Możliwości pracy z uczniem zdolnym w szkole

Istnieje wiele rozwiązań jakie można zastosować pracując z dzieckiem zdolnym. Naj-ważniejsze jest to, aby uwzględnić indywidualne możliwości każdego z uczniów, jego potrzeby edukacyjne, a także zainteresowania. Podczas pracy z dzieckiem zdolnym na-leży podjąć takie działania, które umożliwią mu optymalny rozwój, a po zakończeniu kariery szkolnej pozwolą być źródłem czynnego i efektywnego działania społecznego. Jedną z takich możliwości jest zindywidualizowanie treści opanowanych przez dziecko oraz form i tempa pracy. Oprócz tego można odpowiednio zintensyfi kować charakter pracy poprzez przyspieszenie tempa pracy, rozszerzyć zakres zdobytych wiadomości, a także stworzyć zespoły uczniów o podobnych zdolnościach i porównywalnym stop-niu ich nasilenia.

Indywidualny tok nauki

Jedną ze szczególnie wartościowych możliwości pracy z uczniem zdolnym jest objęcie go indywidualnym tokiem nauki. Można go zastosować na każdym etapie kształcenia i w każdym typie szkoły. Polega on na tym, że uczeń kształci się w zakresie jednego lub kilku przedmiotów (nawet wszystkich) obowiązkowych zajęć edukacyjnych w sposób dostosowany do jego możliwości i potrzeb.

Dziecko zdolne w szkole podstawowej

| 153

W kompetencjach dyrektora szkoły leży decyzja o udzieleniu indywidualnego toku nauki. Może on ją podjąć na wniosek rodziców lub samego ucznia (jeżeli ten jest peł-noletni), oraz na podstawie opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej i opinii rady pedagogicznej. Uczeń objęty takim tokiem nauki może realizować program danej klasy lub więcej niż jednej klasy, a także uczęszczać na zajęcia do klas programowo wyższych, bez konieczności robienia tego we własnej szkole. Oprócz tego może też być zwolniony z brania udziału w zajęciach i realizować program nauczania we własnym zakresie. Pro-mocja do następnej klasy jest mu udzielana na podstawie egzaminu klasyfi kacyjnego i może lecz nie musi wcześniej ukończyć szkołę48.

Indywidualny program nauki

Inną możliwością pracy z uczniem zdolnym jest indywidualny program nauki. Dzięki niemu dziecku łatwiej jest poszerzyć i pogłębić wiedzę zarówno w dziedzinach które go interesują, jak również w tych do których ma szczególne predyspozycje. Indywidualny program nauki, podobnie jak indywidualny tok nauki możliwy jest na każdym etapie kształcenia i w każdym typie szkoły. Polega on na kształceniu ucznia w zakresie jedne-go, kilku lub więcej przedmiotów według programu dostosowanego do jego indywidu-alnych zainteresowań, możliwości i potrzeb.

Decyzja o udzieleniu indywidualnego programu nauki leży w kompetencjach dy-rektora szkoły, który podobnie jak w wypadku indywidualnego toku nauki podejmuje ją na podstawie wniosku rodziców lub ucznia (jeżeli ten jest pełnoletni). A także na podstawie opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej i opinii rady pedagogicznej49.

Przy opisie indywidualnego toku nauki i indywidualnego programu nauki warto za-znaczyć na czym polega i co ma na celu taki typ oddziaływania dydaktycznego.

Celem indywidualizacji pracy ucznia jest poprawianie wyników uczenia się dzięki wykorzystaniu indywidualnych właściwości uczącego się i zwiększaniu jego indywi-dualnych możliwości. Nauczanie i uczenie się jest dostosowane do możliwości ucznia i wykorzystuje oraz rozwija te możliwości w największym stopniu50.

