Pakiet energetyczno-klimatyczny a ochrona środowiska naturalnego

W styczniu 2007 r. Komisja Europejska przedstawiła zintegrowany pakiet dokumentów dotyczących nowej polityki energetycznej Unii Europejskiej (por. aneks, tabela A.1.)204

. Zawarte w pakiecie dokumenty zostały podzielone na osiem grup tematycznych, do których należały: europejska polityka energetyczna, wewnętrzny rynek elektryczności i gazu, mapa drogowa dla odnawialnych źródeł energii, postęp w rozwijaniu generacji opartych na odnawialnych źródłach energii, postęp w wykorzystaniu biopaliw, infrastruktura elektryczna i gazowa, energetyka jądrowa, zrównoważone wytwarzanie energii z paliw kopalnych i strategiczny plan technologii energetycznych²⁰⁵. Opracowanie powyższego pakietu było uzupełnieniem Zielonej Księgi z 2006 r.

Odnośnie europejskiej polityki energetycznej Komisja Europejska w 2007 r. przedstawiła Komunikat²⁰⁶ Parlamentowi Europejskiemu oraz Radzie Europejskiej, w którym zawarła pakiet działań mogących doprowadzić do ustanowienia fundamentów pod wspólną politykę energetyczną. W komunikacie podkreślono niezbędną rolę energii w prawidłowym funkcjonowaniu gospodarki Europy oraz wyzwania, przed którymi stają wszystkie państwa członkowskie Unii, takie jak: zmiany klimatu, rosnąca zależność od importu surowców energetycznych i wzrost cen energii. Co więcej, podkreślono stale rosnącą zależność energetyczną pomiędzy państwami członkowskimi UE w dziedzinie energii, skutkiem czego awaria zasilania w jednym państwie natychmiast wpływa na inne kraje Unii Europejskiej. Państwa Unii Europejskiej wprowadziły pojęcie „nowej polityki energetycznej”, która ma na

204

Pakiet ten zawiera 12 obszernych dokumentów dotyczących głównych założeń europejskiej polityki energetycznej, jak również sposobów jej realizacji. Energy Package (http://ec.europa.eu/energy/energy_polic y/index_en.html, data dostępu: 16.05.2009).

205

Energy Package strategia Unii Europejskiej (http://www.ure.gov.pl/portal/pl/341/2218/Energy_Package_82

11_strategia_Unii_Europejskiej.html,data dostępu: 16.05.2009).

206

Komunikat Komisji do Rady Europejskiej i Parlamentu Europejskiego: Europejska Polityka Energetyczna, Bruksela, dnia 10.1.2007 KOM (2007) 1 wersja ostateczna.

celu zapewnienie trwałych, bezpiecznych dostaw energii oraz ma być „ambitna, konkurencyjna i długofalowa, ale również korzystna dla wszystkich Europejczyków”207

. Ostatnia część tego zapisu jest nieklarowna, bo jeśli polityka ta ma być korzystna dla wszystkich, to być może będzie musiała uwzględniać interesy narodowe w kwestii energetyki poszczególnych państw, co może być sprzeczne z ogólnym stanowiskiem europejskim.

Nowa polityka energetyczna Unii Europejskiej ma zapewniać pełne poszanowanie praw państw członkowskich do wyboru własnej struktury wykorzystania paliw w energetyce oraz do ich suwerenności w zakresie pierwotnych źródeł energii i solidarności między tymi państwami. W komunikacie tym uznano, że polityka energetyczna Unii Europejskiej ma dążyć do realizacji trzech głównych celów (por. rys. 2.4.)²⁰⁸:

1. Ograniczać zależność krajów Unii Europejskiej od importu surowców energetycznych. 2. Zagwarantować odbiorcom pewność dostaw energii po przystępnych cenach,

oddziałujących na konkurencyjność gospodarki.

3. Przeciwdziałać zmianom klimatycznym i promować równowagę ekologiczną.

Rys. 2.4. Cele europejskiej polityki energetycznej

Źródło: L. Szczygieł, Meandry europejskiej polityki energetycznej, „Energetyka” 5/2008, s. 2.

