opis narzędzi badań

skAlA WymIAróW rozWojU TożsAmoścI (dIds/Pl)

Podstawowym narzędziem służącym ustaleniu poziomu natężenia wymiarów rozwoju tożsamości oraz określeniu na podstawie ich konfiguracji (profilu) rodzaju statusu tożsamości był belgijski kwestionariusz w polskiej adaptacji DiDS/PL (Brzezińska i Piotrowski, 2010⁷). Po pierwszym etapie badań zreali-zowanych w ramach projektu (jesień 2012) wykonano konfirmacyjną analizę czynnikową i uzyskano zadowalające parametry: χ² (df = 243; n = 1251) = 1856;

AGFI = 0,86; CFI = 0,89; RMSEA = 0,07 oraz obliczono wskaźniki rzetelności α-cronbacha. wynosiły one: eksploracja wszerz 0,72; podejmowanie zobo-wiązań 0,90: eksploracja w głąb 0,64; identyfikacja ze zobowiązaniem 0,82;

eksploracja ruminacyjna 0,83.

Skala DiDS/PL składa się z 25 pozycji – po pięć dla każdego wymiaru roz-woju tożsamości: (1) eksploracja wszerz: zakres, w jakim jednostka poszukuje różnych alternatyw w odniesieniu do swoich celów, wartości i przekonań (rze-telność w pomiarze szóstym projektu: α = 0,76; n = 2020), (2) podejmowanie zobowiązań: zakres, w jakim jednostka dokonała wyborów i zobowiązań w za-kresie kwestii ważnych dla rozwoju tożsamości (rzetelność: α = 0,91; n = 2030), (3) eksploracja w głąb: pogłębiona ocena już podjętych decyzji i dokonanych wyborów (czyli już podjętych zobowiązań) w celu stwierdzenia stopnia, w jakim te zobowiązania spełniają osobiste standardy jednostki (rzetelność: α = 0,69;

n = 2017), (4) identyfikacja ze zobowiązaniami: stopień, w jakim jednostka identyfikuje się z dokonanymi wyborami i podjętymi zobowiązaniami; skala odnosi się do ich internalizacji oraz poczucia pewności, iż dokonane wybory były czy są nadal odpowiednie (rzetelność: α = 0,84; n = 2015), (5) eksploracja ruminacyjna: natężenie obaw jednostki i doświadczanych przez nią problemów w angażowaniu się w ważne dla rozwoju tożsamości obszary; wysoki wynik może wskazywać na duże natężenie tzw. zamętu tożsamościowego w fazie doświadczania kryzysu tożsamości (rzetelność: α = 0,80; n = 2026).

na podstawie układu (profilu) pięciu wymiarów metodą analizy skupień (por. Gore, 2000) ustala się status tożsamości. wskazuje on na poziom ufor-mowania tożsamości i pozwala określić, w jakiej fazie rozwiązywania kryzysu tożsamości znajduje się dana osoba: (1) w fazie przedkryzysowej, kiedy nie podejmuje jeszcze systematycznych działań służących zebraniu informacji dotyczących Ja i podejmowaniu decyzji dotyczących przyszłości – jest to typ

7 Po serii trzech badań, przeprowadzonych w  2016 r., opracowana została nowa wersja narzędzia DiDS/PL-R (Piotrowski i Brzezińska, w recenzji).

124 rozdział 4.

tożsamości nieuformowanej, dla której charakterystyczny jest niski poziom wszystkich pięciu wymiarów rozwoju tożsamości; (2) w fazie podejmowania prób rozwiązania kryzysu tożsamości, czyli w fazie moratoryjnej, kiedy nasilają się działania eksploracyjne, także eksploracja ruminacyjna, ale niewielka jest częstość zachowań związanych z dokonywaniem wyboru i podejmowaniem decyzji – jest to tożsamość moratoryjna; (3) w fazie postkryzysowej, kiedy tożsamość stabilizuje się w jakiejś formie (tożsamość uformowana). może ona przyjąć dwie postaci. Pierwsza to status przejęcia, charakteryzujący się niewielką częstością zachowań eksploracyjnych i poczuciem dokonania już odpowiedniego dla siebie wyboru, najczęściej pod naciskiem czy wpływem otoczenia albo z przekonania, że wybory dokonane przez osoby znaczące („wzory”) są dobre. Druga postać to status osiągnięcia, dla którego charaktery-styczne są liczne działania eksploracyjne, samodzielne dokonywanie wyborów, podejmowanie decyzji i przyjmowanie związanych z nimi zobowiązań.

