Nadzór pedagogiczny elementem zarządzania szkołą publiczną

Pojęcie nadzoru jest pojęciem niejednoznacznym, a pojęcie nadzoru pedagogicznego szczególnie. Powodem tego jest bark precyzyjnego wyjaśnienia pojęciowego tego zagadnie-nia. Analizując termin nadzoru pedagogicznego, w ujęciu historycznym, można wnioskować, że ma ono charakter tradycyjny i wywodzi się zarówno z aktów prawych określających funk-cjonowanie oświaty oraz z literatury specjalistycznej, a w głównej mierze z praktyki szkolnej.

Określenia tego używano w celu opisania działań podejmowanych przez odpowiednie pod-mioty odpowiedzialne za prawidłowe funkcjonowanie szkół. Funkcjonowanie nadzoru peda-gogicznego, w wymiarze państwowym, notowane jest od czasów Komisji Edukacji Narodo-wej i zawsze stanowiło nierozłączny element systemu zarządzania szkołą. W tradycji polskiej szkoły nadzór pedagogiczny funkcjonuje już od XVIII wieku i nieustannie poszukiwany jest najlepszy jego model. Działania reformatorów oświatowych wyznaczane byłe przez trzy pod-stawowe tendencje. (1) Pierwsza zmierzała do sprawowania wszechstronnego nadzoru nad wszystkimi szkołami w państwie przez scentralizowaną administrację państwową, mającą uprawnienia władcze wobec szkół i poszczególnych nauczycieli (przykładowo w celu monito-rowania realizacji przez szkoły kierunków polityki oświatowej państwa). (2) Druga zmierzała do oddzielenia spraw związanych z samym nadzorowaniem w kwestiach pedagogicznych od wszelkiego rodzaju administracji i związania go z wyspecjalizowanymi instytucjami nadzor-czo-doradczymi. (3) Trzecia doprowadzająca do delegowania uprawnień w kwestiach spra-wowania nadzoru nad bieżącą pracą szkół na rzecz samorządów terytorialnych⁵⁹⁶.

Termin „nadzór” jest pojęciem prawnym, które nie ma jednolitej formy znaczeniowej.

Nadzór należy do tego rodzaju kategorii pojęciowych, którymi prawo się posługuje, ale ich nie definiuje. Nadzór jest pojęciem odzwierciedlającym określoną instytucję prawną (np.

prawa administracyjnego). Jednak w porządku normatywnym, niezdefiniowany merytorycz-nie w sposób jednoznaczny, przez co w konsekwencji ujmowaną na różne sposoby. Treść pojęcia nadzoru kształtowana jest w rezultacie rozważań teoretyczno-prawnych, które niosą ze sobą wielość poglądów na temat, czym jest nadzór, na czym polega, jakie są jego cechy charakterystyczne itp. Porównują różne koncepcje nadzoru wraz z uszczegółowionymi

595 Zobacz:

Praca zbiorowa, Stopnie awansu zawodowego nauczyciela, AOW, Lublin 2000.

Praca zbiorowa, Awans zawodowy nauczyciela, WN, Jelenia Góra 2001.

Witek S., Jak osiągnąć sukces zawodowy?, WN, Jelenia Góra 1999.

Dzierzgowska I., Przygotowanie dokumentacji awansu. Poradnik nauczyciela, Fraszka Edukacyjna, Warszawa 2005.

Dzierzgowska I., Wspinaczka po stopniach awansu i - V, Fraszka Edukacyjna, Warszawa 2005.

Stańczak H., Drzewińska A., Jak przygotować dokumentacje do postępowania egzaminacyjnego i kwalifikacyjnego. Poradnik, ZNPOUPiS, Katowice, 2001.

Wasiluk K., Zielińska A., Soczyński B., Awans zawodowy nauczycieli. Poradnik, IPN”S”, Gdańsk 2000.

Szymańska B., Rozwój zawodowy nauczyciela, DODN w Legnicy, Legnica 2002.