207

Ibidem, s. 1.

Zdefiniowano w nim zamierzenia w zakresie polityki energetycznej, które mają być spełnione przez państwa członkowskie do 2020 r., potocznie określane jako „3x20%209

, obejmujące (por. rys. 2.5.):

1. Redukcję CO2 o 20%, w stosunku do poziomu emisji z 1990 r.²¹⁰.

2. Zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych (OZE) do 20% w łącznym bilansie energetycznym Unii Europejskiej.

3. Ograniczenie łącznego zużycia energii pierwotnej w Unii Europejskiej o 20%.

Dodatkowo zaplanowano 10% udział biopaliw w łącznej ilości paliw zużywanych przez pojazdy.

Rys. 2.5. Zamierzenia, które mają być spełnione przez państwa członkowskie do 2020 r. w zakresie polityki energetycznej

Źródło: L. Szczygieł, Meandry europejskiej polityki.., op. cit., s. 3.

W marcu 2007 r. na szczycie Unii Europejskiej w Brukseli oficjalnie zostały przyjęte odpowiednie ustalenia w zakresie tzw. ,,nowej polityki energetycznej”. Podjęto wszechstronny plan działań w dziedzinie energii na lata 2007-2009, z myślą o przyspieszeniu prac nad trzema najważniejszymi celami polityki.

Plan działań Rady Europejskiej na lata 2007-2009 w zakresie europejskiej polityki energetycznej objął pięć priorytetowych kierunków, dotyczących: wewnętrznego rynku

209 Ibidem, s. 5

210

Szczegółowe zamierzenia w zakresie emisji CO₂ zostały przedstawione w głównej części Komunikatu

Komisji (Limiting Global Climate Change to 2 Degrees Celsius - The Way Ahead for 2020 and Beyond COM (2007)2 final).

energii elektrycznej i wewnętrznego rynku gazu, bezpieczeństwa dostaw, racjonalnego wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, prac w zakresie rozwoju nowych, niskoemisyjnych technologii oraz współpracy międzynarodowej w tej dziedzinie. Powyższa strategia, przyjęta przez Parlament Europejski oraz przywódców Unii Europejskiej podczas posiedzenia Rady Europejskiej w marcu 2007 r., wytyczyła zatem kierunki dalszych działań dla Komisji Europejskiej. Uzgodniono, że UE musi stawić czoła wyzwaniom związanym z globalnym ociepleniem, z koniecznością zapewnienia ciągłych dostaw energii (bezpieczeństwo energetyczne) oraz z potrzebą zwiększania konkurencyjności europejskich przedsiębiorstw energetycznych. Podkreślono rolę zewnętrznej polityki energetycznej i wypracowania wspólnego stanowiska przez państwa członkowskie, określane mianem ,,mówienia jednym głosem”. W celu realizacji powyższej strategii postanowiono skupić się na dalszym otwieraniu wewnętrznego rynku energii elektrycznej i gazu. Najbardziej znanym ustaleniem tego szczytu jest przyjęcie przez państwa Unii Europejskiej, już jako wiążących celów 3 x 20% do 2020 r. W przypadku postanowień dotyczących energii odnawialnej osiągnięto kompromis, który polegał na tym, że wyznaczony cel nie będzie identyczny dla wszystkich państw członkowskich. Przy ustalaniu celów indywidualnych w zakresie ograniczania emisji CO₂ uwzględniono sytuację wyjściową każdego państwa członkowskiego. Oczywiste było, że dla Francji, której energetyka bazuje przede wszystkim na energetyce jądrowej, niskoemisyjnej, nie będzie to zadanie tak trudne jak np. dla Polski, której energetyka bazuje przede wszystkim na węglu, będącym źródłem wysokoemisyjnym CO₂.

Po 2007 r. zmiany klimatu i globalne ocieplenie w pewnym sensie stały się determinantą kierunków rozwoju „nowej polityki energetycznej”211

. Można nawet odnieść wrażenie, że cel ten stał się priorytetowy, spychając bezpieczeństwo energetyczne Unii Europejskiej na dalszy plan, co może okazać się katastrofalne w skutkach212

. Aby jednak wyciągnąć tak daleko posunięty wniosek, należy szczegółowo prześledzić dokumenty wchodzące w skład pakietu energetyczno-klimatycznego, a okaże się, że propozycje w nim zawarte mają zdecydowanie istotniejszą rolę niż tylko walkę z globalnym ociepleniem.

