Rozdział IV. Statystyczna analiza bezpieczeństwa energetycznego Polski na tle
4.3. Kultura energetyczna Polski na tle pozostałych państw członkowskich
Przez pojęcie kultury energetycznej w literaturze przedmiotu postrzega się humanistyczną strategię podejścia do spraw energii - zarówno ze strony jej producentów, jak i konsumentów - umożliwiającą rozwiązywanie problemów społecznych429.
Występujące różnice między kulturami energetycznymi poszczególnych krajów należących do Unii Europejskiej są spowodowane różnymi czynnikami o charakterze historycznym, geograficznym, ekonomicznym i społeczno-politycznym. Wydaje się, że najsilniejszy wpływ na kultury energetyczne poszczególnych państw wywierają:
- czynniki ekonomiczne: posiadane zasoby energetyczne, klimat, cele polityki krajowej ogólnej, jak również energetycznej, poziom rozwoju gospodarczego, struktura przemysłu, - czynniki społeczne: model społeczny, styl życia, podział władzy, zaangażowanie w sprawy energii (od identyfikacji z systemem energetycznym po całkowitą obojętność) 430.
J.L. Campbell podaje jeszcze kilka bardzo ważnych czynników wpływających na kulturę energetyczną poszczególnych państw, m.in. wpływ kultury światowej oraz aktualne trendy polityczne431. Trendy polityczne to wszelkie idee wybijające się na pierwszy plan w celu uzyskania akceptacji dla podejmowanych decyzji i taką ideą jest np. ograniczanie emisji CO2. Z kolei wpływ kultury światowej, np. zachodniej kultury politycznej, przejawia się upodobnieniem do siebie krajowych instytucji, jak również instrumentów politycznych. Bardzo dobrym przykładem tego wpływu jest utworzenie po II wojnie światowej ministerstw ochrony środowiska w krajach Europy Zachodniej czy utworzenie urzędów regulacji energetyki432.
Egzystencję różnorodnych kultur energetycznych sygnalizuje wiele światowych publikacji433. Ich klasyfikację można przeprowadzić na podstawie źródła energii pierwotnej (tabela 4.1.)434.
429 Z. Łucki, W. Misiak, Energetyka a społeczeństwo. Aspekty socjologiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2010, s. 49.
430
Ibidem, s. 72.
431 J. L. Campbell, Ideas, Politics and Public Policy, „Annual Review of Sociology” t. 28, 2002, s. 21-38.
432 Z. Łucki, Instrumenty polityki energetycznej, „Polityka energetyczna”, Tom 13, Zeszyt 1, 2010, s. 13.
433 Kultury energetyczne zostały omówione m.in. w: D. Engi., L. Icerman, Impact of R&D strategies of OECD
members on the U.S, ,,Energy” t.20, nr 12, 1995, s. 1251-1264., Factors Influencing the Societal Acceptance of New Energy Technologies, Meta-Analysis of Recent European Projects, 2007, Create Acceptance, project
co-funded by the European Comission oraz P. Tapio, D. Banister, J. Luukkanen, J. Vehmas, R. Willamo, Energy
and Transport in Comparison: Immaterialisation, Dematerialization and Decarbonisation in the EU 15 between 1970 and 2000, „Energy Policy” 35(2007), Elsevier , s. 433-451.
Tabela 4.1. Typy kultur energetycznych na świecie według dominującego źródła energii pierwotnej
Typ Cechy Kraje
Kultura mieszana (hybrydowa)
Mniej więcej jednakowy udział ropy, gazu i węgla, przy spornym udziale energii jądrowej i odna-wialnej
Belgia, Bułgaria, Czechy, Finlandia, Niemcy, Słowacja, Słowenia
Kultura zrównoważona Dominujący udział energii odna-wialnej przy prawie zerowym udziale paliw kopalnych
Łotwa
Kultura jądrowa Dominacja energii jądrowej Francja, Szwecja
Kultura naftowa Dominacja ropy naftowej
Austria, Dania, Grecja, Hiszpania, Irlandia, Portugalia, Włochy
Kultura gazowa Dominacja gazu ziemnego Holandia, Rumunia, Węgry, Wielka Brytania, Włochy
Kultura węglowa Dominacja węgla Polska
Źródło: Z. Łucki, W. Misiak, Energetyka a społeczeństwo…, op. cit., s. 74.
