Księga Jeremiasza (przykład IX)

W starotestamentowej Księdze Jeremiasza zostało przedstawio-ne proroctwo przeciw Babilonowi⁵⁸; jest w nim wzmianka o tym, że

58 Babylón bude vyvolávat děs a vzbuzovat posměch. Bude sice řvát jako mladí lvi, ale půjde na porážku jako jehňata. Z velikého opojení svou mocí nakonec usne

na opisywanym pustynnym⁵⁹ miejscu nikt nigdy się nie osiedli (patrz Jr 50,39⁶⁰), tylko stepowe zwierzęta będą tam przebywać, w tym rów-nież przedstawiciele rozpatrywanej awifauny: strusie, czes. pštrosi (BO, ČEP, ČSP, B21, PNS, JB, BJW, NBG, BT, BWP, BW, BP i PNś), młode sowy, czes. mladé sovy (BK i BG), oraz ogólnie rozumiane nocne ptaki, czes noční ptáci (SNC), por.:

(IX) BK Protož bydliti budou tam šelmy s hroznými potvorami, bydliti budou v ní i mladé sovy; a nebude tam bydleno na věky, ani přebýváno od národu až do pronárodu. (Proroctví Jeremiáše proroka 50,39) – (tłum. BK 2009: 671).

BO Protož bydliti budú sani s bláznovými sledníky. A bydliti budú v něm stru-sové a nebude bydleno (točíš ot lidí) viece až na věky ani bude vzděláno věk ot věku. (Jeremiáš 50,39) – (tłum. BO 2009: 315).

ČEP Proto tam bude sídlit divá sběř a hyeny, usídlí se v ní pštrosi. Už nikdy nebude obývána a nebude obydlena od pokolení do pokolení. (Jeremjáš 50,39) – (tłum. ČEP 2008: 809).

spánkem smrti (Výklady IV 1998: 413) – [tłum. pol.: Babilon będzie wywoływać strach i wzbudzać pośmiewisko. Chociaż będzie ryczeć jak lwy młode, to i tak pój-dzie na rzeź jak jagnięta. Z wielkiego upojenia wywołanego sławą w końcu uśnie we śnie śmierci]. W I wieku przed Chrystusem Babilon całkowicie opustoszał (por.

Walton, Matthews, Chavalas 2005: 779).

59 Miejsce nazywane pustynią czy pustkowiem, hebr. midbār, w Biblii najczę-ściej jest kojarzone negatywnie (por. SWB – Metzger, Coogan 2004: 674); możemy je skategoryzować jako ‘nędzne miejsce’ (Lb 20,5; Prz 21,19), z którym zdecydowanie wiąże się ‘głód, pragnienie i zanik życia’ (Ps 107,4–5; Hi 30,3). Takie terytorium nie jest zamieszkane (Jr 2,6; Hi 38,26) ani obsiewane (Jr 2,2). Jest to przestrzeń wy-stawiona na wiatry (Iz 21,1; Oz 13,15; Hi 1,19), nawiedzana przez nocne zwierzęta i demony (por. Pwt 8,15), m.in. przez strusia (Iz 13,21; Iz 34,14; Jr 50,39), pełna przerażających odgłosów (Pwt 32,10).

60 Wypada w tym momencie również zaznaczyć pokrewieństwo literackie z Deutero-Izajaszem sięgające sformułowań słownych (Iz 13,19–22; Iz 34,14), zwłaszcza z zakresu świata fauny. Jak zaznaczono w jednym z angielskojęzycznych komentarzy biblijnych: this is the only occurrence in Jeremiah of the expression תוֺ֣נְבּ

ה֑נָעֲיַֽ „ostriches“: these birds were proverbial inhibitants of deserted place (Isa 13:21) (Holladay 1989: 359 i 420–421) – [tłum. pol.: jest to jedyne występowanie w Księdze Jeremiasza wyrażenia: strusie; ptaki te były przysłowiowymi mieszkańcami opusz-czonego miejsca (Iz 13,21)].

