Struktura organów samorz ą du lekarskiego w latach 1989 - 2009
3. Wybory organów izb lekarskich
W latach 1989 – 2009 samorząd lekarski podjął 12 uchwał regulujących wybory do organów izb lekarskich:
• Uchwała nr 2 Komitetu Organizacyjnego Izb Lekarskich z 4 września 1989 r. w sprawie zasad przeprowadzania wyborów delegatów na pierwszy Krajowy Zjazd Lekarzy oraz organów izb lekarskich
• Uchwała Naczelnej Rady Lekarskiej nr 20/90/I z dnia 22 czerwca 1990 r. w sprawie regulaminu wyborów do organów samorządu lekarzy oraz trybu odwoływania tych organów i ich członków
• Uchwała Naczelnej Rady Lekarskiej nr 83/93/I z dnia 16 stycznia 1993 r. w sprawie zmiany uchwały w sprawie regulaminu wyborów do organów samorządu lekarzy oraz trybu odwoływania tych organów i ich członków
• Uchwała Naczelnej Rady Lekarskiej nr 93/93/I z dnia 23 kwietnia 1993 r. w sprawie zmiany regulaminu wyborów do organów samorządu lekarzy oraz trybu odwoływania tych organów i ich członków
• Uchwała Naczelnej Rady Lekarskiej nr 88/97/II z dnia 15 lutego 1997 r. w sprawie zmiany uchwały Nr 20/90/I w sprawie regulaminu wyborów do organów samorządu lekarzy oraz trybu odwoływania tych organów i ich członków
• Uchwała Naczelnej Rady Lekarskiej nr 96/97/II z dnia 13 czerwca 1997 r. w sprawie zmiany uchwały Nr 20/90/I w sprawie regulaminu wyborów do organów samorządu lekarzy oraz trybu odwoływania tych organów i ich członków
• Uchwała Naczelnej Rady Lekarskiej nr 113/97/II z dnia 22 listopada 1997 r. w sprawie zmiany uchwały Nr 20/90/I w sprawie regulaminu wyborów do
411
§ 4 regulaminu wewnętrznej organizacji działalności Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej OWIL – zał. do uchwały nr 16/96 IX Okręgowego Zjazdu Lekarzy Wielkopolskiej Izby Lekarskiej z dnia 19 marca 1996 r. w sprawie przyjęcia i zatwierdzenia regulaminu wewnętrznej organizacji działalności Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej OWIL – Archiwum WIL.
~ 119 ~
organów samorządu lekarzy oraz trybu odwoływania tych organów i ich członków
• Uchwała Naczelnej Rady Lekarskiej nr 53/99/III z dnia 22 stycznia 1999 r. w sprawie regulaminu wyborów do organów izb lekarskich oraz trybu odwoływania tych organów i ich członków
• Uchwała Naczelnej Rady Lekarskiej nr 1/119/01III z dnia 20 stycznia 2001 r. w sprawie regulaminu wyborów do organów izb lekarskich oraz trybu odwoływania tych organów i ich członków
• Uchwała Naczelnej Rady Lekarskiej nr 76/04/IV z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie regulaminu wyborów do organów izb lekarskich i delegatów na Krajowy Zjazd Lekarzy oraz trybu odwoływania członków tych organów i tych delegatów
• Uchwała Naczelnej Rady Lekarskiej nr 16/08/V z dnia 19 września 2008 r. w sprawie regulaminu wyborów do organów izb lekarskich i delegatów na Krajowy Zjazd Lekarzy oraz trybu odwoływania członków tych organów i tych delegatów
• Uchwała Naczelnej Rady Lekarskiej nr 21/08/V z dnia 12 grudnia 2008 r. Zmieniająca uchwałę w sprawie regulaminu wyborów do organów izb lekarskich i delegatów na Krajowy Zjazd Lekarzy oraz trybu odwoływania członków tych organów i tych delegatów.