Taki podział wydaje się zbyt jednostronny. Bardziej szczegółowe podejście zostało zaprezentowane przez P. Tapio, który przeprowadził analizę opartą o różnorodne wskaźniki w UE-15 (lata 1970-2000) i zdefiniował na tej podstawie podstawowe typy kultur energetycznych (por. tabela 4.2.).
Tabela 4.2. Typy kultur energetycznych w Europie według wielu kryteriów
Typ Cechy
Kultura anglosaska Hybrydowa struktura zużycia pierwotnych źródeł energii, niska
ener-gochłonność gospodarki, średni poziom emisji gazów cieplarnianych, rynki energii zliberalizowane, duża świadomość energetyczna, wiele inicjatyw na rzecz energetyki zrównoważonej.
Kultura francuska Dominacja energii jądrowej, minimalne zużycie węgla, niska
energo-chłonność gospodarki, niskie wskaźniki emisji, niechęć do liberaliza-cji rynków.
Kultura skandynawska Intensywny rozwój energii odnawialnej, bardzo małe zużycie węgla,
niskie wskaźniki emisji, bardzo duże zużycie energii elektrycznej, niska energochłonność, wysoka świadomość ekologiczna i energe-tyczna społeczeństw.
Kultura śródziemnomorska Dominacja ropy naftowej i gazu ziemnego, duży udział energii
odna-wialnej, niska energochłonność, średni poziom emisji, niższa świa-domość, pozytywny stosunek do liberalizacji rynków.
Kultura wschodnioeuropejska Olbrzymia różnorodność polityki energetycznej, bardzo wysoka
ener-gochłonność gospodarki, niskie zużycie energii elektrycznej, niska świadomość, niechęć do liberalizacji rynków.
Na tle klasyfikacji kultur energetycznych krajów Unii Europejskiej szczególnie wyróżnia się skandynawska kultura energetyczna, która sprzyja zrównoważonemu rozwojowi435
, oparta jest o energetykę odnawialną bądź nuklearną. Dania i Szwecja stawiane są najczęściej za najwyższy przykład kultury energetycznej. Dania mimo stosunkowo wysokiego udziału węgla w wytwarzaniu energii ma w miarę niskie wskaźniki emisji, co jest efektem energetyki rozproszonej, kogeneracji i oszczędności energii oraz szybkiego rozwoju energetyki odnawialnej (energia wiatrowa, z biomasy). Do kultury anglosaskiej zalicza się rozwinięte kraje anglojęzyczne, będące liderami liberalizacji hurtowych i detalicznych rynków energii elektrycznej i gazu ziemnego.
Szwecja oparła swoją kulturę energetyczną na energii jądrowej i odnawialnej. Wyróżnia się wyjątkowym poziomem ekologicznej świadomości oraz rozwojem programów i technik konserwacji. Francja, reprezentująca kulturę francuską, swoją energetykę oparła o energetykę jądrową, stąd posiada najniższy poziom emisji CO2 na mieszkańca w UE-27. Kraj ten posiada technologię, która obejmuje wszystkie etapy procesu jądrowego tj. wydobycie uranu, zagospodarowanie odpadów radioaktywnych, budowę elektrowni jądrowych436.
Kultura śródziemnomorska, obejmująca kraje Europy południowej, charakteryzuje się sporym udziałem węgla w bilansie energetycznym, niechęcią do energetyki jądrowej, niższą świadomością energetyczną i ekologiczną społeczeństwa.
