uczestnik, po zawodach, wypełniał kwestionariusz. Wysłanych zostało 300 ankiet, z któ-rych odesłano 285, a z powodu braku kompletnych odpowiedzi ostatecznemu opraco-waniu poddano 269 kwestionariuszy. Uczestniczący w badaniu to uczniowie wszystkich klas, z różnych ośrodków miejskich i szkół o zróżnicowanych pozycjach w rankingach. Są więc uczniowie z wiodących szkół, takich jak: XII LO w Szczecinie, XIV LO we Wrocławiu czy XIV LO w Warszawie, a także z niewielkich miejscowości, czego przykładem są Żarki (woj. śląskie) oraz Zielona (woj. mazowieckie).
Wśród 26 pytań w ankiecie zadano te istotne z punktu widzenia nauczania przedsię-biorczości, które nurtują wielu badaczy – o pochodzenie cech przedsiębiorczych i geny przedsiębiorcze (tabela 2).
Tabela 2. Pochodzenie cech przedsiębiorczych
Czy uważasz, że przedsiębiorczości (jako cech, umiejętności) można się nauczyć: Odp.
Tak 54%
Część cech przedsiębiorczych można nabyć w procesie nauczania 39% Nie, gdyż przedsiębiorcą trzeba się urodzić 8% Źródło: opracowanie własne.
Ponad połowa ankietowanych uważa, że przedsiębiorcze cechy są nabywane (54%). Wysoki odsetek (39%) jest przekonany, że przynajmniej część cech można zdobyć w pro-cesie nauczania. Niewielki udział (8%) mają respondenci wskazujący na uwarunkowania genetycznie czy twierdzący, że przedsiębiorcą trzeba się urodzić. Jeśli więc przedsię-biorczości można się nauczyć, zapytano o istotne dla tego celu opracowania – pytanie o obszary nauczania (tabela 3).
Tabela 3. Obszary nauczania przedsiębiorczości
Nauczanie przedsiębiorczości powinno: Odp.
Służyć głównie kształtowaniu cech i postaw przedsiębiorczych 41%
Skupić się głównie na wiedzy związanej z: uruchamianiem biznesu, oceną okazji rynkowych,
wykonalnością przedsięwzięcia, planowaniem finansowym 36% Być głównie metodą, która „wykracza poza wiedzę” i „wymaga praktycznego działania” 23% Źródło: opracowanie własne.
Największe (41%) są oczekiwania odnośnie do działań skierowanych na przyszłych przedsiębiorców, służących kształtowaniu cech i postaw, które będą wpływały na za-chowania przedsiębiorcze. Co trzeci ankietowany (36%) widzi tu pomoc przy plano-waniu i ocenie pomysłów biznesowych oraz procedur startowych. Wyraźny jest także
odsetek (23%), oczekujących doradztwa po stronie praktycznego działania przedsię-biorcy. Wsparcie przedsiębiorczości dotyczące mechanizmów funkcjonowania jest wskazywanie w sumie przez 59% uczestników, ale pozostały udział (41%) to zwolenni-cy „prazwolenni-cy nad osobą” przedsiębiorzwolenni-cy.
Pytania w testach konkursowych oceniane były dobrze we wszystkich edycjach Olimpiady, a w VI OPIZ ponad 75% ankietowanych uznało je za interesujące. Te dotyczą-ce problematyki przedsiębiorczości odotyczą-ceniono jak w tabeli 4.
Tabela 4. Ocena podejmowanej problematyki przedsiębiorczości w teście konkursowym
Tematyka przedsiębiorczości w teście: Odp.
Zachęciła mnie do zainteresowania tym obszarem 45%
Poszerzyła moją wiedzę z tego obszaru 39%
Zachęciła mnie do studiowania literatury z tego obszaru 12% Rzuciła nowe światło na własną działalność gospodarczą 24% Utwierdziła mnie w planowaniu własnej działalności gospodarczej 17% Nie miała wpływu na mój stosunek do biznesu 19% Źródło: opracowanie własne.
