Organizacja osobowości borderline, styl przywiązania i zdolności do mentalizacji – badanie 2

W drugim badaniu koncentrowano się na próbie odpowiedzi na pytanie, czy styl przywiązania aktywowany podczas badania jest mediatorem siły związku między patologią organizacji osobowości a zdolnością do mentalizacji.

8.4.1. Zastosowane narzędzia badawcze

W badaniu 2, obok opisanych w badaniu 1 narzędzi do pomiaru poziomu patologii organizacji osobowości i zdolności do mentalizacji, dla określenia stylu przywiązania do partnera użyto Kwestionariusza Stylów Przywiązanio-wych M. Plopy (2008). Narzędzie składa się z 24 stwierdzeń, po 8 dla każdej z trzech skal pozwala na oszacowanie różnych stylów przywiązania: stylu bezpiecznego, stylu lękowo-ambiwalentnego oraz stylu unikowego. Osoba badana ustosunkowuje się do każdego ze stwierdzeń na siedmiostopniowej skali, a uzyskane przez nią wyniki surowe przelicza się na steny. Kwestio-nariusz charakteryzuje się umiarkowaną rzetelnością i wysoką zgodnością wewnętrzną (Plopa, 2008).

8.4.2. Grupa badawcza

W badaniu uczestniczyło 36 osób – 18 kobiet i 18 mężczyzn w wieku od 19–30 lat. Najmniej liczną grupę stanowili badani w wieku 19–21 lat oraz 26 i 30 lat. Wśród badanych znalazły się osoby z wykształceniem: średnim, licencjackim oraz wyższym. Największą grupę osób stanowili studenci róż-nych kierunków studiów.

Na podstawie ogólnego wyniku uzyskanego Kwestionariuszu Osobowo-ści Borderline kwalifikowano osoby do grupy klinicznej i kontrolnej. Grupę kliniczną (psychometrycznie) stanowiły osoby, które uzyskały 10 i więcej

punktów w skali skróconej kwestionariusza Cut-20, natomiast grupę kon-trolną osoby, które uzyskały 9 i mniej punktów. Grupa kliniczna i kontrolna była równoliczna – po 18 osób, połowę każdej grupy stanowiły kobiety, drugą mężczyźni. Między wyodrębnionymi grupami kliniczną i kontrolną wystąpiły istotne statystyczne różnice między wynikami w całym KOB oraz wynikami w poszczególnych podskalach.

8.4.3. Ogólna charakterystyka w całej grupie i w wyróżnionych podgrupach badanych

W całej grupie badanych średnia wyników w Kwestionariuszu Osobowości Borderline wynosi M = 6,33 (SD = 5,17), natomiast w poszczególnych skalach odpowiednio: rozproszenia tożsamości M = 2,81 (SD = 2,57), prymitywne mechanizmy obronne M = 2,53 (SD = 2,56), zaburzenia testowania rzeczywi-stości M = 0,44 (SD = 1,13) oraz lęk przed fuzją M = 3,03 (SD = 2,60). Najniższy wynik w skróconej skali Cut-20 wyniósł 0 pkt. (15 osób), natomiast najwyższy 15 pkt. (1 osoba), najczęściej badani uzyskiwali wynik 10 pkt. (8 osób).

