Opis statystyczny zmiennych wartości zawodowe i wartości osobiste

Opisowe dane statystyczne nt. poziomu poszczególnych wartości, zmiennej wyjaśniającej X₅, zbadano na podstawie wyników z punktu czasowego T2 i T3 kwestionariuszem Preferowanych wartości ogólnych (PWO). Osoby badane oceniały w jakim stopniu są dla nich ważne poszczególne wartości odnosząc się do perspektywy zawodowej oraz do perspektywy osobistej. Statystyki opisowe dotyczące 21 wartości^*, ocenianych jako zawodowe lub osobiste wraz z wynikami testu t-Studenta, porównujących ze sobą średnie z kolejnych punktów pomiaru (T2 i T3) zostały przedstawione w tabelach 29 i 30.

 Jeśli w dalszych opisach podane jest miejsce w hierarchii danej wartości czy to zawodowej, czy osobistej, zawsze należy odnieść tę informację do hierarchii zawierającej 21 pozycji.

Tabela 29. Wartości zawodowe. Statystyki opisowe; test t dla prób zależnych (N=78, df=77) wnioskować zarówno o stałości oceny przypisywanej samym wartościom, jak i stabilności narzędzia, służącego do pomiaru. W dwóch pomiarach wartości zawodowych dokonanych w odstępie 9-10 miesięcy uzyskano porównywalne wyniki w zakresie wartości zawodowych w badanej grupie.

Hierarchia wartości zawodowych w punkcie czasowym T2 przedstawiona jest na rysunku 9, a w punkcie czasowym T3 na rysunku 10.

Rysunek 9. Hierarchia wartości zawodowych, punkt pomiaru T2 (N=78).

Źródło: Opracowanie własne.

Rysunek 10. Hierarchia wartości zawodowych, punkt pomiaru T3 (N=78).

Źródło: Opracowanie własne.

Z powyższych zestawień (rysunek 9 i 10) wynika, że hierarchia wartości zawodowych cenionych przez osoby uczestniczące w całym procesie badawczym jest taka sama w punkcie czasowym T2 i T3 w stosunku do pierwszych sześciu najbardziej istotnych wartości. W przypadku pozostałych wartości zawodowych ich umiejscowienie czasami zmienia się o 1-2 pozycje.

Trzema najbardziej istotnymi wartościami zawodowymi cenionymi przez badaną grupę (N=78) było wykorzystywanie swoich zdolności w pracy, rozwój własny, który ta praca umożliwia, oraz osiąganie mistrzostwa. Dla badanej grupy istotny jest profesjonalizm i możliwość stałego pogłębiania kompetencji i umiejętności, jakie stwarza praca w placówce opiekuńczo-wychowawczej.

Kolejną w hierarchii wartością zawodową jest altruizm (4 poz.), działanie na korzyść innym, pomaganie innym. Zawód pracownika placówki opiekuńczo-wychowawczej jest zawodem pomocowym. Wysoka pozycja altruizmu wśród cenionych przez badanych wartości pokazuje, że pomaganie innymi jest nie tylko funkcją zawodową, ale również istotnym działaniem powiązanym z zawodowym systemem wartości.

Na kolejnym wysokim miejscu hierarchii wartości zawodowych znalazła się pewność i bezpieczeństwo ekonomiczne (5 poz.). Choć zarobki, które badani uzyskują w tej pracy nie są wysokie, są jednak pewne, stałe i niezależne, ani od osiąganych wyników, ani od np. oceny okresowej, jak ma to miejsce w innych zawodach.

Wśród osób badanych znajduje się wielu indywidualistów, dla których istotna jest możliwość wyboru własnego stylu życia (6 poz.). Osoby wykonujące ten zawód niejednokrotnie podkreślały w wywiadach, że aby odnieść sukces w pracy wychowawczej, muszą być sobą, być autentyczni. Można zatem wnioskować, że kierowanie się tą wartością i nastawienie na „bycie sobą” w realiach zawodowych pomaga w realizowaniu celów wychowawczych.