Sześć spośród tych uchwał to poprawki do wcześniej uchwalonych regulaminów wyborczych, zaś drugie sześć to nowe regulaminy. Organy izb każdej kadencji wybierane były na podstawie innych przepisów. Nie znaczy to jednak, iż nie było pewnej ciągłości w izbowym prawie wyborczym. Lekarze od 1989 do 2009 r. wybierali delegatów na okręgowy zjazd lekarzy podczas zebrań wyborczych lekarzy rejonu wyborczego. Okręgowy zjazd lekarzy wybierał organy okręgowej izby lekarskiej (przewodniczącego i członków okręgowej rady lekarskiej, członków okręgowej komisji rewizyjnej, członków okręgowego sądu lekarskiego, rzecznika odpowiedzialności zawodowej i jego zastępców) oraz delegatów na Krajowy Zjazd Lekarzy. Krajowy Zjazd Lekarzy dokonywał wyboru organów Naczelnej Izby Lekarskiej (analogicznie jak na szczeblu okręgowym). Okręgowa rada lekarska wybierała spośród siebie I i II zastępcę przewodniczącego rady, sekretarza, skarbnika, członków prezydium oraz, jeżeli uznała to za stosowne, zastępcę sekretarza, okręgowy sąd lekarski i okręgowa komisja rewizyjna wybierały swoich przewodniczących, po dwóch
~ 120 ~
wiceprzewodniczących oraz sekretarzy, a kolegium rzeczników odpowiedzialności zawodowej wybiera I i II zastępcę okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej. Przewodniczący okręgowej rady lekarskiej i okręgowy rzecznik odpowiedzialności zawodowej (odpowiednio Prezes Naczelnej Rady Lekarskiej i Naczelny Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej) wybierani byli przed wyborem pozostałych organów. Jedynie podczas pierwszych wyborów tryb ten stosował się tylko do przewodniczącego okręgowej i Prezesa Naczelnej Rady Lekarskiej412. Z kolei Uchwała Naczelnej Rady Lekarskiej nr 83/93/I z dnia 16 stycznia 1993 r. w sprawie zmiany uchwały w sprawie regulaminu wyborów do organów samorządu lekarzy oraz trybu odwoływania tych organów i ich członków przewidywała takie postępowanie w stosunku do przewodniczących komisji rewizyjnych i sądów lekarskich na szczeblu okręgowym i Naczelnej Izby Lekarskiej413. Jednak przed wyborami w 1997 r. Naczelna Rada Lekarska powróciła do poprzedniego rozwiązania414.
Czynne i bierne prawo wyborcze przysługiwało:
1/ na zebraniu lekarzy rejonu wyborczego - członkom okręgowej izby lekarskiej umieszczonym na liście członków tego rejonu,
2/ na okręgowym zjeździe lekarzy - delegatom wybranym na zebraniach lekarzy rejonów wyborczych,
3/ na Krajowym Zjeździe Lekarzy - delegatom wybranym na okręgowych zjazdach lekarzy.
Czynne prawo wyborcze traciło się w przypadku zawieszenia prawa wykonywania zawodu. Bierne prawo wyborcze można było utracić z powodu zawieszania prawa wykonywania zawodu. (z różnych przyczyn), odebrania przez sąd powszechny praw publicznych, skazania przez sąd powszechny za przestępstwo umyślne. Bierne prawo wyborcze do sądów lekarskich przysługiwało lekarzom wykonującym zawód nieprzerwanie co najmniej 7 lat, a kandydatom na rzecznika odpowiedzialności zawodowej wykonującym go nieprzerwanie przez lat 5. Dodatkowo kandydaci na te funkcje nie musieli być delegatami na zjazd – mogli oni być zgłoszeni przez ustępujący sąd i zgromadzenie rzeczników – organy te mogły zaproponować liczbę kandydatów
412 § 9 ust. 3 uchwały nr 2 Komitetu Organizacyjnego Izb Lekarskich z 4 września 1989 r. w sprawie zasad przeprowadzania wyborów delegatów na pierwszy Krajowy Zjazd Lekarzy oraz organów izb lekarskich - r., s.5.
413 § 12 uchwały nr 83/93/I Naczelnej Rady Lekarskiej z dnia 16 stycznia 1993 r. – Biuletyn Naczelnej Rady Lekarskiej, Rok IV, nr 1 (19), s. 22.
414 § 1 pkt 30 uchwały nr 88/97/II Naczelnej Rady Lekarskiej z dnia 15 lutego 1997 r. – Biuletyn Naczelnej Rady Lekarskiej, Rok VIII, nr 3 (35), s.3.
~ 121 ~
stanowiących do 50% całości tych organów (od 1997)415. Warto dodać także, iż do 1999 r. bierne prawo wyborcze nie przysługiwało lekarzom cudzoziemcom416.
