Już w roku 1992 grupa robocza EBM donosiła o pewnych ograniczeniach Evidence Ba-sed Medicine: ekonomicznych, czasowych oraz wynikających z ograniczonego dostępu do piśmiennictwa (Evidence-Based Medicine Working Group, 1992). Z czasem jednak struktura publikacji naukowych stała się jednak coraz bardziej określona, z położeniem szczególnego nacisku na opis metody, co ułatwia ocenę badania. Ujednolicone i dopre-cyzowane metody badań naukowych umożliwiają też obecnie, w większym stopniu niż kiedyś, robienie przeglądów systematycznych i metaanaliz. Znaczenie tych wtórnych źró-deł dowodów naukowych systematycznie wzrasta. Streszczenia i podsumowania wyników badań naukowych, opracowywane przez specjalistów, są nowym, szybko rozwijającym się typem źródeł informacji dla OZOD.
Podczas kursu bibliotekarz powinien zwrócić uwagę uczestników na źródła opracowań podsumowujących badania naukowe, ale też uzmysłowić im ograniczenia i możliwe wady wysoko przetworzonych wyników tych badań.
Strauss i McAlister (2000) przedstawili ograniczenia medycyny opartej na dowo-dach, do których należą m.in.: brak odpowiednich dowodów i dowody, których nie da się zastosować w konkretnym przypadku. Takie sytuacje, w których nie ma odpowiednich dowodów naukowych lub nie można ich znaleźć, zawsze jednak będą się zdarzały, sta-nowiąc wyzwanie dla osób podejmujących decyzje. Czasami użytkownik musi się wtedy zadowolić danymi gorszej jakości. Uczący bibliotekarz powinien przypomnieć użytkowni-kom, że dane naukowe stanowią tylko jedną z trzech głównych składowych podejmowania decyzji w oparciu o dowody oraz że w sytuacji braku silnych dowodów powinni opierać się na dowodach o mniejszej sile przekonywania lub nawet pogodzić się z tym, że na dany temat dane naukowe nie istnieją.
Jednak trzeba pamiętać, że w wielu dziedzinach wiarygodne badania naukowe ist-nieją, można więc i należy z nich korzystać w praktyce (Haynes, 2002).
Piśmiennictwo
Berger, B., Steckelberg, A., Meyer, G., Kasper, J., Muhlhauser, I. (2010) Training of patient and consumer representatives in the basic competencies of evidence-based medicine: a feasibility study, BMC Medical Education, 10 (1), 16.
Booth, A. (2008) Using Evidence in Practice: Retrospective, Health Information & Libraries Journal, 25, 49-51.
Brice, A., Hill, A. (2004) A brief history of evidence-based practice. In (Booth, A., and Brice, A., eds), Evidence-based practice for information professionals a handbook, Facet.
3.1. Zasady opieki zdrowotnej opartej na dowodach naukowych 181 http://ebliptext.pbworks.com/f/Booth+%26+Brice+2004+EBP+for+Info+Professionals++A+-Handbook.pdf.
Brownson, R. C., Fielding, J. E., Maylahn, C. M. (2009) Evidence-based public health: a funda-mental concept for public health practice, Annu Rev Public Health, 30, 175–201.
Coomarasamy, A., Khan, K. S. (2004) What is the evidence that postgraduate teaching in evidence based medicine changes anything? A systematic review, BMJ, 329 (7473), 1017.
Davies, K. (2007) The information-seeking behaviour of doctors: a review of the evidence, Health Info Libr J, 24 (2), 78–94.
Del Mar, C., Glasziou, P., Mayer, D. (2004) Teaching evidence based medicine, BMJ, 329 (7473), 989–90.
Deurenberg, R., Vlayen, J., Guillo, S., Oliver, T. K., Fervers, B., Burgers, J. (2008) Standardization of search methods for guideline development: an international survey of evidence-based guideline development groups, Health Info Libr J, 25 (1), 23–30.
DiCenso, A., Cullum, N., Ciliska, D. (1998) Implementing evidence-based nursing: some miscon-ceptions, Evidence Based Nursing, 1 (2), 38–39.
Evidence-based medicine working group (1992) Evidence-based medicine. A new approach to teaching the practice of medicine, JAMA, 268 (17), 2420–2425.
Flores-Mateo, G., Argimon, J. M. (2007) Evidence based practice in postgraduate healthcare edu-cation: a systematic review, BMC Health Serv Res, 7, 119.
Green, M. L. (2000) Evidence-based medicine training in internal medicine residency programs a national survey, J Gen Intern Med, 15 (2), 129–33.
Guyatt, G. (1991) Evidence-Based Medicine, ACP Journal Club, 114 (Suppl.2), A-16.
Guyatt, G., Cook, D., Haynes, B. (2004) Evidence based medicine has come a long way, BMJ, 329 (7473), 990–991.
Hatala, R., Keitz, S. A., Wilson, M. C., Guyatt, G. (2006) Beyond journal clubs. Moving toward an integrated evidence-based medicine curriculum, J Gen Intern Med, 21 (5), 538–41.
Haynes, R. B. (2002) What kind of evidence is it that Evidence-Based Medicine advocates want health care providers and consumers to pay attention to?, BMC Health Serv Res, 2 (1), 3.
