Księga Izajasza (przykłady VI–VIII)

W dalszych sześciu przywoływanych czeskich i polskich konfron-tatywnych przykładach (od VI do XI), dotyczących następujących wer-setów biblijnych: Iz 13,21; Iz 34,13; Iz 43,20; Jr 50,39; Lm 4,3; Mi 1,8, będziemy się spotykali z opisaniem spustoszenia i zapowiedzią upadku Babilonu (por. również znaczeniowo przykład z NT ap 18,2 i inne wer-sety). W wyszczególnionych fragmentach – zgodnie z analizowanym językowym obrazem świata – występują różni przedstawiciele

świa-ta faunicznego. Jak konsświa-tatuje autor Biblického komentáře ke Sświa-tarému zákonu, niektóre analizowane fragmenty (np. Iz 34,9–17) wskazują, że:

nad Edomem budou se vznášet tajemní ptáci a divoké šelmy. Hovoří se také o podivných bytostech, které nelze s jistotou určit (MacDonald 2017: 727) – [tłum. pol.: nad Edomem unosić się będą tajemnicze ptaki i dzikie drapieżniki. Mówi się także o dziwnych istotach⁴⁵, których nie można jednoznacznie określić, czyli właściwie zidentyfikować].

Kiedy więc upadł Wielki Babilon⁴⁶, to stał się on nie tylko siedli-skiem demonów i schronieniem wszelkiego ducha nieczystego, ale rów-nież kryjówką ptactwa nieczystego, budzącego wstręt i obrzydzenie (por. zwłaszcza analizowany fragment Iz 13,21 – przykład VI). Możemy w tym przywoływanym wersecie zauważyć, że oprócz trzech tłuma-czeń (BK, SNC i BG, w których użyto terminologii awifaunistycznej – sowy, łac. Strigiformes⁴⁷), w pozostałych przytaczanych przekładach bi-blijnych (sześciu czeskich i siedmiu polskich BO, ČEP, ČSP, B21, PNS, JB, BJW, NBG, BT, BWP, BW, BP i PNś) występuje właśnie omawiany leksem struś, czes. pštros, tylko w rodzaju męskim i wyłącznie w liczbie mnogiej (patrz wytłuszczone wyrazy w przykładzie VI), por.:

45 Każda magiczna istota będzie mieć partnera i będzie się rozmnażać. Bóg im dał ruiny Edomu na własność, z pokolenia na pokolenie (por. bliskoznaczny leksem na wieki).

46 Jak podkreśla Ellen G. White (Whiteová 2007: 200) Židovští proroci se o způsobu, jakým padne Babylón, vyjadřovali jasně – [tłum. pol.: Żydowscy pro-rocy o sposobie, jak upadnie Babilon, wyrażali się jasno], por. Jr 51,8.56.57 oraz Iz 13,19–22, zwłaszcza: Babylón, skvost mezi královstvími, pyšná okrasa Kaldejců, dopadne jako Sodoma i Gomora, vyvrácené Bohem (ČEP 2008: 696) – [tłum. pol.

BT 1989: 860: Wtedy Babilon, perła królestw, klejnot, duma Chaldejczyków, stanie się jak Sodoma i Gomora, gdy je Bóg wywróci].

47 Dotyczy to tylko zamiany terminologicznej w czeskich i polskich przeanali-zowanych przekładach biblijnych, tj. zamiast strusi wskazane są sowy. Warto jednak nadmienić, że w awifaunistycznej taksonomii „sowiej” Strigiformes oczywiście wy-stępują w badanym wersecie, ale już w innej kolejności lokalizacyjnej (niekoniecznie na przedostatnim miejscu) oraz zarówno w formie hiponimicznej, jak i hiperonimicz-nej, por. leksemy podkreślone w tekście głównym. Szersze rozważania na temat sów w śa I.

(VI) BK Ale lítá zvěř tam odpočívati bude, a domové jejich šelmami naplněni bu-dou; bydliti budou tam i sovy, a příšery tam skákati budou. (Proroctví Izaiáše proroka 13,21) – (tłum. BK 2009: 585).

BO Ale budú otpočívati tu zvieřata a naplní sě dóm jich saní a budú bydleti tu strusové a chlupatí skákati budú tu. (Izaiáš 13,21) – (tłum. BO 2009: 59).