ČSP Proto tam budou sídlit divoká zvířata s šakaly, budou v ní pobývat pštro-si. Nebude už nikdy obydlena, nebude osídlena z generace na genaraci (Jeremjáš 50,39) – (tłum. ČSP 2009: 971).

B21 Proto tam bude žít jen pouštní zvěř, pštrosi a hyeny. Už se tam nikdy by-dlet nebude, bude tam prázdno po všechna pokolení. (Jeremiáš 50,39) – (tłum. B21 2009: 1056).

PNS Proto ti, kdo obcházejí v bezvodých krajích, budou bydlet s vyjícími zvířa-ty, a budou v něm bydlet pštrosi; a už nikdy se v něm nebude bydlet ani on nebude přebývat po generaci za generací. (Jeremjáš 50,39) – (tłum.

http://www.jw.org/cs/publikace/bible-online/nwt/knihy/Jeremjas/50/).

JB Proto tam budou přebývat rysové spolu se šakaly, své obydlí tam budou mít pštrosi. Navěky už nebude obydlen, od věku do věku už nebude zalid-něn. (Jeremiáš 50,39) – (tłum. JB 2009: 1468).

SNC V pustině, která z ní zbude, přežijí jen pouštní stvůry a hyeny a stane se domovem nočních ptáků. Území Babylónu zůstane již navždy neobydlené a pusté. (Jeremjáš 50,39) – (tłum. SNC 2011: 970).

BG Przeto tam mieszkać będą bestyje i straszne zwierzęta, mieszkać w nim będą młode sowy; a nie będą w nim mieszkać więcéj na wieki, i nie będą w nim mieszkać od narodu do narodu. (Proroctwo Jeremijaszowe 50,39) – (tłum. BG: 640).

BJW Przeto będą mieszkać smokowie z dzikimi mężami i będą w niej mieszkać strusowie. A nie będą w niej mieszkać dalej aż na wieki, ani będzie zbu-dowana aż do pokolenia i pokolenia. (Proroctwo Jeremiaszowe 50,39) – (tłum. BJW 2000: 1668).

NBG Dlatego tam stepowce osiądą przy szakalach i zamieszkają na nim stru-sie; nie będzie ciągle, trwale zasiedlony, ani też zaludniony od pokolenia do pokolenia. (Proroctwo Jeremjasza 50,39) – (tłum. http://www.biblest.

com.pl/stb/stest/jeremias/jeremias.html).

BT Dlatego zamieszkają tam zwierzęta stepowe i szakale; obiorą sobie sie-dzibę strusie. Nie będzie on nigdy więcej zamieszkały, ani nikt tam nie osiądzie na wieki wieków. (Jr 50,39) – (tłum. BT 1989: 964).

BWP Psy zdziczałe i hieny błąkać się tam będą, zagnieżdżą się tam także stru-sie. Nikt już tam nie zamieszka, na wieki będzie tam pustkowie. (Księga Jeremiasza 50,39) – (tłum. BWP 1997: 1615).

BW Dlatego osiądą tam dzikie zwierzęta z szakalami i zamieszkają w nim strusie; i już nigdy nie będzie zamieszkany ani zaludniony po wszystkie pokolenia. (Księga Jeremiasza 50,39) – (tłum. BW 2001: 875).

BP Więc lisy stepowe z szakalami znajdą w nim swe leże i strusie się tam zadomowią. Na zawsze zostanie bezludny i niezamieszkały przez wiele pokoleń. (Księga Jeremiasza 50,39) – (tłum. BP 2012: 1184).

PNŚ Dlatego stwory zamieszkujące bezwodne okolice będą mieszkać z wyją-cymi zwierzętami i będą w nim mieszkać strusie; i już nigdy nie będzie zamieszkany ani nie będzie trwał przez pokolenie za pokoleniem. (Księga Jeremiasza 50,39) – (tłum. PNś 1997: 1040).