Polityka energetyczna Unii Europejskiej skupiła się na osiągnięciu strategicznego celu polegającego na utrzymaniu wzrostu średniej temperatury na Ziemi poniżej 2ºC w stosunku

211 Magazyn Koncern (http://www.pke.pl/dp/cms/koncern_doc.xml?id=&DocId=1169&mp=mid78&mi=mid78,

1, data dostępu:6.05.2009).

212

Panorama of Energy. Energy Statistics to Support EU Policies and Solutions, Eurostat, Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg, 2009, s. 3.

do okresu uprzemysłowienia213. Została ona poszerzona i zintegrowana z polityką ochrony środowiska naturalnego.

W dniu 23 stycznia 2008 r. Komisja Europejska przedstawiła tzw. pakiet energetyczno-klimatyczny, który zawiera propozycje dotyczące m.in. przeciwdziałania zmianom klimatycznym (por. tabela 2.3.).

Tabela 2.3. Pakiet energetyczno-klimatyczny

Tytuł i rodzaj dokumentu Nr naturalny wg

EUR – Lex Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu

Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów Wspieranie podejmowania na

wczesnym etapie działań demonstracyjnych w dziedzinie zrównoważonej produkcji energii z paliw kopalnych

KOM (2008) 13

Wniosek Komisji Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniająca

dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych

KOM (2008)16

Wniosek Komisji Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie starań

podejmowanych przez państwa członkowskie zmierzające do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do 2020 r. zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych

KOM (2008)17

Wniosek Komisji Dyrektywa

Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla oraz zmieniająca dyrektywy Rady 85/337/EWG, 96/61/WE,

dyrektywy 2000/60/WE, 2001/80/WE, 2004/35/WE, 2006/12/WE i rozporządzenie WE nr1013/2006

KOM (2008) 18

Wniosek Komisji Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie

promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych

KOM (2008) 19

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów 20 i 20 do

2020 r.˗ szansa Europy na przeciwdziałanie zmianom klimatycznym

KOM (2008) 30

Źródło: L. Szczygieł, Meandry europejskiej polityki..., op. cit.

Szacuje się, że program zawarty w pakiecie powinien przełożyć się na mniejsze uzależnienie krajów UE od importu ropy naftowej i gazu, a w konsekwencji na zmniejszenie wydatków na ich import o 50 mld euro rocznie do 2020 r. Ponadto powinien stanowić:

 ważny wkład w walkę ze zmianami klimatycznymi i przykład dla innych regionów świata,

 podstawę osiągnięcia nowego, globalnego porozumienia w sprawie klimatu,

 impuls do budowy około 1 mln miejsc pracy w europejskim sektorze odnawialnych źródeł energii oraz w sektorach przemysłów związanych z ochroną środowiska naturalnego do 2020 r.,

 środek do osiągnięcia przewagi konkurencyjnej w europejskim sektorze energetycznym, dzięki istotnym innowacjom,

213

 impuls do ograniczenia zanieczyszczenia powietrza,

 drogę do lepszej integracji unijnych rynków energii,

 środek do przyspieszenia integracji polityki energetycznej UE z innymi dziedzinami polityki, nie tylko w zakresie środowiska naturalnego, ale także rolnictwa i handlu,

 podstawę do rozwoju współpracy międzynarodowej Unii w zakresie energetyki.

Pakiet energetyczno-klimatyczny ma służyć przerwaniu związku między rozwojem gospodarczym a degradacją środowiska naturalnego.

Czynnikiem, który istotnie wpłynął na europejską politykę energetyczną w kontekście ochrony środowiska naturalnego był protokół z Kioto214

. Protokół został ratyfikowany przez 141 krajów, wytwarzających w sumie 61% światowej emisji gazów cieplarnianych215

.