ČEP nýbrž divá sběř tam bude odpočívat, v jejich domech bude plno výrů, pře-bývat tam budou pštrosi, běsové tam budou poskakovat. (Izajáš 13,21) – (tłum. ČEP 2008: 697).

ČSP Budou tam uléhat divoká zvířata a jeho domy budou plné výrů, usídlí se tam pštrosi a budou tam skotačit běsi. (Izajáš 13,21) – (tłum. ČSP 2009:

843).

B21 Budou tam uléhat pouštní příšery, domy se zaplní sovami, zabydlí se v nich pštrosi, roztančí se tam běsi. (Izaiáš 13,21) – (tłum. B21 2009:

878).

PNS A jistě tam budou léhat ti, kdo obcházejí v bezvodých krajích, a jejich domy se naplní výry. A budou tam přebývat pštrosi a budou tam poskako-vat démoni v kozlí podobě. (Izajáš 13,21) – (tłum. http://www.jw.org/cs/

publikace/bible-online/nwt/knihy/Izajas/13/).

JB Bude to doupě pouštní zvěře, sovy zaplní jejich domy, budou tam bydlet pštrosi, budou tam křepčit chlupatí běsi. (Izaiáš 13,21) – (tłum. JB 2009:

1325).

SNC Jeho jedinými obyvateli budou pouštní tvorové. V domech se zabydlí ša-kalové a sovy a ulicemi budou poskakovat divoké kozy. (Izajáš 13,21) – (tłum. SNC 2011: 783).

BG Ale tam zwierz odpoczywać będzie, a domy ich bestyjami napełnione będą; i będą tam mieszkać sowy, a pokusy tam skakać będą. (Proroctwo Izajaszowe 13,21) – (tłum. BG:" 558).

BJW Ale się tam będą chować zwierzowie i napełnią się domy ich smokami, i mieszkać tam będą strusowie, a koszmaczowie tam skakać będą (Pro-roctwo Izajaszowe 13,21) – (tłum. BJW 2000: 1488–1489).

NBG Będą tam się wylegiwać zwierzęta stepu, a ich domy napełnią puchacze;

mieszkać tam będą strusie oraz hasać kosmacze. (Proroctwo Jezajasza 13,21) – (tłum. http://www.biblest.com.pl/stb/stest/izajasz/izajasz.html).

BT Dziki zwierz tam mieć będzie swe leże, sowy napełnią ich domy, strusie się tam zagnieżdżą i kozły będą harcować. (Księga Izajasza 13,21) – (tłum. BT 1989: 860).

BWP Będzie się tam gnieździć pustynna zwierzyna a w domach ukryją się sowy.

Będzie się tam spotykać strusie i harcujące swobodnie kozły. (Księga Iza-jasza 13,21) – (tłum. BWP 1997: 1426).

BW Lecz dzikie zwierzęta będą tam miały swoje leże, a ich domy będą peł-ne sów. Mieszkać tam będą strusie i wyprawiać swoje harce kosmacze.

(Księga Izajasza 13,21) – (tłum. BW 2001: 762).

BP Tam dzikie zwierzęta mieć będą swe leże, a domy zapełnią puchacze.

Strusie tam sobie mieszkania założą, upiory tam harce wyprawiać będą.

(Księga Izajasza 13,21) – (tłum. BP 2012: 1048).

PNŚ I będą tam leżeć stwory zamieszkujące bezwodne okolice, a ich domy na-pełnią się puchaczami. I będą tam mieszkać strusie, i będą tam harcować kozłokształtne demony. (Iz 13,21) – (tłum. PNś 1997: 907).

