oReT/oRio (The Facility for infrastructure development)

Niderlandzki MSZ opisuje działalność ORET następująco: „Celem ORET jest egzekwowanie zrównoważonego wzrostu gospodarczego oraz klimatu biznesowe-go w krajach rozwijających się. Wynikiem czebiznesowe-go są inwestycje w infrastrukturę gospodarczą i społeczną” [Vaststelling beleidsregels subsidiëring… 2006: 10]. ORET jako ministerialny program prowadzony przez oret.nl oraz konsorcjum PricewaterhouseCoopers Advisory N.V i Encorys Nederland B.V. Poza zasoba-mi materialnyzasoba-mi w krajach rozwijających się brakuje know-how potrzebnego do stworzenia projektów na dużą skale, przede wszystkim dla wody pitnej, nawadniania, ścieków, ochrony środowiska, transportu, opieki zdrowotnej oraz edukacji. Najpopularniejszy ze względu na holenderskie kompetencje i wielolet-nie doświadczewielolet-nie jest sektor wody, następwielolet-nie opieki zdrowotnej oraz transportu [NL Agency 2013].

W 2009 r. zmieniono nazwę z ORET na ORIO, jednocześnie zmniejszając liczbę beneficjentów programu, co pozwoliło na zintensyfikowanie działań w pozostałych państwach. Takie wsparcie programowe klasyfikowane jest jako składowa ODA (Official Development Assistance). Władze holenderskie nie mają wpływu na proces wyboru projektów oraz transakcji. Odbiorca sam kreuje

Tabela 1. Podział programów pomocowych ze względu na region, lata 2005-2011

Program ^Liczba-państw partnerskich Europa Centralna i Azja Azja Połu-dniowa Wschodnia Azja i Pacyfik Środkowy Wschód i Afryka Północna Afryka Subsaha- ryjska Ameryka Łacińska i Karaiby (%) ORET/ORIO 40 6 12 15 3 60 6 FMO 76 10 23 8 1 41 17 PSOM/PSI 57 7 10 24 6 38 15 CBI 59 9 24 13 5 21 28 PUM ₈₁ 15 ₁₃ 21 ₇ 28 16

60 BarToSz SkWara

Tabela 2. Grupy państw partnerskich programu ORIO

Lista A Lista B

Albania, Algieria, Armenia, Azerbejdżan, Be-lize, Boliwia, Bośnia i Hercegowina, Chiny, Czarnogóra, Dominikana, Egipt, Ekwador, Fi-dżi, Filipiny, Honduras, Indie, Indonezja, Iran, Jamajka, Jordan, Kamerun, Kazachstan, Kenia, Kolumbia, Kuba, Macedonia, Maroko, Mołda-wia, Mongolia, Namibia, Nigeria, Nikaragua, Pakistan, Palestyna, Peru, Salvador, Serbia, Sri Lanka, Surinam, Syria, Tajlandia, Tunezja, Wietnam, Wybrzeże Kości Słoniowej

Afganistan, Angola, Benin, Bhutan, Bissau, Burkina Faso, Czad, Dżibuti, Erytrea, Etiopia, Gambia, Gwinea, Haiti, Jemen, Kambodża, Kiribati, Komory, Kongo, Laos, Lesoto, Li-beria, Madagaskar, Malawi, Malediwy, Mali, Mauretania, Mozambik, Myanmar, Nepal, Ni-ger, Republika Środkowoafrykańska, Republika Zielonego Przylądka, Rwanda, Samoa, Senegal, Sierra Leone, Somalia, Tanzania, Timor, Togo, Tuwalu, Uganda, Vanuatu, Wyspy Świętego Tomasza i Książęca, Wyspy Salomona, Zambia Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie IOB Evaluation. Work in Progress [2015].

procedury przetargowe oraz to, które projekty będą mieć pierwszeństwo. ORET decyduje o tym, czy transakcja spełnia wymogi formalne oraz monitoruje prze-bieg realizacji całego procesu. Ocenia całość inwestycji w zakresie finansowym, technicznym oraz przede wszystkim pod kątem trwałego wkładu w zrównoważo-ny rozwój gospodarczy. Od momentu aplikacji do wdrożenia projektu mija ok. 3 lat. Dlatego zarówno dostawca, jak i inwestor muszą wykazać wystarczającą zdolność do realizacji przedsięwzięcia przy jednoczesnym utrzymaniu inwestycji w przyszłości. Ponadto ORET bierze pod uwagę do swojej oceny ład korporacyj-ny oraz politykę środowiskową i społeczną przedsiębiorstwa. Co najistotniejsze i wyróżniające na tle pozostałych państw w przypadku niderlandzkiego PSD – inwestycja nie musi być komercyjnie opłacalna. W praktyce jednak oznacza to, że inwestycje w infrastrukturę muszą mieć okres zwrotu ponaddziesięcioletni [NL Agency 2013].

