peruť s peřím? (Jób 39,13) – (tłum. ČSP 2009: 653).

B21 Pštrosice křídly radostně mává, jako by měla perutě s peřím čápa. (Job 39,13) – (tłum. B21 2009: 623).

PNS Zatřepetalo radostně křídlo pštrosice, nebo [má] perutě a opeření čápa?

(Job 39,13) – (tłum. http://www.jw.org/cs/publikace/bible-online/nwt/

knihy/job/39/).

JB Lze srovnávat křídlo pštrosice s opeřením čápa a sokola? (Job 39,13) – (tłum. JB 2009: 871).

SNC Víš snad, proč má pštrosice křídla, když stejně neumí létat? (Jób 39,13) – (tłum. SNC 2011: 560).

BG*³⁸ Izaliś dał pawiowi piękne skrzydła, a pierze bocianowi i strusiowi?

(Księga Ijobowa 39,16*) – (tłum. BG: 452).

38 Ponieważ w Biblii Gdańskiej rozdział 38 kończy się na 38 wersecie (a nie jak w pozostałych analizowanych tłumaczeniach na 41 wersecie), przedmiotowe słow-nictwo zostało przesunięte właśnie o trzy wersety, więc w BG badam rozdział 39, werset 16 – oznaczone gwiazdką [*], a w pozostałych piętnastu przywoływanych tłu-maczeniach biblijnych rozpatruję Hi 39,13. również Biblia Brzeska i Biblia Budnego stosuje numerację Hi 39,16, patrz późniejsze zestawienie.

BJW Pióro strusowe podobne jest piórom herodiona i jastrząbowym, (Księgi Hiob 39,13) – (tłum. BJW 2000: 1007).

NBG Rześkie jest skrzydło strusich samic, lecz czy są to bocianie lotki i upie-rzenie? (Księga Ijoba 39,13) – (tłum. http://www.biblest.com.pl/stb/

stest/ijob/ijob.html).

BT Żwawe są skrzydła strusia, czy tak jak pióra bociana? (Księga Hioba 39,13) – (tłum. BT 1989: 565).

BWP Struś wprawdzie szybko uderza skrzydłami, ale czy jest jak bocian lub sokół? (Hi 39,13) – (tłum. BWP 1997: 1003).

BW Strusica radośnie bije skrzydłami, lecz czy są to skrzydła i pióra bocia-na? (Job 39,13) – (tłum. BW 2001: 579).

BP Radośnie uderzają skrzydła strusia, ale pierze bociana też lśni. (Księga Joba 39,13) – (tłum. BP 2012: 908).

PNŚ Czy zatrzepotało radośnie skrzydło strusicy albo czy ma ona bocianie lotki i upierzenie? (Hi 39,13) – (tłum. PNś 1997: 708).

upierzenie strusia podobne jest w kolorze do upierzenia sokoła lub jastrzębia, o czym wspominają średniowieczne traktaty poświę-cone symbolice zwierząt (por. Fizjolog BIs rozdz. XXVIII i Aviarium rozdz. XLII), natomiast nie ma podobieństwa w ich mocy i sile, gdyż pióra tych dwóch latających drapieżników (sokoła i jastrzębia) są bar-dziej zwarte i mocniejsze, przez co podczas lotu stawiają silniejszy opór. Tego nie można powiedzieć o strusiu, gdyż jego skrzydła prze-puszczają strugi powietrza, dlatego też nie może się unieść. W średnio-wiecznym traktacie o symbolice zwierząt Fizjolog Bls (rozdz. XXVII) czytamy o strusiu, że jest jak sęp. Ma wprawdzie skrzydła, lecz nie lata jak inne ptaki (por. Fizjolog – Kobielus 2005: 67). Struś ma skrzydła na podobieństwo ptaka, jednak nie unosi się ponad ziemię. Ojciec Kościoła Grzegorz Wielki w dziele Moralia in Job (za: Kobielus 2002: 398) mo-tyw strusich skrzydeł wykorzystuje w metaforycznym ukazaniu zacho-wania się obłudników, którzy udają świętych, jednak w rzeczywistości nimi nie są. Ponadto strusie zaniedbują wysiadywanie swoich jaj, a ich pisklęta wylęgają się tylko dzięki ciepłemu, nagrzanemu słońcem piasku (por. Hi 39,14–15).

O zaniedbywaniu potomstwa przez strusie wypowiedział się też autor polskojęzycznego komentarza biblijnego, zaznaczając, że średnio-

wieczne przekonania o strusiu są słuszne, ponieważ rzeczywiście stru-sie pozostawiają niekiedy złożone jaja własnemu losowi albo się nimi przez krótszy czas nie interesują. Pewną przynajmniej rolę w takiej oce-nie odegrała przysłowiowa głupota strusia, por. Hi 39,17 (Stachowiak 1968: 72).