W Piśmie Świętym analizowany struś występuje często w parze z szakalem, symbolizując zarówno ‘zniszczenie’, jak i ‘ruiny’. Szakale i strusie opisywano jako mieszkańców opuszczonych miejsc, zburzo-nych i zdewastowazburzo-nych pałaców, w których będą się plenić chwasty i osty (por. Stachowiak 1996: 462). Zgodnie z czeskim komentarzem bi-blijnym: na takových místech netábořili ani kočovníci, protože se báli, že jsou obydlena démony. Mezi novými ‘obyvateli’ Babylóna jmenuje prorok spolu s nepříjemnými divokými zvířaty z nehostinné stepi skutku také vyložené démonické zjevy (Výklady IV 1998: 62) – [tłum. pol.: w ta-kich miejscach nie obozowali nawet koczownicy, ponieważ obawiali się, że miejsca te mogą być zamieszkiwane przez demony. Wśród nowych

„obywateli” Babilonu wyszczególnia prorok razem z nieprzyjemnymi dzikimi zwierzętami z niegościnnych stepów również zjawy demonicz-ne]. W komentarzu do Starego Testamentu John Macarthur (2015: 830) nawiązuje zaś do upadku Babilonu⁴⁸ i wskazuje – podaję według wy-dania czeskojęzycznego – że divoká zvířata … šakalové – [tłum. pol.:

dzikie zwierzęta … szakale] będą zamieszkiwać tylko te opustoszałe miejsca; por. Iz 21,9; ap, 18,2 i Iz 34,11–17; Jr 51,37. Patrząc w zesta-wienie, przekonujemy się, w jakiej kolejności te przywoływane „zjawy”,

48 Starý zákon. Komentář verš po verši wyraźnie zaznacza, że různé druhy zvířat a ptáků symbolizují zemi zbavenou obyvatel poté, co na národy dopadne Boží soud (srov. Iz 13,21–22; Iz 14,23) (zob. Macarthur 2015: 853) – [tłum. pol.: różne rodzaje zwierząt i ptaków symbolizują ziemię, która została pozbawiona mieszkańców, kiedy narody dosięgnie sąd Boży].

włącznie z ogólnie pojętymi zwierzętami (patrz współcześnie używa-na terminologia), zostały w czeskich i polskich przekładach biblijnych przetłumaczone.

Księga Izajasza 13,21

םייּׅצׅ ṣîjjîm [h-6728] – ַחא ’òach [h-255] – תַבּ baṯ [h-1323] + הָנֲעַי ja‘ānâ^(h)[h-3284] – םי ׅויע ׅש sā‘îrîm [h-8163].

W analizowanym fragmencie chodzi głównie o zwierzęta, które Stary Testament definiuje jako nieczyste czy zabronione w kulcie ofiar-niczym (patrz przepisy Prawa Mojżeszowego Kpł 11 i Pwt 14).

a) BK 1613/2009 zvěř – šelmami – sovy – příšery (zwierzęta – drapieżniki – sowy – potwory) → [brak Struthioniformes]

b) BO 1417/2009 zvieřata – saní – strusové – chlupatí (zwierzęta – smoki – strusie – włochate//owłosione kosmacze//owłosieńcy) c) ČEP 2008 divá sběř – výrů – pštrosi – běsové (dzikie zwierzęta –

puchacze – strusie – złe duchy) d) ČSP 2009 divoká zvířata – výrů – pštrosi – běsi (dzikie zwierzęta –

puchacze – strusie – złe duchy) e) B21 2009 pouštní příšery – sovami – pštrosi – běsi (pustynne potwory –

sowy – strusie – złe duchy) f) PNS ti – výry – pštrosi – démoni v kozlí podobě (ci – puchacze

– strusie – demony na podobieństwo kozła) g) JB 2009 pouštní zvěře – sovy – pštrosi – chlupatí běsi (pustynne

zwierzęta – sowy – strusie – włochate//kosmate złe duchy) h) SNC 2011 pouštní tvorové – šakalové – sovy – divoké kozy (stworzenia

pustynne – szakale – sowy – dzikie kozy) → [brak Struthioniformes]

i) BG 1632/1964? zwierz – bestyjami – sowy – pokusy → [brak Struthioniformes]

j) BJW 1599/2000 zwierzowie – smokami – strusowie – koszmaczowie k) NBG zwierzęta stepu – puchacze – strusie – kosmacze l) BT 1989 Dziki zwierz – sowy – strusie – kozły

m) BWP 1997 pustynna zwierzyna – sowy – strusie – kozły n) BW 2001 dzikie zwierzęta – sów – strusie – kosmacze o) BP 2012 dzikie zwierzęta – puchacze – strusie – upiory

p) PNś 1997 stwory – puchaczami – strusie – kozłokształtne demony.