Książek K., Kubowicz S., o wspieraniu doskonalenia zawodowego nauczycieli. Poradnik, IPN”S”, Gdańsk 2003.

596 Biblioteczka Reformy, o nadzorze pedagogicznym cz. I, MEN, Warszawa 2000, s. 5-6.

łami tej kategorii⁵⁹⁷. W ogólnym znaczeniu można stwierdzić, że nadzór służy zapewnieniu właściwego (m.in. zgodnego z prawem) działania różnych ogniw funkcjonujących w określonym systemie, a w administracji wszystkich jej elementów składowych. Funkcja tak rozumianego nadzoru polega z głównie na kontrolowaniu (sprawdzaniu i ocenianiu) działal-ności danego przedmiotu (organu, jednostki organizacyjnej) administrującego przez inny prawnie uprawniony podmiot (organ nadzorujący, jednostka nadzorcza). Polega ona również na równoczesnej możliwości władczego wkraczania i wiążącego wpływania na tę działalność przez podmiot nadzorujący w celu skorygowania jej w pożądanym kierunku zgodnie z wynikającymi z przepisów prawa kryteriami oceny prawidłowości. Kryteriami tymi są: le-galność, rzetelność, gospodarność, zgodność z polityką (rządu, państwa, samorządu) czy też celowość. Cechą charakterystyczną nadzoru jest prawo stosowania przez nadzorującego wią-żącej ingerencji w działalność nadzorowanego. Ingerencja ta stanowi wyciąganie konsekwen-cji z zachowania podmiotu nadzorowanego przez organ nadzorczy z perspektywy określone-go, wybranego kryterium nadzoru, czyli wzorca, z którym porównuje się dane zachowanie⁵⁹⁸. Należy zaznaczyć, że w ramach sprawowania nadzoru oprócz kontrolowania danej działalno-ści i możliwodziałalno-ści jej modyfikacji (za pomocą określonych prawnie środków władczego oddzia-ływania), mieści się również element potencjalnego wspomagania (pomocy) udzielanego przez wspomniany podmiot nadzorujący, a kierowanego do podmiotu nadzorowanego i jego działalności. Pomoc ta jest również regulowana przez odpowiednie przepisy prawne dotyczą-ce nadzoru. Z reguły ujmowana jest w formule obowiązków organu nadzoru, polegających w głównie na udzielaniu instruktażu, organizowaniu szkoleń, propagowaniu wzorców w odniesieniu do poszczególnych aspektów działalności podmiotu nadzorowanego, ekspono-waniu (i ewentualnym nagradzaniu) osiągnięć podmiotu nadzorowanego, tudzież podejmo-waniu działań wspierających innego rodzaju⁵⁹⁹. „Przez nadzór należy rozumieć właściwość organu nadrzędnego do wywierania wpływu na działalność organu podporządkowanego”⁶⁰⁰. Należy zauważyć, że „nadzór to kompetencja (uprawnienie, obowiązek) nadrzędnych orga-nów państwowych, która zapewnia możliwość wpływu za pomocą rozmaitych środków na prawidłowe funkcjonowanie organów podporządkowanych⁶⁰¹”. Jednak nadzór to również zespół instrumentów, które służą temu, aby prawo było przestrzegane i mogą być stosowane przez organy państwowe wobec innych organów w ramach łączących je więzi organizacyj-nych”⁶⁰².