Na kolejnej pozycji hierarchii wartości zawodowych znalazły się stosunki społeczne (7 poz.). W definicji tej wartości zawiera się: zainteresowanie możliwością otrzymania emocjonalnego wsparcia od kolegów i przyjaciół, nastawienie na pełne sympatii i ciepła kontakty przyjacielskie z innymi ludźmi.

Zaskakuje stosunkowo niska pozycja autonomii (15 poz.) w hierarchii wartości zawodowych. Okazuje się, że dla ogółu badanych stosunkowo nieistotne w pracy jest zainteresowanie niezależnością podejmowanych decyzji, planów i realizowanych działań.

Zaskakuje także niska pozycja w hierarchii autorytetu jako wartości (19/20 poz.).

Autorytet bowiem, to nie tylko kierowanie innymi ludźmi wynikającym z posiadanej pozycji/statusu, władzy, ale w szerszym pojęciu również posiadanie wpływu na innych ludzi wynikające z posiadanych kompetencji czy doświadczenia, związana z tym odpowiedzialność za innych ludzi. Wszystkie te czynniki wydają się immanentnie związane z funkcją pedagoga w placówce opiekuńczo-wychowawczej.

Z kolei niska w hierarchii pozycja awansu jako wartości zawodowej (18/19 poz.), nie jest zaskakująca wobec nikłych możliwości tradycyjnej kariery niedostępnej w tym zawodzie.

Można wnioskować, że tak niska pozycja awansu jako wartości, pomaga cieszyć się osiągniętą pozycją zawodową i zapobiega przed przeżywaniem rozczarowania.

Tabela 30. Wartości osobiste. Statystyki opisowe; test t dla prób zależnych (N=78, df=77)

Powyżej podane wartości testu t-Studenta dla dwóch pomiarów wartości osobistych nie wykazały dla większości istotnych statystycznie różnic (p α≥0,0500). W sposób istotny statystycznie wzrósł jedynie poziom awansu jako wartości osobistej (p α≥0,029) na przestrzeni pomiarów T2 i T3. Wyniki testu t-Studenta świadczą o tym, że wartości osobiste są na stałym poziomie w badanej grupie oraz że stabilne jest narzędzie służące do ich pomiaru – kwestionariusz Preferowanych wartości ogólnych (PWO).

Hierarchia wartości osobistych w punkcie czasowym T2 przedstawiona jest na rysunku 11, a w punkcie czasowym T3 na rysunku 12.

Rysunek 11. Hierarchia wartości osobistych, punkt pomiaru T2 (N=78).

Źródło: Opracowanie własne.

Rysunek 12. Hierarchia wartości osobistych, punkt pomiaru T3 (N=78).

Źródło: Opracowanie własne.

Hierarchia pozycji osobistych w grupie badanych jest bardzo podobna do hierarchii wartości zawodowych. Na pierwszych dwóch miejscach hierarchii osobistej również znajduje się rozwój zawodowy oraz wykorzystywanie zdolności. Na kolejnym miejscu podobnym jak w hierarchii wartości zawodowych, znajduje się osiąganie mistrzostwa (3/4 poz.). Zatem te trzy wartości związane z ogólnie pojętym rozwojem są jednakowo ważne dla badanych w życiu osobistym i zawodowym. Można stwierdzić, że w tym obszarze badani nie czynią rozróżnienia pomiędzy spostrzeganiem tych wartości jako osobiste czy zawodowe.

Pewność zatrudnienia i bezpieczeństwo ekonomiczne jako wartość osobista znajduje na podobnej pozycji w hierarchii wartości osobistych (4 poz.) co w hierarchii wartości zawodowych (5 poz.).

Własny styl życia znajduje się na dość wysokim (5/6 poz.) miejscu w hierarchii.

Okazuje się, że możliwość życia zgodnie z własnymi standardami, wartościami, nie uleganie konwenansom jest tak samo ważna dla badanych w życiu osobistym i zawodowym. W obu obszarach funkcjonowania, chcą móc pozostać sobą.

