Opis dosłowny

Jak sama nazwa wskakuje, opis dosłowny gestów polega na oddaniu w audiodeskrypcji sposobu wykonania danego gestu, przy założeniu, że niewidomy widz będzie w stanie samodzielnie go zinterpretowa i odkry jego znaczenie na podstawie kontekstu wypowiedzi. Należy przy tym zauważy , że możemy mie do czynienia z różnymi stopniami dosłowności. Na przykład opis: „Macha”, jest mniej dosłowny niż:

„Podnosi prawe ramię i porusza nim na boki”. Jak już wcześniej wspomniano, zalet tej strategii jest możliwoś wyobrażenia sobie danego –––––––––

4 Prezentowane tutaj wyniki różni się od cytowanych w Chmiel i Mazur (2011a), gdzie omawiałyśmy rezultaty uzyskane w ramach badania pilotażowego, od mniejszej grupy respondentów.

gestu oraz – w wypadku gestów nowych dla odbiorcy – dowiedzenie się, w jaki sposób dany gest jest wykonywany. Minusem z kolei jest to, iż opisy tego typu s zwykle dłuższe niż na przykład nazwanie gestu, co może wpłyn na „przeładowanie” AD oraz wymaga większej kon-centracji ze strony odbiorców, a co za tym idzie szybciej wyczerpywa ich zasoby kognitywne.

Wydaje się, że opis dosłowny będzie wymagał mniejszej koncentracji i będzie rozumiany automatycznie w danym kontekście, jeśli bazuje na utartych zwrotach językowych, takich jak „potakuje” czy „wzrusza ramionami”. Wówczas można założy , że widzowie, na podstawie dialogu b d kontekstu, będ w stanie – bez nadmiernego wysiłku kognitywnego – przypisa danemu gestowi odpowiednie znaczenie.

Podobnie jest w wypadku opisu gestów będ cych według klasyfikacji Kendona (1988) emblematami, które maj swoje językowe odpowiedniki, na przykład:

Stacee gives Constance the finger.

[Stacee pokazuje Constance palec.] (Rock of Ages)

W powyższej scenie poirytowany natrętnymi pytaniami dziennikarki rockman wykonuje wulgarny gest, który z jednej strony pokazuje jego stosunek do Constance, a z drugiej jest części jego charakterystyki.

Wyrażenie „pokaza komuś palec” jest na tyle ugruntowane w języku, że niewidomi najprawdopodobniej bez problemu będ w stanie przypisa mu właściwe znaczenie oraz wyobrazi go sobie.

Dosłowny opis gestów i języka ciała wydaje się by także uzasadniony w sytuacji, gdy mamy do czynienia z pewnymi rytuałami czy obrz dkami – wówczas można założy , że przynamniej u osób ociemniałych (które stanowi większoś odbiorców AD) opis wywoła skojarzenia z określon sytuacj , któr pamiętaj sprzed utraty wzroku.

Tak strategię przyjęłyśmy, opisuj c jedn ze scen Serca na d oni:

W nocy. Konstanty wstaje z łóżka i klęka przed obrazem. Dotyka dłoni czoła, piersi i zbli a dłoń do prawego ramienia. Zastyga. Ponownie dotyka dłoni czoła, piersi, zbli a dłoń do lewego ramienia. Zastyga.

Spogl da na święty obraz. Bije się w pierś.

Konstanty: Przepraszam.

Zdecydowałyśmy, że na podstawie wiedzy ogólnej o świecie niewidomi będ w stanie zorientowa się, że skruszony oligarcha Konstanty próbuje najpierw wykona prawosławny, a następnie katolicki znak krzyża.

Opis może przyda się także w wypadku gestów uzupełniaj cych wypowied , tak jak w poniższym przykładzie pochodz cym z filmu Diabe ubiera si u Prady. Zmęczona paplanin Andrei Emily mówi:

Emily: S ucham tego:

Emily kłapie palcami.