Z kolei najniższy wynik w Skali Stanów Mentalnych otrzymany w grupie kontrolnej po ekspozycji fragmentu filmu wynosił dla stylu opartego na śred-niej dojrzałości mechanizmów obronnych M = 1,64 (SD = 0,48), zaś najwyższy dla stylu refleksyjnego – M = 5,64 (SD = 0,83). W badaniu z użyciem tablicy TAT w tych samych skalach stanów mentalnych najniższy wynik to M = 1,63 (SD = 0,53), zaś najwyższy – M = 5,60 (SD = 0,86). Zarówno po ekspozycji fragmentu filmu, jak i tablicy TAT badani z grupy klinicznej uzyskali najwyż-sze wyniki w stylu refleksyjnym i opartym na prymitywnych mechanizmach obronnych. W badaniu przy użyciu filmu średni wynik dla stylu refleksyjne-go wynosił M = 4,14 (SD = 1,09), a dla stylu oparterefleksyjne-go na prymitywnych me-chanizmach obronnych – M = 4,21 (SD = 1,23), zaś w badaniu z tablicą TAT odpowiednio – M = 4,05 (SD = 0,87) i M = 4,37 (SD = 1,28). Badani z grupy kontrolnej uzyskali najwyższe wyniki dla stylu refleksyjnego. W badaniu przy użyciu filmu średni wynik dla refleksyjności wynosi M = 5,63 (SD = 0,82), zaś w badaniu z tablicą TAT – M = 5,59 (SD = 0,86).

W celu sprawdzenia, czy podobne wzorce stanów mentalnych wiążą się z obydwoma zastosowanymi w badaniu bodźcami wzbudzającymi reprezen-tacje przywiązania, porównano testem t dla prób zależnych średnie wyniki uzyskane w całej Skali Stanów Mentalnych i poszczególnych podskalach w sytuacji aktywowania stylu przywiązania przez tablicę TAT i fragment fil-mu (por. tabela 8.5).

197

Organizacja osobowości borderline, styl przywiązania i zdolności do mentalizacji – badanie 2 Tabela 8.5. Test t dla prób zależnych średnich wyników całej Skali Stanów Mentalnych i jej poszczególnych podskalach Para 1 Poziom ogólny

mentalizacji ,017 ,21 –,055 ,099 ,48 35 ,633

Para 2 Myślenie

kon-kretne –,215 1,01 –,557 ,127 –1,27 35 ,211

Para 3

–2,03 1,43 –2,524 –1,550 –8,50 35 ,000

Para 5

obiektyw-no-racjonalny –,72 1,68 –1,306 –,150 –2,56 35 ,015

Para 7 Styl refleksyjny ,06 ,98 –,269 ,394 ,38 35 ,705

Test t dla prób zależnych średnich wyników w całej Skali Stanów Men-talnych i jej poszczególnych podskalach w sytuacji ekspozycji filmu i tablicy TAT pokazuje, że osoby badane uzyskały w obu warunkach podobne rezul-taty. Tylko w wypadku stylu opartego na średniej dojrzałości mechanizmów obronnych i stylu opartego na dojrzałych mechanizmach obronnych zaobser-wowano istotne statystycznie różnice. Wskazują one na znaczenie warunków zewnętrznych pobudzających wewnętrzne reprezentacje przywiązania dla zdolności do mentalizacji.

Odnośnie do stylu przywiązania wyniki całej grupy osób badanych w Kwestionariuszu Stylów Przywiązaniowych wskazują, że osoby o bez-piecznym stylu przywiązania uzyskały średnie – M = 4,42 (SD = 1,29; rozrzut wyników od 1–9 stena), osoby o pozabezpiecznym ambiwalentno-lękowym stylu przywiązania – M = 3,58 (SD = 1,36; rozrzut wyników 1–7 stena) oraz pozabezpiecznym unikowym stylu – M = 1,75 (SD = 1,13; rozrzut wyników od 1–5 stena). Podobny rozkład wyników w stenach uzyskały osoby z pierw-szych dwóch grup, zaś najniższe z grupy trzeciej. W grupie o unikowym stylu przywiązania nie uzyskano wyższych wyników niż 5 stenów, były to wyniki niskie lub średnie.

8.4.4. Style przywiązania a organizacja osobowości borderline i zdolność do mentalizacji

Jak wspomniano na wstępie, badania pokazują, że istnieją zależności między poziomem integracji osobowości a bezpiecznym i pozabezpiecznym stylem przywiązania. W celu zweryfikowania pytania badawczego o związki między stylem przywiązania a organizacją osobowości borderline zastosowano test t do stwierdzenia różnic między porównywanymi grupami: kliniczną (OOB) i kontrolną (nOOB). W tabeli 8.6 przedstawiono uzyskane wyniki.