skAlA PoTrzeby PoznAWczego domknIęcIA (PPd/Pl) I skAlA zdecydoWAnIA z/Pl

Kwestionariusz oparty jest na koncepcji Donny m. webster i arie w. Kruglan-skiego (1994), którzy stworzyli konstrukt „poznawczego domknięcia” w celu wyjaśnienia istniejącego między ludźmi zróżnicowania w zakresie dążenia do posiadania pewnej, redukującej poczucie niepewności wiedzy. Polskiej ada-ptacji narzędzia, zawierającego w wersji oryginalnej 32 pozycje i opracowania wersji skróconej (15 pozycji) dokonała małgorzata Kossowska z zespołem (Kossowska, Hanusz i trejtowicz, 2012).

w naszym badaniu wykorzystano wersję skróconą (15 pozycji). narzędzie pozwala na pomiar czterech wymiarów potrzeby poznawczego domknięcia:

(1) nietolerancja wieloznaczności (3 pozycje), czyli preferowanie sytuacji ja-snych i pewnych (rzetelność w badaniach Kossowskiej i in.: 0,52; n = 1754, dane zagregowane uzyskane od osób dorosłych – studentów i nie studentów; średni wiek 40 lat; w naszych badaniach w pomiarze szóstym z 2015 r.: 0,58; n = 2021;

uczniowie szkół ponadgimnazjalnych w wieku 16-21 lat), (2) preferowanie porządku (3 pozycje), czyli skłonność do działania zgodnego z regułami, do dyscypliny i prowadzenia uporządkowanego życia (rzetelność odpowiednio:

0,80; n = 1754 i 0,70; n = 2009), (3) preferowanie przewidywalności (3 pozycje), czyli preferowanie sytuacji oraz osób znanych i przewidywalnych (rzetelność odpowiednio: 0,74; n = 1754 i 0,63; n = 2019 ), (4) zamkniętość umysłowa (3 pozycje), czyli skłonność do formułowania szybkich i pewnych sądów, uni-kania niejednoznaczności i uniuni-kania ujmowania problemu z wielu perspektyw (rzetelność odpowiednio: 0,63; n = 1754 i 0,58; n = 2017) oraz odrębny czynnik

„zdecydowanie” (3 pozycje), czyli skłonność do zdecydowanego podejmowania decyzji, brak wahania w rozwiązywaniu problemów (rzetelność odpowiednio:

0,65; n = 1754 i 0,61; n = 2015).

Jak wynika z analiz przeprowadzonych przez Kossowską i in. (Kossowska, Hanusz, trejtowicz, 2012), skala „zdecydowania” nie koreluje z wynikiem ogólnym PPD/PL (r = 0,012), co potwierdzają też nasze wyniki (r = 0,086).

Kossowska i współpracownicy w konkluzji stwierdzają, że opracowana przez nich skrócona wersja narzędzia

[...] ma strukturę dwuczynnikową, z których jeden wiernie oddaje oryginalny, motywacyjny charakter konstruktu opisanego przez Kruglanskiego (1980) [czynnik

„zdecydowanie” – aB], a drugi odnosi się do poznawczego procesu domykania (Kossowska, Hanusz i trejtowicz, 2012, s. 86).

skAlA PrAWIcoWego AUToryTAryzmU

Jest to powszechnie wykorzystywane narzędzie do pomiaru autorytaryzmu opracowane przez Roberta altemeyera (Right-Wing Authoritarianism Scale – Rwa; por. uwagi krytyczne: Radkiewicz, 2012). w myśl tej koncepcji auto-rytaryzm, który definiowany jest jako uległość wobec ustanowionej władzy, zachowania agresywne podejmowane w imieniu tej władzy i konwencjonalizm zachowań społecznych, jest jedną z cech osobowości w dużym stopniu wyzna-czającą zachowania w przestrzeni społecznej i oddziałującą na interpretację napływających informacji.