Wschodnioeuropejska kultura energetyczna, którą reprezentują kraje postsocjalistyczne (w tym Polska) charakteryzuje się wysoką energochłonnością, która pomimo przemian transformacyjnych jest nadal wyższa niż w innych krajach członkowskich437
. Kraje postsocjalistyczne mają także dwukrotnie niższe zużycie energii elektrycznej na mieszkańca od średniej unijnej.
Również w opracowaniu Factors Influencing the Societal Acceptance of New Energy
Technologies438, Europa została podzielona na cztery makroregiony: zachodni, południowy, środkowowschodni, północny.
Do analizy kultur energetycznych krajów UE w niniejszej pracy zastosowano wskaźniki uwzględniające główne aspekty badanej problematyki:
435 H. K. Jacobsen, Energy Technology and Foreign Trade. The Case of Denmark, „Energy and Environment”,
t. 11, nr 1, s. 93-107.
436
Z. Łucki, W. Misiak, Energetyka a społeczeństwo…, op. cit., s. 76.
437 D. Ürge-Vorsatz, G. Miladinova, L. Paizs, Energy in Transition , From the Iron Curtain to the European
Union, ,, Energy Policy”, t. 34, s. 3087-3092. 438
Factors Influencing the Societal Acceptance of New Energy Technologies. Meta-Analysis of Recent European
a) Wskaźnik energochłonności gospodarki
Energochłonność produkcji można określić jako zużycie energii w procesie produkcyjnym, w przedsiębiorstwie, w przemyśle, czy też w gospodarce narodowej, odniesione do określonej wielkości produkcji w wytwarzaniu, w której ta energia uczestniczy439.
Występujące różnice w poziomie energochłonności pomiędzy gospodarkami różnych krajów są determinowane wieloma różnorodnymi czynnikami, takimi jak: poziom rozwoju społeczno-gospodarczego, struktura gospodarki, nowoczesność stosowanych technologii w gospodarce, własna baza surowcowa, klimat, struktura produkcji i konsumpcji pierwotnych nośników energii440.
Energochłonność gospodarki jest silnie skorelowana z poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego, jednak zależność ta nie ma charakteru liniowego i wymaga interpretacji. Niski poziom energochłonności gospodarki może dotyczyć zarówno krajów o bardzo wysokim, jak i niskim poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego, pomimo odmiennej wielkości i struktury konsumpcji pierwotnych nośników energii i osiąganej wartości PKB. W krajach o wysokim poziomie rozwoju zużycie surowców energetycznych przypadające na jednego mieszkańca jest zazwyczaj wysokie, jednak ich niska energochłonność może wynikać z wysokiej efektywności gospodarowania poszczególnymi nośnikami energii oraz z postępu technologicznego. W przypadku krajów o niskim poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego niska energochłonność jest konsekwencją przede wszystkim niskiego PKB oraz jednocześnie relatywnie małego zużycia surowców energetycznych. Zazwyczaj do badań energochłonności stosuje się mierniki, które zastosowano również w analizie kultury energetycznej:
Wskaźnik energochłonności dochodu narodowego441
:
D E
e (4.12) gdzie:
E – ilość zużywanej energii, D – wartość dochodu narodowego.
439
U. Wąsikiewicz-Rusnak, Zmiany i przeobrażenia poziomu energochłonności produktu krajowego brutto w
Polsce w okresie reform społeczno-gospodarczych, Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie nr
668, 2005, s. 25-27.
440
Pod red. K. Kuciński, Energia w czasach kryzysu, Difin, Warszawa 2006, s. 120.
Wskaźnik zużycia energii na 1 mieszkańca442 L
E
e (4.13) gdzie:
E – ilość zużytej energii pierwotnej, L – liczba ludności.