Program ORIO obejmuje dwa rodzaje pomocy tied aid oraz untying aid odnoszących się do państw z listy A i B (zob. tab. 2)4. W przypadku pierwszej mogą uczestniczyć firmy zarejestrowane i działające w Holandii. Dotacja z pro-gramu ORIO może wynieść do 35% wartości propro-gramu. Natomiast państwa LDC z listy kwalifikują się do untying aid. Oznacza to, że transakcje z krajami na liście B są możliwe, nawet jeśli firma nie jest zarejestrowana i nie działa w Holan-dii, a dofinansowanie może osiągnąć do 50% wartości. ORIO zawiera specjalny instrument dla projektów wyspecjalizowanych w sektorze wodno-kanalizacyjnym w krajach rozwijających się znany pod nazwą ORET WF5 – w tym przypadku dotacja jest zawsze równa 50%. Kwota za jeden projekt nie może przekroczyć

4 Lista powstała na podstawie międzynarodowych umów w ramach OECD, dzieląc państwa na dwie grupy A i B.

PSD (Private Sector Development) jako narzędzie współpracy rozwojowej Holandii 61 45 mln euro. Dodatkowo oczekuje się od biorcy, aby nie nakładać na holender-skich deweloperów jakichkolwiek barier celnych, podatków oraz wszelkich innych opłat od powstałych transakcji (wyjątkiem jest kwota VAT świadczona lokalnie od usług lub sprzedaży). W trosce o zapewnienie długofalowych korzyści przed-siębiorstwo może uzyskać grant w wysokości do 75% (tylko w przypadku dóbr inwestycyjnych) zwrotów kosztów obsługi technicznej projektu pod warunkiem zapewnienia dodatkowego serwisu po zakończeniu zwykłego okresu gwarancji oraz transferu wiedzy i wzmocnienia potencjału organizacyjnego użytkownika końcowego. Wszelkie projekty ORIO podlegają weryfikacji przez OECD poprzez porozumienie Agreement on United ODA Credits Transparency. Stopa zwrotu z programu EIRR powinna być wyższa niż stopa dyskontowa z kraju, w którym prowadzi się inwestycję. W zdecydowanej większości krajów rozwijających wynosi ona 10%, przez co jest dużą barierą [ORET program as of October 2006].

2.3.2. FMo (FMo entrepreneurial development Bank)

FMO Entrepreneurial Development Bank powstał w 1970 r. jako partnerstwo publiczno-prywatne. Udział państwa wynosi 51%, 49% jest w rękach banków komercyjnych, związków zawodowych oraz przedsiębiorstw sektora prywatnego (wykres 1). Bank nadzorowany jest przez holenderski bank centralny. Nider-landzki rząd chce utrzymać swój udział większościowy, ponieważ FMO stanowi jeden z głównych ogniw polityki rozwoju6.

Bank ma za zadanie przyczyniać się do intensyfikacji sektora przedsię-biorstw holenderskich w krajach rozwijających się, co jest w bezpośrednim interesie rozwoju gospodarczo-społecznego partnerów. Umowa z państwem holenderskim jest zawarta na czas nieokreślony, a może zostać anulowana wyłącznie z dwunastoletnim okresem wypowiedzenia. Zadłużenie długoterminowe wyemitowane w ramach programów finansowania FMO oceniane jest przez agencje Fitch – AAA oraz Standard and Poor’s – AAA. W przypadku obu agencji FMO posiada stabilną perspektywę [FMO 2015].

FMO pozyskuje środki na działalność z dwóch źródeł: z własnego rachunku FMO A oraz za pośrednictwem rządowych funduszy rozwojowych: Micro and Small Enterprise Fund (MASSIF), Infrastructure Development Fund (IDF), Access to Energy Fund (AEF) oraz Facility Emerging Markets (FEM) który specjalizuje się w obsłudze państw najsłabiej rozwiniętych gospodarczo7.

FMO ma pięć skonsolidowanych w rocznych zeznaniach filii: Nuevo Banco Comercial Holding B.V., FMO Antillen N.V., Blauser S.A., Industrias Andinas B.V. oraz Asia Participations B.V. Niewielka część finansowania banku

zagwaran-6 http://www.fmo.nl/articles-and-internal-regulations, Agreement with the State (’98) [dostęp: 22.12.2016].