Nadzór pedagogiczny należy traktować jako tzw. nadzór o charakterze materialno-prawnym, a nie ustrojowym ogólno-administracyjnym. Jest to szczególnie zauważalne w relacjach tego nadzoru w stosunku do sektora szkolnictwa niepublicznego, gdzie jednost-kami nadzorowanymi są jednostki usytuowane poza ramami administracji publicznej. Nato-miast w przypadku sektora szkolnictwa publicznego, kiedy w ujęciu prawa administracyjnego szkoły są sui generis⁶⁰³ podmiotami administrującymi stanowiącymi część układu administra-cji publicznej, w głównej mierze samorządowej, lokowanie nadzoru pedagogicznego w ramach wspomnianej kategorii „nadzoru o charakterze materialnym” uzasadnione jest przedmiotem i treścią tych funkcji „nadzorczych” (będących w istocie funkcjami kontrolnymi

597 Jagielski J., Ekspertyza prawna dot. niektórych problemów nadzoru pedagogicznego, a w szczególności rela-cji tego nadzoru z innymi postaciami nadzoru oraz form sprawowania nadzoru pedagogicznego, ORE, Warsza-wa 2012, s. 3, por. Kurzyna-Chmiel D., Nadzór wojewody nad samorządem terytorialnym, Wydawnictwo STO, Bielsko-Biała 2003.

598 Por. Zimmermann J., Prawo administracyjne, wyd. II, Wolters Kluwer, Warszawa 2006, s. 139.

599 Jagielski J., Ekspertyza prawna dot. niektórych problemów nadzoru pedagogicznego … , s. 6.

600 Dawidowicz W., Zagadnienia ustroju administracji państwowej w Polsce, PWN, Warszawa 1970, s. 34.

601 Siarkiewicz K., Nadzór nad radami narodowymi i ich organami, PWN, Warszawa 1968, s. 8.

602 Jaroszyński A., Nadzór nad radami narodowymi i administracją terenową, “Rada Narodowa. Gospodarka.

Administracja” 13/1983, s. 17.

603 Sui generis (łac.) osobliwy, swego rodzaju, w swoim rodzaju, szczególny - Słownik Języka Polskiego, PWN, Warszawa 2014.

i administracyjnymi). Szczególny cel, na który skierowany został nadzór pedagogiczny, sta-nowi prawidłowe wykonywanie funkcji edukacyjnych i oświatowych przez powołane do tego (na mocy przepisów prawa oświatowego) określone podmioty. Charakter nadzoru pedago-gicznego, jako szczególnego (materialno-prawnego) nadzoru, znajduje potwierdzenie w dotyczących go regulacjach prawnych. Jednakże nadzór ten, będąc pojęciem prawnym (przez prawo stosowanym i wykorzystywanym) nie jest ujmowany w przepisach w powszechnie obowiązujące definicje. Zwykle jest on określany w sposób bardzo opisowy przez potraktowanie go jako pewnej funkcji o określonych, szczegółowych treściach. Taka konwencja ustanawiania nadzoru pedagogicznego, nie odbiegająca od formułowania w prawie innych, szczególnych nadzorów (jak np. budowlany, górniczy, sanitarny itd.) ozna-cza, że normatywna treść pojęcia „nadzoru pedagogicznego” nie jest zdeterminowana obiek-tywnie. Nie ma zobiektywizowanego, wynikającego „z natury rzeczy”, zakresu tego pojęcia.

Treść nadzoru pedagogicznego jako kategorii prawnej wynika z konkretnych rozwiązań for-malno-prawnych kształtujących ten specyficzny rodzaj nadzoru. Trudno zatem z góry przesą-dzić, jaka jest jednoznaczna treść pojęcia nadzoru pedagogicznego, nie odwołując się przy tym do aktów normatywnych, które regulują tę instytucję nadzorczą. Oznacza to, że nadzór ten może przybierać różne formy w zakresie treści merytorycznych, jak i w zakresie rozwią-zań organizacyjnych służących ich realizacji⁶⁰⁴.

