Przygotowanie szkoły wiejskiej w obszarze infrastruktury

Jednym z warunków dobrego funkcjonowania ucznia ze specjalnymi po-trzebami edukacyjnymi w szkole jest zapewnienie mu swobodnego dostę-pu do wszystkich przeznaczonych dla uczniów pomieszczeń, bowiem prze-strzeń ma zawsze duży wpływ na działanie człowieka. Aby móc skutecznie włączać się w życie szkoły i integrować się z grupą rówieśniczą, niezbędne jest przebywanie we wspólnej przestrzeni szkoły i klasy. Odpowiedni spo-sób zagospodarowania tej strefy jest istotny dla komfortu wspólnego prze-bywania i komunikowania się, szczególnie gdy w tej przestrzeni przebywają osoby niepełnosprawne. Dlatego jednym z elementów, świadczących o przy-gotowaniu szkoły do edukacji inkluzyjnej, jest dostosowanie infrastruktury obiektu do potrzeb uczniów niepełnosprawnych. W celu określenia poziomu przygotowania szkoły w tym obszarze, zapytano nauczycieli i dyrektorów o ich opinie na temat dostosowania przestrzeni szkoły i infrastruktury do potrzeb uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Wyniki zostały zaprezentowane na wykresie nr 1.

Wykres–1.– Dostosowanie przestrzeni szkoły do potrzeb uczniów niepełnospraw-nych w opiniach nauczycieli (N=145)

151 7.1. Przygotowanie szkoły wiejskiej w obszarze infrastruktury

Jak pokazują dane, zdecydowana większość informatorów wyraża opi-nię, że szkoła, w której pracują, jest dobrze przygotowana w zakresie do-stępności dla uczniów z niepełnosprawnością. Jedynie co piąty badany jest odmiennego zdania.

Wykres–2.– Wyposażenie szkoły w elementy infrastruktury dostosowane do osób niepełnosprawnych w opinii dyrektorów1

Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań

Z uwagi na zróżnicowanie ekonomiczne gmin infrastruktura poszcze-gólnych szkół jest niejednorodna. Szkoły zlokalizowane w dużych wsiach, będących siedzibami gmin bezpośrednio sąsiadujących z Bydgoszczą, któ-ra stanowi stolicę województwa kujawsko-pomorskiego i siedzibę Staro-stwa Powiatowego, tj. Białe Błota, Łochowo i Osielsko, dysponują nowocze-sną bazą lokalową. Mieszczą się w dużych, nowych, dobrze wyposażonych budynkach, posiadają liczne, bogate w pomoce dydaktyczne pracownie przedmiotowe, komputerowe, gabinety specjalistów, biblioteki, boiska, no-woczesne sale gimnastyczne, świetlice i stołówki. W znacznie trudniejszej sytuacji znajdują się szkoły położone we wsiach o typowo rolniczym cha-rakterze. Mieszczą się one w małych, ciasnych, starych budynkach, w któ-rych nie ma możliwości modernizacji. Często są to budynki piętrowe z wą-skimi korytarzami i stromymi schodami. Niektóre z nich nie posiadają sal gimnastycznych, a pracownie przedmiotowe są skromnie wyposażone. Szkoły te znajdują się w znacznej odległości od siedziby gminy i ośrodka

1 Liczba badanych dyrektorów stanowiła 29, jednak każdy badany mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź, dlatego dane umieszczone na wykresie oznaczają liczbę wskazań, podobnie jak w przypadku pozostałych wykresów słupkowych zamieszczonych w dalszej części pracy.

wielkomiejskiego – Bydgoszczy. Z uwagi na rolniczy charakter otoczenia (w niektórych przypadkach są to tereny byłych PGR-ów) posiadają ubogą infrastrukturę.