King, D. N. (1987) The contribution of hospital library information services to clinical care: a study in eight hospitals, Bull Med Libr Assoc, 75 (4), 291–301.
Malterud, K. (2001) The art and science of clinical knowledge: evidence beyond measures and numbers, Lancet, 358 (9279), 397–400.
McGowan, J., Hogg, W., Rader, T., Salzwedel, D., Worster, D., Cogo, E. and Rowan, M. (2010) A rapid evidence-based service by librarians provided information to answer primary care clinical questions, Health Information & Libraries Journal, 27 (1), 11–21.
Niedźwiedzka, B. M. (2003) Barriers to evidence-based decision making among Polish healthcare managers, Health Serv Manage Res, 16 (2), 106–15.
Nortvedt, M., Nordheim, L. V. (2007) Integrering av informasjonskompetanse i undervisningen ved Høgskolen i Bergen sett fra faglig st˚asted, http://www.uhr.no/documents/Monica Nordtvedt Bib-liotekkonferanse27.september.ppt.
Parkhill, A., Hill, K. (2009) Identifying the effective evidence sources to use in developing Clinical Guidelines for Acute Stroke Management: lived experiences of the search specialist and project manager, Health Information & Libraries Journal, 26 (1), 47–55.
Sackett, D. L., Rosenberg, W. M., Gray, J. A., Haynes, R. B., Richardson, W. S. (1996) Evidence based medicine: what it is and what it isn’t, BMJ, 312 (7023), 71–2.
Sherwill-Navarro, P. J., Wallace, A. L. (2004) Research on the value of medical library services:
does it make an impact in the health care literature?, J Med Libr Assoc, 92 (1), 34–45.
Straus, S. E., McAlister, F. A. (2000) Evidence-based medicine: a commentary on common criticisms, CMAJ, 163 (7), 837–41.
Straus, S. E., Richardson, W. S., Glasziou, P., Haynes, R. B. (2005) Evidence-based medicine: how to practice and teach EBM, 3rd ed. Elsevier Churchill Livingstone.
182 Moduł 3: Opieka zdrowotna oparta na dowodach
University of Oxford, Centre for Evidence Based Medicine (2009) What is EBM?, http://www.cebm.netaspx?o=1914
University of Warvick, The library, (2010) Evidence based Medicine Tutorial,
http://www2.warwick.ac.uk/services/library/main/tealea/sciences/medicine/evidence/
Victora, C. G., Habicht, J. P., Bryce, J. (2004) Evidence-based public health: moving beyond ran-domized trials, Am J Public Health, 94 (3), 400–5.
Przykładowe ćwiczenia
Ćwiczenie 1..
Krótkie ćwiczenie rozpoczynające zajęcia:
5–10 minut rozmowy z innym uczestnikiem kursu na temat: Jakie jest twoje zda-nie na temat różnicy między uczezda-niem tradycyjnych umiejętności informacyjnych, a uczeniem umiejętności związanych z OZOD. Znajdź trzy różnice i omów je.
Ćwiczenie 2.
Ćwiczenie w grupie (około 10 minut), jako przerwa w zajęciach przed wprowadze-niem pojęcia kroków w opiece zdrowotnej opartej na dowodach.
Uczący bibliotekarz pisze na kartce 6 do 10 zdań w ustalonym przez siebie po-rządku (lub na paskach papieru, co umożliwia ich przekładanie), a uczestnicy kursu mają za zadanie poukładać zdania zgodnie z rosnącym dopasowaniem do koncep-cji opieki zdrowotnej opartej na dowodach. Następująca potem krótka dyskusja na forum całej grupy stanowi dobry początek pracy nad kolejnymi 5 krokami postę-powania opartego na dowodach.
Przykłady zdań:
Pielęgniarka zastanawia się nad pewną procedurą, którą stosuje w swojej codziennej praktyce.
Pielęgniarka pyta o zdanie koleżankę.
Pielęgniarka idzie do biblioteki po książki na interesujący ją temat.
Pielęgniarka zapisuje pytanie zawierające intrygujący ją problem.
Pielęgniarka przegląda czasopisma dla pielęgniarek i znajduje dwa intere-sujące artykuły.
Pielęgniarka sprawdza jakość tych publikacji.
Pielęgniarka przeszukuje bibliograficzne bazy danych.
Pielęgniarka pyta pacjenta.
Pielęgniarki dyskutują nad informacjami wyszukanymi w pracach naukowych.
Pielęgniarki proponują niewielką zmianę w postępowaniu rutynowym i umiesz-czają to zagadnienie w programie najbliższego spotkania.
Ćwiczenie 3.
Pięciominutowa dyskusja w grupie lub indywidualne ćwiczenia na piśmie. Po-myśl/napisz o możliwych przeszkodach, utrudniających przyswojenie przez okre-śloną grupę użytkowników informacji o koncepcji OZOD. Odpowiedz na pytanie, jak bibliotekarz prowadzący szkolenie może pomóc uczestnikom kursu przezwycię-żać te trudności.
3.1. Zasady opieki zdrowotnej opartej na dowodach naukowych 183