Do największych oponentów protokołu z Kioto należą Stany Zjednoczone posiadające 19% udział w światowej emisji CO2, negujące łagodne traktowanie Chin, giganta w zakresie emisji dwutlenku węgla (por. rys. 2.6.).

Rys. 2.6. Udział poszczególnych państw w światowej emisji CO2 w 2008 r. (w %)

Źródło: opracowanie własne na podstawie: CO2 Emissions from Fuel Combustion, International Energy Agency

2010, s. 9.

214 Protokół z Kioto jest uzupełnieniem Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu

(United Nations Framework Convention on Climate Change - UNFCCC) przyjętej na Szczycie Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 r., a jednocześnie międzynarodowym porozumieniem dotyczącym przeciwdziałania globalnemu ociepleniu. Protokół z Kioto do Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu,

sporządzony w Kioto dnia 11 grudnia 1997 r. (Dz. U. z dnia 17 października 2005 r.).

215 Protokół wszedł w życie 16 lutego 2005 r. po jego ratyfikacji przez ostatnie państwo, które przyczyniało się

do wypełnienia jego postanowień. W tym przypadku była to Rosja, która odwlekała w czasie ratyfikację tego układu.

Pod tym względem Unia Europejska obejmująca dwadzieścia siedem krajów znajduje się na trzecim miejscu, a redukcja emisji CO₂ stała się priorytetem jej polityki energetycznej.

Zgodnie z postanowieniami protokołu z Kioto, kraje, które zdecydowały się na jego ratyfikację zobowiązały się do redukcji do 2012 r. emisji 6 gazów, powodujących efekt cieplarniany tj.: dwutlenku węgla (CO2), metanu (CH4), podtlenku azotu (N2O), sześciofluorku siarki (SF6), fluorowęglowodorów (HFCS), perfluorowęglowodorów (PFCS) o 5.2% w odniesieniu do roku bazowego 1990.

Protokół wprowadził mechanizmy, które miały pomóc krajom w wypełnieniu zobowiązań w zakresie redukcji emisji gazów, takie jak216

:

1. Handel emisjami gazów cieplarnianych, jednostki emisji gazów cieplarnianych, wyrażone w równoważnych jednostkach dwutlenku węgla (tzw. AAUs – Assigned Amount Units) stały się przedmiotem handlu na rynku międzynarodowym.

2. Wspólna realizacja projektów (Joint Implementation – JI) mająca na celu obniżenie kosztów redukcji emisji gazów cieplarnianych. W przypadku, gdy jednostkowy koszt redukcji emisji w jednym kraju jest dużo niższy niż w drugim, oba kraje realizują wspólny projekt (inwestycję), który ma na celu redukcję emisji w kraju, w którym koszty te są mniejsze. Kraj będący dawcą (donorem) finansuje w uzgodnionym zakresie koszty realizacji projektu (inwestycji) na terenie kraju-biorcy, w zamian za co uzyskuje uzgodnioną z krajem-biorcą część redukcji emisji osiągniętej na skutek realizacji danego projektu. Projekty JI generują kredyty zwane jednostkami redukcji emisji (ERUs - Emission Reduction Units). Kraj, który finansuje inwestycję może sobie dodać te jednostki do limitu emisji określonego w Protokole na lata 2008-2012 (tzw. Assigned Amount Units), dzięki czemu może wyemitować więcej gazów cieplarnianych, natomiast oddanie części jednostek redukcji emisji przez kraj, w którym dokonywane są inwestycje powoduje konieczność ich odjęcia od swojego limitu217

. 3. Mechanizm czystego rozwoju (Clean Development Mechanism – CD) - realizacja projektów przez kraje z Załącznika I do Konwencji w krajach rozwijających się, które nie są objęte Załącznikiem I do Konwencji218. W ramach tego mechanizmu kraj z Załącznika I

216Protokół z Kioto do Ramowej…, op. cit. oraz Działania UE przeciw zmianom klimatu. Europejski system handlu emisjami. Komisja Europejska, Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, Luksemburg 2008.

