Realizacja zada ń ustawowych przez samorz ą d lekarski w latach 1989 – 2009
1. Sprawowanie pieczy i nadzoru nad nale ż ytym i sumiennym wykonywaniem zawodu lekarza
1.5 Orzekanie w przedmiocie niezdolno ś ci lekarza do wykonywania zawodu
Art. 4 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich (Dz. U. 1989 r., nr 30, poz.158) stanowił, że izby lekarskie sprawują orzecznictwo w przedmiocie orzekania o niezdolności do wykonywania zawodu lekarza. Ustawodawca miał tu na myśli niezdolność do wykonywania zawodu lekarza, wywołaną chorobą psychiczną, narkomanią, alkoholizmem, niedołęstwem lub kalectwem. Sposób orzekania o niezdolności do wykonywania zawodu lekarza zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 2 września 1991 r. w sprawie postępowania dotyczącego pozbawiania prawa wykonywania zawodu lekarza z
524 Projekt rekodyfikacji ustawy o izbach lekarskich w zakresie odpowiedzialności zawodowej z uwagami Naczelnego Sądu Lekarskiego i przewodniczących Okręgowych Sądów Lekarskich opracowanymi 19.04.2002 na szkoleniu w Jachrance
~ 172 ~
powodu niezdolności do jego wykonywania (Dz. U. 1991 r., nr 83, poz. 379). Postępowanie dotyczące pozbawienia prawa wykonywania zawodu z powodu niezdolności do wykonywania zawodu lekarza wszczynała okręgowa rada lekarska, na której obszarze lekarz był wpisany na listę członków okręgowej izby lekarskiej525. W myśl § 3 rozporządzenia właściwa rada okręgowa powoływała specjalną komisję lekarską dla oceny niezdolności do wykonywania zawodu lekarza, w skład której wchodziło co najmniej trzech lekarzy. Przewodniczącym takiej komisji powinien być lekarz będący członkiem okręgowej rady lekarskiej. W przypadku kiedy podstawą wszczęcia postępowania było podejrzenie niezdolności do wykonywania zawodu lekarza, wywołanej chorobą psychiczną, narkomanią lub alkoholizmem, w skład komisji wchodziło co najmniej dwóch lekarzy psychiatrów. Lekarz, którego postępowanie dotyczyło, mógł wskazać lekarza nie będącego członkiem komisji jako swojego męża zaufania, który miał prawo uczestniczyć we wszystkich czynnościach komisji, z wyjątkiem głosowania526. Komisja wydawała orzeczenie na podstawie badania lekarskiego i dokumentacji medycznej nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia powołania527. W przypadku, kiedy komisja nie stwierdzała podstaw do pozbawienia prawa wykonywania zawodu lekarza, okręgowa rada lekarska podejmowała uchwałę o umorzeniu postępowania. W przeciwnym razie rada odbierała lekarzowi prawo wykonywania zawodu, również w drodze uchwały, od której lekarzowi przysługiwało odwołanie do Naczelnej Rady Lekarskiej528. Na mocy uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 95/93/I z dnia 24 kwietnia 1993 r. w uzasadnionych przypadkach Prezydium NRL powoływało komisję pod przewodnictwem członka Naczelnej Rady Lekarskiej dla dokonania ponownej oceny niezdolności lekarza do wykonywania zawodu529.
525 § 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 2 września 1991 r. w sprawie postępowania dotyczącego pozbawiania prawa wykonywania zawodu lekarza z powodu niezdolności do jego wykonywania (Dz. U. 1991 r., nr 83, poz. 379).
526 § 4 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 2 września 1991 r. w sprawie postępowania dotyczącego pozbawiania prawa wykonywania zawodu lekarza z powodu niezdolności do jego wykonywania (Dz. U. 1991 r., nr 83, poz. 379).
527
§ 5 i § 6 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 2 września 1991 r. w sprawie postępowania dotyczącego pozbawiania prawa wykonywania zawodu lekarza z powodu niezdolności do jego wykonywania (Dz. U. 1991 r., nr 83, poz. 379).
528
§§ 9 – 11 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 2 września 1991 r. w sprawie postępowania dotyczącego pozbawiania prawa wykonywania zawodu lekarza z powodu niezdolności do jego wykonywania (Dz. U. 1991 r., nr 83, poz. 379).
529 Uchwała Naczelnej Rady Lekarskiej nr 95/93/I z dnia 24 kwietnia 1993 r. – Biuletyn Naczelnej Rady Lekarskiej, Rok 4, nr 2 (20), s. 112.
