Okres zwrotu

Okres zwrotu (payback period, PP lub PB) nazywany również okresem spłaty

lub prostym okresem zwrotu (simple payback, SPB) jest najprostszą i najbardziej „intuicyjną” z metod bezdyskontowych oceny przedsięwzięć inwestycyjnych. Okres ten definiowany jest jako czas, potrzebny do odzyskania poniesionych

na-kładów inwestycyjnych. Ogólną postać wzoru opisującego wskaźnik okresu

zwrotu najprościej można wyrazić za pomocą następującej relacji:

N

K I

PP  (2.1)

gdzie: PP– okres zwrotu nakładów inwestycyjnych, I – nakłady inwestycyjne, KN – roczna korzyść netto.

W literaturze przedmiotu można znaleźć wiele wariantów tej metody, wy-nikających z różnych sposobów ujmowania korzyści netto, z których mają się zwrócić poniesione nakłady. Według różnych autorów w mianowniku wzoru (2.1) podawany jest: roczny zysk netto, zysk netto powiększony o amortyzację, przeciętny zysk netto powiększony o przeciętny roczny odpis amortyzacji, zysk netto powiększony o amortyzację i o odsetki od kredytów143. Zdaniem S. Wrzoska, przyjmowanie w mianowniku formuły (2.1) rocznego zysku netto powiększonego o amortyzację uzasadnione jest, gdy inwestor nie przewiduje reinwestowania amortyzacji144. Ujmowanie w mianowniku również odsetek od kredytów wiąże się z wykorzystaniem różnych źródeł finansowania przedsię-wzięcia. W przypadku gdy jest ono finansowane z kapitałów obcych, zaleca się uwzględnianie w obliczeniach kosztów finansowych. Odsetki stanowią skład-nik dochodów, który jest przekazywany kredytodawcy145. W literaturze przed-miotu spotyka się także wzór (2.1) zawierający w mianowniku przychody lub dodatnie przepływy pieniężne146.

Należy w tym miejscu zauważyć, że przedstawiona formuła (2.1) jest zasad-na, gdy kwoty korzyści netto w kolejnych latach są takie same. Natomiast, jeśli kwoty te różnią się od siebie w poszczególnych latach, to okres zwrotu można określić, kompensując stopniowo tymi kwotami poniesione nakłady inwestycyj-ne147. Jeżeli wartość skumulowana, będąca różnicą poniesionych do danego roku włącznie nakładów i uzyskanych do tego roku włącznie korzyści netto, osiąga zero, wtedy następuje zwrot nakładów poniesionych na inwestycję.

Niektórzy autorzy definiują okres zwrotu jako czas, po którym dodatnie przepływy pieniężne generowane przez inwestycję zrównoważą przepływy ujemne związane z jej uruchomieniem i inne, które inwestycja wytwarza148.

143 Por. S. Wrzosek: Ocena efektywności..., op. cit., s. 23; R. Pastusiak: Ocena efektywności..., op. cit., s. 73; M. Sierpińska, T. Jachna: Ocena przedsiębiorstwa..., op. cit., s. 197; E. Nowak:

Przedsię-wzięcia gospodarcze..., op. cit., s. 21; Z. Leszczyński, A. Skowronek-Mielczarek: Analiza ekonomiczno-finansowa..., op. cit., s. 193.

144 S. Wrzosek: Ocena efektywności..., op. cit., s. 23.

145 M. Sierpińska, T. Jachna: Ocena przedsiębiorstwa..., op. cit., s. 197.

146 H. Johanson: Ocena projektów…, op. cit., s. 37; T. Jajuga, T. Słoński: Finanse spółek.

Długookre-sowe..., op. cit., s. 99.

147 W. Bień: Zarządzanie finansami…, op. cit., s. 265.

148 Por. R. Machała: Praktyczne zarządzanie finansami firmy. PWN, Warszawa 2001, s. 107; A. Rutkowski: Zarządzanie finansami. ..., op. cit., s. 226.

