Likwidacja spółki z o.o

Likwidacja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest szczególnym etapem występującym w trakcie funkcjonowania spółki z o.o., który zmierza do zakończenia jej bytu prawnego. Zasadniczą różnicą w stosunku do zwykłej działalności spółki jest to, że zmienia się cel działalności takiej spółki, który nie może już polegać na prowadzeniu interesów spółki w sposób nieograniczony. Cel ten przekształca się w kierunku zakończenia bieżących spraw, wypełnienia zobowiązań i upłynnienia majątku spółki. Nowe interesy mogą być natomiast wszczynane o tyle, o ile są niezbędne do zakończenia spraw w toku. Rozwiązanie spółki z o.o. może nastąpić dopiero po zakończeniu likwidacji, a dochodzi do tego w momencie wykreślenia spółki z rejestru.

143 Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w likwidacji zachowuje osobowość prawną, a jej sprawy prowadzą likwidatorzy.

Zasadą jest, że likwidatorami w spółce z o.o. są członkowie zarządu. Jednak umowa spółki lub uchwała zgromadzenia wspólników może powołać do pełnienia tej funkcji również inne osoby jak np. wspólników niebędących członkami zarządu lub też osoby w ogóle ze spółką niezwiązane. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że bez względu na to, kto będzie likwidatorem, zawsze musi to być osoba fizyczna (a nie inna spółka z o.o.) mająca pełną zdolność do czynności prawnych.

Likwidatorzy mogą zostać powołani na trzy różne sposoby. Przede wszystkim mogą stać się nimi automatycznie członkowie zarządu. Po drugie, umowa spółki może wskazać konkretne osoby jako likwidatorów lub też określić inny sposób ich powołania. Przykładem takiego rozwiązania jest pozostawienie wyboru likwidatorów jedynie pewnej grupie wspólników mającej w swoim ręku większość udziałów. Możliwe jest również, by zgromadzenie wspólników, gdy zajdzie taka potrzeba, głosując bezwzględną większością głosów, samo dokonało wyboru likwidatorów.

Trzecim sposobem powołania likwidatorów jest ich ustanowienie przez sąd. Może tak się stać przede wszystkim wówczas, gdy to sąd orzeka o rozwiązaniu spółki, np. na żądanie wspólnika wskazującego, że osiągnięcie celu zamierzonego przez spółkę stało się niemożliwe. W podobny sposób sąd mianuje likwidatorów, jeżeli wcześniej swoim orzeczeniem odwołał z ważnych powodów ich poprzedników.

Jeżeli likwidatorzy zostali już ustanowieni, ich obowiązkiem jest zgłoszenie do sądu rejestrowego otwarcia likwidacji, podania swoich imion i nazwisk, adresów oraz sposobów reprezentowania spółki. Do zgłoszenia należy dołączyć wzory podpisów likwidatorów. Następnym krokiem jest ogłoszenie o rozwiązaniu spółki i otwarciu likwidacji połączone z wezwaniem wierzycieli do zgłoszenia wierzytelności w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.

Zgłoszenie, o którym mowa wyżej, musi być dokonane nawet wówczas, gdy w dotychczasowej reprezentacji spółki nie nastąpiła żadna zmiana (np. likwidatorami stali się wszyscy członkowie zarządu). Nie dokonanie zgłoszenia może pociągnąć za sobą odpowiedzialność odszkodowawczą likwidatora, jeżeli zostanie mu udowodniona wina (wynikająca przykładowo z jego niedbalstwa).

Likwidatorzy dokonują szeregu czynności, które określa się mianem czynności likwidacyjnych. Sporządzają oni m.in. bilans otwarcia likwidacji, który składają zgromadzeniu wspólników w celu zatwierdzenia. Przede wszystkim zaś mają zrealizować cel likwidacji spółki z o.o., czyli zakończyć bieżące interesy spółki, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zobowiązania i upłynnić majątek spółki.

Do pozycji likwidatora w spółce z o.o. - zgodnie z treścią art. 280 k.s.h.- stosuje się przepisy dotyczące członków zarządu, chyba że przepisy dotyczące likwidacji stanowią odmiennie. Przede wszystkim likwidatorzy podobnie jak członkowie zarządu mają obowiązek prowadzenia księgi udziałów, zwoływania

144

zgromadzeń wspólników oraz dokonywania wymaganych zgłoszeń do rejestru handlowego. Likwidatorzy władni są również zaskarżać uchwały zgromadzenia wspólników żądając ich uchylenia lub też stwierdzenia nieważności.