217 Rozwiązanie wydaje się korzystne dla obu stron, gdyż kraj-dawca zmniejsza swoje koszty redukcji emisji

(w porównaniu do kosztów, jakie musiałby ponieść realizując inwestycje krajowe) i zwiększa swój limit emisji, natomiast kraj-biorca zyskuje po bardzo niskich kosztach ekologicznie czyste i nowoczesne technologie oraz know-how.

218

W Załączniku I wymienione zostały następujące państwa: Australia, Austria, Białoruś, Belgia, Bułgaria, Kanada, Czechosłowacja, Dania, Wspólnota Europejska, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Węgry, Islandia, Irlandia, Włochy, Japonia, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Holandia, Nowa Zelandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Federacja Rosyjska, Hiszpania, Szwecja, Szwajcaria, Turcja, Ukraina, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Północnej Irlandii, Stany Zjednoczone Ameryki. Szerzej: Ramowa Konwencja

w zamian za realizację czystej ekologicznie, efektywnej inwestycji w krajach spoza Załącznika I, otrzymuje jednostki redukcji emisji będące rezultatem danego projektu (tzw.

CERUs- Certified Emission Reduction Units).

Protokół z Kioto budzi wiele kontrowersji. Do największych jego obrońców należy Unia Europejska, organizacje ekologiczne, Organizacja Narodów Zjednoczonych, kraje Pacyfiku (które są zagrożone zalaniem przez ocean na skutek globalnego ocieplenia)219

. W ostatnich latach Unia Europejska objęła przewodnictwo nad działaniami o wymiarze globalnym, zmierzającymi do redukcji emisji gazów cieplarnianych powstałych w wyniku działalności człowieka.

Polityka energetyczna Unii Europejskiej została nakierowana na ten problem, gdyż energetyka jest najbardziej emisyjnym sektorem gospodarki unijnej, wyprzedzającym w tym względzie transport i przemysł (por. rys. 2.7.). Należy podkreślić, że emisyjność energetyki w 2008 r. była niższa niż w 2004 r., co jest efektem już podjętych działań w energetyce unijnej na rzecz redukcji CO2.

Rys. 2.7. Emisja CO2 poszczególnych sektorów gospodarki w krajach Unii Europejskiej w latach 2000-2008 (w %)

Źródło: opracowanie własne na podstawie: EU Energy in Figures and Factsheets (revision 2011)

(http://www.europeanenergyreview.eu/site/pagina.php?id=3121, data dostępu: 16.07.2011).

Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (Dz. U. z dnia 10 maja 1996 r.).

219 Niektórzy naukowcy obalają „mit” globalnego ocieplenia, powołując się na inne teorie jak chociażby teoria

oziębienia klimatu, szerzej [w:] Idzie zimno!, Z. Jaworowski (http://www.polityka.pl/idzie zimno/Text01,936,25 1186,18/, data dostępu: 20.05.2009).

Emisyjność ta jest zróżnicowana w poszczególnych krajach Unii Europejskiej. W związku z tym wyróżnia się cztery grupy krajów pod względem emisyjności sektora energetycznego (por. rys. 2.8.).

Rys. 2.8. Emisyjność sektora energetycznego w Unii Europejskiej (tCO₂/MWh) w 2008 r.

Źródło: P. Urbański, Trzeci pakiet liberalizacyjny z punktu widzenia polskiego rynku, Konferencja NEUF Nowa Energia, Warszawa, 6 czerwca 2009.

Polska, Estonia i Grecja należą do pierwszej grupy krajów, czyli tych o najwyższej emisyjności sektora energetycznego w Unii Europejskiej, wyższej od średniej unijnej, głównie ze względu na szerokie wykorzystanie węgla w energetyce.