Wybory do organów izb lekarskich cechują się stosowaniem proporcji, na podstawie której określa się liczebność zjazdów lekarzy, okręgowych i krajowego. W wyborach na zjazd okręgowy proporcje te przedstawiały się następująco:
• 1989 r. – 1 delegat na 20 członków rejonu wyborczego417, • 1990 r. – 1 delegat na 5 – 50 członków rejonu wyborczego418, • 1997 r. – 1 delegat na 10 – 50 członków rejonu wyborczego419, • 2001 r. – 1 delegat na 10 – 70 członków rejonu wyborczego420, • 2008 r. – 1 delegat na 20 – 100 członków rejonu wyborczego421.
Określenie dokładnej proporcji powierzono każdej z okręgowych rad lekarskich. „Ordynacja wyborcza” izb lekarskich zakłada również, iż w przypadku, kiedy w wyniku podzielenia liczby członków rejonu przez liczbę ustaloną przez okręgową radę lekarską reszta z dzielenia przewyższa połowę tej liczby, zebranie lekarzy rejonu wyborczego upoważnione było do wyboru dodatkowego delegata. Podobnie miał się sposób określania liczby delegatów na Krajowy Zjazd Lekarzy. Tu liczba delegatów wynikała z liczebności danej okręgowej izby lekarskiej:
• 1989 r. – 1 delegat na 100 członków okręgowej izby lekarskiej422,
• 1990 r. – 1 delegat na liczbę członków okręgowej izby lekarskiej określoną przez Naczelną Radę Lekarską w uchwale o zwołaniu zjazdu423,
• 1997 r. – 1 delegat na 250 członków okręgowej izby lekarskiej424,
415
§ 1 pkt 25 uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 88/97/II z dnia 15 lutego 1997 r. – Biuletyn Naczelnej Rady Lekarskiej, Rok VIII, nr 3 (35), s.3.
416 § 4 ust. 1 pkt 1 uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 20/90/I z dnia 22 czerwca 1990 r. – Biuletyn Naczelnej Rady Lekarskiej, Rok I, nr 5-6, s. 214.
417 § 13 ust. 1 uchwały nr 2 Komitetu Organizacyjnego Izb Lekarskich z 4 września 1989 r. w sprawie zasad przeprowadzania wyborów delegatów na pierwszy Krajowy Zjazd Lekarzy oraz organów izb lekarskich - Służba Zdrowia, nr 38 (2175) z dn. 17 września 1989 r., s.5.
418
§ 7 ust.1 uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 20/90/I z dnia 22 czerwca 1990 r. - Biuletyn Naczelnej Rady Lekarskiej, Rok I, nr 5-6, s. 215.
419 § 1 pkt 22uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 88/97/II z dnia 15 lutego 1997 r. - Biuletyn Naczelnej Rady Lekarskiej, Rok VIII, nr 3 (35), s.3.
420
§ 15 ust. 1 uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 1/119/01III z dnia 20 stycznia 2001 r. – (http://www.nil.org.pl/jsp/bip/gprawo1.jsp?symbol=Nrl3u&gprawo1_id=1052&subserwis=).
421 § 18 ust.1 uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 16/08/V z dnia 19 września 2008 r. – (http://www.nil.org.pl/doc/2667/ru0016-08-V.pdf).
422
§ 14 ust. 1 uchwały nr 2 Komitetu Organizacyjnego Izb Lekarskich z 4 września 1989 r. w sprawie zasad przeprowadzania wyborów delegatów na pierwszy Krajowy Zjazd Lekarzy oraz organów izb lekarskich - Służba Zdrowia, nr 38 (2175) z dn. 17 września 1989 r., s.5.
423 § 20 ust. 1 uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 20/90/I z dnia 22 czerwca 1990 r. – Biuletyn Naczelnej Rady Lekarskiej, Rok I, nr 5-6, s. 219.
~ 122 ~
• 2001 r. – 1 delegat na 300 członków okręgowej izby lekarskiej425, • 2004 r. – 1 delegat na 350 członków okręgowej izby lekarskiej426.
Zestawienie obrazujące zmiany w tych proporcjach pokazuje, iż korporacja lekarska w ciągu 20 lat istnienia zmniejszała liczebność zjazdów. Było to związane ze wzrostem liczebności lekarzy, których w 1989 r. było w Polsce ok. 70 tys., zaś w 2008 już ok. 126 tys. Ciężko byłoby lekarzom organizować tak wielkie zjazdy i podejmować podczas nich decyzje.
