O RGANY ZAPEWNIAJĄCE BEZPIECZEŃSTWO I PORZĄDEK PUBLICZNY

Zapewnienie bezpieczeństwa oraz spokoju i porządku publicznego należy do zadań wielu organów administracji publicznej, zarówno z systemu administracji rządowej, jak i samorządowej. Część z nich odgrywa jednak w tym zakresie rolę podstawową i nadrzędną, gdyż są one specjalnie powołane do realizacji zadań z dziedziny bezpieczeństwa i porządku publicznego. Formacjami państwowymi i samorządowymi powołanymi do utrzymania bezpieczeństwa i porządku pu-blicznego są: Policja, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencja Wywiadu, Wojskowe Służby Informacyjne, Żandarmeria Wojskowa, Biuro Ochrony Rządu, Straż Graniczna, Służba Więzienna, straże gminne, Straż Ochrony Kolei, Straż Le-śna, Straż Łowiecka. Formacje te realizują zadania z zakresu ochrony porządku i bezpieczeństwa publicznego; niektóre z nich koncentrują się jedynie na zapew-nieniu porządku publicznego (np. straże gminne), niektóre mają za zadanie ochro-nę bezpieczeństwa publicznego (np. Agencja Bezpieczeństwa Wewochro-nętrznego), część zaś formacji wykonuje swoje zadania w odniesieniu do określonych grup osób (Biuro Ochrony Rządu) lub miejsc (Straż Ochrony Kolei)⁴.

Główny ciężar związany z ochroną bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego, na poziomie administracji rządowej, przy-jęła na siebie Policja. Jednakże Policja samodzielnie nie jest w stanie rozwiązać wszelkich problemów związanych z przestępczością i szeroką paletą różnorodnych zagrożeń. Dlatego musi uzyskać wspomaganie ze strony innych służb, jak i osób zagrożonych. Dokonując przeglądu funkcji, jakie pełnionych przez odpowiedzialne za bezpieczeństwo instytucje, można zauważyć, że kilka z nich powtarza się, a za-tem są realizowane przez wiele podmiotów. Należą do nich funkcje: ochronna, porządkowa, prewencyjna i kontrolna. Zadania wyznaczone ustawowo w ramach tych funkcji często należą do kompetencji kilku służb (tabela 1).

4 G. Gozdór, Prywatyzacja bezpieczeństwa - bujda, abstrakcja czy sposób na poprawę stanu bezpieczeństwa i porządku publicznego? http://www.google.pl/search? (7.05.2010).

Tabela 1. Zadania realizowane w ramach funkcji: ochronnej, po-rządkowej, kontrolnej i prewencyjnej, przez instytucje podległe administracji rządowej

Zadanie Instytucje realizujące zadanie Ochrona życia i zdrowia ludzi oraz

mienia Policja, Straż Ochrony Kolei, Żandar-meria Wojskowa, Państwowa Straż Pożarna

Ochrona bezpieczeństwa i porządku

publicznego Policja, Straż Graniczna, Żandarmeria Wojskowa

Zapobieganie popełnianiu przestępstw

i wykroczeń Policja, Straż Graniczna, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Żandarmeria Wojskowa

Wykrywanie przestępstw i wykroczeń Policja, Straż Graniczna, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Żandarmeria Wojskowa, Inspekcja Transportu Dro-gowego

Kontrola przestrzegania przepisów porządkowych

Policja, Żandarmeria Wojskowa, Straż Ochrony Kolei, Państwowa Straż Po-żarna

Źródło: R. Rojtek, System bezpieczeństwa publicznego Rzeczpospolitej Polskiej. AON, Warszawa 2006, s. 130.

Z przedstawionego w tabeli 1 zestawienia wynika, iż kompetencje wielu służb, na poziomie administracji państwowej nakładają się o może z jednej strony potęgować nasilenie walki z zagrożeniami ale jednocześnie może rozmywać odpowiedzialność. Przykładowe uprawnienia i obowiązki funk-cjonariuszy Policji i Centralnego Biura Antykorupcyjnego przedstawia rys. 2.