Natomiast Komentarz historyczno-kulturowy do Biblii Hebrajskiej wyjaśnia, że ptaki te wydawały się obojętne na los swoich młodych, gdyż zaatakowane przez drapieżnika starają się odwrócić jego uwagę, uciekając w innym kierunku i pozostawiając pisklęta na ziemi. Jaja³⁹ strusie rzeczywiście leżą na ziemi, lecz niebezpieczeństwo ich zmiaż-dżenia nie jest tak wielkie, jak mogłoby się wydawać. Skorupa strusiego jaja jest sześciokrotnie grubsza od skorupy jaja kurzego (por. Walton, Matthews, Chavalas 2005: 575).

W innym czeskim komentarzu biblijnym zwrócono uwagę na kwe-stię skrzydeł i zachowania strusia, por.: A co pštrosice se svými neo-bvyklými křídly? V jistém ohledu jedná nerozumně, klade svá vejce na místa, kde jsou náchylná k rozbití, a ke svým mladým se chová tvrdě (por. MacDonald 2017: 409) – [tłum. pol.: a co robi strusica ze swoimi niezwykłymi skrzydłami? Pod pewnym względem postępuje nierozsąd-nie, ponieważ kładzie swoje jajka w miejsca, w których jaja są narażone na rozbicie, i surowo traktuje swoje młode].

Podczas szczegółowej lektury Pisma Świętego zauważyłem szcze-gół ważny – jak mi się wydaje – z punktu widzenia lingwistycznego.

W wyekscerpowanych przekładach Księgi Hioba (Hi 39,13–18) niektó-rzy tłumacze rozróżniają samce i samice, dzięki zastosowanemu ro-dzajowi gramatycznemu męskiemu lub żeńskiemu: struś lub strusica, czes pštros lub pštrosice. Jest to prawdopodobnie spowodowane tym, że zauważyli, że strusica jako matka zostawia swoje jaja na ziemi

(sa-39 Powierzchowna obserwacja mogłaby skłonić do wniosku, że przedstawiany struś jest zwierzęciem nieczułym, znosi bowiem jaja na piasku i często pozostawia je w gnieździe bez opieki, gdy wyrusza na łowy (szersze rozważania zob. Walton, Mat-thews, Chavalas 2005: 585; Schökel, Scire Diaz 1985; ravasi 2005; Tronina t. XV NKBSTśP 2013).

miec struś przecież nie może składać jaj), zapominając o tym, że inne zwierzęta mogą je zniszczyć i zadeptać (Hi 39,14), oraz że surowo po-stępuje ze swoimi młodymi, jakoby nie były jej, nie martwiąc się, że jej trud jest daremny (Hi 39,16). Bóg przecież odebrał – jak możemy się dowiedzieć z kart biblijnych – strusicy mądrość i nie obdarzył jej rozu-mem (Hi 39,17), co w czeskojęzycznym komentarzu biblijnym zostało opisane następująco: na dlouhém krku má malou zploštěnou hlavu, ve které nemá mnoho rozumu (Výklady III 1998: 201) – [tłum. pol.: na dłu-giej szyi ma małą spłaszczoną głowę, w której nie ma wiele rozumu].

W podobny sposób strusicę (rodzaj żeński) przedstawia czeskojęzyczny Starý zákon – komentář verš po verši, w którym zaznaczono: pštrosi-ce je hloupá samička ptáka, která nechává svá vajíčka ležet jen tak na zemi, postrádá jakoukoli soudnost. Bůh jí moudrost nedal. Pštrosice je skoro obrazem Jóba, která je směsnicí hlouposti a síly (srov. verš 18) (zob. Macarthur 2015: 639) – [tłum. pol.: strusica jest głupią samicą ptaka, która pozwala na to, żeby złożone przez nią jaja pozostawały na ziemi. Brak jej jakiejkolwiek rozsądności. Bóg jej mądrości nie dał.

Strusica, która jest mieszaniną głupoty i siły, jest prawie częściowym obrazem Hioba (zob. werset 18)]. Bible česká w swojej interpretacji pod-kreśla, że: „marná její námaha“, t.j. nadarmo snáší vejce, když je pak noha cizí rozšlape. Činí tak proto, že jí Bůh nedal pud pečovati o dorost, jako jej dal ptákům jiným (viz. v. 17.) (por. Hejčl 1921: 132) – [tłum. pol.:

„jej starania (strusicy – L.H.) są zbędne”, tzn. na darmo znosi jaja, gdyż obca noga je rozdeptuje. robi tak dlatego, że Bóg nie dał jej instynktu opiekuńczego w stosunku do potomstwa, tak jak uczynił to w przypad-ku innych ptaków]. W Międzynarodowym komentarzu do Pisma Świę-tego. Komentarzu katolickim i ekumenicznym na XXI wiek (MKPś) odniesiono się do przytaczanego fragmentu krótko, ale jasno: Bóg stru-siowi poskąpił rozsądku (por. Murphy 2000: 671).