w badaniach przeprowadzonych przez monikę Grzesiak-Feldman (2012) w 2009 r. na grupie 368 studentów (średni wiek 22 lata) uzyskano wskaźnik rzetelności dla całej skali (12 pozycji) dla wersji skróconej α-cronbacha = 0,67. Kossowska i in. (Kossowska, Hanusz i trejtowicz, 2012) na grupie 347 osób uzyskali wartość α = 0,80 (dla 11 pozycji). Piotr Radkiewicz (2011) z kolei przeprowadził analizę wyników z użyciem tego kwestionariusza (w wersji 20 pozycji), otrzymanych od 400 osób bardzo zróżnicowanych wiekowo – od 18 do ponad 60 lat. Rzetelność według wskaźnika α-cronbacha wyniosła 0,80.

w wyniku analiz trafności autor doszedł jednak do wniosku, że narzędzie to zawiera

[...] ogromny ładunek konserwatywno-tradycjonalistycznego światopoglądu [i]

[...] można uznać, że praktyczna użyteczność skali Rwa jest więcej niż wątpliwa (Radkiewicz, 2011, s. 97).

w etapie szóstym naszych badań zastosowaliśmy także skróconą wersję (12 pozycji) narzędzia i obliczaliśmy jedynie wynik ogólny. Rzetelność

wynio-126 rozdział 4.

sła zaledwie 0,49 (n = 1955). uzyskany wskaźnik rzetelności nie pozwala mieć zaufania do otrzymanych wyników. tak niską rzetelność można w pewnym stopniu wyjaśnić trudnościami w rozumieniu treści pozycji kwestionariusza.

mogły one wynikać z młodego wieku większości badanych (16-18 lat). w żad-nym z wyżej cytowanych badań uczestnikami nie były osoby w tym wieku.

Drugi powód trudności w rozumieniu treści pozycji mógł wynikać z tego, iż nie byli to studenci. Jedynie część z naszych badanych była uczniami liceum ogólnokształcącego (30%), większość zaś była uczniami szkół o profilu zawo-dowym (70%; w tym z zasadniczych szkół zawodowych – 12%, z technikum – 46% i z liceum w ramach zespołów szkół zawodowych – 12%).

kWesTIonArIUsz sTylóW PrzeTWArzAnIA ProblemóW TożsAmoścIoWycH (IsI-4/Pl)

Polskiej adaptacji kwestionariusza iSi-4 (Identity Style Inventory) autorstwa michaela D. Berzonsky’ego (1992) dokonały alicja Senejko i  ewa Kręglic-ka-Forysiak (opis procedury adaptacji: Senejko, 2010). Kwestionariusz iSi opiera się na społeczno-poznawczym modelu przetwarzania informacji.

Punktem wyjścia do jego przygotowania był model stylu tożsamości (The Identity Style Paradigm), w którym Berzonsky rozwija koncepcję Jamesa e.

marcii (1966) z perspektywy konstruktywistyczno-społecznej. Głównym ob-szarem zainteresowań autora były różnice w przetwarzaniu informacji dotyczą- cych Ja.

Berzonsky wyróżnił trzy style przetwarzania informacji tożsamościowych:

(1) styl informacyjny: charakteryzuje osoby, które są autorefleksyjne, eksplorują otoczenie, chcąc lepiej poznać siebie i aktywnie poszukują informacji odnoszą-cych się do Ja, (2) styl normatywny: dotyczy osób, które przejmują oczekiwania, wartości, przepisy roli od znaczących dla nich osób, a ich głównym celem jest ochrona tak ukształtowanych własnych poglądów na życie, (3) styl dyfu-zyjno-unikowy: charakteryzuje się zwlekaniem, odsuwaniem podejmowania problemów na później, niechęcią do konfrontowania się, akceptacji i radzenia sobie z nieprzyjemnymi sytuacjami, problemami osobistymi i konfliktami tożsamościowymi.