Emily: A chc us ysze to:

Zaciska palce.

Andrea: Pa.

Bez uwzględnienia gestów w opisie sens dialogu nie byłby jasny dla niewidomego odbiorcy. Dla porównania, brytyjski audiodeskryptor opisał to zdarzenie w następuj cy sposób:

Emily: I’m hearing this:

(no AD)

Emily: And I wanna hear this:

Mouth shut.

Andrea: Bye.

[Emily: S ucham tego:

(brak AD)

Emily: A chc us ysze to:

Usta zamkni te.

Andrea: Pa.]

W tym wypadku pierwszy gest został zupełnie pominięty w opisie, natomiast drugi został nazwany (zob. także podrozdział 3.2.2.). Z opisu nie wynika, w jaki sposób bohaterka przekazuje komunikat „usta zamknięte” – gestem czy może mimik . Niemniej, mimo iż opis ten jest trudny do wyobrażenia przez osoby niewidome, sens komunikacyjny wypowiedzi został zachowany.

W kolejnym przykładzie, z filmu Rain Man, autor audiodeskrypcji szczegółowo odzwierciedlił język ciała bohaterów, dokładnie opisuj c gesty oraz ruchy bohaterów:

W magazynie. Dwa biurka. Przy jednym kobieta o kręconych, kasztanowych włosach do ramion, przy drugim mężczyzna w jasnej koszuli. Obok stoi Charlie. Na jego głowie przewodowa słuchawka z mikrofonem.

Charlie: Mamy homologacj na emisj spalin? B dziemy j mieli za dwa dni.

Charlie opiera si o biurko.

Charlie: Prawdziwy rekord. Cztery wozy, trzy podejścia. Jesteś mechanikiem czy in ynierem z NASA?

Unosi palec wskazuj cy lewej dłoni.

Charlie: Zapewni eś mnie, e za atwisz to od r ki. Nie chc s ysze adnych t umacze .

Zakasuje prawy r kaw koszuli. Mężczyzna przy drugim biurku, Lenny.

Lenny: To naprawd nie b dzie konieczne.

Charlie opuszcza głow .

Charlie: Co ja powiem po yczkodawcom? Wisz im dwieście tysi cy. Jeśli nie sprzedamy tych samochodów, b d sko czony.

Gwałtownie potakuje ruchem głowy.

Charlie: Kapujesz?

Lenny unosi lew dłoń wn trzem do góry.

Lenny: Prosz nas zrozumie .

Teoretycznie takie rozwi zanie umożliwia niewidomym dokładne wyobrażenie wykonywanych gestów, niemniej nagromadzenie tak dużej liczby szczegółów może wymaga szczególnej koncentracji ze strony odbiorców (i w efekcie doprowadzi do dekoncentracji), szczególnie jeśli opisy tego typu dominuj w całym filmie. Dodatkowo należy zauważy , że w tym przykładzie wszystkie opisane gesty pełni funkcję wzmacniaj c wypowied , zatem nie wnosz dodatkowych informacji do przekazywanych komunikatów. W powyższej scenie uczestnicz trzy postaci – każda z nich rozmawia przez telefon, a dodatkowo także między sob . Same komunikaty werbalne mog okaza się trudne do zrozumienia przez osoby niewidome (kto mówi, co mówi i do kogo), zatem wydaje się, że w tej sytuacji opis gestów mógłby zosta pominięty, na przykład na rzecz identyfikacji bohaterów (zob. także podrozdział 3.1.1.). Ewentualnie ekspresyjne gesty Charliego świadcz ce o jego zdenerwowaniu (notabene wyczuwalnym także w jego głosie) mogłyby zosta oddane w AD przy użyciu strategii uogólnienia, np. „gwałtownie gestykuluje” (zob. także podrozdział 3.2.3.).

Jeszcze jeden przykład potencjalnego zastosowania strategii opisu gestu omawiamy w podrozdziale 3.2.6.