Tabela 8.6. Test t równości średnich wyników Kwestionariusza Stylów Przywiązaniowych w grupie klinicznej i kontrolnej

Style przywiązania

Średnia w stenach

Różnica średnich

Test równości średnich Grupa

nOOB

Grupa

OOB t df

Istotność dwu-stronna Przywiązanie

bez-pieczne 3,61 5,22 –1,61 4,73 34 ,000

Przywiązania

lęko-wo-ambiwalentne 2,50 4,67 –2,17 7,99 24,12 ,000

Przywiązanie

uni-kowe 1,06 2,44 –1,39 4,64 18,21 ,000

Test t wskazał na istotne różnice dla wszystkich trzech stylów przywiąza-nia (p < 0,001) między osobami o organizacji osobowości borderline i innej organizacji osobowości. Osoby z grupy psychometrycznie klinicznej, czyli te o organizacji osobowości borderline uzyskały istotnie niższe wyniki w zakre-sie bezpiecznego stylu przywiązania oraz istotnie wyższe wyniki dla stylów lękowo-ambiwalentnego i unikowego w porównaniu z osobami z grupy kon-trolnej. Wyniki potwierdzają hipotezy, że organizacja osobowości borderline pozostaje w związku z pozabezpiecznymi stylami przywiązania.

W celu zweryfikowania hipotezy na temat różnic między grupą osób o niskich i wysokich wynikach stylu przywiązania bezpiecznego (PB) a śred-nimi wynikami w całej Skali Stanów Mentalnych i jej poszczególnych pod-skalach posłużono się testem t dla prób niezależnych. Arbitralnie przyjęto, że niskie wyniki w SPB wynoszą od 1 do 5 stenów, zaś wysokie od 6 do 10 stenów. Przedstawione w tabeli 8.7 porównania obejmują zarówno sytuację, w której aktywowano style przywiązania fragmentem filmu, jak i wybraną tablicą TAT.

Na podstawie uzyskanych wyników testu t można przyjąć, że osoby o ni-skich wynikach (≤5 stenów) w porównaniu z osobami o wysokich wynikach

199

Organizacja osobowości borderline, styl przywiązania i zdolności do mentalizacji – badanie 2

(>5 stenów) w kwestionariuszu bezpiecznego stylu przywiązania różnią się ogólną zdolnością do mentalizacji, stylem opartym na prymitywnych oraz dojrzałych mechanizmach obronnych, a także stylem refleksyjnym zarówno w przypadku ekspozycji filmu, jak i tablicy TAT. Różnice zaobserwowano także w odniesieniu do stylu obiektywno-racjonalnego w sytuacji aktywacji reprezentacji przywiązania przy użyciu tablicy TAT. Osoby charakteryzujące się bezpiecznym stylem przywiązania odznaczają się wyższą ogólną zdol-nością do mentalizacji oraz wyższym nasileniem stylu refleksyjnego i stylu opartego na dojrzałych mechanizmach obronnych, natomiast istotnie niższym poziomem stylu opartego na prymitywnych mechanizmach obronnych.

Kolejne dwie hipotezy dotyczyły różnic między grupą osób o niskich i wysokich wynikach stylu przywiązania pozabezpiecznego lękowo-ambiwa-lentnego i lękowego a średnimi wynikami w całej Skali Stanów Mentalnych i jej poszczególnych podskalach. W celu ich zweryfikowania posłużono się testem t dla prób niezależnych, a uzyskane rezultaty przedstawione w tabe-lach 8.8 i 8.9. Porównania obejmują zarówno sytuację, w której aktywowano style przywiązania fragmentem filmu, jak i wybraną tablicą TAT.

