Kształcenie indywidualne uczniów z niepełnosprawnością

Indywidualne nauczanie jest kolejną formą realizacji obowiązku szkolne-go oraz nauki. Nauczaniem indywidualnym obejmuje się uczniów, których stan– zdrowia– uniemożliwia– lub– znacznie– utrudnia– uczęszczanie– do–szkoły. Podstawą wyboru tej formy kształcenia jest orzeczenie o potrze-bie indywidualnego nauczania, wydane przez zespół orzekający działający w poradni psychologiczno-pedagogicznej, oraz wniosek rodziców. Dyrektor w uzgodnieniu z organem prowadzącym ustala zakres, miejsce i czas pro-wadzenia zajęć. Muszą się one odbywać w bezpośrednim i indywidualnym kontakcie nauczyciela z uczniem.

Warto nadmienić, że organ prowadzący nie ma prawa nie zgodzić się na prowadzenie nauczania indywidualnego, np. ze względu na brak środków finansowych.

Podstawę prawną nauczania indywidualnego stanowi rozporządzenie MEN z dnia 9 sierpnia 2017 roku w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży. Rozporządzenie podkreśla, że nauczanie indywidualne to zajęcia jeden na jeden, bez udziału rówieśników, w osobnym pomieszczeniu (może nim być dom rodzinny ucznia). Zajęcia rozwijające uzdolnienia, rewa-lidacyjne, pomoc psychologiczno-pedagogiczna, udział dziecka w imprezach i wycieczkach szkolnych, nie mogą być realizowane w ramach godzin prze-znaczonych na nauczanie indywidualne. Rozporządzenie wprowadza także regulację, zgodnie z którą dyrektor placówki może zwiększyć liczbę godzin dydaktycznych nauczania indywidualnego – za zgodą organu prowadzące-go, a w przypadkach uzasadnionych stanem zdrowia, zmniejszyć tygodniowy wymiar zajęć. Indywidualne obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkol-ne oraz indywidualprzedszkol-ne nauczanie, organizuje się na czas określony w orzecze-niu i w taki sposób, aby możliwe było wykonanie zaleceń w nim zawartych83.

82 M. Buchnat, Formy organizacji kształcenia dziecka z lekką niepełnosprawnością intelektualną a jego kompetencje społeczne, UAM, Poznań 2015, s. 259.

83 Rozporządzenie MEN z dnia 9 sierpnia 2017 roku w sprawie indywidualnego

obowiąz-kowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży (Dz.U. poz. 1616).

W indywidualnym nauczaniu realizuje się obowiązkowe zajęcia eduka-cyjne, wynikające z ramowego planu nauczania danego typu i rodzaju szko-ły, dostosowane do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia. Prowadzenie zajęć dyrektor powierza jednemu lub kilku nauczycielom szkoły (jednemu lub dwóm w przypadku uczniów klas I-III szkoły podstawowej).

Tygodniowy wymiar godzin zajęć indywidualnego nauczania realizo-wanych z uczniem wynosi:

1) dla uczniów klas I-III szkoły podstawowej – od 6 do 8 godzin; 2) dla uczniów klas IV-VI szkoły podstawowej – od 8 do 10 godzin; 3) dla uczniów klas VII-VIII szkoły podstawowej – od 10 do 12 godzin; 4) dla uczniów szkół ponadpodstawowych – od 12 do 16 godzin;

5) dla uczniów gimnazjum – od 10 do 12 godzin;

6) dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych – od 12 do 16 godzin84. Dzieci i młodzież, objęte indywidualnym nauczaniem, uczestniczą w zaję-ciach rewalidacyjnych lub w formach pomocy psychologiczno-pedagogicz-nej poza tygodniowym wymiarem godzin zajęć.

Warto zaznaczyć, że najnowsze rozporządzenie nie zakazuje, co praw-da, wprost uczestnictwa dzieci z nauczaniem indywidualnym w lekcjach z innymi dziećmi, lecz precyzyjnie określa, w jakich okolicznościach może odbywać się integracja takich uczniów. I tak na mocy Rozporządzenia dy-rektor umożliwia udział w zajęciach rozwijających zainteresowania, uzdol-nienia, uroczystościach i imprezach szkolnych.

W ramach nauczania indywidualnego nauczyciele są zobowiązani do realizacji treści wynikających z podstawy programowej, a więc obowiąz-kowych zajęć edukacyjnych, ujętych w ramowym planie nauczania. Muszą być one dostosowane do potrzeb rozwojowych, edukacyjnych i psychofizycz-nych ucznia. Z czyniopsychofizycz-nych postępów uczeń jest oceniany (ocenę wystawia się również z zachowania), a to z kolei stanowi podstawę do klasyfikowa-nia i promowaklasyfikowa-nia go do kolejnej klasy. Wyczesany uważa, że jest to jedna z trudniejszych form kształcenia dzieci i młodzieży. Poprzez indywidualny charakter nauczania uczeń pozbawiony jest bowiem kontaktu z rówieśnika-mi oraz możliwości socjalizacji z grupą rówieśniczą85. W tym miejscu war-to przypomnieć, że nauczanie indywidualne w żaden sposób nie wyklucza możliwości uczestnictwa dziecka (poza planowymi godzinami nauczania indywidualnego) w zajęciach rewalidacyjnych czy też w różnych formach pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Jak wynika z analizy literatury przedmiotu, uczeń z orzeczoną potrze-bą kształcenia specjalnego może uczestniczyć we wszystkich z wymienio-84 Tamże.

65 nych form kształcenia. Sugestie dotyczące wyboru szkoły zamieszczone są w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego wydawanym przez porad-nie psychologiczno-pedagogiczne. Ostateczporad-nie jednak wybór formy kształ-cenia należy do rodziców/ opiekunów prawnych dziecka. Trudno jest jedno-znacznie stwierdzić, która z form kształcenia jest najlepsza. Ważne jest, aby przy wyborze szkoły rodzice kierowali się dobrem dziecka, tak by edukacja w każdej z wymienionych form spełniała swoją rolę i dawała dziecku po-czucie bezpieczeństwa i więzi z grupą rówieśniczą. By nie była dla dziecka źródłem stresu, izolacji i poniżania. By uczeń z orzeczoną potrzebą kształ-cenia specjalnego znalazł w niej zrozumienie, odpowiednie warunki do nauki, programy nauczania i środki dydaktyczne, dostosowane do swoich potrzeb, specjalistów służących pomocą oraz miłą, zapraszającą atmosferę. By czuł się ważny, wyjątkowy i odnosił sukcesy na miarę swoich możli-wości. Edukacja w każdej z form kształcenia jest dobra, gdy przynosi efek-ty. Każda z form, zarówno segregacyjna, integracyjna, jak i inkluzyjna ma swoje zalety i wady, jednak główny cel, jaki przyświeca każdej z nich, to dobro dziecka, jego edukacja, rozwój i socjalizacja, zgodne z zasadą norma-lizacji, ponieważ „szkoła dobra dla dzieci ze specjalnymi potrzebami jest lepszą szkołą dla wszystkich”86.

86 B. Lindquist, za: A. Firkowska-Mankiewicz, Edukacja włączająca zadaniem…, dz. cyt.

Wsparcie ucznia z orzeczoną