Wraz ze zmianami dotyczącymi wielkości zjazdów, modyfikowano także wielkości rejonów wyborczych. Było to powodowane rosnącą liczbą lekarzy, ale także chęcią racjonalizacji samego procesu wyborów. Wielkości rejonów wyborczych prezentowały się na przestrzeni 20 lat działania izb lekarskich następująco:
• 1989 r. – od 20 do 200 lekarzy427, • 1990 r. – od 20 do 250 lekarzy428,
• 1997 r. – możliwość tworzenia odrębnych rejonów dla lekarzy dentystów, • 1999 r. – od 25 do 350 lekarzy429,
• 2004 r. – nie mniej niż 35 lekarzy430, • 2008 r. – nie mniej niż 25 lekarzy431.
Naczelna Rada Lekarska od 1997 r. dopuściła tworzenie przez okręgowe rady lekarskie osobnych rejonów wyborczych dla lekarzy dentystów432, co od 2004 r. stało się obowiązkiem433.
424
§ 1 pkt 36 lit. a) uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 88/97/II z dnia 15 lutego 1997 r. – Biuletyn Naczelnej Rady Lekarskiej, Rok VIII, nr 3 (35), s.3.
425 § 16 ust. 1 uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 1/119/01III z dnia 20 stycznia 2001 r. - (http://www.nil.org.pl/jsp/bip/gprawo1.jsp?symbol=Nrl3u&gprawo1_id=1052&subserwis=).
426
§ 19 ust. 1 uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 76/04/IV z dnia 23 kwietnia 2004 r. – (http://www.nil.org.pl/doc/2668/ru076-04-IV.rtf).
427 § 2 ust. 6 uchwały nr 2 Komitetu Organizacyjnego Izb Lekarskich z 4 września 1989 r. w sprawie zasad przeprowadzania wyborów delegatów na pierwszy Krajowy Zjazd Lekarzy oraz organów izb lekarskich - Służba Zdrowia, nr 38 (2175) z dn. 17 września 1989 r., s.5.
428 § 5 ust. 2 uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 20/90/I z dnia 22 czerwca 1990 r. - Biuletyn Naczelnej Rady Lekarskiej, Rok I, nr 5-6, s. 214.
429 § 16 ust. 2 uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 53/99/III z dnia 22 stycznia 1999 r. – (http://www.nil.org.pl/jsp/bip/gprawo1.jsp?symbol=Nrl3u&gprawo1_id=1076&subserwis=).
430
§ 15 ust. 3 uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 76/04/IV z dnia 23 kwietnia 2004 r. - (http://www.nil.org.pl/doc/2668/ru076-04-IV.rtf).
431 § 16 ust. 3 uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 16/08/V z dnia 19 września 2008 r. - (http://www.nil.org.pl/doc/2667/ru0016-08-V.pdf).
432 §1 pkt.16 uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 88/97/II z dnia 15 lutego 1997 r. – Biuletyn Naczelnej Rady Lekarskiej, Rok VIII, nr 3 (35), s.3.
433 § 15 ust. 2 uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 76/04/IV z dnia 23 kwietnia 2004 r. - (http://www.nil.org.pl/doc/2668/ru076-04-IV.rtf).
~ 123 ~
Oprócz wielkości rejonów wyborczych modyfikowano także wielkość kworum niezbędnego dla ważności zebrania rejonu wyborczego. Do 2008 r. kworum dla zebrania rejonu wyborczego odbywającego się w pierwszym terminie wynosiło 50% członków tego rejonu, z tym zastrzeżeniem, iż do 1997 r. podczas zebrania odbywającego się w drugim terminie wymóg kworum nie obowiązywał. Zmiana regulaminu wyborczego z 1997 r. wprowadziła próg ważności zebrania w drugim terminie w wysokości 25% członków rejonu wyborczego434. W 2004 r. próg ten został obniżony do 20%435. Regulamin wyborczy z 2008 r. kworum 20% zostało wprowadzone dla zebrania rejonu wyborczego odbywającego się już w pierwszym terminie. Dodatkowo wprowadzono możliwość zwołania zebrania rejonu wyborczego w trzecim terminie, przy czym możliwość ta wymaga wniosku 1/5 lekarzy danego rejonu wyborczego436.