~ 173 ~
W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie postępowania dotyczącego pozbawiania prawa wykonywania zawodu lekarza z 1991 r. przestało obowiązywać. Art. 12 ustawy oraz rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 11 maja 1999 r. w sprawie trybu powoływania i organizacji komisji orzekającej w przedmiocie niezdolności lekarza do wykonywania zawodu albo ograniczenia w wykonywaniu ściśle określonych czynności medycznych oraz trybu orzekania o niezdolności do wykonywania zawodu lekarza (Dz. U. 1999 r., nr 47, poz. 479) przewidywały bardzo zbliżoną do obowiązującej wcześniej procedurę, z niewielkimi różnicami: komisja orzekająca w przedmiocie niezdolności lekarza do wykonywania zawodu albo ograniczenia w wykonywaniu ściśle określonych czynności medycznych ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający wykonywanie zawodu lekarza, powoływana była przez właściwą okręgową radę lekarską w trybie uchwały. W jej skład mogli być powołani lekarze będący członkami właściwej okręgowej izby lekarskiej, wykonujący zawód lekarza co najmniej od 7 lat i posiadający specjalizację w odpowiedniej dziedzinie medycyny. Termin wydania orzeczenia przez komisję został zaś wydłużony do trzech miesięcy530. Istotną zmianą było danie możliwości okręgowej radzie lekarskiej podjęcia uchwały o zawieszeniu lekarza w prawie wykonywania zawodu albo o ograniczeniu w wykonywaniu określonych czynności medycznych jeżeli lekarz odmawiał poddania się badaniu przez komisję lub gdy okręgowa rada lekarska na podstawie wyników postępowania wyjaśniającego uznała, że dalsze wykonywanie zawodu lub ściśle określonych czynności medycznych przez lekarza grozi niebezpieczeństwem dla osób przez niego leczonych, do czasu zakończenia postępowania531.
Drugą ważna zmianą jaką przyniosła ustawa o zawodzie lekarza z 1996 r. było wprowadzenie zasady, że jeżeli okręgowa rada lekarska stwierdziła, że istnieje uzasadnione podejrzenie niedostatecznego przygotowania zawodowego lekarza, powoływała komisję złożoną z lekarzy o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych, która wydawała opinię o przygotowaniu zawodowym tego lekarza. Na podstawie tej opinii komisji, rada mogła zobowiązać lekarza do odbycia uzupełniającego
530
§§ 1 -5 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 11 maja 1999 r. w sprawie trybu powoływania i organizacji komisji orzekającej w przedmiocie niezdolności lekarza do wykonywania zawodu albo ograniczenia w wykonywaniu ściśle określonych czynności medycznych oraz trybu orzekania o niezdolności do wykonywania zawodu lekarza (Dz. U. 1999 r., nr 47, poz. 479).
531
~ 174 ~
przeszkolenia. Zainteresowany lekarz uprawniony był do uczestnictwa w posiedzeniu okręgowej rady lekarskiej w czasie rozpatrywania jego sprawy. W przypadku nieusprawiedliwionego niestawiania się lekarza przed komisją lub uchylania się od uczestnictwa w uzupełniającym przeszkoleniu, okręgowa rada lekarska podejmowała uchwałę o zawieszeniu lekarza w prawie wykonywania zawodu lub o ograniczeniu w wykonywaniu określonych czynności medycznych do czasu zakończenia przeszkolenia532.
Tabela 10. Liczba Komisji powołanych przez Okręgową Radę Lekarską WIL do oceny zdolności do wykonywania zawodu lekarza/lekarza dentysty
Źródło: Okręgowy Rejestr Lekarzy WIL Rok Liczba powołanych
komisji 1992 2 1993 3 1994 1 1996 1 1997 5 1998 2 1999 1 2000 1 2001 2 2002 3 2003 4 2004 3
Źródło: Okręgowy Rejestr Lekarzy WIL
Samorząd lekarski w latach 1989 – 2009 skutecznie sprawował pieczę i nadzór nad należytym i sumiennym wykonywaniem zawodu lekarza. Przyznawanie prawa wykonywania zawodu lekarzom, lekarzom dentystom i felczerom oraz prowadzenie rejestrów lekarzy i felczerów dawało izbom lekarskim pełny obraz stanu kadr lekarskich w Polsce. Dzięki zainwestowaniu znacznych środków w digitalizację rejestrów samorząd lekarski miał szybki dostęp do pewnych informacji o każdym lekarzu czy felczerze.
Rejestry prowadzone przez samorząd lekarski umożliwiały łatwiejsze zarządzanie procesem kształcenia podyplomowego lekarzy, który był kontrolowany przez izby lekarskie zarówno od strony organizatorów szkoleń, jak i potencjalnych
532
~ 175 ~
uczestników. Dzięki danym z rejestrów lekarzy i rejestru podmiotów prowadzących kształcenie podyplomowe lekarzy i lekarzy dentystów można było uzgodnić ofertę szkoleniową z potrzebami lekarzy, z czego korzystała sama Wielkopolska Izba Lekarska jako organizator szkoleń.
Prowadzenie postępowań w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy oraz orzekanie przez izby w przedmiocie niezdolności lekarza do wykonywania zawodu pozwalało samorządowi lekarskiemu na skuteczne usuwanie ze swojego grona lekarzy ludzi niegodnych parania się tym zajęciem, stanowiących zagrożenie dla pacjentów oraz niezdolnych do pracy ze względu na stan zdrowia.
Przekazanie tych zadań i uprawnień z nimi związanych samorządowi lekarskiemu stanowiło dowód wielkiego zaufania i uznania dla zawodu lekarza ze strony państwa. W omawianym okresie izby lekarskie tego zaufania nie zawiodły.