się przedmiotem rozważań nie tylko w środowisku akademickim, ale także instytucji, któ-rych zadaniem jest stymulowanie rozwoju gospodarczego kraju. Tu również należy bazować na osiągnięciach innych krajów europejskich, wykorzystując współpracę polskich i zagra-nicznych uczelni. Problematyka podejmowana jest już przez kilka ośrodków akademickim i między innymi przez badaczy przedsiębiorczości z Uniwersytetu Ekonomicznego w Po-znaniu [Kokocińska, Nowak 2014, s. 10]. Efekty ich pracy, wykorzystujące doświadczenia in-nych krajów europejskich, szczególnie Hiszpanii, stanowią ciekawą propozycję programów edukacyjnych służących kształtowaniu kreatywności oraz mogą być pomocne w praktyce biznesowej startujących przedsiębiorców (gry i symulacje biznesowe) [zob. Kokocińska, No-wak 2014, ss. 79–169]. Propozycje te mają służyć głównie edukacji studentów, ale też pogłę-biać wiedzę programu „Podstaw przedsiębiorczości” [zob. Musiałkiewicz 2015; Niesłuchow-ski 2012] adresowanego do uczniów szkół średnich. Już wtedy niektórzy podejmują decyzje o uruchamianiu działalności gospodarczej i to zaraz po skończeniu szkoły.
Celem artykułu jest ocena wkładu projektu Olimpiada Przedsiębiorczości i Zarządza-nia w edukację dla przedsiębiorczości (EDP). Do oceny tej wykorzystano badai Zarządza-nia ankie-towe przeprowadzone przez autora wśród uczestników Olimpiady podczas Zawodów I Stopnia, które odbyły się w szkołach 12 grudnia 2017 r.
Olimpiada Przedsiębiorczości i Zarządzania –
prezentacja projektu z obszaru edukacji nieformalnej dla
przedsiębiorczości
Edukacja w zakresie przedsiębiorczości zdaniem Krzysztofa Wacha [2013, s. 248], jest niezwykle istotna w budowaniu przedsiębiorczego społeczeństwa i przedsiębiorczej go-spodarki. Rosnąca rola przedsiębiorczości w rozwoju społeczno-gospodarczym krajów oznacza ciągłe wyzwania edukacyjne w tym obszarze [Kuratko 2005, s. 575].
Edukację dla przedsiębiorczości można podzielić na edukację formalną i nieformal-ną, w tym kształcenie ustawiczne przez całe życie, zgodnie z koncepcją lifelong learning
[Najda-Janoszka, Wach 2008, ss. 45–58]. Edukacja formalna realizowana jest na trzech szczeblach edukacji: elementarnej (do 14 roku życia), średniej i akademickiej. Edukacja nieformalna to wszelkiego typu kursy i szkolenia dla przedsiębiorców, ale także szeroko pojęte samodoskonalenie. Zarówno w zakresie formalnej, jak i nieformalnej edukacji wy-różnić można co najmniej trzy komponenty, które są realizowane w ramach poszczegól-nych przedmiotów szkolposzczegól-nych (akademickich) oraz kursów i szkoleń [Wach 2014, ss. 25–26]:
a) przedsiębiorczość indywidualna – edukacja w zakresie przedsiębiorczego dynamizmu;
b) przedsiębiorczość biznesowa – edukacja biznesowa;
c) otoczenie przedsiębiorczości – edukacja ekonomiczna i edukacja finansowa. Edukacja w zakresie przedsiębiorczego dynamizmu promuje przedsiębiorcze po-stawy, takie jak innowacyjność, kreatywność, komunikatywność i intraprzedsiębior-czość, opierając się na naukach behawioralnych (psychologia, socjologia, pedagogika, antropologia, kultoroznawstwo) i wiążąc się z inicjatywami przedsiębiorczymi [Kurek, Rachwał, Szubert 2012, s. 61–88]. Jej celem jest wyposażenie ucznia (studenta czy ab-solwenta) w umiejętność generowania pomysłów i zdolność ich realizacji [zob. Moreno, Wach 2014, ss. 11–32].