Można przywołać również inne czeskie i polskie tłumaczenia, w których na trzecim miejscu występuje struś, chociaż niniejsza analiza trafnie wykazała, że np. w czeskim współczesnym tłumaczeniu Miloše Pavlíka (PSP 2014: 918) eksponowana jest pštrosice [pol. dosł. strusica].

Spotykamy się również z tym, że nazwy innych zwierząt są różnie tłu-maczone, por.:

1) BD XIV w / 2009 zwyerzy – ∫any – ∫tru∫∫owee – chlupaty (zwierzęta – smoki – strusie – owłosieńcy) 2) BČ3 1925 zvěř – sov – pštrosi – chlupáči (zwierząt – sów –

strusie – owłosione kosmacze) 3) PSP 2014 obyvatelé stepí – sovy – pštrosice – chlupatci (obywatele

stepu – sowy – strusice – owłosieńcy) 4) BBrz 1563/2003 zyim – otyim – strusowie – latawcy

5) BB 1572 zwierzowie lešni – małpy – strusowie – kosmacżowie 6) BJ 2006 Dziki zwierz – sowy – strusie – kozły

7) BPaul 2008 Dzikie zwierzęta – sowami – strusie – upiory 8) BEk 2017 zwierzęta pustyni – sowy – strusie – kozły

9) HPST 2008 dzikie zwierzęta – sowy – młode strusie – kudłate stworzenia⁴⁹

49 PSHPST wyrażenie hebr. ַחֺא zostało przetłumaczone na język polski jako sowa lub hiena (por. Briks 2000: 26), stawiając jednak przy nich pytajniki, co świad-czy o trudności dotyczącej identyfikacji. Natomiast w WSHPST mowa jest o wyrazie dźwiękonaśladowczym, zwłaszcza w liczbie mnogiej םיחﭏ; podano: ‘wyjące zwierzęta pustynne’, mając szczególnie na myśli sowę orlą, łac. Bubo bubo (nazwa nawiązuje do głosu tego ptaka), która żyje na skałach Negebu, lecz także brane jest pod uwagę określenie ‘śmiejące się hieny’ (por. Koehler, Baumgartner, Stamm t. I, 2008: 29).

Szersze rozważania, w których przywoływane są różnorodne istoty żywe, patrz: Dri-ver PEQ nr 87, 1955: 134–135; Kaiser 1974: 8–9, 20–21; aharoni 1938: 469. Ostatni z wymienionych autorów miał na myśli przedstawiciela ptactwa określanego w tzw.

trynominalnej terminologii zoologicznej mianem Bubo bubo ascalaphus. Chodzi o możliwość wprowadzenia dodatkowego poziomu, np. podgatunku; nazwy tryno-minalne, tzw. trynomy, tworzone są zazwyczaj przez dodanie do nazwy binominalnej kolejnego członu określającego (patrz śliwa 2017: 58). Z kolei w przekładzie inter-linearnym HPST Prorocy hebr. םיחﭏ ’ōḥîm przetłumaczono jako sowy (HPST 2008:

781). Odnośnie do ostatniej istoty, można przywołać dwa wyjaśnienia. W przypisie w trzecim tomie Biblii Czeskiej Jan Hejčl informuje, że: chlupáči to ‘kozli, ve kte-rých viděl lid zlé duchy, bydlící na poušti’ (BČ3 1925: 78) – [tłum. pol.: owłosieni //

Zwierzęta żyjące w ciemnościach są uważane za zwiastunów śmier-ci (Lurker 1989: 230). O każdym natomiast zwierzęśmier-ciu, które widziało w nocy, sądzono, że musiało być sprzymierzone z siłami ciemności, po-trafiło syczeć, miało jad i zamieszkiwało opustoszałe rejony (por. SSB 1998: 143). W analizowanych dwóch wersetach Iz 13,21–22 poeta przed-stawia kontynuację opisu zburzonego i opuszczonego miasta, które po-zbawione ludności staje się miejscem zamieszkania dla dzikich zwierząt.

W opuszczonych miejscach – jak podaje Nowy Komentarz Biblijny – chętnie zagnieżdżą się sowy i strusie (Iz 34,13; Iz 43,20; Jr 50,39), zna-ne z jękliwego głosu (Mi 1,8) i szybkości poruszania się (Hi 39,13–18).