Opierając się na wybranych doktrynach prawa administracyjnego i nauki o admi-nistracji, można przyjąć, że pojęciem najbliższym nadzorowi jest kontrola, a ta w swoim ad-ministracyjnym ujęciu obejmuje⁶⁰⁵: (1) obserwację i rozpoznanie danej działalności lub stanu przez zestawienie stanu rzeczywistego z tym, co być powinno, zgodnie z odpowiednimi wzorcami czy normami postępowania, (2) wskazanie przyczyn ewentualnych nieprawidłowo-ści, (3) sformułowanie wniosków co do przeciwdziałania powstawaniu nieprawidłowości w przyszłości⁶⁰⁶. Nadzór jest definiowany również jako „dozorowanie, pilnowanie, strzeżenie czegoś”, ale także jako „kontrola i opieka”⁶⁰⁷. Na nadzór pedagogiczny składają się działania określonych prawem podmiotów władzy publicznej skierowane wobec szkół tak publicznego, jak i niepublicznego obszaru szkolnictwa. Ich przedmiotem są zagadnienia, normy, standardy w zakresie tworzenia podstaw i programów nauczania, metod i form działalności dydaktycz-nej oraz kulturaldydaktycz-nej i wychowawczej, problematyka przygotowania i funkcjonowania kadr nauczycielskich, a wreszcie sprawy warunków realizacji procesów dydaktycznych, wycho-wawczych i opiekuńczych. Do sfery nadzoru pedagogicznego należy także zagadnienie reali-zacji obowiązku szkolnego⁶⁰⁸. Nadzór pedagogiczny definiowany jest również jako „sprawo-wanie opieki i kontroli nad działalnością pedagogiczną szkół i innych instytucji oświatowych przez upoważnione do tego organy”⁶⁰⁹. Nadzór pedagogiczny „to funkcja administracyjnych organów państwa, której celem jest zapewnienie najwyższej sprawności systemu edukacyjne-go kraju oraz każdej szkoły i placówki”⁶¹⁰. W analizowaniu pojęcia nadzoru pedagogicznego należy odwoływać się do aktualnie obowiązujących w tym zakresie regulacji prawnych. Re-gulacje obowiązujące w zakresie nadzoru pedagogicznego są zawarte w następujących aktach

604 Tamże, s. 11-12.

605 Porównaj: Jaroszyński M., Zimmermann M., Brzeziński W., Polskie prawo administracyjne, PWN, Warszawa 1956, s. 440; Służewski J., Zarys nauki administracji, PWN, Warszawa 1979, s. 126; Iserzon E., Prawo administracyjne, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1971, s. 365; Ochendowski E., Prawo administracyjne, Comer, Toruń 1994, s. 188; Dawidowicz W., Zadnienia ustroju administracji państwowej w Polsce, PWN, Warszawa 1970, s. 34.

606 Kurzyna–Chmiel D., Podstawy prawne i organizacyjne oświaty, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2006, s. 102.

607 Mały Słownik Języka Polskiego, PWN, Warszawa 1978.

608 Art. 32, 35 i 36 ustawy Prawo oświatowe.

609 Kobyliński W., Polska myśl organizacyjna w oświacie, PWN, Warszawa 2000, s. 95.

610 Pielachowski J., Organizacja, kierowanie i nadzór pedagogiczny w szkole, eMPi², Poznań 2009, s. 163.

prawnych: (1) Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej⁶¹¹ - art. 70 ust. 3 ustawy stanowi: „…