Na podstawie uzyskanych wyników testu t można przyjąć, że osoby o ni-skich wynikach (≤5 stenów) w porównaniu z osobami o wysokich wynikach (>5 stenów) w stylu przywiązania ambiwalentno-lękowym różnią się ogólną Tabela 8.7. Test t równości średnich zdolności do mentalizacji w Skali Stanów Mentalnych po ekspozycji filmu i tablicy TAT dla grupy osób o niskich (<5 stenów) i wysokich (>5 ste-nów) wynikach bezpiecznego stylu przywiązania (PB).

Style mentalizacji

Test równości średnich

Film Test równości średnich – TAT

t df

mentalizacji 5,45 34 ,000 5,20 34 ,000

Myślenie konkretne ,69 34 ,495 1,07 34 ,292

Prymitywne

me-chanizmy obronne –4,10 34 ,000 –4,46 34 ,000

Średniodojrza-łe mechanizmy obronne

–,53 34 ,604 ,34 34 ,733

Dojrzałe

mechani-zmy obronne 2,22 34 ,025 2,21 33,5 ,034

Styl

obiektwno--racjonalny ,57 34 ,577 2,51 27,2 ,018

Styl refleksyjny 4,80 34 ,000 5,34 30,7 ,000

zdolnością do mentalizacji, stylem opartym na prymitywnych mechanizmach obronnych oraz stylem refleksyjnym, zarówno w kontekście ekspozycji fil-mu, jak i tablicy TAT. Dodatkowo różnią się nasileniem stylu opartego na dojrzałych mechanizmach obronnych w sytuacji ekspozycji filmu – grupa o wyższych wynikach pozabezpiecznego stylu przywiązania charakteryzuje się słabszą zdolnością do mentalizacji opartą na dojrzałych mechanizmach obronnych.

Ze względu na stosunkowo niskie wyniki i niewielką grupę osób o uni-kowym pozabezpiecznym stylu przywiązania zdecydowano się dokonać po-działu grupy, uznając za wartość krytyczną sten 3. W całej grupie badanych nie uzyskano w tej skali kwestionariusza wyników wyższych niż 5 stenów.

W konsekwencji wynik równy i niższy niż 3 steny posłużył wyodrębnieniu grupy o niskim nasileniu unikowego pozabezpiecznego stylu przywiązania, zaś wynik wyższy do grupy o średnim nasileniu tegoż przywiązania.

Na podstawie uzyskanych wyników testu t można przyjąć, że osoby o ni-skich wynikach (≤3 stenów) w porównaniu z osobami o średnich wynikach (>3 stenów) w unikowym pozabezpiecznym stylu przywiązania różnią się zarówno po ekspozycji filmu, jak i tablicy TAT stylem mentalizacji refleksyj-nym. Choć różnice są wyraźnie słabsze niż w wypadku pozostałych stylów przywiązania, to osoby o niskich wynikach uzyskują wyższe wyniki w stylu refleksyjnym niż osoby o wynikach średnich. Zaobserwowano też istotne Tabela 8.8. Test t równości średnich zdolności do mentalizacji w Skali Stanów Mentalnych po ekspozycji filmu i tablicy TAT dla grupy osób o niskich i wysokich wynikach w poza-bezpiecznym lękowo-ambiwalentnym stylu przywiązania (PAL)

Style mentalizacji

Test równości średnich Film Test równości średnich TAT

t df

Istotność dwu-stronna

t df

Istotność dwu-stronna Poziom ogólny

mentalizacji –5,44 34 ,000 –3,82 34 ,001

Myślenie

kon-kretne –1,10 34 ,280 ,00 34 1,000

Prymitywne

me-chanizmy obronne 5,55 34 ,000 5,06 34 ,000

Średniodojrza-łe mechanizmy obronne

1,03 34 ,308 –,08 34 ,939

Dojrzałe

mecha-nizmy obronne –2,63 34 ,013 –1,50 34 ,144

Styl

obiektywno--racjonalny –,55 34 ,583 –1,08 33 ,288

Styl refleksyjny –5,43 34 ,000 –4,258 34 ,000