Oświata i wychowanie według Katolickiej Nauki Społecznej

Opisując kwestię wychowania należy zaznaczyć, iż nauczanie społeczne Kościoła opowiada się za rodziną jako podstawowa komórką, w której powinno zachodzić kształtowanie i przygotowywanie do życia dziecka. Z tego względu rodzice mają szereg obowiązków. Do najważniejszych z nich należy stworzenie atmosfery rodzinnej przepełnionej miłością i szacunkiem do Boga, siebie i innych ludzi. Atmosfera ta powinna stwarzać optymalne warunki dla odpowiedniego, czyli korzystnego oddziaływania pedagogicznego.

Rodzice są również zobligowani do kreowania w umysłach dzieci od najmłodszych lat przestrzegania podstawowych zasad wiary chrześcijańskiej, związanej z poznawaniem istoty Boga, poszanowaniem rodziny, tradycji a także zasady miłości bliźniego. Dziecko powinno też uczyć się szacunku dla pracy własnej oraz cudzej, tolerancji innych bez względu na kolor skóry, wyznanie, czy pozycję społeczną. W miarę upływu czasu rodzice powinni wprowadzać najmłodszych do wspólnoty Kościoła i jej zasad po to, by dziecko w miarę dorastania wrastało w większe środowiska, jak np. szkoła, społeczność lokalna, środowisko zakładu pracy czy wreszcie państwo¹⁶⁸.

Również państwo posiada w tej dziedzinie pewne zobowiązania. Koncentrują się one wokół takiej kwestii jak: obrona praw i obowiązków rodziców, interwencja w razie przypadku nie podejmowania tej działalności przez rodziców w postaci chociażby wyznaczania do tego

166 Ibidem, s. 38.

167 Cz. Strzeszewski, Ewolucja katolickiej nauki społecznej, Warszawa 1978, s. 292 – 293.

168 P. Biskup, Deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim, w: Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, T2, Księga 2, red. S. Wołoszyn, Kielce 1998, s. 213.

121 celu prawnych opiekunów, zakładanie instytucji edukacyjnych oraz ochronek i świetlic dla młodzieży, w zależności od konkretnych potrzeb otoczenia społecznego. Z kolei do zadań Kościoła należy podtrzymywanie zasad, które dziecku początkowo wpaja rodzina, organizowanie wychowania uczącego drogi do zbawienia, przepojonego duchem Chrystusa.

Innymi słowy chodzi o dalszą naukę i wzmacnianie głównych prawd wiary i prawidłowych zasad współżycia międzyludzkiego¹⁶⁹.

Wszystkie rodziny na terenie danego państwa winny posiadać wolny wybór dotyczący posyłania dzieci do szkół. Placówki edukacyjne nie musza być wyłącznie państwowe. Mogą istnieć również prywatne, społeczne i religijne/katolickie. Z tego względu priorytetowym zadaniem państwa winno być takie finansowanie edukacji, które zapewniałoby rodzinom bez względu na stopień zamożności równy dostęp to zróżnicowanych typów szkół. Oprócz tego władze państwowe powinny zapewnić wysoki poziom nauczania w tych placówkach, przyczyniać się do podnoszenia kompetencji przez nauczycieli, zapewniać opiekę zdrowotną młodzieży a także podejmować różne inicjatywy zmierzające do udoskonalenia całego systemu oświatowego¹⁷⁰.

Pomimo możliwości dowolnego wyboru szkół przez rodziców zwolennicy Nauki Kościoła podkreślają zalety nauki dziecka w szkole katolickiej. Zwracają oni uwagę na to, że szkoła świecka nie jest w stanie należycie przygotować dziecka do życia w społeczeństwie jak instytucja katolicka. Jak zauważają, w odpowiednim typie placówki zarówno proces kształcenia, jak i samo wychowanie jest w pełni przesiąknięte duchem ewangelicznym, ponieważ opiekę nad dziećmi sprawują katoliccy nauczyciele. To oni przy współpracy z siostrami zakonnymi i kapłanami potrafią w sposób profesjonalny kształtować pożądany obraz człowieka i wspólnoty zgodnie z zasadami wiary chrześcijańskiej. Szkoła taka uczy więc skutecznego pomnażania dobra wspólnego, przygotowuje dzieci do aktywnej roli człowieka jako obywatela, które swą wzorową postawą zbudują w przyszłości prawdziwą, bożą wspólnotę, opartą na prawdzie, miłości bliźniego i szacunku¹⁷¹. Warto jednocześnie zaznaczyć, że zarówno w szkołach katolickich jak i świeckich postuluje się koniczność nauczania religii i to w trybie obowiązkowym. Ponadto niektóre treści programu nauczania katechezy powinny być skorelowane z treścią programów nauczania innych przedmiotów, by nie dochodziło do przekazywania uczniowi sprzecznych zasad wychowania i współżycia

169 Ibidem, s. 214.

170 Ibidem, s. 214 – 215.

171 Pius XI, O chrześcijańskim wychowaniu młodzieży, w: Źródła do dziejów wychowania…, op. cit., s. 196 – 197.

122 społecznego. Dydaktykę i oddziaływanie pedagogiczne winna więc stanowić ciągłość. Można ją osiągnąć najlepiej posyłając dziecko do szkoły katolickiej¹⁷².