Z uzyskanych danych wynika, że w większości szkół przestrzeń jest do-stosowana do uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Widocz-ne różnice można jednak zaobserwować w wyposażeniu szkół w poszcze-gólne elementy infrastruktury. Analiza otrzymanych wyników pokazała, że w większości szkół najczęściej do potrzeb uczniów niepełnosprawnych dostosowane są toalety. Blisko połowa szkół posiada podjazdy, ale tylko co czwarta szkoła wyposażona jest w poręcze, a co piąta – w dodatkowe oznaczenia. Najrzadziej występującym elementem infrastruktury przysto-sowanym do osób niepełnosprawnych w badanych szkołach były windy. Z uwagi na to, że konstrukcja niektórych budynków szkolnych (szczególnie tych starych) nie jest dostosowana do poważniejszych modyfikacji architek-tonicznych, umieszczenie tych elementów infrastruktury może okazać się niemożliwe. Jednak w przypadku wyposażenia szkoły w poręcze czy dodat-kowe oznaczenia nie ma potrzeby ingerencji w konstrukcję budynku. Są to też elementy najmniej obciążające finansowo, toteż dziwi fakt, że tylko 1/5 badanych szkół jest w nie wyposażona. Niedostosowanie infrastruktury szkoły do potrzeb uczniów niepełnosprawnych stanowi decydującą barierę architektoniczną. Zgodnie z założeniami biopsychospołecznej koncepcji nie-pełnosprawności człowiek jest istotą złożoną i z fizycznego punktu widze-nia stanowi organizm o ściśle określonej strukturze i harmonijnym funk-cjonowaniu, jest również istotą społeczną, co oznacza, że żyje w określonym środowisku i wypełnia pewne role, zgodnie ze swoim wiekiem, płcią i pozy-cją społeczną. Ze społecznego punktu widzenia niepełnosprawność nie jest tylko właściwością osoby, lecz zespołem warunków środowiska społeczne-go i fizycznespołeczne-go (bariery społeczne, ekonomiczne, prawne, architektoniczne i urbanistyczne), które powodują trudności w codzienności osoby niepełno-sprawnej. Istniejące w szkołach bariery architektoniczne ograniczają moż-liwości społecznego funkcjonowania i są niezgodne z zasadą normalizacji życia osób niepełnosprawnych.

Z analizy wyników badań można wnioskować, że przygotowanie ogól-nodostępnej szkoły wiejskiej do edukacji inkluzyjnej w obszarze infrastruk-tury nie jest wystarczające i nie pozwala na skuteczne włączanie uczniów niepełnosprawnych w środowisko szkolne. W związku z tym zakres ten uznano za wąski.

Na niedostosowanie infrastruktury zwraca uwagę Chrzanowska, która na podstawie badań szkół ogólnodostępnych w województwie łódzkim usta-liła, że w 23% obiektów nie zadbano o likwidację barier architektonicznych, w związku z czym uczniowie nie mają dostępu do wszystkich pomieszczeń szkolnych, a w 28% szkół dostęp ten jest tylko częściowy. W dalszej

kolej-153 ności Chrzanowska wymienia problem dostosowania sprzętów do potrzeb uczniów niepełnosprawnych. Istnieje on w 26% badanych placówek ogólno-dostępnych2. Niedostosowanie przestrzeni szkoły do potrzeb uczniów z orze-czoną potrzebą kształcenia specjalnego stawia szkoły w trudnej sytuacji. Szkoły stoją przed wyborem: „albo odmówić możliwości i prawa wyboru, albo pomimo świadomości utrudnień ponieść ryzyko i próbować pracować w niedoskonałej rzeczywistości”3. Sytuacja ta staje się jeszcze trudniejsza, gdy dotyczy szkół wiejskich, bowiem brak w pobliżu innej placówki ograni-cza wybór uczniom niepełnosprawnym i ich rodzicom. Albo wybierają nie do końca przygotowaną szkołę ogólnodostępną blisko miejsca zamieszka-nia, albo szukają innej, ale znacznie oddalonej od miejsca zamieszkania. Decyzja, jaką podejmują rodzice dziecka z niepełnosprawnością z obszarów wiejskich, wydaje się oczywista.

7.2. Przygotowanie szkoły wiejskiej w obszarze kwalifikacji