Ponadto należy podkreślić, że dane surowce różnią się miedzy sobą chociażby kalorycznością, oddziaływaniem na środowisko naturalne, wszechstronnością wykorzystania. Analiza udziału tych surowców w produkcji wskazuje, że przetwórstwo ropy naftowej i gazu ziemnego wiąże się z mniejszymi stratami energetycznymi niż w przypadku węgla, co korzystnie wpływa na wskaźnik energochłonności443
.
b) Wskaźnik emisji gazów cieplarnianych na 1 mieszkańca
Istotnym wskaźnikiem charakteryzującym kompleksowo intensywność emisji gazów cieplarnianych w poszczególnych krajach jest ilość emisji tych gazów na mieszkańca. Analiza tego wskaźnika jest konieczna w przypadku oceny kultur energetycznych poszczególnych krajów.
Z jednej strony, w krajach średnio zamożnych intensywność wydzielania gazów cieplarnianych jest większa niż w bogatych, ze względu na brak zaawansowanych, energooszczędnych technologii, które nie są tam jeszcze dostępne. Jednak z drugiej strony w tego typu krajach produkcja i konsumpcja przypadająca na jednego mieszkańca jest zwykle znacznie niższa, co wiąże się również z mniejszą ilością emitowanych gazów cieplarnianych przypadającą na jednego mieszkańca.
Wraz ze wzrostem poziomu PKB na mieszkańca zazwyczaj zwiększa się też emisyjność gazów cieplarnianych na mieszkańca. Jednak tu występują już większe różnice spowodowane odmienną strukturą zużycia energii w poszczególnych krajach, np. wyższym/ niższym udziałem energetyki jądrowej, odnawialnych źródeł energii, węgla i gazu ziemnego oraz różnym poziomem technologicznym i technicznym gospodarki energetycznej444
. c) Udział poszczególnych paliw energetycznych w produkcji energii pierwotnej
Struktura i skala wykorzystania poszczególnych nośników energetycznych (węgla kamiennego i brunatnego, ropy naftowej, gazu ziemnego, paliw jądrowych, odnawialnych źródeł energii) do produkcji energii determinuje kulturę energetyczną kraju.
442 Ibidem, s. 26.
443 K. Kuciński, red., Energia w czasach…, op. cit., s. 120.
444
Ocena potencjału redukcji gazów cieplarnianych w Polsce do roku 2030 r., Mc Kinsey&Company, 2009, s. 8-10.
W niniejszej pracy analizę kultury energetycznej Polski na tle innych krajów Unii Europejskiej przeprowadzono metodą Warda, pełnego wiązania, metodą k-średnich i skalowania wielowymiarowego w oparciu o wskaźniki przedstawione w tabeli 4.3.
Tabela 4.3. Wskaźniki zastosowane do analizy kultur energetycznych krajów UE-27 w 2008 r. Kraje Wskaźnik energochłon-ności gospo-darki (kgoe /1000 euro) Wskaźnik zużycia ener-gii na 1 mieszkańca (toe/1 miesz-kańca) Wskaźnik emisji gazów cieplar-nianych na osobę (t CO2)