Możemy zauważyć, że oprócz ptaków zostały w analizowanym wersecie biblijnym wyszczególnione inne istoty żywe. W spustoszonej ziemi Edomu będą przebywać także szakale i hieny oraz hebr. ṣjjm – określenie to sprawia dużą trudność w przekładzie, w polskim komen-tarzu biblijnym zaproponowano, by je rozumieć jako ‘zdziczałe koty lub psy’ (Stachowiak 1996: 462–463). Są to rzeczywiście trudne do zidenty-fikowania istoty demoniczne, ponieważ określenie ṣijjîm (‘zwierzęta pu-stynne’) może łączyć wyobrażenie o tajemniczych zwierzętach żyjących na pustyni z istotami demonicznymi grasującymi w miejscach opuszczo-nych. Wyobraźnia ludowa przypisywała im różne funkcje. Przeważnie napełniały one lękiem (Stachowiak 1996: 282). W czeskim komentarzu biblijnym wskazano, że zgodnie z ludową wyobraźnią były to: démon- ští obyvatelé pustin, kteří v nich křepčili (Výklady IV 1998: 62) – [tłum.

pol.: demoniczni mieszkańcy pustyń, którzy w nich tańczyli // podska-kiwali i żwawo się ruszali]. W odniesieniu do analizowanego wersetu zwrócono także uwagę na grę słów hebr. cijjím ‘obyvatelé stepí’ i hebr.

ijjím ‘hyeny’ – [dosł. mieszkańcy pustyni // stepów; hieny]. W staro- polskiej Biblii Brzeskiej⁶¹ widzimy fonetyczne tłumaczenie tych hebraj-skich wyrazów. Jakie zostały przetłumaczone w czehebraj-skich i polhebraj-skich edy-cjach biblijnych, pokaże nam kolejne zestawienie. Zauważymy w nim różnorodnie zastosowaną leksykę faunistyczną.

61 BBrz: A dlatego tam mieszkać będą Ziim i Jim, a społu też strusowie mieszkać w nim będą. A nie będą mieszkać w niem na wieki, ani w nim będzie mieszkania od narodu do narodu. (Proroctwo Jeremiaszowe 50,39) – (tłum. BBrz 1563/2003: 721).

W odróżnieniu od Iz 13,21, gdzie wzmiankowane wyrazy zapisano małymi literami, w Jr 50,39 zastosowano pisownię od dużych liter.

Księga Jeremiasza 50,39

םיׅיּצׅ ṣîjjîm [h-6728] – יאׅ ’ij [h-338] – תַבּ baṯ [h-1323] + הָנֲ עַי ja‘ānâ^(h) [h-3284]

a) BK 1613/2009 šelmy – potvory – mladé sovy (zwierzęta drapieżne – potwory – młode sowy) → [brak Struthioniformes]

b) BO 1417/2009 sani – bláznoví sledníci – strusové (smoki//wiedźmy – zdziczałe tropiące psy – strusie) c) ČEP 2008 divá sběř – hyeny – pštrosi (dzikie zwierzęta – hieny –

strusie) d) ČSP 2009 divoká zvířata – šakali – pštrosi (dzikie zwierzęta – szakale –

strusie) e) B21 2009 pouštní zvěř – pštrosi – hyeny (pustynne zwierzęta –

strusie – hieny) f) PNS ti – vyjící zvířata – pštrosi (Ci – wyjące zwierzęta –

strusie) g) JB 2009 rysové – šakali – pštrosi (rysie – szakale – strusie) h) SNC 2011 pouštní stvůry – hyeny – noční ptáci (pustynne potwory –

hieny – ptaki nocne) → [brak Struthioniformes]

i) BG 1632/1964? bestyje – straszne zwierzęta – młode sowy

→ [brak Struthioniformes]

j) BJW 1599/2000 smokowie – dzikimi mężami – strusowie k) NBG stepowce – szakale – strusie

l) BT 1989 zwierzęta stepowe – szakale – strusie m) BWP 1997 Psy zdziczałe – hieny – strusie n) BW 2001 dzikie zwierzęta – szakale – strusie o) BP 2012 lisy stepowe – szakale – strusie p) PNś 1997 stwory – wyjące zwierzęta – strusie