Zaskakuje niższa pozycja altruizmu (6 poz.) w hierarchii wartości osobistej, w stosunku do hierarchii wartości zawodowych (4 poz.). Ta różnica może pokazywać, że choć altruizm jest generalnie istotną wartością dla badanej grupy, to jednak znajdują oni miejsce na jego realizację w środowisku zawodowym, w kontakcie z wychowankami domów dziecka, którzy w oczywisty sposób potrzebują pomocy potrzebują.

Zaskakująca jest także stosunkowo niska pozycja interakcji społecznych, zarówno wśród wartości zawodowych, jak i osobistych (10/11 poz.). Można wnioskować na tej podstawie, że badani to osoby działające raczej jako indywidualiści, niż towarzysko usposobione osoby, które chciałyby przebywać w grupie i być częścią społecznego organizmu.

Niezmiennie na niskich pozycjach hierarchii, tak jak w przypadku wartości zawodowych, znajdują się takie wartości osobiste jak: autonomia (14 poz.), awans (18/19 poz.), czy autorytet (20 poz.). Na niskich pozycjach w hierarchii, takich samych w przypadku wartości zawodowych i osobistych znajduje się aktywność fizyczna (17 poz.) i wysiłek fizyczny (21 poz.).

Sprawdzono również czy wartości w obu obszarach zawodowym i osobistym są do siebie podobne czy też różne w obu punktach pomiaru. W tym celu obliczono współczynniki korelacji, które przedstawione są w tabeli 31.

Tabela 31. Wartości zawodowe i wartości osobiste. Współczynniki korelacji r-Pearsona

Zmienna T2 T3

Wykorzystywanie zdolności 0,81 0,66 Osiąganie mistrzostwa 0,75 0,73

Awans 0,86 0,88

Korzyści materialne 0,91 0,92 Własny styl życia 0,83 0,81

Rozwój własny 0,85 0,75

Aktywność fizyczna 0,86 0,77

Prestiż 0,87 0,87

Ryzyko 0,90 0,88

Interakcje społeczne 0,83 0,82

Stosunki społeczne 0,81 0,77

Zmienność / Rutyna 0,81 0,81

Dobre otoczenie pracy 0,96 0,83 Wspólnota dośw. i światop. 0,92 0,92

Wysiłek fizyczny 0,90 0,95

Pewność i bezp. ekonom. 0,90 0,92 Źródło: Opracowanie własne.

Powyższe wysokie współczynniki korelacji r-Pearsona pokazują, że generalnie wartości osobiste i zawodowe są do siebie zbliżone, zarówno w punkcie pomiaru T2, jak i T3.

Spośród tych wysokich współczynników korelacji, najniższe w punkcie czasowym T2 są współczynniki dla takich wartości jak: osiąganie mistrzostwa (0,75), wykorzystywanie zdolności (0,81), stosunki społeczne (0,81), zmienność/rutyna (0,81), altruizm (0,82), autorytet (0,83) interakcje społeczne (0,83), własny styl życia (0,83), autonomia (0,84) i rozwój własny (0,85). Niższe współczynniki korelacji wskazują na różnice pomiędzy systemem wartości zawodowych i osobistych.

Z kolei w punkcie czasowym T3 niższe współczynniki korelacji wskazujące na różnice pomiędzy systemem wartości zawodowych i osobistych wystąpiły dla takich wartości jak: wykorzystywanie zdolności (0,66), osiąganie mistrzostwa (0,73), rozwój własny (0,75), stosunki społeczne (0,77), aktywność fizyczna (0,77), własny styl życia (0,81), zmienność/rutyna), altruizm (0,82), interakcje społeczne (0,82), estetyka (0,83), dobre otoczenie pracy (0,83).

Te dane pokazują, że oba obszary wartości, zawodowy i osobisty, różniły się między sobą w większym stopniu w punkcie pomiaru T3.