Tradycyjnymi mieszkańcami pustyni są hieny i szakale, chętnie obiera-jące ruiny za swe legowiska (Brzegowy 2014: 62). Sądzono, że ich noc-ne skowytania mogły wzbudzać przerażenie, ponieważ te nieprzyjemnoc-ne i nieprzyjazne głosy dzikich zwierząt pustyni przywodzą na myśl duchy i demony, które niejako biorą w posiadanie opuszczone i straszne miej-sce (por. wyrazy hebr. ṣîjjîm i hebr. ’ōḥîîm). Zauważyć również może-my, że w staropolskiej Biblii Brzeskiej te wymienione hebrajskie dzikie zwierzęta nie zostały właściwie zidentyfikowane⁵⁰ w procesie transla-cyjnym, pozostawiano je w formie egzotyzacyjnej, z nieznaczną mody-fikacją fonetyczną języka wyjściowego.

Z kolejnego omawianego wersetu biblijnego (Iz 34,13 – patrz przy-kład VII) wyłania się właśnie taki obraz. Tylko w staropolskich edy-cjach Biblii Gdańskiej i Biblii Jakuba Wujka (BG i BJW) zamiast szakala użyta została nazwa smok. analogiczną sytuację możemy dostrzec w staroczeskim wydaniu Biblii Ołomunieckiej (BO), w któ-rym występują wyrazy saň i štrus, a w staroczeskiej edycji Biblii

Kra-owłosieńcy // owłosione kosmacze to ‘kozły, w których widział lud złe duchy, za-mieszkujące pustynię’]. Natomiast Miloš Pavlík w swoim przypisie tłumaczeniowo- -wyjaśniającym konstatuje: snad hanlivé označení démonů (PSP 2014: 968) – [tłum.

pol.: chyba obraźliwe oznaczenie demonów].

50 BBrz: Ale zyim tam odpoczyną, a domy ich będą napełnione otyim i będą tam mieszkać strusowie, a latawcy tam skakać będą. (Proroctwo Jeremiaszowe 13,21) – (tłum. BBrz 1563/2003: 631).

lickiej (BK) szakala i strusia zastępują czes. drak i sova [pol. smok i sowa]. W mitologii semickiej struś jest demonem i może być przed-stawiany pod postacią smoka (por. Cooperová 1999: 151). W Biblii wy-stępują demony jako istoty ponadziemskie, przeważnie o złowrogim działaniu wobec człowieka (EK t. III, 1995: 1159). Demony przybierające postać zwierząt straszyły na jałowej i bezwodnej ziemi (Iz 34,11–15⁵¹; Mt 12,43; ap 18,2), na niezamieszkałych obszarach z dala od miast (por.

ryken, Wilhoit, Longman 1998: 143). W analizowanym wersecie⁵²

znaj-51 Dobrym tego przykładem – jak zaznacza Macarthur (2015: 853) – jest np. pelikán, výr, havran, hnízdiště pštrosů itp. Přítomnost nečistých ptáků je zname-ním zkázy a zpustošení. Podobná symbolika vyobrazuje situaci, která nastane v Baby- lonu (Zj 18,2; svov. Iz 13,21; Jr 50,39; Sf 2,13–14) – [tłum. pol.: pelikan, puchacz, gawron (w znaczeniu kruka – L.H.), zagroda strusi. Obecność nieczystych ptaków jest znakiem zagłady i spustoszenia. Podobna symbolika przedstawia sytuację, która nastąpi w Babilonii (ap 18,2; por. Iz 13,21; Jr 50,39; So 2,13–14)]. Podobnie wy-powiadają się w swoich komentarzach biblijnych Otto Kaiser (1974: 352–353, 358–

359) oraz John Watts (t. 24, 1985: 191–200; t. 25, 1987: 4–13), przedstawiając różne możliwości tłumaczenia wymienionych nazw zwierząt oraz wzmiankowanych istot i demonów.

