Wsparcie merytoryczne ucznia zdolnego przez szkołę. Mocne i słabe strony

Aby uczniowie zdolni w pełni mogli rozwijać swoje zdolności, w szkołach prowadzone są działania mające na celu wesprzeć ich wszechstronny rozwój. Celowe i zamierzone oddziaływanie skierowane na uczniów zdolnych jest możliwe tylko i wyłącznie dzięki zaangażowaniu nauczycieli. Dlatego też nauczyciele zostali zapytani, jakie działania po-dejmuje szkoła na rzecz wspierania dzieci zdolnych

7 A. Hłobił, Działalność szkoły we wspomaganiu rozwoju ucznia zdolnego, Kraków 2010, s. 95; B. Dyrda, op. cit., s. 330.

176 |

Krystyna Grzesiak, Ewelina Bercal

Tabela 10. Działania podejmowane w szkołach na rzecz wspierania dzieci zdolnych Liczby

N=22 ^%

Dodatkowe zajęcia pozalekcyjne 19 86

Spotkania uczniów zdolnych z nauczycielami po lekcjach 17 77 Funkcjonowanie kół przedmiotowych oraz kół zainteresowań 17 77

Stypendia motywujące do nauki 8 36

Inne 2 9

W pracy z uczniami zdolnymi powinny być wykorzystywane indywidualne lub ze-społowe zajęcia realizowane poza systemem klasowo-lekcyjnym, bowiem klasyczny system nie jest wystarczająco efektywny dla ich kształcenia. Zbyt niski poziom naucza-nia przedmiotu w grupie oraz konieczność przejścia przez podstawę programową ra-zem z innymi uczniami to najczęstsze bariery w rozwoju uczniów zdolnych.

Stosowanie podejścia indywidualnego jest możliwe dopiero w systemie pozalekcyj-nym. Wówczas wykorzystywane są metody pracy uwzględniające podmiotowość wy-chowanków, ich potencjał oraz samodzielność w podejmowaniu decyzji. Najbardziej efektywne są metody wykorzystujące samodzielną pracę ucznia. Zajęcia pozalekcyjne powinny aktywizować uczestników i wykorzystywać ich możliwości.

Zadaniem szkoły jest również motywowanie uczniów do dalszej pracy. Mogą to być różnorodne formy materialne i niematerialne. Najbardziej powszechne jest przyznawanie stypendiów za osiągnięcia w nauce, oferowanych przez instytucje pu-bliczne oraz fundacje. Niematerialne formy nagradzania uczniów wiążą się z zapre-zentowaniem ich osiągnięć na forum szkoły czy klasy. Uczniowie mogą być również nagradzani możliwością uczestniczenia w wycieczkach szkolnych, za które nie pono-szą kosztów.

Analizując wyniki badań można zauważyć, iż grono pedagogiczne doskonale zda-je sobie sprawę z tego, iż pomoc dzieciom zdolnym zda-jest niezbędna. Wszyscy bada-ni nauczyciele deklarują, iż w szkołach w których pracują, prowadzone są działabada-nia wspierające zdolności i uzdolnienia uczniów. Aż 86% z nich potwierdza, że szkoły realizują zajęcia pozalekcyjne. Na spotkania uczniów z nauczycielami po lekcjach, jak i na funkcjonowanie kół przedmiotowych wskazuje 77% respondentów. O wiele mniej, bo tylko 36% wymienia przyznawanie stypendiów motywujących uczniów do nauki. Tylko 9% badanych wskazuje na jeszcze inne formy działań, wśród nich wy-mieniają m.in. przygotowywanie uczniów do licznych konkursów przedmiotowych organizowanych w szkole i poza nią, dokształcanie nauczycieli w dziedzinie pracy z dziećmi zdolnymi, realizacje programów autorskich, a także udział szkoły w różnych formach życia kulturalnego. Bardzo ważne jest to, że żadna szkoła nie poprzestaje na pojedynczych działaniach w tym obszarze. Jak wskazują wyniki badań przepro-wadzonych przez Beatę Dyrdę, do najważniejszych sposobów wspierania rozwoju uczniów zdolnych w pracy dydaktyczno-wychowawczej szkoły należy organizowanie

Dziecko zdolne w szkole podstawowej

| 177

kół zainteresowań i kół przedmiotowych, wyjazdy do instytucji kultury, organizacja imprez kulturalnych przez szkołę, tworzenie i realizacja programów autorskich, dzia-łalność świetlicy i biblioteki szkolnej8.

Pomimo chęci nauczycieli do niesienia pomocy dzieciom zdolnym, udzielania wskazówek, wspierania i motywowania, istnieje wiele słabych stron szkoły. Na wiele z nich nauczyciele nie mają wpływu.