W innych czeskich i polskich tłumaczeniach analizowane strusie – czes pštrosi // pštrosice pozostają w tekstach przebadanego fragmentu, ale inaczej są przekładane pierwsze dwa zwierzęta, por.:

1) BD XIV w. / 2009 ∫any – potworami – ∫tru∫∫owee (smoki – potwory – strusie) 2) BČ3 1925 šelmy – šakaly – pštrosi (drapieniki – szakalami –

strusie) 3) PSP 2014 obyvatelé stepí – hyenami – pštrosicemi (obywatele

stepu – hieny – strusicami)

4) BBrz 1563/2003 Ziim – Jim – strusowie

5) BB 1572 málpy – koczkodanámi – strusowie 6) BJ 2006 zwierzęta stepowe – szakale – strusie 7) BPaul 2008 dzikie zwierzęta pustyni – strusie 8) BEk 2017 zwierzęta pustyni – szakale – strusie 9) HPST 2008 dzikie zwierzęta – szakalami – córki strusia

2.3.6. Lamentacje (przykład X)

Następny, dziesiąty już przykład dotyczy Lamentacji, których jest pięć, z czego pierwsze cztery mają budowę akrostychiczną, czyli każda strofa zaczyna się od nowej litery alfabetu hebrajskiego (w przekładzie zaznacza się to na marginesie). Przytaczana czwarta lamentacja – jak zaznacza Victor Manuel Fernandez (2000: 925) w MKPś – podobna jest do drugiej, ponieważ odzwierciedla czas największego zamętu i gory-czy. Opisywany jest płacz nad opuszczonym i zniszczonym miastem⁶², które zostało ukarane przez Boga. Struś w analizowanym fragmencie (Lm 4,3) jest przywoływany jako metaforyczne porównanie – ptak obo-jętny względem swojego potomstwa (por. również Hi 39,13–17). W Ka-tolickim komentarzu biblijnym zaznaczono wprost, że struś był znany z okrutnego traktowania własnych dzieci (Guinan 2004: 731). Oznacza to, że mowa jest o upadku tradycyjnych wartości w sytuacji rozpaczy, gdy matki przestają troszczyć się o własne dzieci i porzucają je, jak ro-bią to właśnie strusie (por. Harrison 1973), które zostawiają swoje jaja

62 Przedstawiane jest tutaj miasto Jerozolima jako niewiasta (podobnie czytamy w Lm 1,1), symbolizuje ono wszystkie matki jerozolimskie, które – jak zaznacza Stachowiak (1968: 71) – nie są w stanie spełnić tego, co dyktuje im macierzyński instynkt, gdyż nędza panująca w mieście stawia je poniżej najokrutniejszych zwie-rząt pustynnych. Inny komentarz biblijny zawiera następujące wyjaśnienie: Prorok srovnává dřívější slávu a současnou žalostnou situaci Jeruzaléma. Chrám je zbořen, a matky opouštějí své děti (v. 3–4), lidé umírají hladem (v. 5), trest přetrvává (v. 6) (zob. MacDonald 2017: 778) – [tłum. pol.: Prorok porównuje wcześniejszą sławę i współczesną nędzną sytuację Jerozolimy. świątynia jest zburzona (w. 3–4), ludzie umierają z głodu (w. 5), kara trwa dalej (w. 6)].

na pastwę losu. Przedstawiany biblijny fragment rozpoczyna się porów-naniem:

(X) BK An draci vynímajíce prsy, krmí mladé své, dcera pak lidu mého příčinou ukrutníka podobná jest sovám na poušti. (Pláč Jeremiášův 4,3) – (tłum.

BK 2009: 678).

