Metody i formy stosowane przez nauczycieli w pracy w pracy z dziećmi zdolnymi Lekcja trwa tylko 45 minut, a nauczyciel w tym czasie musi wykonać wiele obowiązków,

sprawdzić obecność oraz zadanie domowe, odpytać któregoś z uczniów, wyłożyć nowy

9 Autorka przeprowadziła wywiady pogłębione z 33 pedagogami szkolnymi. Na podstawie zebranego materiału badawczego wyodrębniła cztery pola problemowe dotyczące: oceny rzeczywistych działań podejmowanych w szkole na rzecz pracy z uczniem zdolnym (zdaniem większości badanych sytuacja uczniów zdolnych w szkole nie jest najlepsza, badani przy-znają się też do małej aktywności własnej w tym obszarze, negatywnie oceniają nauczycieli i ich kompetencje, wskazują też na bezradność wychowawczą wobec problemów emocjo-nalnych i społecznych dzieci zdolnych, brak właściwego procesu identyfi kacji uczniów zdol-nych w szkole), oceny współpracy z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi (większość badanych negatywnie oceniła obszar współpracy szkoły i poradni), realiów współdziałania z rodzicami (w opinii badanych współpraca pedagoga szkolnego z rodzicami ma charakter incydentalny), perspektywy i możliwości usprawnienia działań psychologiczno-pedagogicz-nych w szkole w obszarze wspierania rozwoju uczniów zdolpsychologiczno-pedagogicz-nych (badani prezentują raczej pesymistyczne nastawienie co do możliwości wprowadzenia jakichkolwiek zmian). B. Dyrda, op. cit., s. 299–320.

Dziecko zdolne w szkole podstawowej

| 179

temat, zlecić pracę domową. Trudno w tym czasie poświecić należytą uwagę uczniom zdolnym, którzy często są absorbujący. A przecież oprócz nich, w klasie są jeszcze dzieci przeciętnie uzdolnione, oraz te, które mają problemy w nauce. One również wymagają uwagi nauczyciela.

Wykres 2. Ile czasu i uwagi podczas lekcji nauczyciele poświęcaj uczniom zdolnym

TYLE SAMO CO POZOSTAŁYM UCZNIOM (55%)

WIĘCEJ NIŻ POZOSTAŁYM UCZNIOM (36%)

MNIEJ NIŻ POZOSTAŁYM UCZNIOM (9%)

55% 36%

9%

Najwięcej, bo aż 55% nauczycieli dzieciom zdolnym podczas lekcji poświęca tyle samo uwagi, co pozostałym uczniom. Zdecydowanie mniej, bo 36% nauczycieli twier-dzi, iż dzieciom tym poświęca więcej czasu w trakcie zajęć. Być może wynika to z faktu, że uczniowie zdolni są bardziej aktywni podczas lekcji i zadają nauczycielowi wiele py-tań, na które ten odpowiada. Jedynie 9% respondentów przyznaje, iż dzieciom zdol-nym poświęca mniej czasu podczas lekcji niż pozostałym uczniom.

Nauczyciele, którzy pracują z uczniami zdolnymi powinni dobrze znać ich potrzeby, a także ustalić zgodny z nimi plan działania. Zatem dobór metod i form nauczania, oraz oddziaływań wychowawczych, jest bardzo istotny.

Tabela 13. Metody i formy stosowane w pracy z dziećmi zdolnymi

Liczby

L=22 ^%

Motywuje uczniów do nauki 18 82

Zachęca do brania udziału w konkursach 17 77

Stosuje metody aktywizujące 13 59

Ciekawy sposób prowadzenia zajęć 9 41

Wprowadza innowacje pedagogiczne 2 9

Spośród badanych nauczycieli, 82% motywuje uczniów do zdobywania wiedzy. Bar-dzo istotny jest fakt, iż nauczyciele podejmują się działań mających na celu wzbudzenie i wzmocnienie motywacji uczniów. Dzięki tym działaniom dzieci nie zniechęcają się do nauki, a wręcz przeciwnie, chcą uczyć się jeszcze efektywniej. Ankietowani nauczyciele