Tabela 11. Słabe strony szkoły w pracy na rzecz uczniów zdolnych

Liczby

N=22 ^%

Brak środków fi nansowych 16 72

Szkoła zajmuje się głównie uczniami z niepowodzeniami w nauce 9 40 Słaba współpraca z Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczną 6 27

Zdecydowana większość badanych nauczycieli, bo aż 72% jako najsłabszą stronę szkoły podaje brak środków fi nansowych. I rzeczywiście szkoły są bardzo skromnie wyposażone w środki dydaktyczne. W szkołach brakuje pieniędzy na szkolenia, kursy czy studia podyplomowe dla pracowników chcących podnieść kwalifi kacje w dzie-dzinie pracy z dziećmi zdolnymi. Z uwagi na ograniczony budżet, szkoła nie potrafi w dostateczny sposób zagospodarować uczniom zdolnym alternatywnych form spę-dzania wolnego czasu (wyjazdy do teatru, muzeum, fi lharmonii, itp.). Duża grupa respondentów, bo aż 40% twierdzi, iż nauczyciele skoncentrowani są głównie na uczniach, którzy mają problemy w nauce. Jest to następna ze słabych stron szkoły. Pedagodzy starają się wyrównywać braki u dzieci, którym nauka sprawia trudności. To właśnie tym uczniom poświęcają najwięcej uwagi podczas lekcji. Często jest tak, że dla dzieci, które znacznie wyrastają ponad poziom klasy nie mają już czasu. Naj-mniej badanych, bo tylko 27% uważa za słabą stronę szkoły słabą współpracę z Po-radnią Psychologiczno-Pedagogiczną.

Warto zwrócić uwagę, że w swoich wypowiedziach nauczyciele podkreślają więcej niż jeden mankament uniemożliwiający im prawidłową pracę z dziećmi zdolnymi.

Każda szkoła powinna dążyć do zapewnienia wsparcia i pomocy uczniom zdolnym, nie tylko ze strony nauczycieli i rodziców, ale także pedagoga szkolnego. O kłopotach swoich wychowanków jako pierwsi dowiadują się nauczyciele, często obserwują nie-pokojące zachowania mogące rzutować na przyszłość uczniów. Zdarza się, że nauczy-ciel nie wie jak pomóc uczniowi, jednocześnie nie zniechęcając go do przedmiotu oraz nie szkodząc mu w relacjach z innymi nauczycielami. Dlatego współpraca z pedago-giem szkolnym i poradnią psychologiczno-pedagogiczną jest konieczna. Niestety, jak wskazują badania, wsparcie pedagogiczno-psychologiczne nauczycieli pracujących z uczniami zdolnymi jest niewystarczające. Co ciekawe, problem związany z

178 |

Krystyna Grzesiak, Ewelina Bercal

ściami we współpracy na płaszczyźnie nauczyciele – pedagog szkolny odnotowała rów-nież w swoich badaniach Beata Dyrda9.

Tabela 12. W jaki sposób pedagog szkolny pomaga dzieciom zdolnym

Liczby

L=22 ^%

Nie pomaga 15 68

Kieruje do poradni psychologiczno-pedagogicznej 5 23

Organizuje konkursy 4 18

Zachęca do udziału w konkursach 3 14

Rozmawia z rodzicami i nauczycielami 2 9

Inne 2 8

Aż 68% badanych nauczycieli stwierdza, że pedagog szkolny nie pomaga dzieciom zdolnym. Wśród odpowiedzi pozytywnie oceniających prace pedagoga szkolnego na rzecz dzieci zdolnych wymienić należy kierowanie uczniów zdolnych na badania do poradni psychologiczno-pedagogicznej, tak twierdzi 23% badanych. Zdaniem 18% re-spondentów pedagog szkolny pomaga przy organizowaniu konkursów, ale tylko 14% ankietowanych uważa, że pedagog zachęca uczniów do udziału w tych konkursach. Jedynie 9% pedagogów, według badanych, rozmawia z rodzicami i nauczycielami na tematy dotyczące dzieci zdolnych, pomagając im w rozpoznawaniu ich potrzeb oraz diagnozuje zdolności i uzdolnienia. Pozostali respondenci podają inne przykłady po-mocy, na jaką mogą liczyć dzieci zdolne ze strony pedagoga szkolnego. Są to ćwiczenia kształtujące twórcze myślenie u dziecka.

5. Metody i formy stosowane przez nauczycieli w pracy w pracy z dziećmi zdolnymi

W dokumencie Pedagogiczne i społeczne wsparcie uzdolnionych dzieci i młodzieży. 2 (Stron 175-178)