Warunki zakładania i działalności szkół niepublicznych oraz udziału władz publicznych w ich finansowaniu, a także zasady nadzoru pedagogicznego nad szkołami i zakładami wychowaw-czymi, określa ustawa”, (2) Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 roku Prawo oświatowe⁶¹², (3) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 roku w sprawie nadzo-ru pedagogicznego⁶¹³, (4) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 roku w sprawie wymagań wobec szkół i placówek⁶¹⁴, (5) Rozporządzenie Ministra Edu-kacji Narodowej z dnia 20 lutego 2017 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie organiza-cji kuratoriów oświaty oraz zasad tworzenia ich delegatur⁶¹⁵. W ustawie Prawo oświatowe pojęcie nadzoru pedagogicznego również nie zostało zdefiniowane wprost. Treść tego nadzo-ru została ujęta zarówno czynnościowo (co należy robić w ramach nadzonadzo-ru), jak i przedmiotowo (co podlega nadzorowi)⁶¹⁶. w związku z tym na podstawie art. 55 ustawy oświatowej należy stwierdzić, że nadzór pedagogiczny polega na: (1) obserwowaniu, anali-zowaniu i ocenianiu przebiegu procesów kształcenia i wychowania oraz efektów działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkół i placówek, (2) ocenianiu stanu i warunków działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkół i placówek, (3) udzielaniu pomocy szkołom i placówkom, a także nauczycielom w wykonywaniu ich zadań dydaktycznych, wy-chowawczych i opiekuńczych, (4) inspirowaniu nauczycieli do poprawy istniejących lub wdrożenia nowych rozwiązań w procesie kształcenia, po zastosowaniu innowacyjnych dzia-łań programowych, organizacyjnych lub metodycznych, których celem jest rozwijanie kom-petencji uczniów. W ramach wymienionych form podejmowanych działań nadzorczych w sposób szczególny nadzorowi pedagogicznemu podlegają takie elementy funkcjonalne szkoły publicznej, jak: (1) posiadanie przez nauczycieli wymaganych kwalifikacji do prowa-dzenia przydzielonych im zajęć, (2) realizacja podstaw programowych i ramowych planów nauczania, (3) przestrzeganie zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów, a także przestrzeganie przepisów dotyczących obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, (4) przestrzeganie statutu szkoły lub placówki, (5) przestrzega-nie praw dziecka i praw ucznia oraz upowszechniaprzestrzega-nie wiedzy o tych prawach, (6) zapewprzestrzega-nie- zapewnie-nie uczniom bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki.

Szczególną cechą tego rodzaju nadzoru jest jego hierarchiczna struktura, która odpo-wiada poszczególnym szczeblom władzy oświatowej. W sposób obrazowy struktura nadzoru została przedstawiona na rysunku 4. Na prezentowanym rysunku uwidoczniona jest trójsz-czeblowa struktura nadzoru pedagogicznego, gdzie szczebel krajowy jest reprezentowany przez Ministra Edukacji Narodowej, szczebel wojewódzki (administracji wojewódzkiej) re-prezentowany jest przez Kuratora Oświaty, a szczebel szkolny (podstawowy) reprezentuje dyrektor szkoły. Obowiązujący układ zależności hierarchicznej wskazuje również na zasady istniejącej obecnie podległości poszczególnych szczebli nadzoru pedagogicznego. Dyrektor za sposób sprawowania nadzoru pedagogicznego we wszystkich jego aspektach odpowiada przed kuratorem oświaty, a ten odpowiada przed ministrem. Tak minister, jak i kurator

611 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku (Dz.U. z 1997r. Nr 78 poz. 483).

612 Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 roku Prawo oświatowe (Dz. U. z dnia 19 czerwca 2019 roku, poz. 1148).

613 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowego z dnia 25 sierpnia 2017 roku w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. z dnia 31 sierpnia 2017 r., poz. 1658 oraz z dnia 27 sierpnia 2019r., poz. 1627).

614 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 roku w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (Dz.U. z dnia 29 sierpnia 2017 r., poz. 1611 oraz z dnia 6 sierpnia 2019 r., poz. 1575).

615 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 lutego 2017 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie organizacji kuratoriów oświaty oraz zasad tworzenia delegatur (Dz.U. z dnia 3 marca 2017 r., poz.

473).