Produkcja energii pierwotnej wg rodzaju paliwa Węgiel kamienny i brunatny (Mtoe) Ropa naftowa (Mtoe) Gaz (Mtoe) Paliwa jądrowe (Mtoe) Źródła odna-wialne (Mtoe) Austria 138,06 4,10 10,58 3,88 15,99 9,63 0,00 8,98 Belgia 199,82 5,50 12,28 5,47 60,52 14,90 11,75 2,00 Bułgaria 944,16 2,60 9,95 8,09 8,87 2,96 4,09 1,00 Cypr 213,39 3,60 12,67 0,03 3,00 0,00 0,00 0,09 Czechy 525,30 4,30 14,55 24,86 11,42 7,98 6,87 2,51 Dania 103,13 3,60 12,24 4,44 24,00 9,03 0,00 3,31 Estonia 570,51 4,40 16,41 3,55 1,61 0,77 0,00 0,76 Finlandia 217,79 6,90 14,71 4,98 18,33 3,85 5,92 9,19 Francja 166,74 4,30 8,30 15,17 123,08 40,91 113,36 19,75 Grecja 169,95 2,80 11,77 8,54 28,66 3,52 0,00 1,72 Hiszpania 176,44 3,10 9,76 16,73 87,32 35,34 15,21 10,72 Holandia 171,58 5,10 12,68 13,17 134,96 78,97 1,08 3,28 Irlandia 106,52 3,60 15,68 2,37 9,67 4,48 0,00 0,56 Litwa 417,54 2,70 7,43 0,26 10,32 2,50 2,60 0,96 Luksemburg 154,61 9,40 26,86 0,07 2,96 1,09 0,00 0,12 Łotwa 308,74 2,00 5,28 0,11 1,87 1,10 0,00 1,79 Malta 194,88 2,30 7,32 0,00 1,86 0,00 0,00 0,00 Niemcy 151,12 4,20 11,63 82,12 147,76 86,14 38,30 26,73 Polska 383,54 2,60 10,47 67,41 29,18 12,85 0,00 5,56 Portugalia 181,53 2,30 7,72 2,33 16,65 4,14 0,00 4,35 Rumunia 614,57 1,90 7,06 9,56 15,50 12,52 2,90 5,39 Słowacja 519,68 3,40 8,70 4,25 7,59 5,22 4,36 1,08 Słowenia 257,54 3,80 10,45 1,62 3,67 0,88 1,62 0,86 Szwecja 152,08 5,40 7,08 2,55 29,25 0,85 16,48 15,62 Węgry 401,35 2,70 7,57 3,39 10,58 11,34 3,84 1,68 Wielka Brytania 113,66 3,60 10,41 38,06 159,74 94,20 13,54 5,44 Włochy 142,59 3,00 9,28 16,80 108,30 70,53 0,00 13,78
*wszystkie zmienne zostały sprowadzone do porównywalności przez unitaryzację (por. wzór 4.4.).
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Energy-Yearly Statistics 2008, Luxembourg: Publications Office of the European Union, 2010 edition oraz http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&languag e=en&pcode=tsien020&plugin=1 (data dostępu: 15.11.2010).
W efekcie przeprowadzonej analizy skupień metodą Warda z odległością euklidesową wyróżniono 6 skupień (grup), które reprezentują różne kultury energetyczne (por. rys. 4.1)445
. Rys. 4.1. Dendryt skupień kultur energetycznych otrzymany metodą Warda dla 2008 r.
Metoda Warda Odległość euklidesowa 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 Odległość wiązania Łotwa Węgry Słowacja Rumunia Litwa Polska Estonia Czechy Bułgaria Luksemburg Malta Cypr Szwecja Francja Finlandia Holandia Belgia Portugalia Grecja Włochy Wielka Brytania Hiszpania Irlandia Dania SłoweniaNiemcy Austria
Źródło: opracowanie własne.
Tabela 4.4. Elementy grup kultur energetycznych uzyskane metodą Warda
Skupienie 1 Austria, Niemcy, Słowenia, Dania, Irlandia, Hiszpania, Wielka Brytania,
Włochy, Grecja, Portugalia
Skupienie 2 Belgia, Holandia, Finlandia, Francja, Szwecja
Skupienie 3 Malta, Cypr,
Skupienie 4 Luksemburg
Skupienie 5 Bułgaria, Czechy, Estonia, Polska
Skupienie 6 Litwa, Rumunia, Słowacja, Węgry, Łotwa
Źródło: opracowanie własne.
Powołując się na badania przeprowadzone przez Tapio446
, analiza dotycząca kultury energetycznej została również przeprowadzona metodą pełnego wiązania, również z odległością euklidesową.