W ocenie respondentów problematyka przedsiębiorczości miała pozytywny wpływ aż na 81% próby. Prawie połowę (45%) zachęciła do zainteresowania tą tematyką i poszerzyła wie-dzę u 39% uczniów. Co dziesiąty ankietowany (12%) poczuł potrzebę studiowania literatury z tego obszaru. Pozytywniej zaczęli też postrzegać działalność gospodarczą, gdyż co czwarty (24%) zaczął inaczej patrzeć własny biznes, a 17% utwierdziło się w wyborze ścieżki przed-siębiorczej. Istotna była także samoocena dotycząca osobowości przedsiębiorczej (tabela 5). Tabela 5. Przedsiębiorczość ankietowanych
Czy uważasz się za osobę przedsiębiorczą: Odp.
Tak, gdyż staram się zawsze realizować wszelkie plany, nawet bardzo ambitne 68%
Nie wiem 23%
Nie 9%
Źródło: opracowanie własne.
Aż 68% respondentów uznało się za osoby przedsiębiorcze. To bardzo wysoki od-setek, tym bardziej że program nauczania „Podstaw przedsiębiorczości” [Musiałkie-wicz 2015] zawiera zajęcia z samooceny i wskazywania swoich mocnych stron, zatem
Tabela 6. Plany przedsiębiorcze respondentów
Czy rozważać stać się przedsiębiorcą: Odp.
Tak, zaraz po skończeniu szkoły 17%
Tak, zaraz po skończeniu studiów 41%
W bliżej nieokreślonej przyszłości 20%
Nie, gdyż wolę zostać dobrze zarabiającym pracownikiem 22% Źródło: opracowanie własne.
Większość respondentów zamierzać podejmować wyzwania przedsiębiorcze, a tyl-ko co piąty (22%) planuje funkcjonować na rynku pracy jaa tyl-ko pracobiorca osiągający satysfakcję z wysokich wynagrodzeń. Pozostali, czyli 78%, planuje zostać przedsię-biorcami i co ciekawe 17% zaraz po „po maturze”. Działalność gospodarczą zamierza podjąć po skończeniu studiów 61%, z czego 41% bezpośrednio po uzyskaniu dyplomu wyższej uczelni. Co piąty uczestnik (20%) taką decyzję podejmie po zdobyciu pewne-go doświadczenia, funkcjonując w innych przedsiębiorstwach. Dodać należy, iż badania przeprowadzane przez autora w poprzednich edycjach pokazały, że dla połowy uczest-ników olimpiady doświadczeniem tym będą studia ekonomiczne, co w większości przy-padków posłuży za przygotowanie do własnego biznesu.
Podsumowanie
Przeprowadzona ankieta pokazała, że trwająca już szósty rok Olimpiada Przedsiębior-czości i Zarządzania wpisuje się w działania edukacyjne dla przedsiębiorPrzedsiębior-czości. Próba badawcza, na której przeprowadzono badania, wydaje się być reprezentatywna dla po-kolenia nastolatków w Polsce. Dokonana przez nich ocena pytań konkursowych, które zostały uznane za trudne, ale interesujące i za takie, które przyczyniły się do zwiększenia zainteresowania tematyką przedsiębiorczości, zwiększyła wiedzę z tego obszaru. Wyniki pokazały optymistyczne podejście respondentów do uruchamiania własnych firm i co ciekawe, większość z nich uważa się za osoby przedsiębiorcze. Zdaniem respondentów, poza spodziewanymi oczekiwaniami w postaci doradztwa dotyczącego startu firm i roz-wiązywania problemów zarządczych przedsiębiorców, działania wspierające należy kie-rować także na osobę potencjalnego przedsiębiorcy dla kreowania postaw i zachowań przedsiębiorczych.