52 Podczas przeprowadzanej analizy tego starotestamentowego wersetu (Iz 34,11–15) trzeba również wspomnieć, jak to podkreślono w polskojęzycznym ko-mentarzu biblijnym, że wymienione tu dzikie zwierzęta nie są łatwe do dokładniej-szego określenia. Dwa pierwsze ptaki, np. w wersecie Iz 34,11 q’t oraz qpwd, należą najprawdopodobniej do różnych gatunków sów zamieszkujących chętnie wszelkiego rodzaju ruiny (por. Stachowiak 1996: 462). Odnośnie do pojęć niebezpieczeństwa, chaosu, a zwłaszcza analizowanych dzikich zwierząt, które występują na kartach Biblii w wielu różnych miejscach (por. np Iz 13,19–22; Iz 34,5–15; So 2,13–15; oraz Pwt 8,15; Pwt 32,10; Jl 2,3), wyraził swój pogląd znawca literatury i religii starożyt-nego Bliskiego Wschodu albert de Pury: Nebezpečí a chaos je doménou divé zvěře a mnohdy i démonů: divokých koček, výrů, pštrosů, havranů, šakalů, hyen, ježků, hadů, štírů, běsů či personifikovaných démonů, jako byli Lilit nebo vládce pouště Azázel (Lv 16,8–10). Je-li zničeno město, zpustošena země, zničeno království, jsou to právě tato zvířata „zevnějšku“, která se zde usadí a nahradí člověka (albert de Pury 1999: 28–29) – [tłum. pol.: Niebezpieczeństwo i chaos są domeną dzikiej zwie-rzyny, a często również i demonów: dzikich kotów, puchaczy, strusi, kruków, sza- kali, hien, jeży, wężów, skorpionów, biesów czy personifikowanych demonów, jakim np. była Lilit lub władca pustyni azazel (por. Kpł 16,8–10). Jeżeli zostało zniszczone

dujemy dodatkową uwagę o pałacach i warowniach, które również zo-staną obrócone w rumowisko i zamieszkane przez dzikie zwierzęta (por. Brzegowy t. XXII, cz. 2, 2014: 689). Kaznodzieja Kościoła Wscho-du i pisarz chrześcijański św. Jan Chryzostom (por. Homilia LIX PG 58, 573–584, par. 7, cz. II, 2001: 224) mówi wprost: pojawiają się tam zwie-rzęta człekokształtne i jeżowce oraz węże. Natomiast miejsce, w którym będą przebywać strusie, zostało w przedstawionych czeskich i polskich przekładach biblijnych różnie zaprezentowane, stąd szeroko pojęte syno-nimiczne nazewnictwo, por. czes. obydlí (BK) // pastviště (BO) // tráva (ČEP) // hnízdiště (ČSP) // útočiště (B21, SNC) // nádvoří (PNS) // ohrada (JB) – pol. mieszkanie (BG) // pastwisko (BJW) // zagroda (NBG, BP) //

dziedziniec (BT, PNś) // pole (BWP) // siedziba (BW), patrz bezpośred-nio, jak w całości prezentują się czeskie i polskie przekłady tego anali-zowanego wersetu (wytłuszczenia odnoszą się do ptaków, podkreślenia oznaczają wszystkie inne istoty – zwierzęta, smoki, stwory; czerwony wyróżnia występowanie w danym miejscu innego leksemu niż struś):

(VII) BK A vzroste na palácích jejích trní, kopřivy a bodláčí na hradích jejích, a bude příbytkem draků a obydlím sov. (Proroctví Izaiáše proroka 34,13) – (tłum. BK 2009: 598).

BO A vznikne v domiech jeho trnie a kopřivy a štětky na tvrziech jeho.

A bude odpočivadlo všelikých saní a pastviště štrusové. (Izaiáš 34,13) – (tłum. BO 2009: 103).

ČEP V jejích palácích poroste hloží, na jejích pevnostech bodláčí a trní. Bu-dou tam nivy šakalů a tráva pro pštrosy. (Izajáš 34,13) – (tłum. ČEP 2008: 716).

ČSP Na jejích palácích vyroste trní, kopřivy a houští v jejích povnostech;

stane se příbytkem šakalů, hnízdištěm pštrosů. (Izajáš 34,13) – (tłum.

ČSP 2009: 864).