445
W niniejszych analizach statystycznych opartych o metody grupowania: analizę skupień, metodę k-średnich i skalowania wielowymiarowego, pojęcie skupienia używane jest zamiennie z pojęciem grupy.
Rys. 4.2. Dendryt skupień kultur energetycznych otrzymany metodą pełnego wiązania dla 2008 r. Pełne wiązanie Odległość euklidesowa 0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2 1,4 1,6 1,8 Odległość wiązania Luksemburg Polska Estonia Czechy BułgariaLitwa Portugalia Grecja Malta Cypr Węgry Słowacja Rumunia Łotwa Szwecja Francja Finlandia Holandia Belgia SłoweniaNiemcy Irlandia Dania Włochy Wielka Brytania Hiszpania Austria
Źródło: opracowanie własne.
Tabela 4.5. Elementy grup kultur energetycznych uzyskane metodą pełnego wiązania
Skupienie 1 Austria, Hiszpania, Wielka Brytania, Włochy, Dania, Irlandia,
Niemcy, Słowenia, Belgia, Holandia, Finlandia, Francja, Szwecja
Skupienie 2 Łotwa, Rumunia, Słowacja, Węgry
Skupienie 3 Cypr, Malta, Grecja, Portugalia, Litwa
Skupienie 4 Bułgaria, Czechy, Estonia, Polska
Skupienie 5 Luksemburg
Źródło: opracowanie własne.
Obydwie metody potwierdziły, że Polska jest podobna pod względem kultury energetycznej do takich krajów, jak Bułgaria, Czechy i Estonia. W celu porównania wyników przeprowadzono dodatkowo analizę k-średnich.
446
P. Tapio, D. Banister, J. Luukkanen, J. Vehmas, R. Willamo, Energy and Transport in Comparison… op. cit., s. 433-451.
Rys. 4.3. Diagram kultury energetycznej otrzymany metodą k-średnich dla 2008 r. Wykres średnich każdego skupienia
Skupienie 1 Skupienie 2 Skupienie 3 Skupienie 4 Skupienie 5 Skupienie 6 En e rgo ch ło n no ść Z uż yc ie en e rg ii/1 mie sz ka ńc a Em isj a g a zó w ci epl a rni a ny ch / 1 oso b ę Pr odukc ja en e rg ii z w ęg la Pr odukc ja en e rg ii z r op y Pr odukc ja en e rg ii z ga z u Pr odukc ja en e rg ii z pa liw ją dr ow yc h Pr odukc ja en e rg ii z e zr ódeł od n aw ia ln ych -0,4 -0,2 0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2 1,4
Źródło: opracowanie własne.
Tabela 4.6. Elementy grup wyznaczonych metodą k-średnich dla kultur energetycznych
Skupienie 1 Bułgaria, Czechy, Estonia, Polska
Skupienie 2 Austria, Dania, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Niemcy,
Portugalia, Wielka Brytania, Włochy
Skupienie 3 Luksemburg
Skupienie 4 Cypr, Malta
Skupienie 5 Belgia, Finlandia, Francja, Słowenia, Szwecja
Skupienie 6 Litwa, Łotwa, Rumunia, Słowacja, Węgry
Źródło: opracowanie własne.
W wyniku przeprowadzonej analizy metodą k-średnich – przy założeniu 6 skupień otrzymano układ grup bardzo podobny do skupień wyznaczonych metodą Warda i pełnego wiązania. Potwierdziła ona, że Polska jest podobna pod względem kultury energetycznej do takich krajów Europy Środkowo-Wschodniej, jak: Bułgaria, Czechy, Estonia. Według średnich wartości uzyskanych w analizie k-średnich przedstawionych na rys. 4.3 gospodarki tych krajów cechuje bardzo wysoka energochłonność, zużycie energii na 1 mieszkańca na
średnim poziomie oraz stosunkowo wysoki poziom emisji gazów cieplarnianych. na osobę. Kraje te na tle pozostałych skupień w największym stopniu wykorzystują węgiel do produkcji energii. Bazują również na ropie i gazie oraz w relatywnie małym stopniu na odnawialnych źródłach energii. W tej grupie krajów elektrownie jądrowe znajdują się jedynie w Czechach i w Bułgarii, co podnosi wskaźnik produkcji energii z paliw jądrowych dla krajów tej grupy.