Rzetelność według wskaźnika α-cronbacha, obliczona przez autorki pol-skiej adaptacji na podstawie danych z sześciu przeprowadzonych badań, przedstawia się następująco: dla stylu informacyjnego od 0,73 do 0,85; dla stylu normatywnego od 0,67 do 0,79; dla stylu dyfuzyjno-unikowego od 0,63 do 0,77.

Za zgodą autorek polskiej adaptacji i przy akceptacji autora wersji oryginalnej kwestionariusz skrócono do 13 pozycji, kierując się wskaźnikami rzetelności w badaniach pilotażowych do naszego projektu.

Po pierwszym etapie badań w ramach projektu wykonano konfirmacyjną analizę czynnikową i uzyskano zadowalające parametry: χ² (df = 113; n = 1249)

= 569,95; AGFI = 0,93; CFI = 0,91; RMSEA = 0,06. obliczone wtedy wskaźniki rzetelności wynosiły: dla stylu informacyjnego 0,73, dla stylu normatywne-go 0,64, a dla stylu dyfuzyjno-unikowenormatywne-go 0,59. w badaniach w ostatnim, szóstym, pomiarze rzetelność skali stylu informacyjnego (wybrano 5 pozy-cji) wyniosła α = 0,81 (n = 2025), stylu normatywnego (wybrano 4 pozycje) α = 0,73 (n = 2029), a stylu dyfuzyjno-unikowego (wybrano 4 pozycje) α = 0,69 (n = 2028).

kWesTIonArIUsz UczUć osobIsTycH (PfQ-2/Pl)

Do oceny poziomu ważnych emocji samoświadomościowych, regulujących m.in. relacje społeczne jednostki, takich jak poczucie wstydu i winy, zastosowa-no kwestionariusz PFQ-2 (Personal Feelings Questionnaire) autorstwa Davida Hardera w polskiej adaptacji tomasza czuba i anny i. Brzezińskiej (czub, 2012b). Pierwszą wersję kwestionariusza (PFQ) jego twórca poddał badaniom w 1987 r., a wyniki badań potwierdziły wysoką trafność i rzetelność narzę-dzia (Harder i Lewis, 1987). Zrewidowana wersja kwestionariusza (PFQ-2) opracowana została w 1990 r. (Harder i Zalma, 1990). Zwiększono wtedy listę pozycji w kwestionariuszu z 10 do 22.

w polskiej adaptacji narzędzia znalazło się 13 pozycji ze skali oryginalnej (usunięto pozycje buforowe i pozycje o najniższych wskaźnikach rzetelności).

Konfirmacyjna analiza czynnikowa wykonana po badaniach pilotażowych dała zadowalające wyniki: χ² (df = 64; n = 1238) = 344,97; AGFI = 0,94; CFI = 0,96;

RMSEA = 0,06. Rzetelność skali poczucia wstydu wynosiła α = 0,87, a poczucia winy α = 0,82. w wyniku analiz stworzono ostatecznie narzędzie o 17 pozy-cjach. Siedem pozycji badało poczucie wstydu (poczucie zakłopotania, upoko-rzenia, wrażenie, że jest się obiektem uwagi innych) i skala ta miała wskaźnik rzetelności w ostatnim, szóstym, pomiarze α = 0,87 (n = 2014). Sześć pozycji tworzyło skalę poczucia winy (wyrzuty sumienia i odczuwanie żalu) o rzetel-ności α = 0,83 (n = 2016). Ponadto dodano cztery pozycje badające inną ważną emocję samoświadomościową – poczucie dumy (odczuwanie zadowolenia z własnych osiągnięć) i skala ta miała wskaźnik rzetelności α = 0,86 (n = 2024)⁸.

8 Poczucie wstydu i winy na etapie badań pilotażowych było badane także kwestio-nariuszem toSca-a/PL w polskiej adaptacji tomasza czuba (2012c). mimo wysokich wskaźników rzetelności (n = 1014; wstyd: α = 0,82; wina: α = 0,82) zrezygnowaliśmy z dalszego stosowania tego kwestionariusza w takiej postaci, jak w etapie pilotażowym.