Z tych przykładów przekonujemy się, że męski rodzaj gramatycz-ny, w formie strusia, czes. pštrosa, został wykorzystany w siedmiu przekładach (dwóch czeskich i pięciu polskich – BK, BO, BG, BJW, BT, BWP i BP), natomiast żeńskiego rodzaju gramatycznego, w

po-staci leksemu strusica, czes. pštrosice, użyto w dziewięciu tłumacze-niach (sześciu czeskich i trzech polskich – ČEP, ČSP, B21, PNS, JB, SNC, NBG, BW i PNś). W przypadku wersetu Hi 39,13 w jednym z analizowanych tłumaczeń odnajdujemy formę przymiotnikową, we współczesnym przekładzie Nowa Biblia Gdańska (NBG): Rześkie jest skrzydło strusich samic. autor biblijny uchwycił i pokazał negatywne ste-reotypowe i symboliczne aspekty z życia tego ptaka, które postrzegamy jako ‘brak pamięci’, ‘nieczułość serca’, ‘głupotę’, ‘obłudę’, ‘hipokryzję’

i ‘okrucieństwo’. Dosłowne znaczenie hebrajskiej nazwy „struś” to

‘gwałtownik’ (za: ryken, Wilhoit, Longman 1998: 844), co odzwiercie-dla negatywną opinię o tym ptaku. Jedno z przysłów arabskich mówi:

głupszy niż struś (zob. reichert, Cohen [series editor] 1946: 205). Przed-stawiany struś lub strusica, czes. pštros lub pštrosice – w zależności od wersji przekładu – posiadają również pozytywne cechy konotacyj-ne. uznawane są za szybko biegające ptaki (co stanowi rekompensatę braku umiejętności latania), ponieważ potrafią przegonić nawet konia z jeźdźcem, z czego się na dodatek śmieją, co również przedstawia jeden werset biblijny (por. Hi 39,18). W tym wypadku – jak zaznaczają MacKenzie, Murphy (2001: 478) – autor Księgi Hioba podkreśla kon-trast między niewrażliwością strusia (która była przysłowiowa; por.

Lm 4,3) a jego szybkością. Na szybkość, a zarazem i na głupotę zwraca uwagę roland Murphy (2001: 78), który o tym ptaku wyraża się krótko, ale treściwie: Istá márnotratnosť sa prejavuje v rychlosti hlúpeho pštro-sa viz. Jb 39,17–18 – [tłum. pol.: Pewne marnotrawstwo lub rozrzutność przejawia się w szybkości głupiego strusia, por. Hi 39,17–18].

W tym analizowanym wersecie biblijnym (Hi 39,13[16*]) przedsta-wiciele awifauny występują w różnej liczbie⁴⁰. W niektórych czeskich

40 święty Hieronim wymienił w swoim tłumaczeniu Biblii trzy gatunki ptaków:

pinna strutionum similis est pinnis herodii et accipitris (http://biblia.apologetyka.com;

http://www.blueletterbible.org; http://biblia.info.pl/biblia.php). świadczy to o tym, że takie przekłady biblijne, jak BO, JB, BJW i BWP, są wzorowane na Wulgacie Natomiast Hebrajsko-polski Stary Testament. Pisma, w przekładzie interlinearnym z kodami gramatycznymi, transliteracją i indeksem słów hebrajskich i aramejskich,

i polskich przekładach wyszczególniono trzy ptaki (BK, BO, JB, BG, BJW, BWP), w innych wyekscerpowanych przekładach – dwa ptaki (ČEP, ČSP, B21, PNS, NBG, BT, BW, BP, PNś + PSP, BBrz, BB, BJ, BPaul), a w niektórych edycjach Pisma Świętego został wymieniony tylko jeden przedstawiciel awifauny (SNC + BČ2; BEk⁴¹). Ogółem w czeskich i polskich tłumaczeniach tego analizowanego wersetu biblij-nego są wspomniane następujące gatunki świata awifauny: czes. páv, čáp [samiec] // čápice [samica]⁴², pštros [samiec] // pštrosice [samica], raroh, jestřáb, sokol – pol. paw, bocian, struś [samiec] // strusica [sami-ca], herodion, jastrząb, sokół (w zależności od rodzaju tłumaczenia), co szczegółowiej przedstawia zestawienie:

Księga Hioba 39,13[16*]

םיׅנָנרְ r^ənānîm [h-7443]⁴³ – ה ָדיסֲִח ḥ^asîḏâ^h [h-2624]

zaznacza, że w tym analizowanym wersecie biblijnym (Hi 39,13) wykorzystano tylko dwie nazwy przedstawicieli awifauny, a konkretnie struś i bocian (HPST 2009: 343).

Podobnie przełożył fragment polski noblista Czesław Miłosz, który jednak w swoim

Podobnie przełożył fragment polski noblista Czesław Miłosz, który jednak w swoim

W dokumencie Title: Świat awifauny V w polskich i czeskich przekładach Pisma Świętego : żuraw i struś (Stron 97-111)