Otoczenie branżowe

Przy podejmowaniu przez przedsiębiorstwa strategicznych wyborów, jedną z kluczowych zmiennych mających wpływ na decyzje, obok stopnia globalizacji branży jest stopień innowacyjności oraz intensywność konkurowania w branży, z tym że wcześniejsze dociekania autorów wykazują, że rywalizacji w branżach towarzyszą często przejawy kooperacji⁵²⁷.

Dokonując analitycznej oceny rozkładów poszczególnych aspektów intensywności wybranych czynników otoczenia branżowego w kraju, jak i za granicą wnioskujemy, że intensywność konkurencji zarówno w kraju, jak i za granicą była porównywalna, przy czym za granicą rzadziej występowały oceny najniższe. Wyżej natomiast oceniano innowacyjność w branży na rynkach zagranicznych (rys. 5.14.).

Rysunek 5.14. Ocena intensywności wybranych czynników otoczenia branżowego w kraju i za granicą zgodnie z percepcją badanych przedsiębiorców

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych w Statistica PL v. 10 (n = 80).

Z analitycznego punktu widzenia interesujące wydaje się pytanie, czy istnieją jakieś podobieństwa wśród przedsiębiorstw oceniających poszczególne czynniki. Bezpośrednio trudno bowiem dostrzec zależności występujące w przekroju 80 jednostek

171

scharakteryzowanych 24 atrybutami odnoszącymi się do ocen uwarunkowań krajowych i zagranicznych. Skłania to do posłużenia się metodą głównych składowych (PCA). Rozpatrzono atrybuty w 4 wymiarach: czynników krajowych, czynników zagranicznych, innowacyjności intensywności konkurencji, a także różnic w działalności na rynkach. Mając na uwadze, iż celem metody jest redukcja wymiarów opisujących daną jednostkę postanowiono sprawdzić, czy 2-elementowe kombinacje czynników są w stanie opisać co najmniej 3/4 zmienności (tab. 5.5.). Stwierdzono, że zarówno w kraju jak i zagranicą występują silne korelacje dodatnie podczas gdy ich wzajemne relacje są słabe.

Na podstawie wyników zaprezentowanych w tab. 5.5. stwierdzono, że istnieje możliwość redukcji czterech wymiarów do dwóch, w związku z tym, że 2 czynniki wyjaśniające objaśniają blisko 80% wariancji. Zgodnie z interpretacją graficzną projekcji zmiennych na płaszczyznę czynników (rys. 5.15.) intensywność konkurencji oraz innowacyjność w branży są mocno skorelowane zarówno na poziomie krajowym, jak i zagranicznym. Wcześniejsze badania w tym temacie wykazują zbieżne wyniki, gdyż wymieniane były takie czynniki jak m.in. poziom konkurencji na rynku zagranicznym, poziom rozwoju usług na rynku B2B oraz warunki współpracy z partnerami i pośrednikami za granicą528.

Tabela 5.5. Skumulowany odsetek wyjaśnienia wariancji w oparciu o wartości własne dla wybranych zestawów czynników

Liczba czynników wyjaśniających

Skumulowany odsetek wyjaśnienia wariancji krajowe zagraniczne innowacyjność i

intensywność konkurencji działalność na rynkach 1 51,4052 44,8745 56,2778 48,3114 2 66,7188 61,3963 78,6471 66,5924 3 76,2087 76,2016 97,1682 77,8797 Pierwotna liczba czynników ^{7 7 4 6}

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych w Statistica PL v. 10 (n = 80).

Respondenci oceniając czynniki otoczenia ogólnego i branżowego na poziomie krajowym zdecydowali, że są one ponadprzeciętne lub wysokie (42,50% badanych). Nieco rzadziej respondenci wskazywali na ponadprzeciętne lub wysokie znaczenie czynników zagranicznych (38,75% respondentów). Najczęściej respondenci oceniali, że branża w której operują jest potencjalnie międzynarodowa (71,25%), znacznie rzadziej

528 A. Żbikowska, Strategie wejścia polskich eksporterów na rynki zagraniczne,[w:] red. P. Chlipała, J.W. Wiktor, Startegie…op.cit., s. 125-126.

172

wskazywali na globalny jej charakter (18,75%). Nie odnotowano przypadków branży lokalnej.