Testy niewykorzystane w zawodach szkolnych pozostają w szkołach i za zgodą auto-ra są wykorzystywane na zajęciach z przedsiębiorczości. Istotna jest także dyskusja nad pytaniami po każdych zawodach, a stawiane pytania na fanpage’u FB [Olimpiada Przed-siębiorczości i Zarządzania, profil Facebook] mają charakter merytoryczny i stanowią kolejny wkład w EDP. Ponadto wszystkie testy z ubiegłych edycji zostały opublikowane
w formie podręcznika [Brzeziński 2017], którego można używać na zajęciach w szkołach, a także na uczelniach. Prezentowany projekt wpisuje się w działania z obszaru edukacji (nieformalnej) dla przedsiębiorczości w komponencie edukacji ekonomicznej i finanso-wej oraz edukacji biznesoi finanso-wej.
Bibliografia
Andrzejczak A. (2008), (red.) Przedsiębiorczość w edukacji, Wydawnictwo Akademii
Ekonomicz-nej w Poznaniu, Poznań.
Antoszkiewicz J.D. (2014), Rola doradcy – konsulting w procesach restrukturyzacji przedsiębiorstw przy wprowadzaniu gospodarki polskiej na rynek globalny [w:] R. Borowiecki, A. Jaki, (red.), Re-strukturyzacja w obliczu wyzwań gospodarki globalnej, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie,
Kraków.
Bratnicki M. (2002), Przedsiębiorczość i przedsiębiorcy współczesnych organizacji, Wydawnictwo
Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice.
Bratnicki M. (2008), Konfiguracyjne ujęcie przedsiębiorczości organizacyjnej, „Ekonomika
i Orga-nizacja Przedsiębiorstwa”, nr 6(701).
Bridge S., O’Neil K., Martin F. (2009), Understanding Enterprise: Entrepreneurship and Small Business, 3rd Edition, Palgrave Macmillan, London.
Brixy U., Sternberg R., Stuber H. (2012), The Selectiveness of the Entrepreneurial Process, „Journal
of Small Business Management”, Vol. 50(1), ss. 105–131.
Brzeziński A. (2016), Przedsiębiorczość. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Wydziału Zarządzania
PCz, Częstochowa.
Brzeziński A. (2017), Wiedza ekonomiczna. Testy i zadania, Wydawnictwo Wydziału Zarządzania
Godlewska-Majkowska H. (red.) (2009), Przedsiębiorczość. Jak założyć i prowadzić własną firmę,
Szkołą Główna Handlowa, Warszawa.
Klimek J., Laszuk M., Antoszkiewicz D.H., Antoszkiewicz J. (2017), Organizacja wprowadzenia konsultingu do rozwoju firm rodzinnych, „Przedsiębiorczość i Zarządzanie”, t. XVIII, z.6, cz. 3, Firmy rodzinne – rozwój teorii i praktyki zarządzania, ss. 332–340.
Kokocińska M., Nowak H. (red.) (2014), Edukacja w zakresie przedsiębiorczości. Doświadczenia Polski i Hiszpanii, Difin, Warszawa.
Kuratko D.F. (2005), The Emergence of Entrepreneurship Education: Development, Trends, and Challenges, „Entrepreneurshio Theory and Practice”, September.
Kurczewska A. (2013), Przedsiębiorczość jako proces współoddziaływania sposobności i intencji przedsiębiorczych, PWE, Warszawa.
Kurek S., Rachwał T. (2010), The Role of Business Education in the Development of Entrepreneur-ship in the Member States of the European Union, „Europa XXI” Vol. 19, ss. 127–142.
Kurek S., Rachwał T., Szubert M. (2012), Business Competencisies in Polish School Curricula: Opin-ions of Teacheirs and Social Partners [w:] M. Pilz, S. Berger, R. Canning (red.), Fit for Business. Pre-Vocational Education in European Schools, Springer.
