Kwestionariusz preferowanych wartości ogólnych – PWO

Do oceny preferowanych wartości została wykorzystana jedna z trzech części technik badania ważności pracy Work Importance Study (WIS), autorstwa Donalda Supera (Super, Sverko, Super, 1995). Część polska powstała pod kierownictwem Elżbiety Hornowskiej i Władysława Jacka Paluchowskiego (2002), polskiej części zespołu międzynarodowego konsorcjum autonomicznych zespołów psychologów pracujących nad opracowaniem kwestionariuszem WIS. Wybrana część techniki to kwestionariusz Preferowanych wartości ogólnych (PWO), zaadaptowany dla potrzeb niniejszego badania w uzgodnieniu z jednym z autorów polskiej wersji narzędzia. Kwestionariusz PWO pozwala określić stopień preferencji poszczególnych wartości, umożliwiając odtworzenie ich indywidualnej hierarchii.

Kwestionariusz pozwala na identyfikację hierarchii 21 następujących wartości: (1) wykorzystywanie zdolności, (2) osiąganie mistrzostwa, (3) awans, (4) estetyka, (5) altruizm, (6) autorytet, (7) autonomia, (8) twórczość, (9) korzyści materialne, (10) własny styl życia, (11) rozwój własny, (12) aktywność fizyczna, (13) prestiż, (14) ryzyko, (15) interakcje społeczne, (16) stosunki społeczne, (17) zmienność/rutyna, (18) dobre otoczenie pracy, (19) wspólnota doświadczeń i światopoglądu, (20) wysiłek fizyczny, (21) pewność i bezpieczeństwo ekonomiczne. Część z nich to wartości samodzielne, a część to wartości powiązane ze sobą, choć konceptualnie niezależne i empirycznie funkcjonujące oddzielnie.

Kwestionariusz PWO pozwala zarówno na określenie zawodowej, jak i osobistej hierarchii wartości oraz krótko- i długoterminowych celów pracownika.

Każdej z wartości przypisane jest 5 pozycji testowych, w sumie kwestionariusz składa się ze 105 pozycji. Zadaniem badanego jest ocena na ile dane działanie jest dla niego ważne.

Do tej oceny służy 4-stopniowa skala: 1 (zupełnie nie ważne), 2 (trochę ważne), 3 (ważne), a 4 (bardzo ważne).

Dla celów niniejszego badania, w uzgodnieniu z jednym z autorów polskiej wersji, badano ocenę tych wartości w dwóch płaszczyznach odniesienia. Na ile ważne są one dla badanego „w pracy”- wartości zawodowe oraz „w życiu” – wartości osobiste.

Przykłady pozycji testowych należących do poszczególnych podskal kwestionariusza PWO podane są poniżej w tabeli 13.

Tabela 13. Przykłady pozycji kwestionariusza PWO – Preferowane wartości ogólne dla poszczególnych podskal

Wartość Przykład twierdzenia

Uzupełnienie zdania „Jest dla mnie ważne w życiu / teraz w pracy aby…”

Wykorzystywanie

zdolności wykorzystywać w pełni moje umiejętności i wiedzę

Osiąganie mistrzostwa mieć wyniki świadczące o tym, że to, co robię, robię dobrze

Awans wysuwać się na czoło

Estetyka czynić życie piękniejszym

Altruizm pomagać innym w kłopotach

Autorytet mówić innym, co mają robić Autonomia działać na własną rękę

Twórczość odkrywać, tworzyć lub projektować nowe rzeczy Korzyści materialne osiągnąć wysoką jakość życia

Własny styl życia żyć w sposób zgodny z własnymi poglądami Rozwój własny rozwijać własną osobowość

Aktywność fizyczna móc wiele ćwiczyć fizycznie

Prestiż podziwiano mnie za moją wiedzę i umiejętności

Ryzyko podejmować ryzykowne działania

Interakcje społeczne działać wspólnie z innymi ludźmi Stosunki społeczne być z przyjaciółmi

Zmienność / Rutyna każdy dzień był w jakiś sposób inny od poprzedniego Dobre otoczenie pracy mieć dobre i właściwie oświetlone miejsce do działania Wspólnota doświadczeń i

światopoglądu żyć tam, gdzie są akceptowani ludzie mojej religii Wysiłek fizyczny ciężko pracować fizycznie

Pewność i bezpieczeństwo

ekonomiczne pracować tam, gdzie ma się stałe i pewne zatrudnienie Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Hornowska, Paluchowski, 2002.

