Samorz ą d lekarski pod rz ą dami ustawy z 1934 r

Zmiany w ustroju samorządu zawodowego lekarzy przyniosła ustawa z 15 marca 1934 r. o izbach lekarskich (Dz. U. RP Nr 31, poz. 275). Wprowadziła ona jednolitą strukturę izb lekarskich w postaci okręgowych izb lekarskich opartych o podział administracyjny państwa na województwa , przy czym – tak jak poprzednio - izba okręgowa mogła obejmować obszar jednego lub kilku województw.

Ustawa z 1934 r. w przeciwieństwie do poprzedniej ustawy precyzyjnie określała zadania samorządu lekarskiego. Art. 4 stanowił, iż do zakresu działania izb lekarskich należały sprawy następujące:

1) współdziałanie z władzami rządowemi i samorządowemi w sprawach zdrowia publicznego;

2) krzewienie i strzeżenie etyki, godności i sumienności zawodowej wśród członków; 3) współdziałanie z władzami rządowemi w sprawach wykonywania nadzoru nad praktyką lekarską;

4) przedstawicielstwo zawodu lekarskiego i obrona jego interesów;

5) piecza nad stanem materjalnym członków izby, a w szczególności zakładanie, za zgodą właściwej władzy, i prowadzenie przymusowych instytucyj ubezpieczeniowych oraz wzajemnej pomocy dla członków izb lekarskich i ich rodzin;

6) popieranie instytucyj naukowych oraz zakładanie, prowadzenie lub popieranie prac i instytucyj społecznych;

7) sądownictwo dyscyplinarne; 8) sądownictwo polubowne.

Nowa ustawa uściśliła zasady wpisu na listę członków izby. Wprowadziła zasadę, że lekarz zostaje wpisany na listę prowadzoną przez izbę właściwą ze względu na miejsce zamieszkania, Nawe wtedy, gdy praktykuje on na terenie innej izby. Ustawa wskazała także nowe przesłanki powodujące wykreślenie lekarza z listy – wyjazd lekarza za granicę dłuższy niż dwa lata i zaprzestanie uiszczania składek i innych opłat na rzecz izby.

Ustawa o izbach lekarskich z 1934 r. zmieniała także liczebność organów izb i wydłużyła ich kadencję do 5 lat. Radę izby stanowiło w myśl nowej ustawy co najmniej 30 członków (uprzednio 20), zarząd liczyć miał od 6 do 12 członków (uprzednio od 5 do 9), a sąd izby od 12 do 18 członków (uprzednio od 12 do 24). Zmieniła się też nazwa przewodniczącego zarządu izby – z naczelnika izby stał się jej prezesem, który razem z

~ 31 ~

sekretarzem (dawniej pisarzem) i skarbnikiem wybierani byli spośród członków zarządu na 3 lata.

Zadania organów izb nie zmieniły się znacząco. Do zakresu działania rady okręgowej izby lekarskiej należało w szczególności: uchwalanie budżetu izby oraz ustalanie wysokości składki wpisowej i rocznej na potrzeby izby, zatwierdzanie rocznego sprawozdania zarządu i zamknięcia rachunkowego, rozporządzanie majątkiem izby oraz decydowanie w sprawach nabywania lub zbywania nieruchomości, ich obciążeń i regulacji hipotecznych, uchwalanie i zmiany regulaminu izby oraz regulaminów sądów dyscyplinarnych i statutów instytucji, utworzonych przy izbie, uchwalanie wniosków, regulujących warunki pracy i płacy lekarzy, wybór członków Naczelnej Izby Lekarskiej oraz sprawy, przekazane radzie przez regulamin izby, Naczelną Izbę Lekarską lub przez Ministra Opieki Społecznej. Zarząd izby decydował we wszystkich sprawach, nie zastrzeżonych radzie izby, składał radzie i Naczelnej Izbie Lekarskiej sprawozdania roczne ze swej działalności oraz załatwiał wszelkie sprawy, przekazane izbie lekarskiej przez władze państwowe, radę lub Naczelną Izbę Lekarską. Komisja rewizyjna przeprowadzała kontrolę finansową i gospodarczą organów i instytucji izby, opracowywała sprawozdania ze swej działalności dla użytku Ministra Opieki Społecznej, Naczelnej Izby Lekarskiej i rady okręgowej izby, a także zgłaszała wnioski co do ulepszania gospodarki organów i instytucji izby. Z kolei sąd dyscyplinarny orzekał w sprawach dyscyplinarnych.