BO Ale i lanie (zvieřata) obnažily sú k ženské tváři podobna prsi své, mléka pokrm dávaly svým dietkám, dcera lida mého ukrutná jako štrus na púšti.

(Pláč 4,3) – (tłum. BO 2009: 339).

ČEP I šakalí matky podají prs, kojí svá mláďata, dcera mého lidu je však krutá jako pštrosové na poušti. (Pláč 4,3) – (tłum. ČEP 2008: 820).

ČSP I šakalové obnažují prs a kojí svá mláďata, ale dcera mého lidu se stala krutou jako pštros v pustině (Pláč 4,3) – (tłum. ČSP 2009: 983).

B21 I šakalí matky nastavují prsy, aby své mladé krmily, můj lid je ale k svým dětem krutý tak jako pštrosi na poušti. (Pláč 4,3) – (tłum. B21 2009:

1075).

PNS I šakali nastavili vemeno. Kojili svá mláďata. Dcera mého lidu se stává krutou jako pštrosi v pustině. (Nářky 4,3) – (tłum. http://www.jw.org/cs/

publikace/bible-online/nwt/knihy/Narky/4/).

JB I šakalice nastavují své struky a kojí svá mláďata; dcera mého lidu je nyní tak krutá jako pštrosi na poušti. (Nářky 4,3) – (tłum. JB 2009: 1485).

SNC Moji vlastní lidé jsou ke svým dětem ktutí jako pštrosi na poušti ke svým mláďatům. Dokonce i šakalové se starají o své potomky a krmí je mateř- ským mlékem, (Pláč 4,3) – (tłum. SNC 2011: 988).

BG I smoki więc podawając piersi, karmią młode swoje; ale córka ludu mojego dla okrutnika podobna jest sowie na puszczy. (Treny, to jest Narzekania Jeremijaszowe 4,3) – (tłum. BG: 647).

BJW Lecz i jędze okryły piersi, karmiły szczenięta swe: Córka ludu mego okrutna, jako strus na puszczy. (Treny to jest Narzekania Jeremiasza Pro-roka 4,3) – (tłum. BJW 2000: 1689).

NBG Nawet szakale odsłaniają pierś gdy karmią swoje młode; a córa mojego ludu stała się srogą jak gdyby strusie na puszczy. (Treny 4,3) – (tłum.

http://www.biblest.com.pl/stb/stest/treny/treny.html).

BT Nawet szakale pierś dają i karmią swoje młode; a Córa Narodu okrutna jak struś na pustyni. (Lamentacje 4,3) – (tłum. BT 1989: 974–975).

BWP Nawet szakale piersi dają i karmią swoje młode, a córki mojego ludu są nieczułe jak strusie na pustyni. (Lamentacje 4,3) – (tłum. BWP 1997: 1634).

BW Nawet szakale podsuwają sutki, gdy karmią swoje młode, a córka mojego ludu jest okrutna, jak strusie na pustyni. (Treny 4,3) – (tłum. BW 2001: 885).

BP Nawet szakale ssać dają pierś, karmią swe młode; [lecz] Córa ludu mego stała się okrutna jak strusie na pustyni. (Księga Lamentacji 4,3) – (tłum.

BP 2012: 1215).

PNŚ Nawet szakale podsuwają sutki. Pozwalają ssać swym szczeniętom. Córa mojego ludu staje się okrutna, niczym strusie na pustkowiu. (Lamentacje 4,3) – (tłum. PNś 1997: 1054).

W czeskim komentarzu biblijnym zaznaczono: Hlad odlidštil matky, že klesly pod úroveň zvířat. „Šakali“ v troskách měst (Iz 13,22; Jr 50,39) se starají o své mladé a kojí je. Lidské matky se proti své přirozenosti chovají krutě jako pštrosi. Biblický starověk věděl, že tito ptáci snášejí vejce do horkého písku (Jb 30,13 nn), a z toho vyvodil závěr, že nepečuje o své potomstvo (Výklady IV 1998: 434) – [tłum. pol.: Głód pozbawił matki cech ludzkich, które stoczyły się poniżej poziomu zwierząt⁶³. Na-wet szakalice w ruinach miasta (Iz 13,22; Jr 50,39) starają się o swoje młode i karmią je, natomiast ludzkie matki, wbrew naturze, postępują okrutnie jak strusie (lub w niektórych tłumaczeniach: jak sowy – L.H.)].