Różnica między dodatnimi a ujemnymi strumieniami pieniężnymi stanowi prze-pływy pieniężne netto (NCF). Okres zwrotu można obliczyć sumując przeprze-pływy środków pieniężnych netto przedsięwzięcia i sprawdzając, kiedy suma ta wynie-sie zero149. Formalnie można to przedstawić za pomocą warunku:



gdzie: p– pierwszy rok, w którym suma strumieni NCF osiągnie wartość

nie-ujemną, t – kolejne lata, NCF – przepływy pieniężne netto.

Rok (p), w którym spełniony zostanie warunek (2.2) oznaczał będzie okres zwrotu.

Wskaźnik PP służy do bezwzględnej i względnej oceny efektywności inwe-stycji. Bezwzględne kryterium oceny przedsięwzięć inwestycyjnych oparte na metodzie okresu zwrotu polega na porównaniu obliczonej wartości PP z

okre-sem granicznym PPgr (najdłuższym dopuszczalnym okresem zwrotu), według

zależności:

 PP < PPgr – przedsięwzięcie inwestycyjne jest opłacalne i może zostać za-akceptowane,

 PP > PPgr – przedsięwzięcie inwestycyjne jest nieopłacalne i powinno zo-stać odrzucone,

 PP = PPgr – o zaakceptowaniu lub odrzuceniu przedsięwzięcia inwestycyj-nego mogą zadecydować inne czynniki nieuwzględnione w tej metodzie. Okres graniczny PPgr jest najczęściej wyznaczany subiektywnie przez inwe-stora na podstawie wcześniejszych doświadczeń. Sama metoda okresu zwrotu nie precyzuje, w jaki sposób jest formułowane kryterium oceny bezwzględnej.

W odniesieniu do oceny względnej przedsięwzięć inwestycyjnych kryterium wyboru wariantu realizacyjnego jest minimalizacja okresu zwrotu. Za najbar-dziej efektywne uważa się przedsięwzięcia, które zapewniają najkrótszy okres zwrotu, ze względu na możliwość ponownego zainwestowania kapitału150.

Do podstawowych zalet metody okresu zwrotu można zaliczyć to, że:

 jest prostota i łatwa w interpretacji wyników,

 określa czas, jaki jest niezbędny, aby doszło do zwrotu poniesionych na-kładów – okres, po którym można dokonywać reinwestycji,

 preferuje przedsięwzięcia prowadzące do większej płynności zaangażo-wanych kapitałów,

149 E.F. Brigham, L.C. Gapenski: Zarządzanie finansami. ..., op. cit., s. 298.

 uwzględnia większe ryzyko przedsięwzięć długookresowych – przedsię-wzięcie, które szybciej zwróci nakłady jest mniej ryzykowne151.

Główne wady okresu zwrotu przejawiają się w tym, że metoda ta:

 nie uwzględnia zmian wartości pieniądza w czasie,

 nie informuje o efektach, jakie są osiągane po okresie zwrotu,

 nie informuje o opłacalności przedsięwzięcia inwestycyjnego (co może prowadzić do wyboru mniej korzystnych przedsięwzięć),

 preferuje przedsięwzięcia inwestycyjne o krótkim ekonomicznym cyklu

życia,

 nie precyzuje obiektywnego kryterium bezwzględnej oceny

przedsię-wzięć inwestycyjnych,

 nie nadaje się do bezwzględnej oceny efektywności

niekonwencjonal-nych przedsięwzięć inwestycyjniekonwencjonal-nych (gdy nakłady są ponoszone nie tylko w okresie realizacji przedsięwzięcia inwestycyjnego, ale również w okre-sie eksploatacji czy likwidacji)152.

Wady metody PP powodują, że powinna ona być stosowana łącznie z inny-mi metodainny-mi oceny efektywności przedsięwzięć inwestycyjnych, nie zaś jako jedyne narzędzie podejmowania decyzji.