Kwestionariusz, oparty na tzw. scenariuszowej koncepcji odpowiedzi, okazał się zbyt długi i męczący dla badanych uczniów, ale przede wszystkim zbyt trudny pod

wzglę-128 rozdział 4.

kWesTIonArIUsz PArTycyPAcjI sPołecznej (kPs-1/s)

Kwestionariusz został opracowany przez annę i. Brzezińską, małgorzatę Ręko-siewicz i Szymona Hejmanowskiego (2012; opis i parametry psychometryczne:

Rękosiewicz, 2013) na podstawie koncepcji dwóch orientacji życiowych i czte-rech typów partycypacji społecznej, kształtujących się w okresie przejścia od adolescencji do dorosłości, autorstwa Hansa merkensa, Dagmar Bergs-winkels oraz Heinza Reindersa i Petry Butz (merkens i Butz, 1999; Reinders, Bergs-win-kels, Butz i claßen, 2001; Reinders i Butz, 2001; por. polskie badania według tej koncepcji, ale za pomocą innego narzędzia: mianowska, 2008).

Kwestionariusz pozwala określić natężenie dwóch rodzajów orientacji życiowej. Są to: (1) orientacja moratoryjna (10 pozycji) (niem. gegenwartso-rientierte Entaflatung): za zachowania wartościowe (i przez to podejmowane) uznaje się te, które dają natychmiastową gratyfikację, (2) orientacja tranzy-tywna (10 pozycji) (niem. Transition): nastawienie na dążenie do osiągnięcia celów ulokowanych w przyszłości – w dorosłości. na podstawie natężenia obu orientacji życiowych można określić typ partycypacji społecznej: a. margina-lizacyjny – oba wymiary o niskim natężeniu, B. segregacyjny – silny wymiar moratoryjny, słaby tranzytywny, c. asymilacyjny – silny wymiar tranzytywny, słaby moratoryjny, D. integracyjny – oba wymiary o wysokim natężeniu.

Kwestionariusz KPS opracowano w czterech wersjach: dla grupy wiekowej młodszej, czyli w wieku 13-19 lat (wczesna i późna adolescencja – uczniowie szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych) – KPS-1 oraz dla grupy wiekowej starszej, czyli w wieku 20-35 lat (wyłaniająca się i wczesna dorosłość) – KPS-2, a także w wersji skróconej – KPS-S oraz w wersji pełnej – KPS-P. w badaniach pilotażowych w 2012 r. z użyciem wersji KPS-1/S w wyniku zastosowania konfirmacyjnej analizy czynnikowej otrzymaliśmy zadowalające parametry:

χ² (df = 89; n = 1246) = 783,88; ; AGFI = 0,87; CFI = 0,90; MSEA = 0,08. w szó-stym etapie projektu także zastosowano wersję skróconą i uzyskano wysokie wskaźniki rzetelności: dla orientacji życiowej moratoryjnej α = 0,81 (n = 1984), a dla orientacji tranzytywnej α = 0,83 (n = 2008).

dem sposobu odpowiadania (szczególnie dla uczniów zasadniczych szkół zawodowych i uczniów klas i, czyli najmłodszych we wszystkich rodzajach szkół). Po ponownej anali-zie różnych koncepcji emocji samoświadomościowych dodaliśmy do podstawowej wersji kwestionariusza PFQ-2/PL pozycje badające poczucie dumy, kolejną ważną dla regulacji zachowania emocję (por. czub, 2013a; czub i Brzezińska, 2013a). Kwestionariusz to-Sca-a/PL po znacznym skróceniu i modyfikacjach sposobu odpowiadania został włą-czony do badań w etapie trzecim, czwartym i piątym, nastawionych szczególnie na emo-cjonalne korelaty statusu tożsamości. tutaj nie wykorzystujemy jego wyników.

