W literaturze przedmiotu parki naukowo – technologiczne są zaliczane, po-dobnie jak inkubatory przedsiębiorczości, preinkubatory, centa transferu technologii, regionalne i lokalne fundusze pożyczkowe lub poręczeniowe, czy ośrodki szkole-niowo – doradcze, do tzw. ośrodków innowacji i przedsiębiorczości. Podstawową cechą ośrodków innowacji i przedsiębiorczości jest ich niekomercyjny charakter, czyli ich działalność nie powinna być nastawiona na zysk, lecz na szeroko pojęty rozwój lokalny i regionalny, przy uwzględnieniu aspektu innowacyjności (Dominiak 2004). Na koniec 2011 r. na Dolnym Śląsku funkcjonowało 50 ośrodków innowacji i przedsiębiorczości2 co stanowiło 7% wszystkich tego typu instytucji w kraju. Ich przestrzenne rozmieszczenie przedstawia ryc. 1.
Większość instytucji tego typu działała w zachodniej i południowej części regionu. Relatywnie mniej było ich natomiast w północnej i wschodniej części wo-jewództwa, gdzie dominacja Wrocławia jako miejsca koncentracji ich działalności była wyraźna. Ponadto występowanie owych instytucji w zasadzie ograniczało się do największych miastach regionu.
W regionie, podobnie jak w kraju, największy udział wśród analizowanych instytucji stanowiły ośrodki szkoleniowo – doradcze, ponad 38% (ryc. 2). W woje-wództwie nie funkcjonowały natomiast inkubatory technologiczne i Sieci Aniołów Biznesu.
Parki technologiczne są organizacyjnie i koncepcyjnie najbardziej rozwinię-tym typem ośrodków innowacji i przedsiębiorczości w Polsce, łączącym często
2 Zarejestrowanych w SOOIPP.
w jednej strukturze funkcje wszystkich pozostałych jednostek (Kowalak 2010). Par-ki technologiczne stanowiły 10% wszystPar-kich ośrodków innowacyjności i przedsię-biorczości funkcjonujących w regionie w 2011 r. Na Dolnym Śląsku na koniec roku 2011 działały następujące parki technologiczne:
KGHM Letia Legnicki Park Technologiczny S.A. – zlokalizowany w Legnicy,
Dolnośląski Park Technologiczny S.A. – zlokalizowany w Szczawnie Zdrój,
Wrocławski Park Technologiczny S.A. – zlokalizowany we Wrocławiu,
Wrocławski Medyczny Park Naukowo – Technologiczny Sp. z o.o.– zlokalizo-wany we Wrocławiu.
W fazie rozruchu znajdował się Dolnośląski Park Innowacji i Nauki S.A., a w fazie przygotowania ChemiPark Technologiczny w Brzegu Dolnym3.
LEGNICA
JELENIA
GÓRA ŚWIDNICA
WROCŁAW
WAŁBRZYCH
NOWA RUDA ZŁOTORYJA
BRZEG DOLNY
ŚWIERZAWA
STRZELIN GŁOGÓW
SZCZAWNO ZDRÓJ
DZIERŻONIÓW
LICZBA INSTYTUCJI
1 11 21
Ryc. 1. Przestrzenne rozmieszczenie instytucji działających aktywnie na rzecz wzrostu przedsiębiorczo-ści, innowacyjnoprzedsiębiorczo-ści, transferu technologii i rozwoju lokalnego na Dolnym Śląsku na koniec 2011 r.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych SOOIPP.
Przyjmuje się, że koncepcja parków technologicznych nawiązuje do dzie-więtnastowiecznej koncepcji marshallowskich dystryktów przemysłowych (indu-strial district), mówiącej, że skupienia na zamkniętym obszarze przedsiębiorstw i usług okołobiznesowych wywołuje efekty synergiczne, co w połączeniu z działal-nością badawczo–rozwojową (B+R) i finansowaniem przedsięwzięć wysokiego ryzyka (venture capital), może przerodzić się w środowisko innowacyjne.
3 Według informacji dostępnych autorom realizacja tego przedsięwzięcia została na chwilę obecną wstrzymana.
Liczba instytucji
Ryc. 2. Rodzaje ośrodków innowacji i przedsiębiorczości na Dolnym Śląsku na koniec 2011 r.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych SOOIPP (www.sooipp.org.pl).