Maksymalna ilość punktów dla jednej podskali wynosi 20, zaś minimalna ilość punktów dla jednej podskali to 4. Wyniki oblicza się przez zsumowanie odpowiedzi zgodnie z kluczem w 5 pozycjach należących do danej podskali. Im wyższy jest wynik tym bardziej istotna jest dana wartość dla danego badanego.

Wyniki kwestionariusza PWO pozwalają na ocenę wielu aspektów, np. wyróżniające wartości definiowane pozytywnie, wyróżniające wartości definiowane negatywnie (również w

porównaniu do populacji polskiej), wzorzec preferowanego stylu kariery, a także dopasowanie hierarchii wartości danej osoby do idealnego obrazu danego stanowiska pracy.

Dla potrzeb niniejszego badania najważniejsza jednak jest tzw. ważność ipsatywna, czyli to, co dla danej osoby osobiście jest najważniejsze (te wartości, dla których wyniki są wyższe niż 1,5 odchylenia standardowego od indywidualnej średniej, a więc takie, które subiektywnie doświadczane są jako wartości kierujące postępowaniem).

Tabela 14. Wskaźniki rzetelności α-Cronbacha testu PWO – Preferowane wartości ogólne

Polska wersja

Wykorzystywanie zdolności 0,799 0,763 0,734

Osiąganie mistrzostwa 0,655 0,576 0,582

Awans 0,815 0,776 0,750

Korzyści materialne 0,827 0,764 0,767

Własny styl życia 0,699 0,570 0,538

Rozwój własny 0,679 0,616 0,623

Aktywność fizyczna 0,687 0,696 0,732

Prestiż 0,781 0,731 0,747

Ryzyko 0,772 0,746 0,712

Interakcje społeczne 0,704 0,628 0,659

Stosunki społeczne 0,744 0,633 0,622

Zmienność / Rutyna 0,681 0,606 0,689

Dobre otoczenie pracy 0,638 0,652 0,578

Wspólnota dośw. i światop. 0,711 0,698 0,684

Wysiłek fizyczny 0,630 0,406 0,372

Pewność i bezp. ekonom. 0,744 0,541 0,567

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Hornowska, 2000, s. 48 oraz wyników badań własnych.

Dla większości skal w zastosowaniu testu do badania wartości zawodowych oraz osobistych, większość wskaźników jest powyżej wymaganego poziomu α-Cronbacha≥0,6.

Wskaźnik ten jest niższy dla skali osiąganie mistrzostwa. Szczególnie istotne dla interpretacji skali testu są pozycje 23 i 86, przy których wskaźnik α-Cronbacha maleje do poziomu 0,49 (wartości zawodowe) i poziomu 0,47 (wartości osobiste), jednakowo dla obu pozycji.

Wskaźnik rzetelności jest także niższy dla skali własny styl życia. Pozycja 10, której usunięcie w obu przypadkach prowadzi do wzrostu wskaźnika, może nie do końca odpowiadać zawartości skali. Za dominujące dla interpretacji tej skali można uznać pozycje 73 i 94, przy których usunięciu wskaźnik α-Cronbacha maleje do poziomu odpowiednio 0,46 i 0,44 (wartości zawodowe) i poziomu 0,42 i 0,41 (wartości osobiste). Podobnie skala wysiłku fizycznego użyta do oceny wartości zawodowych oraz osobistych, cechuje się w przeprowadzonym badaniu niższym od wymaganego wskaźnikiem rzetelności. Skala pewność i bezpieczeństwo również ma niższy od 0,6 współczynnik rzetelności α-Cronbacha.

W badaniu Elżbiety Hornowskiej (2000) wskaźniki rzetelności wszystkich skal testu PWO są powyżej α-Cronbacha≥0,6 i wskazują na wysoką rzetelność całego narzędzia.

Badanie to zostało przeprowadzone na dużej próbie N=1167. W badaniu własnym wykorzystana była dokładnie ta sama adaptacja testu, można się zatem spodziewać, że przy większej próbie badanych, wskaźniki rzetelności poszczególnych podskal byłyby podobne, a obecne wynikają z niewielkiej ilości próby.