Ważnym narzędziem ograniczenia emisji CO2 stał się handel tymi emisjami, obok tak drastycznych rozwiązań, jak ograniczenie produkcji przemysłów wysokoemisyjnych oraz bardziej łagodnych, ale bardzo kosztownych rozwiązań, jak np. rozwój i inwestycje w nowe technologie służące redukcji CO2²²⁰. Podmioty, które posiadają niewykorzystane uprawnienia do emisji mogą je zbywać podmiotom, których liczba uprawnień jest mniejsza. Istotą systemu handlu emisjami jest administracyjne określenie limitów „dopuszczalnych” zanieczyszczeń dla danego sektora gospodarki. Wielkość dopuszczalnej emisji zamieniana jest na jednostkowe uprawnienia do emisji i przydzielana instalacjom emitującym do wykorzystania w danym roku. Europejski System Handlu Emisjami (EU ETS - European Emissions

220 A. Szymacha, Społeczno-gospodarcze skutki handlu emisjami CO₂ – wybrane aspekty teoretyczne,

Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie (http://mikro.univ.szczecin.pl/bp/pdf/86/18.pdf, data dostępu 25.05.2009).

Trading Scheme) został wprowadzony na początku 2005 r. w celu obniżenia kosztów emisji,

przede wszystkim CO₂. System ten obejmuje 27 państw członkowskich Unii Europejskiej, ale w 2008 r. do systemu przystąpiły również kraje sąsiadujące z UE, takie jak: Islandia, Liechtenstein oraz Norwegia²²¹. System ten jest pierwszym na świecie międzynarodowym systemem typu „ograniczenie-handel” (cap-and-trade), który jest realizowany na poziomie przedsiębiorstw oraz krajów członkowskich, oparty na handlu zezwoleniami na emisje dwutlenku węgla (CO2) i innych gazów cieplarnianych oraz ograniczeniach w postaci przyznanych uprawnień do emisji CO2 na poszczególne lata (por. aneks tabela A.3.). Geneza EU ETS nawiązuje do mechanizmów zawartych w protokole z Kioto, a jego wdrażanie zaplanowano w trzech etapach (por. tabela 2.4.).

Tabela 2.4. Etapy wdrażania (tzw. okresy handlowe) Europejskiego Systemu Handlu Emisjami

Etap Czas

trwania

Cel Działania Zakres Europejskiego Systemu

Handlu Emisjami Etap 1 tzw. ”faza pilotażowa” obejmująca „uczenie się w praktyce” Od 1 stycznia 2005 r. do 31 grudnia 2007 r. przygotowanie do decydującego etapu 2

- ustalono cenę emisji CO₂, - zainicjowano wolny

handel zezwoleniami na emisję, - stworzono infrastrukturę konieczną do monitorowania, zgłaszania i weryfikacji rzeczywistych emisji przedsiębiorstw objętych systemem, - gromadzenie corocznych zweryfikowanych danych niezbędnych do wyznaczenia limitów krajowych zezwoleń na potrzeby etapu 2.

- emisje CO₂ generowane przez obiekty przemysłu energetycznego i ciepłowniczego o wysokim poziomie emisji oraz w innych wybranych energochłonnych sektorach przemysłowych, takich jak: spalarnie, rafinerie

ropy naftowej, piece koksownicze, huty żelaza i stali oraz

cementownie, cegielnie, huty szkła, zakłady produkujące wapno, ceramikę, pulpę i papier.

Etap 2 od 1 stycznia 2008 r. do 31 grudnia 2012 r., wywiązanie się ze swoich limitów w zakresie emisji określonych w protokole z Kioto -na podstawie zweryfikowanych emisji zgłoszonych podczas etapu 1 Komisja obniża wysokość przydziałów dozwolonych, podczas etapu 2 do pułapu 6.5 % poniżej poziomu z 2005 roku, gwarantując rzeczywistą redukcję emisji.

- dodatkowo system objął emisje podtlenku azotu powstające przy produkcji kwasu azotowego, - od 2012 r. Europejski System Handlu Emisjami obejmie także emisje CO2 pochodzące z lotnictwa cywilnego. Etap 3 od 1 stycznia 2013 r. do 31 grudnia 2020 r. zachęcenie do długoterminowych inwestycji w redukcję emisji -wzmocnienie i rozszerzenie europejskiego systemu handlu emisjami, umożliwiając mu w ten sposób odegranie głównej roli w realizacji celów unijnych w zakresie zapobiegania zmianom klimatu

i oszczędności energetycznej do 2020 r.