Dlaczego matki porównano akurat do strusi? Odpowiedź jest w miarę prosta, ponieważ w biblijnym okresie starożytności dobrze znany był opis strusia jako ptaka, który kładzie jajka do gorącego piasku i nie stara się o nie (por. Hi 30,19). Na tej podstawie wysnuto wniosek, że struś nie troszczy się o swoje potomstwo, jest względem niego obojętny. Czyli in-nymi słowy – jak zauważono w Słowniku symboliki biblijnej (SSB) – po-zorna obojętność strusia na los młodych nie jest dobrym przykładem dla ludzkich rodziców (ryken, Wilhoit, Longman 1998: 846). Patrz także angielskojęzyczny komentarz biblijny: Hillers 1972/1982: 75, 79–80, 87 W Katolickim komentarzu biblijnym podkreślono ten fakt, zwracając uwagę, że przedstawiany struś był znany z okrutnego traktowania włas- nych dzieci (por. przywoływany fragment Hi 39,13–18 – za: Guinan 2001/2004: 731). również Macarthur w swoim komentarzu nawiązu-je do tych wydarzeń, zaznaczając nawiązu-jednocześnie: pštrosi jako ptáci jsou

63 To niewyobrażalne ubóstwo stawia je w hierarchii wartościowania moralności poniżej najokrutniejszych zwierząt pustynnych.

známí tím, že se o svá mláďata nestarají (srov. Jb 39,14–16) (Macarthur 2015: 948) – [tłum. pol.: strusie jako ptaki znane są z tego, że nie opie-kują się swym małym potomstwem (por. Hi 39,14–16)]. Według staro-żytnych analizowany struś był ptakiem, który nie troszczy się o swoje potomstwo (por. Hi 39,16). Pogląd taki mógł być wynikiem obserwa-cji zachowania młodych, które jako tzw. zagniazdowniki wykluwają się bardzo zaawansowane w rozwoju, dobrze się poruszają i są w stanie same zdobywać pokarm (por. BPaul 2008: 1827).

W omawianym wersecie biblijnym (Lm 4,3) najczęściej znajdujemy parę „ssak – ptak”, w większości analizowanych przypadków przedsta-wiciele fauny występują pod nazwami: szakal – struś W staroczeskim wydaniu Biblii Kralickiej (BK) oraz w staropolskiej edycji Biblii Gdań-skiej (BG) nie został wymieniony wspomniany struś. We współczesnym czeskim tłumaczeniu Slovo na cestu (SNC) mamy do czynienia z odwrot-ną kolejnością wymienionych zwierzęcych ekwiwalentów leksykalnych, ponieważ na pierwszym miejscu znajduje się struś, a na drugim miejscu szakal. W kwestii odnotowywanych zmian rodzaju gramatycznego do-tyczących strusia trzeba powiedzieć, że występuje on w analizowanym wersecie w czternastu przekładach (BO, ČEP, ČSP, B21, PNS, JB, SNC, BJW, NBG, BT, BWP, BW, BP i PNś) w formie rodzaju męskiego (brak rodzaju żeńskiego i nijakiego). Natomiast odnośnie do drugiego gatunku w omawianej parze zwierząt warto zauważyć, że szakale (rodzaj męski) występują w Lm 4,3 w dziewięciu przekładach (ČSP, PNS, SNC, NBG, BT, BWP, BW, BP i PNś), a szakalice (rodzaj żeński) – w trzech, z takim podziałem: šakalice (JB) i šakalí matky (ČEP i B21) – (por. konstrukcję jednoleksemową rzeczownika rodzaju żeńskiego i zasadę czeskojęzycznej konstrukcji przymiotnikowo-rzeczownikowej, w której zawsze przymiot-nik znajduje się przed rzeczowprzymiot-nikiem). W czterech tłumaczeniach (BK, BO, BG i BJW) wymienione szakale lub szakalice nie występują – zamiast nich wskazano takie istoty, jak: smoki i jędze⁶⁴. O szakalu,