Spośród odmiennych uregulowań warto zwrócić uwagę na to, że likwidatorzy w stosunkach wewnętrznych spółki zobowiązani są stosować się do uchwał wspólników. Jeżeli natomiast likwidatorzy zostali ustanowieni przez sąd, to obowiązani są stosować się tylko do jednomyślnych uchwał wspólników oraz osób, które miały interes prawny w tym, aby powołać likwidatorów. Przez stosunki wewnętrzne można rozumieć w tym przypadku przykładowo określenie pewnej strategii prowadzonej likwidacji (wspólnicy mogą np. polecić likwidatorom, by surowce posiadane przez spółkę zostały najpierw przerobione na produkt końcowy, a dopiero później sprzedane, gdyż w ten sposób zostanie osiągnięty większy zysk).

Likwidatorzy prowadzą zarówno sprawy spółki, jak też reprezentują ją na zewnątrz. Ich kompetencje w tym zakresie są ograniczone jedynie do czynności wynikających z potrzeb prowadzonego postępowania likwidacyjnego. Nie jest zatem możliwe zawieranie przez nich nowych umów w imieniu spółki, jeżeli nie jest to niezbędne do zakończenia spraw w toku. Poza czynnościami ściśle o charakterze likwidacyjnym, likwidatorzy powinni również wykonywać obowiązki, które wcześniej spoczywały na zarządzie (np. prowadzenie księgi udziałów czy zwoływanie zgromadzeń wspólników). Warto zaznaczyć, że we wszystkich swoich działaniach likwidatorzy nie podlegają nadzorowi sądu rejestrowego, nawet w przypadku, gdy zostali przez niego ustanowieni. Sąd nie jest w związku z tym władny wydawać im wiążących poleceń.

Likwidatorzy zobowiązani są do należytej staranności przy wykonywaniu swoich obowiązków, wynikającej z zawodowego charakteru ich działalności i dlatego też odpowiadają wobec spółki za szkodę spowodowaną brakiem starannego pełnienia swojej funkcji. Szkoda może wynikać z zaniechania lub działania sprzecznego z prawem czy z postanowienia umowy spółki (np. niezgłoszenie sprawozdania likwidacyjnego). Odpowiedzialność może mieć tutaj charakter zarówno dyscyplinarny (przykładowo odwołanie z pełnionej funkcji) jak i odszkodowawczy. Przy dochodzeniu ewentualnych roszczeń odszkodowawczych należy pamiętać, iż niezbędne jest wykazanie, że to właśnie likwidator ponosi winę.

Podkreślić należy, że postępowanie likwidacyjne toczy się bez względu na zaistnienie określonych okoliczności, np. śmierci jednego ze wspólników. Jednak taki stan rzeczy będzie miał istotny wpływ na formę czynności prawnych dokonanych pomiędzy spółką, a jej jedynym wspólnikiem (przy założeniu, że spółka miała dwóch wspólników). Pamiętać bowiem trzeba, że jeśli jedyny wspólnik składa spółce oświadczenie woli, to musi zachować formę pisemną w sprawach, które nie przekraczają zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli natomiast zostanie przekroczony zakres takich spraw, podpis wspólnika powinien być poświadczony przez notariusza (art. 173 k.s.h.). Gdyby jedyny pozostały w spółce wspólnik był jednocześnie likwidatorem, to w takim

145 przypadku dla zawarcia umowy pomiędzy likwidatorem a spółką nie wystarczy notarialne poświadczenie podpisu, ale wymagane jest sporządzenie aktu notarialnego (wypis aktu notarialnego musi trafić do sądu rejestrowego).

W przedmiocie udziałów, które pozostają po zmarłym wspólniku, decydujące znaczenie będą miały zapisy w umowie spółki z o.o. Jeżeli bowiem zawarto w niej postanowienia na wypadek śmierci jednego ze wspólników i wykluczono wstąpienie spadkobierców do spółki, to należy spłacić spadkobierców (zapisobierców), którzy powinni otrzymać ekwiwalent za udział odpowiadający wartości księgowej udziałów. Spółka może natomiast nabyć udziały w celu ich umorzenia. W takim przypadku zastosowanie znajdą uwagi powyższe dotyczące jednoosobowej spółki z o.o. w likwidacji.

Omawiana kwestia przedstawia się odmiennie, jeśli w umowie spółki nie zawarto postanowienia wyłączającego wstąpienie do spółki spadkobierców i nie określono warunków spłaty spadkobierców niewstępujących do spółki. Następcy prawni zmarłego wspólnika zobowiązani są wskazać jednego przedstawiciela w celu wykonywania praw udziałowych, a spółka nie stanie się jednoosobową spółką z o.o. w likwidacji.