Edukacja biznesowa dostarcza wiedzy przede wszystkim na temat uruchamiania przedsięwzięć gospodarczych, a jej zadaniem jest przygotowanie adresatów do po-dejmowania własnej działalności skutkującej wzrostem gospodarczym [Kurek, Rachwał 2010, s. 127–142; Rachwał 2010, ss. 139–156; Daszkiewicz 2014, ss. 165–178]. Edukacja bi-znesowa nazywana również bywa edukacją menedżerską, promującą wiedzę z obszaru teorii, koncepcji, procesów decyzyjnych i zarządzania przedsiębiorstwem, a opiera się na naukach o zarządzaniu [Marona, Głuszczak 2014, ss. 187–201].
Edukacja ekonomiczna zwiększa wiedzę na temat otoczenia przedsiębiorstwa w wy-miarze mikro (konkurencyjnym) i makro (ogólnym), jego zmienności i nieprzewidywal-ności [zob. Wach 2014, ss. 20–22]. Edukacja finansowa, której znaczenie wzrosło w okre-sie kryzysu finansowego, dostarcza wiedzy o finansach w przedsiębiorstwie, rynkach i inwestycjach kapitałowych.
Olimpiada Przedsiębiorczości i Zarządzania jest projektem z obszaru edukacji nie-formalnej, opracowanym przez autora tego artykułu, a jego organizatorem jest Wy-dział Zarządzania Politechniki Częstochowskiej [zob. OP!Z]. Są to zawody posiadające status olimpiady poprzez spełnienie wymogów Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej [Rozporządzenie MENiS z 29 stycznia 2002]. Ich adresatami są uczniowie
zachodzących procesów gospodarczych. Ma ona również rozbudzić i wzmocnić wśród młodzieży postawy oraz zachowania przedsiębiorcze i zachęcić do studiowania na kie-runkach ekonomicznych. Program i reguły rywalizacji w zawodach określa Regulamin
OPiZ [Brzeziński 2016, ss. 107–113]. Każda edycja ma swój temat przewodni, z czym
wią-żą się cele szczegółowe, jak również dominacja pytań z obszaru „tytularnego”, jednak podstawowym celem pozostaje poszerzenie wiedzy z przedsiębiorczości i zarządzania przedsiębiorstwem. Projekt ma także stanowić wsparcie rozwoju uczniów szczególnie uzdolnionych (laureaci Olimpiady).
Olimpiada to trójstopniowe zawody, które mają charakter indywidualny, z udziałem bezpłatnym i dobrowolnym, składające się z następujących etapów:
a) Zawody I stopnia – eliminacje szkolne,
b) Zawody II stopnia – eliminacje okręgowe,
c) Zawody Centralne – finał.
Zawody I Stopnia są przeprowadzane w zgłoszonych do rywalizacji szkołach, a za-kres tematyczny pytań obejmuje program przedmiotu „Podstawy przedsiębiorczości” oraz znajomość zagadnień dotyczących zarządzania przedsiębiorstwem i znajomość bieżących wydarzeń życia gospodarczego. Test złożony jest z 50 pytań zamkniętych [zob. Brzeziński 2017], na którego rozwiązanie przewidziane zostało 60 minut. Zawody II Stopnia odbywają w siedmiu okręgach, w Szkołach i Uczelniach Partnerskich i mają wyłonić 50-osobowy skład finału (Zawodów Centralnych). Uczestniczy w nim około 20% uczniów, którzy w poprzedniej rundzie uzyskali najlepsze wyniki, a 50 z nich awansu-je do Zawodów Centralnych. Najlepszy wynik w tej rywalizacji oznacza zdobycie tytułu zwycięzcy Olimpiady. W rywalizacji uczestniczą także szkoły – i tu przewidziano dwie kategorie rywalizacji. To rywalizacja o tytuł „Szkoły Przedsiębiorczej” (z największą licz-bą uczestników w Zawodach I Stopnia) oraz tytuł „Najlepsza szkoła” (z największą liczlicz-bą punków uzyskanych przez uczniów danej szkoły w Zawodach Centralnych).