W Polsce, pomimo funkcjonowania na dużą skalę przemysłu węglowego, metalurgicznego, maszynowego, wydobywczego, gospodarka jest najmniej energochłonna w tej grupie krajów. Jednakże na tle „starej piętnastki UE” energochłonność gospodarki Polski nadal jest nadmierna, w stosunku do wyników osiąganych w tych krajach, co wynika m.in. z relatywnie niższego PKB447
.
Z kolei Bułgaria zdecydowanie wyróżnia się w tej grupie krajów, gdyż w 2008 r. była najbardziej energochłonną gospodarką w całej UE-27, co wynikało z kilku przyczyn. Jest to kraj, który zanotował najniższy PKB na 1 mieszkańca wśród krajów UE w 2008 r.448
. Podstawową gałęzią gospodarki Bułgarii jest przemysł (przetwórczy, elektromaszynowy, elektroniczny, metalurgiczny, petrochemiczny) zaliczany do energochłonnych gałęzi gospodarki.
W 2008 r. wskaźnik energochłonności gospodarki kształtował się również na wysokim poziomie w Estonii i Czechach. Jednak w Czechach był on nieco niższy niż w Estonii, co było spowodowane wyższym PKB w 2008 r.449
oraz realizacją polityki gospodarczej powiązanej z restrukturyzacją przemysłu, jego unowocześnieniem i podniesieniem efektywności, a w konsekwencji zmniejszeniem energochłonności czeskiej gospodarki. To wydawało się kluczowe, gdyż gospodarka czeska nadal jest oparta w dużym stopniu o przemysł wydobywczy, hutnictwo żelaza i stali, przemysł maszynowy, samochodowy oraz przemysł chemiczny wykorzystujący ropę naftową i węgiel kamienny.
Zużycie energii na 1 mieszkańca w tej grupie krajów kształtuje się na średnim poziomie, jednak prognozy zapotrzebowania na energię finalną i elektryczną na jednego mieszkańca wskazują na stopniowe dorównywanie tych krajów do poziomu osiąganego przez kraje „starej piętnastki”. W krajach należących do tej grupy odnotowano wzrost konsumpcji energii elektrycznej przede wszystkim przez gospodarstwa domowe, co jest spowodowane szerszym wykorzystaniem szeregu urządzeń elektrycznych, np. klimatyzacji.
447
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/refreshTableAction.do?tab=table&plugin=1&pcode=tec00001&language =en (data dostępu: 11.10.2011).
448 http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/refreshTableAction.do?tab=table&plugin=1&pcode=tec00001&language
=en (data dostępu: 11.10.2011).
Wskaźnik emisji CO2 na mieszkańca w krajach należących do tego skupienia kształtuje się wysokim poziomie, co jest m.in skutkiem wykorzystywania do produkcji energii pierwotnej wysokoemisyjnych paliw kopalnych.
Wysoka emisyjność polskiej gospodarki wynika również z faktu bazowania sektora energetycznego na węglu, zaliczanym do surowców najbardziej emisyjnych. Z jego spalania pochodzi ponad 90% wytwarzanej energii elektrycznej w kraju i 55% produkcji energii pierwotnej450. Jednak w ciągu 20 ostatnich lat poziom PKB uległ zwiększeniu o kilkadziesiąt procent przy jednoczesnej stabilizacji poziomu emisji gazów cieplarnianych. Jest to efekt upadku niektórych energochłonnych przedsiębiorstw w okresie transformacji, ale zwłaszcza działań na rzecz ochrony środowiska, m.in. ustanowienia systemu finansowego dla ochrony środowiska oraz dążeń do dostosowania się do ekologicznych wymogów unijnych w tym zakresie451.