616 Por. Pielachowski J., Organizacja, kierowanie i nadzór pedagogiczny w szkole…, s. 152 oraz Kurzyna-Chmiel D., Podstawy prawne i organizacyjne oświaty …, s. 103.

ty realizują przypisane im zadania i wykonują wynikające z nich czynności nadzorcze przy pomocy nauczycieli zatrudnionych w kuratoriach lub w ministerstwie (ministerstwach, gdyż również niektóre inne ministerstwa sprawują nadzór pedagogiczny nad tzw. szkołami resor-towymi). Natomiast w szkole lub placówce oświatowej prawo do sprawowania nadzoru peda-gogicznego ma tylko i wyłącznie osoba zajmująca stanowisko kierownicze, która legitymuje się odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym⁶¹⁷. Zadania tego nie można cedować na osobę, która nie jest nauczycielem. Dlatego zadania w zakresie nadzoru pedagogicznego mo-że sprawować wyłącznie osoba przygotowana merytorycznie i pedagogiczne do wykonywa-nia zawodu nauczyciela.

Rysunek 4. Struktura nadzoru pedagogicznego w Polsce

Źródło: Opracowanie własne na podstawie K. Piwowar–Sulej, Zarządzanie personelem nauczycielskim w oświacie⁶¹⁸.

Nadzór pedagogiczny, rozumiany jako działanie o charakterze procesualnym, zakłada w swojej istocie poprawę efektywności systemu oświaty przez ukierunkowanie na działania, mające na celu ocenę jakości działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkół w dążeniu do uzyskania pożądanej jakości, czyli wymier-nych efektów podejmowawymier-nych działań w każdym obszarze. Natomiast szczególną istotą jego stosowania „jest doprowadzenie do sytuacji, w której dyrektor i nauczyciele będą podporząd-kowywać wszystkie podejmowane w szkole działania jej jakościowemu progresowi ukierun-kowanemu na rozwój ucznia”⁶¹⁹. Zgodnie ze swoją istotą wykonywanie wszelkich działań w ramach nadzoru pedagogicznego powinno być nakierowane na diagnozowanie efektów działań szkoły, ale i na samego nauczyciela. Każda osoba, wykonująca określone działania w ramach nadzoru pedagogicznego, oceniając szkołę i jej nauczycieli powinna w głównej mierze ustalić, czego w rzeczywistości nauczyciele nauczyli swoich uczniów oraz poznać źródła osiągnięć i przyczyny porażek dydaktyczno-wychowawczych tak nauczyciela, jak

617 Zagadnienie przygotowania pedagogicznego jest szczegółowo doprecyzowane w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej dnia 1 sierpnia 2017 roku w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (Dz.U. z dnia 24 sierpnia 2017 r., poz. 1575 oraz Dz.U. z dnia 11 marca 2019 r., poz. 465).

618 Piwowar-Sulej K., Zarządzanie personelem nauczycielskim w oświacie, Wolter Kluwer, Warszawa 2009, s. 76.

619 Uzasadnienie do rozporządzenia MEN w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. z dnia 31 sierpnia 2017 r., poz. 1658 oraz z dnia 27 sierpnia 2019r., poz. 1627).

Minister Edukacji Narodowej Kurator Oświaty

Dyrektor

szkoły lub placówki

i szkoły. Nie może się ona ograniczać jedynie do sprawdzenia, czy szkoła podejmuje starania, aby zrealizować przyjęty w danej placówce program nauczania. Zasadniczym celem nadzoru pedagogicznego jest doskonalenie systemu oświaty, a w szczególności jakościowy rozwój szkół i placówek z ukierunkowaniem na rozwój ucznia i rozwój zawodowy nauczyciela. Cel nadzoru pedagogicznego ujęty został w następujący sposób: „podnoszenie jakości kształcenia, wychowania i opieki w szkołach i placówkach poprzez działalność diagnostyczno-oceniającą i wspomagającą prowadzoną przez organy i osoby które ten nadzór sprawują”⁶²⁰. Z uwagi na społeczny charakter szkoły publicznej organy sprawujące ten rodzaj nadzoru powinny: (1) prowadzić planowy i systematyczny pomiar jakości (efektywności) pracy szkół i placówek, (2) wspierać działalność nadzorowanych szkół i placówek, (3) wspomagać nauczycieli i dyrektorów szkół i placówek w spełnianiu stawianych przed nimi wymagań, (4) kontrolować zgodność organizacji i funkcjonowania szkół i placówek z obowiązującymi w tym względzie przepisami prawa. Przy takich założeniach prowadzony nadzór powinien być transparentny.