Podobne zjawiska występują na poziomie administracji samorządowej, gdzie zadania związane z porządkiem i bezpieczeństwem publicznym należą do obowiązków samorządów gminnego, powiatowego i wojewódzkiego. Przy-kładowo sprawy porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli są zada-niami własnymi gminy. Samorząd gminny realizuje to zadanie w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność, a to oznacza, że każda gmina w Polsce na swój własny sposób zapewnia bezpieczeństwo swoich miesz-kańców. Narzędziem, które może być przez gminę wykorzystywane do za-pewnienia porządku publicznego na jej terenie jest straż gminna (miejska).

Straże przejmują część zadań związanych z ochroną porządku publicznego od Policji co skutkuje zbliżonymi uprawnieniami porządkowymi tych insty-tucji. Tworzone są wspólne patrole co jest wskazane szczególnie przy nie-wielkich etatowo jednostkach policyjnych.

Rysunek 2. Uprawnienia funkcjonariuszy Policji i Centralnego Biura Antykorupcyjnego

Źródło: R. Rojtek, System bezpieczeństwa publicznego Rzeczpospolitej Polskiej. AON, Warszawa 2006, s. 132.

Narastające oczekiwania społeczne w zakresie zapewnienia bezpieczeń-stwa i porządku publicznego powodowało powstanie wielu podmiotów ko-mercyjnych świadczących usługi w branży ochrony osób i mienia, wspiera-jących działania Policji oraz straży. Rozwinęły się prywatne formacje, speł-niające społecznie ważne funkcje ochronne zatrudspeł-niające około 250 tysięcy pracowników. Zgodnie z obowiązującym prawem formacje te mogą wykony-wać zadania związane z ochroną osób i mienia. Wymienione powyżej zada-nia może skutecznie realizować (czyli z wykorzystaniem ustawowych uprawnień) tylko osoba posiadająca licencję. Licencja uprawnia pracownika ochrony do:

1) ustalania uprawnień do przebywania na obszarach lub w obiek-tach chronionych oraz legitymowania osób, w celu ustalenia ich tożsamości;

2) wezwania osób do opuszczenia obszaru lub obiektu w przypadku stwierdzenia braku uprawnień do przebywania na terenie chronio-nego obszaru lub obiektu albo stwierdzenia zakłócania porządku;

CENTRALNE BIURO

¾ zatrzymywanie osób pozbawionych wol-ności;

¾ zatrzymywanie osób stwarzających bezpo-średnie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, mienia;

¾ pobieranie materiału biologicznego;

¾ kontrola rodzaju używanego paliwa

WSPÓLNE:

¾ legitymowanie w celu usta-lenia tożsamości;

¾ zatrzymywanie osób;

¾ przeszukiwanie osób i pomieszczeń;

¾ kontrola osobista;

¾ obserwowanie i rejestrowanie obrazu i dźwięku zdarzeń w miejscach publicznych;

¾ żądanie pomocy o instytu-cji państwowych, organów

3) ujęcia osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagro-żenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla chronionego mienia, w celu niezwłocznego oddania tych osób Policji;

4) stosowania środków przymusu bezpośredniego w przypadku za-grożenia dóbr powierzonych ochronie lub odparcia ataku na pra-cownika ochrony;

5) użycia broni palnej.

Formacje ochronne podlegają nadzorowi Policji w zakresie: zasad i spo-sobów realizacji zadań ochrony osób i mienia; spospo-sobów użycia przez pra-cowników tych formacji środków przymusu bezpośredniego lub broni palnej oraz posiadania przez pracowników ochrony niezbędnych kwalifikacji. Jed-nakże realizacja tego nadzoru nie wpłynęła na podniesienie poziomu przy-gotowania zawodowego pracowników ochrony i nie podniosła jakości pro-wadzonych usług w zakresie ochrony osób i mienia. Nadzór prowadzony jest z formalnego punktu widzenia, czyli dotyczy realizacji tych zadań, do wykonania których pracownik ochrony powinien mieć stosowne uprawnie-nia, czyli licencję. Nie obejmuje z reguły tych zadań, które nie są wprost określone ustawą o ochronie osób i mienia⁵.