Indeks rozWIązAnIA kryzysU TożsAmoścI (IsrI/Pl)

Zastosowano kwestionariusz autorstwa Jamesa côté (Identity Stage Resolution Index; côté, 1997) w polskiej adaptacji Konrada Piotrowskiego i anny i. Brze-zińskiej (Piotrowski i Brzezińska, 2015; Piotrowski 2015). côté (1996, 2002) stworzył to narzędzie, by zweryfikować skonstruowany przez siebie model kapitału tożsamości. Rozwiązanie kryzysu tożsamości wiąże się według niego z ukształtowaniem poczucia bycia częścią społeczności osób dorosłych. na to ogólne poczucie składa się cząstkowe poczucie bycia już osobą dorosłą (ang.

adult identity) oraz drugie – poczucie integracji ze społecznością, polegające na przekonaniu, że stworzyło się już własny system wartości, określiło swój styl życia i ma się grupę osób, wśród których chce się spędzić życie (ang. com-munity-identity integration). Pojawienie się (bądź nie) obu tych poczuć w efek-cie rozwiązania kryzysu tożsamości uwarunkowane jest wielkością zasobów posiadanych przez jednostkę, w tym zasobów namacalnych (m.in. wykształce-nie, status społeczny i ekonomiczny rodziny pochodzenia) i nienamacalnych (cechy psychospołeczne, np. samoocena, poczucie skuteczności, poczucie umiejscowienia kontroli, zobowiązania tożsamościowe w różnych domenach).

Zatem posiadany przez jednostkę kapitał tożsamości (siła obu wymienionych poczuć) wiąże się z różnicami indywidualnymi w przebiegu i efektach proce-su formowania się tożsamości i jest ważny dla przebiegu proceproce-su wkraczania w dorosłość w jego wymiarze obiektywnym, tj. podejmowania dorosłych ról społecznych.

Kwestionariusz iSRi/PL, tak jak i narzędzie oryginalne, składa się z 7 po-zycji tworzących dwie skale: (1) skala badająca stopień, w jakim osoba badana ma poczucie bycia dorosłą (3 pozycje) – rzetelność w etapie szóstym badań w 2015 r.: α = 0,75; n = 2029 i (2) skala badająca poczucie znalezienia już swo-jego miejsca w dorosłym świecie społecznym: rzetelność: α = 0,67; n = 2027.

skAlA sATysfAkcjI z życIA (sWls/Pl)

Jest to krótka skala (Satisfaction With Life Scale; Diener i in., 1985), w polskiej adaptacji Zygfryda Juczyńskiego (2009), do pomiaru ogólnego poczucia zado-wolenia z życia. narzędzie składa się z 5 pozycji mierzących jeden konstrukt.

Rzetelność w naszych badaniach z 2015 r. jest wysoka i wynosi 0,82 (n = 2018).

Krótki opis zawartości wszystkich zastosowanych narzędzi przedstawia tabela 10.

tabela 10. narzędzia zastosowane w badaniach właściwych: obszary badań i skale Liczba pozycjinazwa narzędzia – badany obszar – skale 1. Skala Wymiarów Rozwoju Tożsamości – DiDS/PL 25

Pięć wymiarów rozwoju tożsamości: 1. eksploracja wszerz (5 pozycji): zakres, w jakim jednostka poszukuje różnych alternatyw w odniesieniu do swoich celów, wartości i przekonań 2. podejmowanie zobowiązań (5 pozycji): zakres, w jakim jednostka dokonała wyborów i zobowiązań w zakresie kwestii ważnych dla rozwoju tożsamości 3. eksploracja w głąb (5 pozycji): pogłębiona ocena już podjętych decyzji i dokonanych wyborów (czyli już podjętych zobowiązań) w celu stwierdzenia stopnia, w jakim te zobowiązania spełniają osobiste standardy 4. identyfikacja ze zobowiązaniami (5 pozycji): stopień, w jakim jednostka identyfikuje się z dokonanymi wyborami i podjętymi zobowiązaniami; skala odnosi się do ich internalizacji oraz poczucia pewności, iż dokonane wybory były/są odpowiednie 5. eksploracja ruminacyjna (5 pozycji): natężenie obaw jednostki i doświadczanych przez nią problemów w angażowaniu się w ważne dla rozwoju tożsamości obszary; może wskazywać na natężenie kryzysu tożsamości układ wyników na pięciu wymiarach (profil) pozwala na ustalenie rodzaju statusu tożsamości. KoReLaty PoZnawcZe 2. Skala Potrzeby Poznawczego Domknięcia – PPD/PL i Skala Zdecydowania 15