Z tych też względów współczesny nadzór pedagogiczny jest sprawowany ze szczególnym uwzględnieniem⁶²¹: (1) współdziałania organów sprawujących nadzór pedagogiczny z organami prowadzącymi szkoły lub placówki, dyrektorami szkół i placówek oraz nauczy-cielami, (2) tworzenia warunków sprzyjających rozwojowi szkół i placówek, (3) pozyskiwa-nia informacji zapewpozyskiwa-niających obiektywną i pełną ocenę działalności dydaktycznej, wycho-wawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły lub placówki. Zgodnie z obowiązującymi aktualnie zasadami, dla prawidłowego i pełnego zrealizowania wyznaczo-nych celów, zostały ustalone podstawowe formy sprawowania nadzoru pedagogicznego w szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych, a należą do nich: (1) ewaluacja (we-wnętrzna przeprowadzana przez dyrektora szkoły lub placówki i ze(we-wnętrzna przeprowadzana przez organ nadzoru pedagogicznego), (2) kontrola (wewnętrzna przeprowadzana przez dy-rektora szkoły lub placówki i zewnętrzna przeprowadzana przez organ nadzoru pedagogicz-nego), (3) wspomaganie (realizowana zarówno w szkole, jak i poza nią), (4) monitorowanie (działań szkoły i jej organów). Wyróżnia się również cztery funkcje nadzoru pedagogiczne-go⁶²². Pierwsza to funkcja informacyjno-popularyzacyjna. Funkcja ta polega na przekazywa-niu nauczycielom informacji o nowych aktach prawnych i ich zmianach, gromadzeprzekazywa-niu, prze-twarzaniu i udostępnianiu nowości wydawniczych, metodycznych i eksperymentalnych. Dru-ga to funkcja informacyjno-diagnostyczna. Sprowadza się ona do opracowywania diagnoz na podstawie zebranych z różnych źródeł informacji, w tym, w wyniku ewaluacji, obserwacji zajęć, badania wyników nauczania, wyników konkursów przedmiotowych i innych. Trzecią jest funkcja instruktażowo-inspiracyjna. Polega na dobrze przemyślanym i przeprowadzonym przez dyrektora instruktażu, jako pochodnej z rozpoznanej wcześniej sytuacji, z wiedzy o występującym zjawisku lub problemie na lekcji, w klasie lub w szkole. Dyrektor powinien rozbudzić pozytywną motywację i zainspirować nauczyciela do działania. Czwarta to funkcja kontrolno-oceniająca. Wynika ona z obowiązku prowadzenia przez dyrektora nadzoru peda-gogicznego, który obejmuje także obserwacje i badania wyników nauczania w celu ustalenia stopnia zgodności realizacji zadań z obowiązującymi przepisami oświatowymi. Z funkcją tą związana jest ocena pracy nauczyciela.

W celu realizacji zadań oraz pełnienia wspomnianych funkcji każdy dyrektor szkoły w ramach sprawowanego przez siebie nadzoru⁶²³: (1) przeprowadza ewaluację wewnętrzną

620 Szubański R., Nadzór pedagogiczny sprawowany przez dyrektora szkoły, Wydawnictwo Szkolne PWN, Łódź-Warszawa 1999, s. 7.

621 Por. Rozporządzenie MEN w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. z dnia 31 sierpnia 2017 r., poz. 1658 oraz z dnia 27 sierpnia 2019r., poz. 1627).

622Wahta M., Cele i funkcje nadzoru pedagogicznego w ujęciu teoretycznym, http://www.profesor.pl/publikacja, 5975,Artykuly,Cele-i-funkcje-nadzoru-pedagogicznego-w-ujeciu-teorety-cznym , dostęp: 28.01.2013.