Przedsiębiorstwa najczęściej wskazywały jako miejsce ekspansji rynki bardziej dojrzałe technologicznie niż Polska (45,13%), następnie rynki o zbliżonym poziomie technologicznym (35,40%) i rynki mniej zaawansowane technologicznie (19,47%). Ekspansja dokonywała się w ramach branży umiarkowanie wysokich technologii (46,25%) i umiarkowanie niskich technologii (33,75%).

Rysunek 5.15. Projekcja zmiennych innowacyjność i intensywność konkurencji na poziomie krajowym i zagranicznym na płaszczyznę czynników (n = 80)

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych w Statistica PL v. 10.

Analizując przedsiębiorstwa w próbie ze względu na ich rozmiar w 2014 roku wyciągnięto następujące wnioski:

1. duże przedsiębiorstwa:

 angażowały się najczęściej na rynkach podobnych do rynku krajowego,

 wskazywały często, że rynki na których działają są bardziej zaawansowane technologicznie niż Polska,

173

 określały branżę działalności jako umiarkowanie wysokich lub umiarkowanie niskich technologii, nie działały w branży niskich technologii,

2. przedsiębiorstwa średniej wielkości:

 angażowały się najczęściej na rynkach bardziej dojrzałych technologicznie niż Polska,

 wskazywały relatywnie często, że rynki na których działają są podobne do rynku krajowego,

 zdecydowanie najczęściej (68%) określały branżę działalności jako umiarkowanie wysokich technologii, nie działały w branży niskich technologii, 3. przedsiębiorstwa małe:

 działały zasadniczo na rynkach bardziej dojrzałych technologicznie niż Polska,

 relatywnie często wskazywały, że rynki na których działają są podobne do rynku krajowego oraz mniej zaawansowane technologicznie niż Polska,

 działały w branżach zarówno niskich (12,50%), pośrednich (81,25%) jak i wysokich technologii (6,25%),

4. mikroprzedsiębiorstwa:

 działały głównie na rynkach bardziej dojrzałych technologicznie niż Polska,

 spośród 22 mikroprzedsiębiorstw aż 10 (45,45%) działało w branży niskich technologii, 4 (18,18%) umiarkowanie niskich, 5 (22,72%) umiarkowanie wysokich i 3 (13,63%) wysokich.

Powyższe spostrzeżenia prowadzą do wniosku, że rozmiar przedsiębiorstwa był związany z działalnością w określonej branży ze względu na poziom wykorzystywanej technologii oraz wybór rynków docelowych.

Postanowiono sprawdzić, na ile zbieżne są oceny wybranych aspektów w ujęciu krajowym i zagranicznym. W oparciu o obliczone współczynniki korelacji rang Spearmana stwierdzono że:

 wyższym ocenom czynników politycznych na poziomie krajowym towarzyszyły wyższe oceny czynników społecznych (0,6378*529) oraz prawnych (0,6274*),

 wyższym ocenom czynników społecznych w kraju towarzyszyły wyższe oceny czynników kulturowych (0,6370*)

529 Przyjęto poziom istotności 0,05. * oznacza ryzyko popełnienia błędu I rodzaju mniejsze niż 10% ale większe niż 5 %.

174

 im wyżej oceniany były czynniki prawne tym wyżej oceniano również krajowe czynniki ekonomiczne (0,5534*) oraz technologiczne (0,5838*),

 w ocenie zagranicznych uwarunkowań wyższym ocenom czynników prawnych towarzyszyły wyższe oceny czynników politycznych (0,4762*),

 im wyżej oceniano czynniki społeczne tym wyżej też ekonomiczne (0,5027*),

 wyższym ocenom czynników kulturowych towarzyszyły wyższe oceny czynników społecznych (0,4867*),

 wyższym ocenom czynników technologicznych towarzyszyły wyższe oceny czynników kulturowych (0,4823*),

 im wyżej oceniano intensywność konkurencji na rynku krajowym tym wyżej na zagranicznym (0,5695*),

 im wyżej oceniano intensywność konkurencji na rynkach zagranicznych tym wyżej oceniano innowacyjność w branży na tych rynkach (0,6409*),

 oceny różnic w postrzeganiu świata w działalności na rynkach były silnie skorelowane dodatnio z percepcją różnic prawnych (0,7242*), religijno-społecznych (0,5342*) oraz w nieco mniejszym stopniu ekonomicznych (0,4134*) i językowo-kulturowych(0,3939*),

 pomimo występowania wielu negatywnych korelacji pomiędzy krajem a zagranicą nie były one istotne statystycznie na poziomie istotności 0,1.

5.4. Zasoby i kompetencje jako czynnik internacjonalizacji badanych