Skrócona, składająca się z 15 pozycji, wersja PPD/PL pozwala na pomiar funkcjonowania motywowanego poznawczą potrzebą posiadania jasnej i pewnej wiedzy redukującej poczucie niepewności. narzędzie składa się z pięciu skal mierzących różne aspekty potrzeby poznawczego domknięcia, pozwala także na uzyskanie wyniku ogólnego: 1. nietolerancja wieloznaczności (3 pozycje): preferowanie sytuacji jasnych i pewnych 2. preferowanie porządku (3 pozycje): skłonność do działania zgodnego z regułami, dyscypliny, prowadzenia uporządkowanego życia 3. preferowanie przewidywalności (3 pozycje): preferowanie sytuacji oraz osób znanych i przewidywalnych 4. zamkniętość umysłowa (3 pozycje): skłonność do formułowania szybkich i pewnych sądów, unikania niejednoznaczności i ujmowania problemu z wielu perspektyw 5. zdecydowanie (3 pozycje): skłonność do zdecydowanego podejmowania decyzji, brak wahania w rozwiązywaniu problemów 3. Skala Prawicowego Autorytaryzmu – Rwa/PL 12Pomiar nasilenia prawicowego autorytaryzmu, rozumianego jako skłonność do uległości względem autorytetów, konwencjonalizmu (wyznawanie konwencjonalnych norm i wartości) oraz agresji względem osób niewyznających tradycyjnych wartości, związanych z  ideologią konserwatywną. Zastosowano skróconą wersję narzędzia składającą się z 12 pozycji mierzących jeden konstrukt.

[130]

4. Inwentarz Stylów Tożsamości – wersja eksperymentalna – iSi-4/PL 17

trzy style poznawczego przetwarzania problemów tożsamościowych + skala dodatkowa: 1. styl informacyjny (5 pozycji): charakteryzuje osoby, które są autorefleksyjne, eksplorują otoczenie, chcą lepiej poznać siebie i aktywnie poszukują informacji odnoszących się do ja 2. styl normatywny (4 pozycje): dotyczy osób, które przejmują oczekiwania, wartości, przepisy od znaczących dla nich osób, a ich głównym celem jest ochrona tak ukształtowanych własnych poglądów na życie 3. styl dyfuzyjno-unikowy (4 pozycje): charakteryzuje się zwlekaniem, odsuwaniem problemów na później, niechęcią do konfrontowania się, akcept i radzenia sobie z nieprzyjemnymi sytuacjami, problemami osobistymi i konfliktami tożsamościowymi 4. zaangażowanie (4 pozycji): dostarcza poczucia celu i kierunku działania, służy jako podstawa procesów monitorowania zachowania i generow informacji zwrotnych KoReLaty emocJonaLne 5. Kwestionariusz Uczuć Osobistych – PFQ-2/PL 19tendencja do doświadczania wstydu i poczucia winy – trzy skale (+ dwa pytania buforowe): 1. tendencja do doświadczania wstydu (7 pozycji): poczucie zakłopotania, upokorzenia, wrażenie, że jest się obiektem uwagi innych 2. tendencja do doświadczania poczucia winy (6 pozycji): wyrzuty sumienia i odczuwanie żalu 3. tendencja do doświadczania poczucia dumy (4 pozycje): odczuwanie dumy z osiągnięć 6. Skala Trudności w Regulacji Emocji – DeRS/PL* 23