Analiza kompetencji i zadań wielu podmiotów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo i porządek publiczny na poziomie państwowym, samorzą-dowym i lokalnym wykazuje, że stosowne uprawnienia bardzo często po-krywają się co sugeruje pytanie czy nie zachodzi okoliczność rozpraszania wysiłku do osiągnięcia głównego celu jakim jest zapewnienia szeroko rozu-mianego bezpieczeństwa i porządku publicznego. Powielenie zadań i kom-petencji może stać się przesłanką do rozmywania odpowiedzialności i niera-cjonalnego rozdysponowywania najczęściej skromnych środków finanso-wych. Zapewnienie zadawalającego poziomu bezpieczeństwa ludności w sytuacji przedstawionych zagrożeń wymaga zintegrowanego wysiłku wszystkich organów administracji publicznej, służb i straży oraz innych podmiotów państwowych, społecznych i gospodarczych realizujących zada-nia w dobrze zorganizowanym systemie zapewzada-niającym bezpieczeństwo i porządek publiczny. Można chyba poczynić nawet szersze uogólnienie stwierdzając, iż brak rozwiązań systemowych generuje potrzebę powoływa-nia kolejnych instytucji odpowiedzialnych za bezpieczeństwo w chwili zaist-nienia szczególnego zagrożenia. Brakuje nam także kadry ale chyba i sys-temu kształcenia takich specjalistów którzy potrafiliby na bieżąco diagno-zować i prognodiagno-zować stan bezpieczeństwa. Ten problem należałoby rozwią-zać chcąc uodpornić nasz system bezpieczeństwa na zagrożenia XXI wieku.

5 Zob. R. Rojtek, System bezpieczeństwa publicznego Rzeczpospolitej Polskiej. AON, Warszawa 2006, s. 132 – 139.

P

Istniejące i ciągle wzrastające zagrożenia współczesnego świata wyma-gają solidnej i przemyślanej organizacji społeczeństw gwarantującej okre-ślony poziom jego bezpieczeństwa. Zagrożenia generalnie wzrastają w swej intensywności, brutalności ale także w różnorodności oraz pojawianiu się co raz to nowych rodzajów i źródeł. Praprzyczyną zagrożeń generowanych przez człowieka są sprzeczności społeczne, różne interesy, napięcia poli-tyczne, antagonizmy religijne, etniczne, rasowe ale także nieprzemyślany rozwój infrastruktury powodujący kataklizmy naturalne. Wyspecjalizowane instytucje państwa na różnych poziomach powinny funkcjonować w spój-nym systemie skutecznego zapobiegania powstawaniu określonych niebez-pieczeństw, a w przypadku ich zaistnienia skutecznie minimalizować straty i usuwać efekty destrukcyjnych oddziaływań.

L

:

[1] Ciupiński A., Malak K., Bezpieczeństwo polityczne i wojskowe. Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2004.

[2] Gozdór G., Prywatyzacja bezpieczeństwa – bujda, abstrakcja czy sposób na poprawę stanu bezpieczeństwa i porządku publicznego?

http://www.google.pl/search.

[3] Misiuk A., Administracja porządku i bezpieczeństwa publicznego. Zagadnie-nia prawno-ustrojowe, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008.

[4] Rojtek R., System bezpieczeństwa publicznego Rzeczpospolitej Polskiej. AON, Warszawa 2006.

[5] Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, Myśl Wojskowa 6(623), Bellona, Warszawa 2002.

S

W opracowaniu przedstawiono analizę podstawowych pojęć dotyczą-cych bezpieczeństwa i porządku publicznego. Zwrócono uwagę na zakresy treściowe pojęć bezpieczeństwa publicznego i porządku publicznego. W dal-szej części przedstawiono organy odpowiedzialne za bezpieczeństwo i po-rządek publiczny. Zwrócono uwagę na wiele pokrywających się kompetencji tych organów co może rozpraszać ich wysiłki jak i rozmywać odpowiedzial-ność.

S

Problems of the security and the public order

In the study the analysis of the basic concepts concerning the security and the public order is presented. The attention is paid to the contents’

range of the concepts of the public security and the public order. In the further part of the paper the organs, that are responsible for the security and the public order, are presented. The attention is drawn to many similar competences of these organs, that can disperse their efforts as well as di-lute their responsibility.