spokrewnio-64 Grzegorz Wielki (patrz Moralia, księga XIX, część 4, rozdz. XVII) używa ter-minologii: Lecz i jędze obnażyły piersi, karmiły swe szczenięta. Kogo nazywa

jędza-nym z wilkiem, mówiono jako o nocjędza-nym łowcy, który jest likwidatorem naturalnego odpadu (Bowker 2005: 269). To, że w Lm 4,3 użyto wyra-żenia tannîm, w NBS zostało opatrzone wyjaśnieniem: je možné, že jde o básnické vyjádření zpustošení (Douglas 1996: 1161) – [tłum. pol.: jest możliwe, że chodzi o poetyckie określenie spustoszenia]. W celu lep-szego wyjaśnienia przedstawiam kolejne szczegółowe zestawienie, które przybliży wykorzystaną dubletową zwierzęcą terminologię, z uwzględ-nieniem istot żywych kolejno wymienionych w omawianym fragmencie Lamentacji. Wyrazy pogrubione oznaczają rząd Struthioniformes

Lamentacje 4,3

ןיּׅנ ַתּ tannîn [h-8577] – םיׅנצֵ ēnîm [h-3283]

a) BK 1613/2009 draci – sovám (smoki – sowy)

→ [brak Struthioniformes]

b) BO 1417/2009 lanie (zvieřata) – štrus (łanie zwierzęta – struś) c) ČEP 2008 šakalí matky – pštrosové (szakale matki – strusie) d) ČSP 2009 šakalové – pštros (szakale – struś) e) B21 2009 šakalí matky – pštrosi (szakale matki – strusie) f) PNS šakali – pštrosi (szakale – strusie) g) JB 2009 šakalice – pštrosi (szakalice – strusie) h) SNC 2011 pštrosi – šakalové (strusie – szakale)

i) BG 1632/1964? smoki – sowie → [brak Struthioniformes]

j) BJW 1599/2000 jędze – strus k) NBG szakale – strusie l) BT 1989 szakale – struś m) BWP 1997 szakale – strusie n) BW 2001 szakale – strusie o) BP 2012 szakale – strusie p) PNś 1997 szakale – strusie

W pozostałych analizowanych czeskich i polskich przekładach biblijnych wykorzystano podobną terminologię awifaunistyczną.

mi, jeśli nie heretyków, mających wprawdzie ludzkie oblicza, lecz bestialskie w swej bezbożności serca? Obnażają oni piersi, gdy swobodnie głoszą swój błąd, a karmią szczenięta, gdy wpajając rzeczy przewrotne, umacniają swym pokarmem w bezboż-ności dusze maluczkich podążające za tym, co złe (Grzegorz Wielki 2013: 199–200).

uwzględniono nazewnictwo: strusia // strusicy – czes pštrosa // pštrosi-ce, w zależności oczywiście od rodzaju tłumaczenia, por.:

10) BD XIV w. / 2009 lanye (zwyerzata) – ∫truz (łanie zwierzęta – struś) 11) BČ3 1925 obludy – pštros (potwory//stwory//monstra –

struś) 12) PSP 2014 šakalice – pštrosice (szakalice – strusice – [wszystko

rodzaj żeński]) 13) BBrz 1563/2003 Smokowie – strusiowie

14) BB 1572⁶⁵ smokowie – strusowie 15) BJ 2006 szakale – struś 16) BPaul 2008 szakale – struś 17) BEk 2017 szakale – struś 18) HPST 2009 szakale – struś