Sześć wymiarów trudności w zakresie regulacji emocji: 1. nieakceptowanie reakcji emocjonalnych (4 pozycje): wtórne negatywne reakcje emocjonalne w sytuacji doświadczania negatywnych emocji ora brak akceptacji emocji negatywnych 2. trudności w realizacji zachowań ukierunkowanych na cel (4 pozycje): trudności w utrzymaniu koncentracji na celu i jego osiąganiu w sytu doświadczania negatywnych emocji 3. trudności w kontroli impulsów (4 pozycje): trudności w utrzymaniu kontroli zachowania w sytuacji doświadczania negatywnych emocji 4. braki w świadomości emocji (3 pozycje): tendencja do skupiania uwagi na emocjach (wyniki są rekodowane) 5. ograniczony dostęp do strategii regulacji emocji (5 pozycji): słabe przekonanie, iż w sytuacji doświadczania negatywnych emocji można coś zrobić aby efektywnie poddać przykre emocje regulacji 6. braki w rozumieniu emocji (3 pozycje): trudność w zorientowaniu się, jakich dokładnie doświadcza się emocji

[131]

7. Kwestionariusz Regulacji Emocji – eRQ/PL* 10Dwie skale dotyczące wykorzystywanych przez jednostkę strategii regulacji emocji: 1. tłumienie ekspresji emocji (6 pozycji): modulowanie w pełni rozwiniętej reakcji emocjonalnej 2. ponowna ocena poznawcza (4 pozycje): zmiana sposobu myślenia o sytuacji, prowadząca do zmiany reakcji emocjonalnej 8. Skala Ruminacji Wstydu – SRw/PL* 11wszystkie pozycje tworzą jedną skalę ruminacji wstydu: 1. ruminacja wstydu: uporczywie nawracające myśli na temat doświadczeń wstydu, zwykle awersyjne 9. Skala Doświadczeń Dysocjacyjnych dla Adolescentów – wersja skrócona – a-DeS/PL* 10nasilenie doświadczeń dysocjacyjnych (np. chwilowa utrata kontaktu ze sobą lub otoczeniem podczas marzeń na jawie) – dwie skale + wynik ogólny 1. amnezja (4 pozycje) 2. depersonalizacja (6 pozycji) KoReLaty SPoŁecZne 10. Kwestionariusz Partycypacji Społecznej – wersja skrócona – KPS-1/S 20

Dwa rodzaje orientacji życiowej, na podstawie natężenia których można określić typ partycypacji społecznej (marginalizacyjny, segregacyjny, asy- milacyjny lub integracyjny) 1. orientacja moratoryjna (10 pozycji) (om; niem. gegenwartsorientierte Entaflatung): za zachowania wartościowe (i przez to podejmowane) uznaje się te, które dają natychmiastową gratyfikację 2. orientacja tranzytywna (10 pozycji) (ot; niem. Transition): nastawienie na dążenie do osiągnięcia celów ulokowanych w przyszłości – w dorosłości 11. Indeks Rozwiązania Kryzysu Tożsamości – iSRi/PL 7

narzędzie stworzone w celu weryfikacji założeń modelu kapitału tożsamości Jamesa côté składa się z 7 pozycji tworzących dwie skale: 1. skala tożsamości osoby dorosłej (3 pozycje) – stopień, w jakim osoba ma poczucie bycia osobą dorosłą (np. Czuję, że inni uważają mnie za osobę dorosłą) 2. integracja ze społecznością (4 pozycje) – stopień, w jakim osoba ma poczucie znalezienia już własnego miejsca w świecie społecznym (np. Znala- złem już grupę osób, wśród których chcę spędzić życie). 12. Skala Satysfakcji z Życia – SwLS/PL 5Polska adaptacja popularnego narzędzia do pomiaru zadowolenia z życia. narzędzie składa się z 5 pozycji mierzących jeden konstrukt. * oznacza cztery narzędzia do badania cech funkcjonowania emocjonalnego (DeRS/PL, eRQ/PL; SRw/PL i a-DeS/PL), których wyników nie brano pod uwagę w podstawowych analizach z uwagi na ich niewielką moc różnicującą badanych uczniów, wyniki zostały wykorzystane jedynie do dodatkowego opisu badanych grup wyodrębnionych według kryterium rodzaju statusu tożsamości (według profilu wyników pięciu skal kwestionariusza DiDS/PL)