W związku z faktem, iż korporacja lekarska utworzona ustawą z 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich skupia w sobie zarówno lekarzy, jak i lekarzy dentystów, regulamin wyborów do organów izb przewidywał istnienie „parytetu dentystycznego”, którego celem jest ochrona interesów mniej licznych lekarzy dentystów. § 11 ust. 3 uchwały nr 20/90/I Naczelnej Rady Lekarskiej z dnia 22 czerwca 1990 r. w sprawie regulaminu wyborów do organów samorządu lekarzy oraz trybu odwoływania tych organów i ich członków stanowił, iż „ W składzie organów kolegialnych izby należy zapewnić liczbę mandatów dla lekarzy stomatologów proporcjonalną do liczebności tego środowiska lekarskiego. Głosujący winien dokonać wyboru osobno spośród zgłoszonych kandydatów”. W 1997 r. dodano zapis mówiący o tym, iż w przypadku gdy przewodniczącym okręgowej rady lekarskiej lub Prezesem Naczelnej Rady Lekarskiej jest lekarz to jednym z zastępców przewodniczącego lub Wiceprezesów NRL jest dentysta, na którego głosuje się oddzielnie437. W 1999 r. wprowadzono zapis mówiący iż w przypadku kiedy przewodniczącym rady zostanie dentysta obaj jego zastępcy mają być lekarzami438. Nie utrzymał się on jednak w kolejnych wersjach regulaminu
434 § 1 pkt 20 uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 88/97/II z dnia 15 lutego 1997 r. – Biuletyn Naczelnej Rady Lekarskiej, Rok VIII, nr 3 (35), s.3.
435
§ 12 pkt 3 lit. b uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 76/04/IV z dnia 23 kwietnia 2004 r. - (http://www.nil.org.pl/doc/2668/ru076-04-IV.rtf).
436 § 9 i § 17 ust. 5 uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 16/08/V z dnia 19 września 2008 r. - (http://www.nil.org.pl/doc/2667/ru0016-08-V.pdf).
437 §1 pkt 9 uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 88/97/II z dnia 15 lutego 1997 r. – Biuletyn Naczelnej Rady Lekarskiej, Rok VIII, nr 3 (35), s.3.
438 § 15 ust 2 uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 53/99/III z dnia 22 stycznia 1999 r. - (http://www.nil.org.pl/jsp/bip/gprawo1.jsp?symbol=Nrl3u&gprawo1_id=1076&subserwis=).
~ 124 ~
wyborczego. W 2004 „parytet dentystyczny” rozszerzono też na inne organy izby. Dentystom przypadać miała funkcja zastępcy przewodniczącego sądu lekarskiego, komisji rewizyjnej oraz I lub II zastępcy okręgowego rzecznika odpowiedzialności zawodowej i ich odpowiednikom na szczeblu Naczelnej Izby Lekarskiej439.
Od 1990 r. obok „parytetu dentystycznego” w wyborach organów korporacji lekarskiej funkcjonował także „parytet terytorialny” - § 9 ust. 5 uchwały nr 20/90/I Naczelnej Rady Lekarskiej z dnia 22 czerwca 1990 r. w sprawie regulaminu wyborów do organów samorządu lekarzy oraz trybu odwoływania tych organów i ich członków stanowi, iż „W wyborach organów okręgowej izby lekarskiej obejmującej więcej niż jedno województwo, należy uwzględnić reprezentację przedstawicieli województw objętych obszarem działania izby zachowując proporcjonalny podział mandatów. Głosujący powinien dokonać wyboru odrębnie spośród kandydatów pochodzących z poszczególnych województw.” W związku z reformą administracyjną kraju w 1999 r. izby lekarskie musiały dostosować swój parytet wojewódzki do nowego podziału administracyjnego. „Parytet wojewódzki” ustąpił miejsca „parytetowi delegatur izb lekarskich” - §15 ust. 4 uchwały nr 53/99/III Naczelnej Rady Lekarskiej z dnia 22 stycznia 1999 r. w sprawie regulaminu wyborów do organów izb lekarskich oraz trybu odwoływania tych organów i ich członków mówi, iż „W składzie organów okręgowej izb lekarskich i delegatów na Krajowy Zjazd Lekarzy należy zapewnić liczbę mandatów dla przedstawicieli delegatur proporcjonalną do liczebności ich członków w składzie izby.” Od 2001 zastosowanie tego parytetu jest zależne od woli okręgowego zjazdu lekarzy440.