W przypadku Bułgarii wskaźnik jest najniższy, gdyż Bułgaria mocno dywersyfikuje strukturę surowcową do produkcji energii, brak w niej wyraźnej dominacji jednego wysokoemisyjnego paliwa, tak jak ma to miejsce w Polsce i Czechach bazujących na węglu.
Otrzymane w analizie skupienie 2 obejmuje kraje, takie jak: Austria, Dania, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Niemcy, Portugalia, Wielka Brytania, Włochy, charakteryzujące się bardzo niską energochłonnością gospodarki. Mimo iż w krajach tych istnieją przemysły energochłonne, to zapotrzebowanie na energię zgłaszane przez te gałęzie przemysłu niwelowane jest wysokim poziomem PKB i stosowanymi nowoczesnymi technologiami produkcji452. Warto podkreślić, że w Portugalii nastąpił zauważalny wzrost energochłonności do wyższych wartości jako skutek przeorientowania się z gospodarki rolnej na gospodarkę przemysłową, wspieranego środkami Unii Europejskiej. Wraz z tą przemianą gospodarki portugalskiej nastąpił rozwój przemysłu energochłonnego (przede wszystkim przemysłu petrochemicznego, hutniczego, stoczniowego i samochodowego)453
.
450 Energy Policies of IEA Countries – Poland 2011 Review, s. 10-20.
451 Ocena potencjału redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce do 2030, McKinsey&Company, grudzień
2009 r.
452
W krajach tego skupienia duże znaczenie posiada przemysł energochłonny: w Danii - maszynowy, petrochemiczny, cementowy, hutniczy, stoczniowy; w Wielkiej Brytanii - hutniczy, włókienniczy, maszynowy, chemiczny, lotniczy, rafineryjny; w Niemczech - górnictwo, hutnictwo, przemysł chemiczny, samochodowy, elektroniczny, spożywczy; w Austrii - hutniczy, maszynowy, środków transportu, metalowy, chemiczny w Hiszpanii- samochodowy, stoczniowy, metalurgiczny (huty w Oviedo, Gijón), elektrotechniczny; we Włoszech -
hutniczy, elektromaszynowy, stoczniowy, samochodowy, chemiczny, włókienniczy i odzieżowy. .
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/refreshTableAction.do?tab=table&plugin=1&pcode=tec00001&language=e n (data dostępu: 11.10.2011).
453
P. Tapio, D. Banister, J. Luukkanen, J. Vehmas, R. Willamo, Energy and Transport in Comparison…, op. cit., s. 433-451.
Według średnich wartości otrzymanych w analizie kraje skupienia 2 charakteryzują się również średnim zużyciem energii na 1 mieszkańca, niższym poziomem emisji gazów cieplarnianych na 1 mieszkańca niż kraje tworzące skupienie 1. Analizując strukturę surowcową produkcji energii pierwotnej można stwierdzić, że kraje te odznaczają się średnim udziałem węgla w produkcji energii (w dużej mierze na węglu bazują Niemcy, Wielka Brytania, Hiszpania, Włochy, Holandia), sporym udziałem ropy i gazu w produkcji energii, średnim wykorzystaniem energetyki jądrowej i energetyki odnawialnej.
Otrzymane skupienie 3 w analizie k-średnich tworzy Luksemburg. Kraj ten zdecydowanie odróżnia się od pozostałych 26 krajów Unii Europejskiej. Analiza danych Luksemburga jest analizą specyficzną ze względu na wielkość tego kraju (powierzchnia Luksemburga to zaledwie 2586 kilometrów kwadratowych). Zamknięcie pojedynczej fabryki w tym kraju przekłada się na większość statystyk tego kraju. Pomimo dużego znaczenia hutnictwa żelaza,