B21 Jejich paláce zarostou hložím, jejich pevnosti trním a bodláčím; obrátí se v doupě šakalí a v útočiště pro pštrosy. (Izaiáš 34,13) – (tłum. B21 2009:

910).

miasto, spustoszona została ziemia lub zrujnowane zostało królestwo, to właśnie te wzmiankowane zwierzęta, określane jako „zewnętrzne” // „z zewnątrz”, osiądą tutaj i zastąpią człowieka].

PNS Na jejích obytných věžích vzejde trní, na jejích opevněných místech ko-přivy a trnitý plevel; a stane se místem pobývání šakalů, nádvořím pro pštrosy. (Izajáš 34,13) – (tłum. http://www.jw.org/cs/publikace/bible -online/nwt/knihy/Izajas/34/).

JB V jejích baštách poroste hloží, v jejích pevnostech kopřiva a trní, bude to brloh šakalů, ohrada pro pštrosy. (Izaiáš 34,13) – (tłum. JB 2009:

1350).

SNC Paláce zarostou trním, kopřivami a ostružiním a stanou se vyhledáva-ným útočištěm šakalů a divokých ptáků. (Izajáš 34,13) – (tłum. SNC 2011: 815).

BG I urosną na pałacach ich ciernie, pokrzywy i oset na zamkach ich;

i będzie przybytkiem smoków, a mieszkaniem strusiów. (Proroctwo Iza-jaszowe 34,13) – (tłum. BG: 570).

BJW I wznidą w domiech jego ciernie i pokrzywy, i oset po murzech jego.

I będzie legowiskiem smoków i pastwiskiem strusów. (Proroctwo Izaja-szowe 34,13) – (tłum. BJW 2000: 1520).

NBG Ich zamki porosną cierniem, w jej twierdzach pokrzywa i oset; zatem będzie legowiskiem szakali oraz zagrodą strusi. (Proroctwo Jezaja-sza 34,13) – (tłum. http://www.biblest.com.pl/stb/stest/izajasz/izajasz.

html).

BT Ciernie wyrosną w jego pałacach, pokrzywy i osty w jego warowniach;

będzie to nora szakali, dziedziniec strusich samic. (Księga Izajasza 34,13) – (tłum. BT 1989: 877).

BWP W ich pałacach wyrastać zaczną dzikie ciernie, ciernie i chwasty także w ich warowniach. Będzie to miejsce kryjówek dla szakali i pole, po którym przechadzają się strusie. (Iz 34,13) – (tłum. BWP 1997: 1458).

BW Jego pałace porosną cierniem, pokrzywy i osty będą w ich zamkach;

i stanie się mieszkaniem szakali, siedzibą strusi. (Księga Izajasza 34,13) – (tłum. BW 2001: 780).

BP I wzejdą ciernie w jego pałacach, a w jego warowniach – pokrzywy i osty. I stanie się kryjówką szakali, zagrodą dla strusiów. (Księga Iza-jasza 34,13) – (tłum. BP 2012: 1069).

PNŚ Na jej wieżach mieszkalnych wyrosną ciernie, w jej warowniach po-krzywy i cierniste chwasty; i stanie się siedliskiem szakali, dziedzińcem dla strusi. (Księga Izajasza 34,13) – (tłum. PNś 1997: 927).

We współczesnym czeskojęzycznym tłumaczeniu Slovo na ce-stu (SNC) nie został bezpośrednio wymieniony przedstawiciel świata awifauny struś, czes pštros, ale jest on w tym przytaczanym,

spara-frazowanym przekładzie biblijnym, w ramach ogólnie rozumianego podziału ptactwa, pojęciowo zaliczany do kategorii dzikich ptaków, czes divokých ptáků – taka właśnie nazwa została zastosowana w pro- cesie translacyjnym. Struś nie występuje też w staroczeskiej Biblii Kra-lickiej (BK), ponieważ użyto innego „ptasiego” wyrazu – sowa, czes.

sova; w taksonomii awifaunistycznej sowa należy do zupełnie innego rzędu. W zestawieniu przedstawiam dubletowe występowanie wszyst-kich przetłumaczonych zwierząt w tym analizowanym wersecie.