Olimpiadzie towarzyszą eventy w ramach stałego cyklu „Ludzie sukcesu biznesowe-go”, z udziałem wybranych przedsiębiorców, takich jak Andrzej Blikle, Zbigniew Grycan czy Zbigniew Jakubas. Odbyło się również spotkanie z człowiekiem sukcesu sportowego i najbardziej popularnym polskim sportowcem Adamem Małyszem. Wydarzenia tego typu mogłyby być, jak się wydaje, wkładem w kreowanie postaw i zachowań przed-siębiorczych. Podobny cel mają warsztaty z przedsiębiorczości przeprowadzane przez przewodniczącego Olimpiady w trzech zwycięskich szkołach, gdzie prezentowane i analizowane są problemy oraz dylematy startu „nowych” przedsiębiorców. W trakcie dwóch pierwszych edycji organizowany był kurs i konkurs szybkiego pisania na kompu-terze „Olimpijczyk”, podczas którego przez trzy miesiąca uczestnicy rywalizowali online, pisząc przygotowane przez autora teksty ekonomiczne (10 tekstów po 2 tys. znaków).
W tabeli 1 zestawiono poszczególne edycje, ich tematy, liczebność uczestników i za-sięg terytorialny projektu Olimpiady Przedsiębiorczości i Zarządzania.
Tabela 1. Tematy, liczebność uczestników i zasięg terytorialny kolejnych edycji OPiZ Edycja Temat Liczba uczestników [tys.] Liczba województw
I OPiZ Mała firma 1,6 8
II OPiZ Firma rodzinna 2,1 11
III OPiZ Ludzie w organizacji 2,7 15
IV OPiZ Finanse w przedsiębiorstwie 4,8 16 V OPiZ Turbulentne otoczenie
przedsiębiorstwa 4,7 16
VI OPiZ Przedsiębiorca we
współczesnej gospodarce 5,3 16
Źródło: Opracowanie własne.
Od IV edycji projekt jest ogólnopolski, a w V OPiZ wprowadzona została nowa katego-ria – Częstochowski Olimpijczyk – która stanowi regionalną wersję rywalizacji uczniów ze szkół dawnego województwa częstochowskiego. Należy dodać, że OPiZ wpisuje się w po-dobne działania, jakie są przeprowadzane przez funkcjonujące olimpiady ekonomiczne z Olimpiadą Wiedzy Ekonomicznej (OWE) i Olimpiadą Przedsiębiorczości (OP) na czele.
Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej jest organizowana od 1987 r. przez Polskie Towa-rzystwo Ekonomiczne [OWE – Olimpiada Wiedzy]. OWE realizuje zadania zlecone przez Ministerstwo Edukacji Ekonomicznej, a w dotychczasowych trzydziestu edycjach Olim-piady wzięło udział ponad 300 tys. uczniów.
Olimpiada Przedsiębiorczości funkcjonuje od 2005 r. jako wspólna inicjatywa Funda-cji PromoFunda-cji i AkredytaFunda-cji Kierunków Ekonomicznych oraz pięciu uczelni ekonomicznych: SGH w Warszawie i Uniwersytetów Ekonomicznych w: Katowicach, Krakowie, Poznaniu, we Wrocławiu [Olimpiada Przedsiębiorczości]. W tej Olimpiadzie uczestniczy około 15 tys. uczniów w każdej edycji. Podobnie jak w przypadku OPiZ i w powyższych Olim-piadach rywalizacja odbywa się na trzech poziomach zawodów.