Ustawa z 1934 r. wzmocniła pozycję Naczelnej Izby Lekarskiej złożonej z przedstawicieli izb okręgowych w takim stosunku, że na każdą rozpoczętą liczbę 400 członków izba wybierała po jednym przedstawicielu i zastępcy spośród swoich członków. Do zadań NIL, poza zadaniami wskazanymi przez ustawę dla wszystkich izb, należało uzgadnianie działalności izb okręgowych, zatwierdzanie ich budżetów, rozstrzyganie odwołań od postanowień okręgowych izb lekarskich, rozstrzyganie sporów, powstałych między poszczególnymi okręgowymi izbami lub między tymi izbami a lekarzami, opracowanie ramowych regulaminów izb lekarskich i sądów dyscyplinarnych oraz ramowych statutów instytucji, powoływanych przez izby, ustalanie ogólnych zasad etyki lekarskiej oraz wydawanie dziennika urzędowego izb lekarskich

Nadzór nad samorządem lekarskim wykonywał Minister Opieki Społecznej, któremu przysługiwało prawo zawieszenia lub uchylania uchwał organów izb, a także

~ 32 ~

rozwiązywania rady lub zarządu izby i wyznaczania komisarza do czasu wyboru nowego organu⁵².

Postępowanie dyscyplinarne izb lekarskich określiło szczegółowo rozporządzenie Ministra Opieki Społecznej z 7 kwietnia 1936 r. (Dz. U. RP Nr 29, poz. 239). Przewidywało ono kary dyscyplinarne w postaci upomnienia, nagany, zawieszenia w prawach członka izby na ściśle określony czas i skreślenia z listy członków izby, które wymierzane były przez sądy dyscyplinarne. Podobnie jak pod rządami ustawy z 1921 r. dodatkowymi karami mogło być ogłoszenie o ukaraniu lekarza w dzienniku urzędowym i kara grzywny do 500 zł⁵³.

W dwudziestoleciu międzywojennym w skład izb lekarskich nie wchodzili lekarze dentyści. Dopiero na mocy ustawy z 11 stycznia 1938 r. o izbach lekarsko – dentystycznych (Dz. U. RP Nr 6, poz. 33) stomatolodzy uzyskali swój samorząd zawodowy, który wzorowany był na izbach lekarskich. Do tego czasu sprawami zawodowo bytowymi i naukowymi stomatologów zajmowały się towarzystwa odontologiczne i związki oraz stowarzyszenia zawodowe i zawodowo – społeczne⁵⁴.

Zadania i struktura korporacji dentystów były analogiczne z zadaniami i strukturą izb lekarskich. Rozporządzeniem Ministra Opieki Społecznej z dnia 30 kwietnia 1938 r. o ustanowieniu okręgowych izb lekarsko – dentystycznych (Dz. U. 1934 r., nr 34, poz. 296) powołane do życia zostały cztery izby: w Warszawie, obejmująca obszar m. st. Warszawy; w Poznaniu, obejmująca obszary województw: łódzkiego, pomorskiego, poznańskiego i śląskiego; w Wilnie, obejmująca obszary województw: białostockiego, nowogrodzkiego, poleskiego, warszawskiego i wileńskiego oraz w Krakowie, która swoim zasięgiem objęła województwa: kieleckie, krakowskie, lubelskie, lwowskie, stanisławowskie, tarnopolskie i wołyńskie. Wybory do rad okręgowych izb lekarsko-dentystycznych odbyły się na podstawie Rozporządzenia Ministra Opieki Społecznej z dnia 30 kwietnia 1938 r. o ordynacji wyborczej do rad okręgowych izb lekarsko-dentystycznych (Dz. U. 1938 r., nr 34 poz. 295) we wrześniu i październiku 1938 r.

Naczelna Izba Lekarsko-Dentystyczna rozpoczęła swoją działalność z końcem 1938 r. Na posiedzeniach zarządu dnia 26 i 30 kwietnia 1930 r. zatwierdziła regulamin okręgowych izb lekarsko-dentystycznych. Władze NIL-D doprowadziły także do

52

K. M. Nowak, Ustrój i zadania samorządu lekarskiego w II Rzeczypospolitej, w: Zeszyty Naukowe

Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, nr 21 rok 2008, s.116-118.

53 M. A. Waligórski, S. Pawłowski , op. cit., s. 119 – 120.

54 E. Więckowska, Okręgowe Izby Lekarsko – Dentystyczne oraz Naczelna Izba Lekarsko – Dentystyczna

~ 33 ~

wydania przez Ministra Opieki Społecznej Rozporządzenia z dnia 16 stycznia 1939 r. o stosowaniu leków przez lekarzy-dentystów ( Dz. U. 1939 r., nr 7, poz. 41) umożliwiającego lekarzom – dentystom do stosowania leków i wypisywania recept na środki lecznicze służące uśmierzeniu bólu i leczeniu chorób zębów i jamy ustnej. Zajęły się również kwestią ogłaszania się lekarzy – dentystów. Wybuch II wojny światowej spowodował przerwanie działalności samorządu zawodowego lekarzy – dentystów⁵⁵.