62 BarToSz SkWara

towana jest przez holenderski rząd poprzez Faciliteit Opkomende Markten (FOM). FMO zarządza również kilkoma holenderskimi funduszami, takimi jak: ASSIF Fund, Access to Energy Fund (AEF), Infrastructure Development Fund (IDF) oraz Fonds Opkomende Markten OntwikkelingsSamenwerking (FOM-OS). FMO ma strukturę dwupoziomową – Zarząd i Radę Nadzorczą. Pierwszy opracowuje i realizuje założoną strategię, będąc odpowiedzialnym za zgodność z przepisami i regulacjami prawnymi, natomiast rada nadzorcza powołuje członków Zarządu i nadzoruje bieżącą działalność. Celem nadrzędnym jest inwestowanie w kapitał i wiedzę podczas realizacji projektów w taki sposób, aby finalnie umożliwić ludziom wykorzystywanie swoich umiejętności, co przyczynia się do poprawy jakości życia [FMO 2013].

Strategią FMO jest próba objęcia pozycji światowego lidera w inwestowaniu na rzecz zmniejszenia o połowę emisji dwutlenku węgla. Koncepcja działań umożliwia wspieranie działalności przedsiębiorstw przez FMO zajmujących się zielonymi projektami. Sytuacja międzynarodowa niezaprzeczalnie nie sprzyja tym działaniom. Niskie ceny surowców, kryzys na Ukrainie to tylko niektóre z czyn-ników przysparzających trudności. Dlatego podjęto decyzję o zintensyfikowaniu działań.

Od samego początku swojego istnienia FMO zdecydowało się działać w ta-kich obszarach, gdzie wpływ na łagodzenie ubóstwa będzie największy. Co najmniej 70% inwestycji odbywa się w krajach LICs (Low Income Countries) oraz LMICs (Low and Middle Income Countries i 30% w UMICs (Upper Middle Income Countries) przy zachowaniu, że co najmniej 35% środków musi trafić do 55 najuboższych państw. Fundusze są przeznaczane na inwestycje w wiedzę i umiejętności tak niezbędne do niwelacji różnic. FMO wspiera swoich partnerów

Wykres 1. Podział własnościowy FMO

PSD (Private Sector Development) jako narzędzie współpracy rozwojowej Holandii 63 w takich dziedzinach, jak zarządzanie ryzykiem oraz regulacji i obostrzeń praw-nych w krajach partnerskich. W celu dalszego transferu wiedzy dla partnerów organizowane są seminaria tematyczne, sesje plenarne oraz spotkania z rekinami biznesu [FMO 2013].

Jednym z celów FMO jest przekraczanie granic poprzez inwestowanie na rynkach podwyższonego ryzyka i budowanie lepszego jutra. Dlatego też podjęto się sformułowania jasnej strategii i konkretnych celów, takich jak np. podwojenie liczby miejsc pracy przy jednoczesnym dwukrotnym pomniejszeniu emisji gazów cieplarnianych. Niepokojące jest to, że państwa rozwijające poniekąd poprzez swoją słabość gospodarczą nie przykładają wagi do problemu zanieczyszczenia środowiska podczas procesów produkcji. Dlatego też FMO jako bank ma ogromną rolę do odegrania przy założeniu, jak bardzo ważny jest zrównoważony rozwój przy zachowaniu czystości środowiska. Zwiększony nacisk polityczny na rozwój sektora prywatnego przy zachowaniu przejrzystości oraz odpowiedzialności za prowadzone przedsięwzięcia jest jednym ze sposobów do promowania holen-derskich inwestycji w krajach rozwijających się. W 2015 r. FMO podjęła wiele działań dostarczających nowe korzystne rozwiązania finansowe, które zapewne w przyszłości przyniosą korzyści przedsiębiorstwom8.

2.3.3. CBi (The Centre of the Promotion of imports)

CBI to agencja powstała w 1971 r. należąca do holenderskiego Ministerstwa Spaw Zagranicznych. Jej budżet opiewa na kwotę 180 mln euro. Handel jest kluczowym elementem do stymulowania wzrostu gospodarczego i zwiększania zatrudnienia. Wspieranie SMEs poprzez CBI w krajach rozwijających się wcho-dzących na europejski rynek gospodarczy integruje je jako element składowy globalnego łańcucha wartości. Takie działanie przynosi korzyści dla przedsię-biorców i pracowników czerpiących zyski z handlu oraz obsługi transakcji. Poza zwiększeniem eksportu w ujęciu ilościowym istotna jest także jakość produktów oferowanych przez państwa rozwijające się, która z roku na rok się poprawia. Corporate Social Responsibility (CSR) jest punktem wyjścia do wszystkich działań CBI. Firmy, sektory i beneficjenci w postaci państw są dobierani w taki sposób, aby redukować ryzyko związane z CSR. CBI jest zaangażowany w bu-dowanie potencjału instytucjonalnego poprzez usługi świadczone przez Bussines Support Organizations (BSOs) dla swoich firm członkowskich oraz wspieranie ich poprzez swoją wiedzę i doświadczenie na globalnym rynku [CBI Aid for Trade Review Position Paper… 2013].

8 http://annualreport2014.fmo.nl/report-of-the-management-board/letter-from-the-ceo [dostęp: 22.12.2016].

64 BarToSz SkWara