623 Lewandowski J., Ewaluacja wewnętrzna, materiały konferencyjne, FORUM, wrzesień 2011.

i wykorzystuje jej wyniki do doskonalenia jakości pracy szkoły lub placówki, (2) kontroluje przestrzeganie przez nauczycieli przepisów prawa, dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkół, placówek i nauczycieli oraz innej działalności statutowej, (3) obserwuje prowadzone przez nauczycieli zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze oraz inne zajęcia i czynności, wynikające z działalności statutowej szkoły, (4) monitoruje pracę szkoły (przez zbieranie i analizę informacji o działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkoły), (5) wspomaga nau-czycieli w realizacji ich zadań, w szczególności przez: diagnozę pracy szkoły, planowanie działań rozwojowych, w tym motywowanie do doskonalenia zawodowego, prowadzenie działań rozwojowych, w tym organizowanie szkoleń i narad obserwowanie prowadzonych przez nauczycieli zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych oraz innych zajęć i czynności, wynikających z działalności statutowej szkoły lub placówki, (6) opracowuje na każdy rok szkolny plan nadzoru pedagogicznego, który przedstawia radzie pedagogicznej do dnia 15 września każdego roku, (7) przedstawia radzie pedagogicznej wyniki i wnioski ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego (każdorazowo do dnia 31 sierpnia).

Pierwszym obowiązkowym zadaniem dyrektora placówki oświatowej wynikającym z zasad sprawowania nadzoru pedagogicznego jest organizowanie i przeprowadzanie ewalua-cji wewnętrznej, a zwłaszcza wykorzystanie jej wyników do doskonalenia jakości pracy swo-jej placówki⁶²⁴. Zadanie to zawiera dwa ważne elementy. Jest to obowiązek realizowany w dwóch etapach: pierwszy to planowanie, organizacja i przeprowadzenie ewaluacji we-wnętrznej w wybranym przez szkołę obszarze (a dokładnie przez jej dyrektora wg posiadanej w danym momencie wiedzę na temat funkcjonowania kierowanej przez siebie szkoły oraz wytyczne Ministra Edukacji Narodowej). Natomiast drugi etap to analiza uzyskanych wyni-ków, wnioskowanie i rekomendacje w wg których zostaną podjęte konkretne działania, tak przez poszczególnych nauczycieli, jak i przez szkołę jako organizację. Zadanie to wynika wprost z rozporządzenia i jest nierozerwalnie związane ze skutecznością, podejmowanych w szkole publicznej, działań oraz ich wpływem na jej jakościowy rozwój. Ewaluacja stanowi

Pierwszym obowiązkowym zadaniem dyrektora placówki oświatowej wynikającym z zasad sprawowania nadzoru pedagogicznego jest organizowanie i przeprowadzanie ewalua-cji wewnętrznej, a zwłaszcza wykorzystanie jej wyników do doskonalenia jakości pracy swo-jej placówki⁶²⁴. Zadanie to zawiera dwa ważne elementy. Jest to obowiązek realizowany w dwóch etapach: pierwszy to planowanie, organizacja i przeprowadzenie ewaluacji we-wnętrznej w wybranym przez szkołę obszarze (a dokładnie przez jej dyrektora wg posiadanej w danym momencie wiedzę na temat funkcjonowania kierowanej przez siebie szkoły oraz wytyczne Ministra Edukacji Narodowej). Natomiast drugi etap to analiza uzyskanych wyni-ków, wnioskowanie i rekomendacje w wg których zostaną podjęte konkretne działania, tak przez poszczególnych nauczycieli, jak i przez szkołę jako organizację. Zadanie to wynika wprost z rozporządzenia i jest nierozerwalnie związane ze skutecznością, podejmowanych w szkole publicznej, działań oraz ich wpływem na jej jakościowy rozwój. Ewaluacja stanowi