Księga Izajasza 34,13

ןינַּׅתּ tannîn [h-8577] – תַבּ baṯ [h-1323] + הָנֲעַי ja‘ānâ^(h) [h-3284]

a) BK 1613/2009 draci – sovy (smoki – sowy)

→ [brak Struthioniformes]

b) BO 1417/2009 saní – štrusové (smoki – strusie) c) ČEP 2008 šakali – pštrosi (szakale – strusie) d) ČSP 2009 šakali – pštrosi (szakale – strusie)

e) B21 2009 šakalí doupě – pštrosi (szakala [nora//jama//kryjówka] – strusie) f) PNS šakali – pštrosi (szakale – strusie)

g) JB 2009 šakali – pštrosi (szakale – strusie) h) SNC 2011 šakali – divocí ptáci (szakale – dzikie ptaki)

→ [brak Struthioniformes]

i) BG 1632/1964? smoków – strusiów j) BJW 1599/2000 smoków – strusów

k) NBG szakale – strusie

l) BT 1989 szakale – strusie samice

m) BWP 1997 szakale – strusie n) BW 2001 szakale – strusie o) BP 2012 szakale – strusie p) PNś 1997 szakale – strusie

analizowane leksemy strusie // samice strusiów, czes. pštrosi //

pštrosice (w zależności od dokonanego rodzaju tłumaczenia), obecne są również w innych czeskich i polskich przekładach biblijnych, por.:

1) BD XIV w. / 2009 ∫any – ∫tru∫∫owe (smoki – strusie) 2) BČ3 1925 šakalů – pštrosů (szakale – strusie) 3) PSP 2014 šakalů – pštrosice (szakale – strusice) 4) BBrz 1563/2003 smokom – struśom

5) BB 1572 smokom – strusom 6) BJ 2006 szakali – strusich samic 7) BPaul 2008 szakali – strusiów 8) BEk 2017 szakali – samic strusia

9) HPST 2008 szakali – młodych (samicy) strusia

Zestawienie to pokazuje, że w czeskich i polskich wersjach języ-kowych najczęściej przetłumaczonymi parami zwierząt są: czes. šakal i pštros, pol. szakal i struś (ČEP, ČSP, B21, PNS, JB, BČ3, PSP, NBG, BT, BWP, BW, BP, PNś, BJ, BPaul, Bek, HPST); następnie występują pary: czes. saně i pštrosi, pol. smoki i strusie (BO, BG, BJW, BD, BBrz, BB), czes. drak i sova, pol. smok i sowa (BK), oraz czes. šakali i divocí ptáci, pol. szakale i dzikie ptaki (SNC).

Zdarzają się także podczas próby translacji takie sytuację, że np.

w edycji Biblii Tysiąclecia (BT) został zmieniony rodzaj gramatyczny, czyli zamiast najczęściej wymienianych strusi (rodzaj męski) które wy-stępują w pozostałych tłumaczeniach opisywanego fragmentu Księgi Izajasza (Iz 34,13), por. BO, ČEP, ČSP, B21, PNS, JB, BG, BJW, NBG, BWP, BW, BP i PNś, w tym jednym konkretnie przywoływanym pol-skojęzycznym tłumaczeniu, to jest w Biblii Tysiąclecia (BT), znajdują się strusie samice⁵³ (rodzaj żeński).

W następnym, ósmym już analizowanym przykładzie, dotyczącym Iz 43,20⁵⁴, ponownie spotykamy się z parą zwierząt odludków: szakal –

53 rodzaj żeński (strusica – a konkretnie w formie przymiotnika: strusich sa-mic) w przekładach biblijnych analizowanego wersetu Iz 34,13 możemy znaleźć np. w edycjach Biblii Jerozolimskiej (BJ 2006: 1068) lub w przekładzie Tadeusza Brzegowego (2014: 686). Natomiast w czeskim przekładzie Pavlíka (PSP 2014: 932) użyto bezpośrednio formy rzeczownikowej występującej w liczbie mnogiej: pštrosice [pol. dosł. strusice].

54 W Biblickém komentáři ke Starému zákonu zaznaczono: Hospodin udělá pro svůj lid v poušti silnici, kterou se jeho lid bude vracet ze zajetí. V obnovené zemi bude

W dokumencie Title: Świat awifauny V w polskich i czeskich przekładach Pisma Świętego : żuraw i struś (Stron 111-126)