Dzięki indywidualizacji uczniowie uczą się systematycznie, co zapobiega powstawa-niu luk w ich wiadomościach, a dzięki całkowitemu podporządkowapowstawa-niu czasu i tempa nauki indywidualnym możliwościom możliwe jest uniknięcie niebezpieczeństw zwią-zanych ze zbytnim przeciążeniem ucznia51.

Przyspieszanie nauczania

Dzieci o przyspieszonym rozwoju umysłowym uczą się szybciej niż rówieśnicy, zdarza się, że bez większego wysiłku zdobywają lepsze stopnie niż koledzy z klasy. Aby w pełni zrealizować założenia dotyczące pracy z dzieckiem zdolnym stosuje się przyspieszenie

48 D. Czelakowska, op. cit., s. 14.

49 Ibidem, s. 15.

50 M. Marzec, Uczeń zdolny…, op. cit., s. 49.

154 |

procesu nauczania. W szkołach często organizuje się nauczanie w typowych zespołach klasowych, a wykorzystuje się takie środki dydaktyczne, które uwzględniają indywidu-alizacje metod, treści i form nauczania.

Jedną z form przyspieszenia nauczania jest wcześniejsze podjęcie nauki przez dziec-ko zdolne. Poziom rozwoju takiego dziecka musi osiągnąć pułap świadczący o jego pełniej dojrzałości szkolnej. Aby jednak tak się stało dziecko musi zostać poddane dokładnym i wielokierunkowym badaniom, które poza zdolnościami intelektualnymi uwzględniają inteligencje emocjonalną, społeczną i kinestetyczno-motoryczną52.

Inną formą przyspieszenia nauczania jest przeniesienie zdolnego ucznia do grupy wiekowo starszej, dzięki czemu dziecko może od razu podjąć naukę na poziomie do-stępnym dla niego dopiero po roku w normalnym toku kształcenia. Odtąd dziecko uczy się w grupie starszych od niego kolegów. W takiej sytuacji niezbędna jest nieodbiega-jąca od normy dojrzałość fi zyczna dziecka53.

Jeszcze inne rozwiązanie to uczestnictwo dziecka w zajęciach wyższej klasy z jedne-go lub z dwóch przedmiotów. W czasie takiejedne-go przyspieszenia nauki uczeń przynależy do dwóch wiekowo różnych klas. Efektem takiej pracy jest często podjęcie nauki z kon-kretnych dyscyplin na wyższym szczeblu, aby w przyszłości skończyć ją szybciej i podjąć określony kierunek studiów na uczelni wyższej54.

Istnieje wiele form przyspieszania nauki uczniów zdolnych. Przyspieszona nauka i zwiększone z nią wymagania mobilizują i motywują uczniów do wytężonej pracy. Oprócz tego odpowiadają ich aspiracjom i zaspokajają ich potrzeby edukacyjne. Dzię-ki temu, że są objęci programem przyspieszenia nauDzię-ki mają możliwość wykazania się własnym indywidualizmem i dojrzałością intelektualną. Poza tym dzieci te mogą rozwi-jać swoje zainteresowania i pogłębiać wiedzę.

Rozszerzanie programu kształcenia

Nieco inną formą pracy z dzieckiem zdolnym jest pozostawienie go w tej samej kla-sie przy jednoczesnym rozszerzeniu programu kształcenia. Dzięki temu dziecko zdolne w tym samym czasie co rówieśnicy jest w stanie opanować większą ilość treści.

Czesław Kupisiewicz zaznacza, iż aby szkoła stała się efektywna w kształceniu i wychowaniu powinna zostać „dostosowana zarówno pod względem jakościowym, jak i ilościowym do indywidualnych cech i możliwości dzieci. Dlatego też w miejsce zasady każdemu to samo szkoła powinna wprowadzić zasadę każdemu to, co dla niego właściwe”55.

52 D. Czelakowska, op. cit., s. 178.

53 Ibidem.

54 Ibidem, s. 178–179.

Dziecko zdolne w szkole podstawowej

| 155