Laszuk M. (2015), Proces twórczy przy formułowaniu pierwszego pomysłu na biznes,
„Przedsię-biorczość i Zarządzanie”, tom. XVII, zeszyt 1, część II, Zarządzanie – nowe perspektywy.
Heurystycz-ne podejście do innowacji, ss. 77–89.
Lemańska-Majdzik A. (2008), Rola osoby przedsiębiorcy w rozwoju przedsiębiorczości indywidu-alnej [w:] G. Maniak (red.), Problemy ekonomii i polityki gospodarczej (materiały konferencyjne),
Wydawnictwo Naukowe US, Szczecin, ss. 136–146.
Marona B., Głuszczak M. (2014), The Ties that Bind? Real Estate Education in Europe and Regulary Framework in Poland, „The New Educational Reviev” vol. 35, no. 1.
Moreno J.J., Wach K. (2014), The Entreprenorial Profile of Students Participating in the Academic Entrepreneurship Course: Pilot Study Results, „Horyzonty Wychowania” vol. 13, nr 26.
Musiałkiewicz J. (2015), Zarys przedsiębiorczości. Wydawnictwo Ekonomik, Warszawa.
Najda-Janoszka M., Wach K. (2008), Lifelong Learning in the Fields of Tourism in the European Union taking Poland into Special Consideration [w:] M. Bednarczyk (red.), Entrepreneurship in Tour-ism and Sport Business, Kraków.
Niesłuchowski M. (2012), Zarys przedsiębiorczości. Program nauczania podstaw przedsiębiorczo-ści w zakresie podstawowym dla techników, zasadniczych szkół zawodowych i liceów ogólnokształ-cących, Warszawa.
Olimpiada Przedsiębiorczości i Zarządzania, profil Facebook, [online], https://www.facebook. com/IVOPIZ/.
Olimpiada Przedsiębiorczości, strona internetowa projektu, [online], http://www.olimpiada.edu. pl/, dostęp: 18.02.2018.
OP!Z, strona internetowa Olimpiady Przedsiębiorczości i Zarządzania, [online], http://www.olim-piada.wz.pcz.pl/, dostęp: 5.02.2018.
OWE – Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej, strona internetowa projektu, [online], https://owe.pte. pl/, dostęp: 18.02.2018.
Piecuch T. (2010), Przedsiębiorczość. Podstawy teoretyczne, C.H. Beck, Warszawa.
Rachwał T. (2010), Entrepreneur Education as a Growth Stimulus for Familly Firm (Chapter 9) [w:]
A. Surdej, K. Wach (red.), Exploring the Dynamics of Entrepreneurship, Toruń.
Rozporządzenie MENiS z 29 stycznia 2002 r. w sprawie organizacji oraz sposobu przeprowadza-nia konkursów, turniejów i olimpiad, Dz.U. 2002, nr 13, poz. 125, z późn. zm.
Santarelli E., Vivarelli M. (2007), Entrepreneurship and the Process of Firms Entry, Survival and Growth, „Industrial and Corporate Change”, Vol. 16(3), ss. 455–488.
Wach K. (2013), Edukacja na rzecz przedsiębiorczości wobec współczesnych wyzwań cywilizacyjno-gospodarczych, „Przedsiębiorczość i Edukacja” nr 9.
Wach K. (2014), Edukacja dla przedsiębiorczości: pomiędzy przedsiębiorczości pedagogiką a edu-kacją ekonomiczną i biznesową, „Horyzonty Wiedzy” Vol. 13, No. 28.
Wielki słownik języka polskiego (2007), red. P. Żmigrodzki, Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków. Wilkin J. (2008), Przedsiębiorstwo – rynek – społeczeństwo. Przegląd koncepcji teoretycznych [w:]
E. Leś (red.), Gospodarka społeczna i przedsiębiorstwo społeczne. Wprowadzenie do problematyki, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.