Rosnąca złożoność regulaminu wyborów do organów izb lekarskich spowodowała, iż od 1997 r. komisje wyborcze zarówno na szczeblu krajowym jak i okręgowym miały charakter stały i powoływane były na okres kadencji441. Komisje odpowiedzialne były za:
- przygotowanie wyborów – organizowanie wyborów – przeprowadzanie wyborów – nadzorowanie wyborów
439 § 14 ust. 2 uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 76/04/IV z dnia 23 kwietnia 2004 r. - (http://www.nil.org.pl/doc/2668/ru076-04-IV.rtf).
440 § 12 ust. 4 uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 1/119/01III z dnia 20 stycznia 2001 r. - (http://www.nil.org.pl/jsp/bip/gprawo1.jsp?symbol=Nrl3u&gprawo1_id=1052&subserwis=).
441 § 1 pkt 17 i 18 uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 88/97/II z dnia 15 lutego 1997 r. – Biuletyn Naczelnej Rady Lekarskiej, Rok VIII, nr 3 (35), s.3.
~ 125 ~
– ogłaszanie i publikacja wyników
– przyjmowanie protestów wyborczych i w przypadku Krajowej Komisji Wyborczej rozpatrywanie ich.
Komisje wyborcze musiały liczyć na szczeblu okręgowym co najmniej 5, a na szczeblu krajowym co najmniej 15 osób.
Inne obszary, w których samorząd lekarski dokonywał istotnych zmian to: • Tryb odwoływania organów i delegatów
• Wybory uzupełniające
• Tryb rozpatrywania protestów wyborczych
Ważną innowacją było także wprowadzenie w 2004 r. możliwości używania systemu elektronicznego liczenia głosów podczas obrad zjazdów lekarzy i posiedzeń organów kolegialnych samorządu442.
Strukturę organów samorządu działających w oparciu o ustawę z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich należy ocenić pozytywnie. Nawiązywała ona do przedwojennej konstrukcji organów samorządu, którą wzbogacono o zjazdy lekarzy. Wynikało to w głównej mierze z faktu, iż liczba lekarzy pod koniec XX w. było zdecydowanie wyższa niż w okresie międzywojennym. Dzięki zjazdom lekarzy na szczeblu okręgowym i krajowym więcej członków samorządu miało szanse aktywnie uczestniczyć w pracach samorządu przez co izby lekarskie były bliższe swoim członkom. Zarówno na szczeblu Naczelnej Izby Lekarskiej jak i izb okręgowych wyraźnie rozdzielono kompetencje organów stanowiących, wykonawczych, kontrolnych oraz sądów lekarskich i rzeczników odpowiedzialności zawodowej. Przyjęte rozwiązania organizacyjne mające zabezpieczyć interesy lekarzy dentystów stanowiących mniejszość członków i mających specyficzne problemy w wykonywaniu zawodu również okazały się wydajne, o czym świadczy zanik dążeń stomatologów do powołania własnej korporacji Izby lekarskie wykorzystały także możliwość tworzenia dodatkowych ciał, nie opisanych w ustawie z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich (komisje i zespoły problemowe, delegatury izb okręgowych czy ośrodki), które „przybliżały” izby do lekarzy lub zajmowały się konkretnymi zadaniami, z jakimi samorząd lekarski musiał się zmierzyć. Dzięki temu system organów izb lekarskich działał efektywnie.
442 § 49 uchwały Naczelnej Rady Lekarskiej nr 76/04/IV z dnia 23 kwietnia 2004 r. - (http://www.nil.org.pl/doc/2668/ru076-04-IV.rtf).
~ 126 ~
Wątpliwości autora wzbudza struktura liczba powołanych okręgowych izb lekarskich, o czym była mowa w punkcie 5.2 rozdziału II. Co prawda to sami lekarze zdecydowali o powołaniu 23 izb okręgowych, jednak rodzi się pytanie, czy po reformie podziału administracyjnego kraju nie byłoby lepiej dostosować do niego struktury terytorialnej samorządu lekarskiego. Ułatwiłoby to z pewnością kontakty samorządu z administracją publiczną i oddziałami wojewódzkimi Narodowego Funduszu Zdrowia oraz zwiększyłoby potencjał finansowy i organizacyjny izb okręgowych. Rozwiązaniem problemu zbyt dużej odległości do siedziby izby oraz zaspokojenia lokalnych ambicji jest model przyjęty przez Wielkopolską Izbę Lekarską, a mianowicie tworzenie delegatur w ważniejszych ośrodkach miejskich na terenie województwa.