180 |

(77%) zachęcają dzieci do brania udziału w konkursach. Z racji tego, iż w konkursach tkwi element współzawodnictwa uczniowie starają się jak najlepiej wywiązać z posta-wionych im zadań. Aby osiągnąć najlepszy wynik bardziej przykładają się do nauki. To dzięki konkursom mają możliwość znaleźć się na podium, ale także poznać smak z porażki. Podczas udziału w konkursach uczniowie zdobywają nagrody, które mają dla nich znaczenie nie tyle materialne, co ambicjonalne. Oprócz tego, konkursy posiadają jeszcze inną wartość, mianowicie ćwiczą pamięć. Więcej niż połowa badanych, bo 59% zapewnia, iż w swojej pracy stosuje metody aktywizujące. Dzięki zastosowaniu tych metod podczas lekcji, uczniowie biorą czynny udział w zajęciach, a rola nauczyciela zo-staje ograniczona do pomagania swoim podopiecznym w realizacji celów kształcenia, a także kontroli postępów. Dla 41% badanych sposobem pracy z uczniem zdolnym jest ciekawe prowadzenie zajęć, nauczyciele nie wyjaśniają jednak na czym to polega. Tylko 9% respondentów przyznaje, że wprowadza innowacje pedagogiczne i eksperymenty w szkole.

Nauczyciele, którzy mają w swojej klasie uczniów zdolnych stają często przed bar-dzo trudnym zadaniem, jakim jest dobranie odpowiedniej metody pracy z dzieckiem o ponadprzeciętnych zdolnościach. Nauczyciele ci, muszą również opracować indywi-dualny plan i program pracy z takim uczniem, uwzględniając w nim nie tylko potrzeby edukacyjne, ale również emocjonalne i społeczne.

Wykres 3. Dzieci zdolne objęte indywidualnym tokiem nauczania oraz indywidualnym programem nauczania

TAK (14%) NIE (86%)

INDYWIDUALNY TOK NAUKI INDYWIDUALNY PROGRAM NAUKI

Jak obrazuje wykres, 19 nauczycieli, co stanowi 86% badanych przyznaje, iż w kla-sach w których uczą nie ma dzieci objętych indywidualnym tokiem nauczania. Jedynie 3 respondentów, co stanowi 14% ankietowanych twierdzi, iż w klasach, w których uczą

Dziecko zdolne w szkole podstawowej

| 181

są dzieci objęte indywidualnym tokiem nauczania. Dokładnie taka sama sytuacja ma miejsce z objęciem dzieci indywidualnym programem nauki. Jak widać badani nauczy-ciele niezbyt chętnie podchodzą do indywidualnego prowadzenia zdolnych uczniów, gdyż jest to związane z dodatkowym nakładem pracy z ich strony.

Porównując otrzymane wyniki badań z badaniami przeprowadzonymi przez wspo-minane już wcześniej autorki, T. Gizę, A. Hłobił i B. Dyrdę dostrzec można wiele podo-bieństw. Działania, jakie podejmują szkoły na rzecz pracy z uczniem zdolnym, to udział w konkursach i olimpiadach, indywidualny tok i program nauki, zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne. Niepokoi dość rzadkie stosowanie przez nauczycieli indywidualizacji w pracy z uczniem zdolnym.

Ci nauczyciele, którzy pomagają dzieciom zdolnym pracować efektywniej stosują w tym celu różne metody. I tak 80% z nich deklaruje, iż stara się zbadać sytuację rodzin-ną dziecka. Sześćdziesiąt procent respondentów zapewnia, iż nagradza jego sukcesy. Tyle samo badanych stosuje metody aktywizujące. Oprócz tego 40% ankietowanych przekonuje, iż zadaje dziecku dodatkowe zadania, a także kieruje na badania do po-radni psychologiczno-pedagogicznej. Dwadzieścia procent nauczycieli indywidualnie pracuje z dzieckiem, a także motywuje go do nauki.

Tabela 14. Jak nauczyciele pomagają dzieciom zdolnym pracować efektywniej Liczby

L=22 ^%

Zbadanie sytuacji rodzinnej 18 80

Nagradzanie sukcesów 13 60

Stosowanie metod aktywizujących 13 60

Dodatkowe zadania 9 40

Kierowanie do poradni psychologiczno-pedagogicznej 9 40

Indywidualna praca z dzieckiem 4 20

Motywowanie do nauki 4 20

6. Niepowodzenia w nauce uczniów zdolnych.