Ponieważ ludzkość cechuje coraz powszechniejszy postęp związany z rozwojem gospodarczym i nowoczesnymi technologiami niezmiernie ważne staje się tworzenie placówek o kształceniu zawodowym i technicznym zarówno w trybie stacjonarnym dla młodzieży, jak i w systemie dla pracujących. Zaletą bowiem takich szkół jest przygotowanie przyszłych absolwentów do lepszego wykonywania przyszłej pracy, polegającej na działalności przemysłowej, czy na świadczeniu nieustannie powiększającego się obecnie wachlarza usług¹⁷³.

W zakresie szkolnictwa wyższego Kościół zwraca uwagę na koniczność utworzenia, zwłaszcza na uniwersytetach kierunków kształcenia oraz katedr o profilu stricte teologicznym. Na zajęcia do tego typu instytutów powinni uczęszczać studenci zarówno katoliccy jak i świeccy, ponieważ zadaniem takich wykładów miałoby być dalsze nauczanie zasad Bożej etyki, poprzez ukazanie jej doniosłości w codziennym życiu rodzinnym i zawodowym. Niezmiernie ważne jest też przyznanie pierwszeństwa instytutom badawczym, gdyż tam rodzi się źródło szeroko rozumianego postępu ludzkości. Powinna więc zostać wytyczona wyraźna granica pomiędzy działalnością badawczą a dydaktyczną, gdyż obie te funkcje wymagają koncentrowania się na zupełnie oddzielnych czynnościach, dlatego w ośrodkach akademickich powinni być zatrudnieni specjaliści badacze oraz typowi nauczyciele akademiccy, przy czym zadaniem tych drugich nie będzie mechaniczne przekazywanie wiedzy lecz także współpraca z ośrodkami religijnymi i duchownymi, celem wzbogacania życia duchowego wychowanków/studentów. Jeżeli natomiast ktoś cechuje się dużą motywacją do nauki, ambicjami, pracowitością, rzetelnością i zdolnościami powinien mieć zapewniony bezproblemowy udział na studiach doktoranckich i w działalności badawczej, potrzebnej do obrony doktoratu¹⁷⁴.

Wszystkie placówki na określonych szczeblach systemu edukacyjnego powinny współpracować ze sobą, ze środowiskiem przedsiębiorców, otoczeniem społecznym oraz przede wszystkim uczniami i ich rodzicami, studentami, doktorantami i pozostałymi adeptami nauki. Musi być to system otwarty, nastawiony na podmiotowość, ewolucję i postęp.

172 Ibidem, s. 197.

173 P. Biskup, Deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim, w: Źródła do dziejów wychowania…, op. cit., s. 216.

174 Ibidem, s. 217.

123 Jednakże z drugiej strony nie może zapominać o krzewieniu podstawowych, ogólnoludzkich wartości chrześcijańskich.

1.6. Podsumowanie

Celem niniejszego rozdziału była próba dokonania charakterystyki podstawowych doktryn politycznych, jakie po 1989 roku zaistniały na polskiej scenie politycznej. Ponieważ główna teza niniejszej rozprawy dotyczy ukazania istoty debaty pomiędzy poszczególnymi polskimi stronnictwami politycznymi na temat optymalnego kształtu oświaty, stąd konieczność omówienia powyższych ideologii. Nietrudno bowiem zauważyć, że już samo odmienne zapatrywanie się teoretyków – twórców koncepcji – jak i ich orędowników – polityków – poszczególnych partii stanowi niezmiernie istotną podstawę owego sporu.

Dlatego w kolejnych rozdziałach zostanie poddane analizie funkcjonowanie tych doktryn w ścisłych programach politycznych III Rzeczypospolitej oraz zapatrywanie się na polską politykę oświatową oczami obywateli. W związku z tym konieczne stanie się również ukazanie roli mediów, ruchów społecznych oraz samych kampanii wyborczych organizowanych przez przywódców poszczególnych nacji jak i naświetlenie ich rzeczywistego wpływu na zmiany w instytucjonalne.

124 Rozdział II Funkcjonowanie doktryn politycznych i ideologii edukacyjnych w programach politycznych III RP

2.1. Wstęp

Przedmiotem niniejszego rozdziału będzie dokonanie analizy funkcjonowania doktryn