- obiekty zajmujące się wychwytywaniem, transportem i geologicznym składowaniem gazów cieplarnianych; -emisje CO2 generowane przez przemysł petrochemiczny przy produkcji amoniaku i aluminium -emisje podtlenku azotu pochodzące z produkcji kwasów azotowego, - emisje tetrafluorku węgla wydzielane przy produkcji aluminium.

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Działania UE przeciw zmianom klimatu. Europejski System Handlu

Emisjami, Komisja Europejska, Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, Luksemburg

2008.…przeciw

Europejski System Handlu Emisjami jest systemem, który uznaje większość kredytów pochodzących z tych mechanizmów jako równoważne zezwoleniom na emisje (1 EUA = 1 CERU = 1 ERU) i zezwala na dokonywanie transakcji z ich udziałem w ramach systemu222

. Poprzez ustalenie ceny za każdą tonę wyemitowanego dwutlenku węgla, Europejski System Handlu Emisjami zachęca do inwestycji w technologie niskowęglowe oraz opracowania innowacyjnych i mniej kosztownych sposobów walki ze zmianami klimatu. Został on otwarty na ustanowienie formalnych powiązań z odpowiednimi obowiązkowymi systemami typu „ograniczenie-handel” w krajach trzecich, które ratyfikowały protokół z Kioto223

.

Wspólną jednostką rozrachunkową systemu jest zezwolenie na emisje (EUA - European

Allowances), które daje prawo do wyemitowania jednej tony dwutlenku węgla, a jego cena

jest ustalana przez rynek²²⁴.

Państwa członkowskie są zobowiązane do sporządzenia krajowych planów rozdzielania zezwoleń na każdy okres handlowy, w których określa się liczbę zezwoleń na emisje dla każdego obiektu w poszczególnych latach. Decyzje dotyczące przydziałów są ogłaszane publicznie, a limit, zwany też „ograniczeniem” (ang. cap), całkowitej liczby rozdysponowanych zezwoleń tworzy niedobór konieczny do zaistnienia handlu.

Przedsiębiorstwa, które utrzymują swoje emisje poniżej przyznanego im pułapu, mogą sprzedać nadwyżki zezwoleń po cenie rynkowej. Z kolei przedsiębiorstwa, mające problem z utrzymaniem emisji w granicach uzyskanych zezwoleń mają kilka rozwiązań do wyboru²²⁵:

 mogą podjąć kroki w celu zredukowania swoich emisji (np. zainwestować w bardziej efektywną technologię lub korzystać ze źródeł energii emitujących mniej dwutlenku węgla),

 mogą zakupić dodatkowe zezwolenia na emisje,

 mogą połączyć oba te rozwiązania.

W styczniu 2008 r. Komisja Europejska zaproponowała istotne zmiany w zakresie Europejskiego Systemu Handlu Emisjami, mające na celu wzmocnienie, rozszerzenie i poprawę funkcjonowania tego systemu po 2012 r. System stanowi jedno z najtańszych narzędzi osiągnięcia przez UE docelowego poziomu obniżenia emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 20% w porównaniu do pułapu z 1990 r.

222 Dyrektywa 2004/101/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 października 2004 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE ustanawiającą system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie, z uwzględnieniem mechanizmów projektowych Protokołu z Kioto, Dz. Urz. L 338/18.

223 Ibidem.

224

Rynek zezwoleń bardzo silnie się rozwinął i w pierwszym roku funkcjonowania w 2005 r., handel objął co najmniej 270 mln zezwoleń o wartości około 5 mld euro. Wolumen handlowy wzrósł do 1,1 mld zezwoleń w 2006 r. a już w 2007 r. do ponad 2 mld euro.

225

J. Baran, A. Janik, A. Ryszko, Handel emisjami w teorii i w praktyce, Wydawnictwo Fachowe CeDeWu.pl, Warszawa 2011, s. 180-182.

Wniosek Komisji Europejskiej w sprawie zmiany dyrektywy 2003/87/WE, ustanawiającej

W dokumencie Jednolity rynek energii elektrycznej w Unii Europejskiej a bezpieczeństwo energetyczne Polski (Stron 85-99)