Zdecydowanie większym problemem samorządu lekarskiego w latach 1989 - 2009 był system wyborów organów samorządu lekarskiego. Przez 20 lat funkcjonowania korporacji lekarzy prawo wyborcze tej organizacji zmieniało się aż 12 razy. Pierwsza „ordynacja wyborcza” izb lekarskich liczyła jedynie 19 paragrafów i mieściła się na jednej stronie tygodnika „Służba Zdrowia”, który użyczał swoich łam Komitetowi Organizacyjnemu Izb Lekarskich. Obowiązujący w 2009 r. regulamin wyborczy liczył już 53 paragrafy i zajmował, razem z załącznikami 95 stron formatu A4. Uszczegółowianie przepisów prawa wyborczego przez izby lekarskie było odpowiedzią na problemy jakie napotykała korporacja lekarzy w czasie wyborów – procedury odwoływania organów, wyborów uzupełniających czy protestów wyborczych pojawiły się ze względu na to, iż były po prostu potrzebne. Jednak nie długość, czy poziom złożoności przepisów regulaminu wyborczego jest problemem. Problemem jest niska frekwencja w wyborach do organów izb lekarskich. Niestety Naczelna Izba Lekarska nie gromadziła danych dotyczących frekwencji wyborczej, jednak zmiany dotyczące kworum wyborczego czy ogólnej liczby członków zjazdów okręgowych pozwalają sądzić, iż było to poważne zmartwienie samorządu lekarskiego. Konieczne stało się wprowadzenie do regulaminu wyborczego zapisów dotyczących ogólnej liczby członków i kworum wyborczego na okręgowym zjeździe lekarzy. Paragraf 2 pkt. 7 uchwały nr 16/08/V Naczelnej Rady Lekarskiej z dnia 19 września 2008 r. w sprawie regulaminu wyborów do organów izb lekarskich i delegatów na Krajowy Zjazd Lekarzy oraz trybu odwoływania członków tych organów i tych delegatów po nowelizacji z dnia 12 grudnia 2008 r. uzyskał brzmienie: „użyte w uchwale określenia oznaczają: ogólna liczba członków organu – liczbę członków innego niż okręgowy zjazd lekarzy Organu izby lekarskiej, ustaloną na podstawie
~ 127 ~
przepisów ustawy i uchwały, a w przypadku okręgowego zjazdu lekarzy – liczbę wybranych delegatów na okręgowy zjazd lekarzy równą co najmniej połowie liczby mandatów ustalonych przez okręgową komisję wyborczą, zgodnie z przepisami uchwały, jednak nie mniejszą niż 40 osób;”. Kworum wyborcze ustalono w tej samej nowelizacji na połowę ogólnej liczby członków, jednak nie mniej niż 25 osób. Widać zatem, że korporacja lekarzy miała problem z obsadzeniem wszystkich miejsc na zjazdach okręgowych.
Aby bronić się przed zarzutem, iż organy wybrane przy niskiej frekwencji nie są reprezentatywne od 2004 r. warunkiem uzyskania mandatu jest zyskanie liczby głosów nie mniejszej niż 5% ogólnej liczby członków zgromadzenia wyborczego, jednak nie mniej niż 3 głosy, zachowaniem wymogów większości.443
Problem z frekwencją wyborczą był po części wynikiem archaicznego sposobu wybierania delegatów na zjazd – podczas zebrań wyborczych. Był to relikt czasów PRL, kiedy tworzono ustawę o izbach lekarskich i kiedy zebrania były podstawową formą życia obywatelskiego. Po 1989 r. kiedy lekarze zaczęli pracować na kilku etatach i mieć wiele dyżurów ciężko było im znaleźć termin, który pasowałby wszystkim członkom rejonu wyborczego. Z drugiej strony można ten fakt traktować jako efekt braku zainteresowania lekarzy działaniem izb.
443 § 3 ust 6 uchwały nr 76/04/IV Naczelnej Rady Lekarskiej z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie regulaminu wyborów do organów izb lekarskich i delegatów na Krajowy Zjazd Lekarzy oraz trybu odwoływania członków tych organów i tych delegatów.