Międzynarodowe Stowarzyszenie Parków Naukowych4 przyjęło następującą definicję tej instytucji: „Park Technologiczny” to organizacja zarządzana przez wy-kwalifikowanych specjalistów, której celem jest podniesienie dobrobytu społeczno-ści, która działa poprzez promowanie kultury innowacji i konkurencji wśród przed-siębiorców i instytucji opartych na wiedzy. Aby osiągnąć te cele park (Matusiak 2008):
stymuluje i zarządza przepływem wiedzy, technologii pomiędzy szkołami wyż-szymi, jednostkami badawczo–rozwojowymi, przedsiębiorstwami i rynkami;
ułatwia tworzenie i rozwój przedsiębiorstw, opartych na wiedzy poprzez inku-bowanie i proces pączkowania (spin–off i spin–out);
dodaje przedsiębiorstwom wartości poprzez wysokiej jakości usługi oraz obiekty i terytorium o wysokim standardzie”.
Główną istotą działalności parków technologicznych jest komercjalizacja badań naukowych. Stąd też obecność lub zaangażowanie uczelni wyższych jest czynnikiem niezbędnym i odróżniającym je od innych rozwiązań mających na celu wzrost przedsiębiorczości w regionie. Dzięki działalności parków następuje zwięk-szenie powiązań pomiędzy światem nauki i światem przemysłu. Działalność parków technologicznych opiera się na zapewnianiu firmom przestrzeni biurowej, laborato-ryjnej (badawczej) i produkcyjnej wraz z niezbędną infrastrukturą oraz oferowanie szeregu usług wspierających ich działalność. Ważnym elementem tego wsparcia jest pośredniczenie w kontaktach między środowiskiem naukowym a biznesowym oraz dostarczanie usług doradczych związanych z transferem i komercjalizacją wiedzy.
4 Zrzeszające także Parki Technologiczne z Polski – http://www.iasp.ws/publico/intro.jsp
Zadania te są szczególnie istotne z punktu widzenia rozwoju innowacyjności małych i średnich przedsiębiorstw, których potencjał i wiedza są niewystarczające, aby wprowadzać innowacje samodzielnie. Park technologiczny, działając na styku biz-nesu i sfery badawczo–rozwojowej, ma szansę stanowić efektywne narzędzie dyfu-zji innowacji i nowych technologii, przyczyniając się do rozwoju firm, a efekcie także do powstawania nowych miejsc pracy. W zależności od skali prowadzonej działalności, efekty działalności parków mogą być widoczne zarówno na poziomie lokalnym, jak i regionalnym (Matusiak 2008).
Według Bąkowskiego i Snarskiej – Świderskiej (2008) w działalności par-ków naukowo – technologicznych można wyróżnić siedem typowych zadań:
inkubowanie firm rozpoczynających działalność,
świadczenie usług biznesowych,
wynajem powierzchni biurowej, produkcyjnej i laboratoryjno–produkcyjnej dla rozwijających się podmiotów, wychodzących po zakończeniu okresu inkubacji z inkubatora technologicznego, firmom poszukującym powierzchni biurowej, produkcyjnej i laboratoryjnej oraz otoczenia innych firm technologicznych,
usługi badawcze – świadczone przez laboratoria ulokowane w parku,
usługi w zakresie transferu technologii,
zarządzania terenami inwestycyjnymi przeznaczonymi dla firm technologicz-nych w fazie ekspansji oraz prowadzenie biura obsługi inwestora,
działalność szkoleniowo–edukacyjna w zakresie podejmowania działalności gospodarczej, zarządzania i finansowania przedsięwzięć technologicznych oraz szeroko pojęta działalność edukacyjna, w zakresie kształtowania postaw przed-siębiorczych i rozwijania kreatywności.
Do kluczowych czynników mogących przyczynić się do sukcesu inicjatywy parkowej zalicza się przede wszystkim (Matusiak, Bąkowski 2008; Marciniec 2007;
Kwieciński 2005):
bliskość szkoły wyższej zaangażowanej w działania na rzecz przedsiębiorczości akademickiej (Uniwersytet III Generacji), aktywizującej postawy przedsiębior-cze wśród potencjalnych lokatorów inkubatora w parku,
działający na terenie parku inkubator oraz preferencje i usługi skierowane do osób rozpoczynających działalność gospodarczą,
lokalny klimat partnerstwa między administracją, a środowiskiem biznesu, sprzyjający rozwojowi inicjatywy parkowej,
dostęp do wyspecjalizowanych usług wsparcia,
dostęp do instrumentów finansowych: fundusz pożyczkowy, seed–capital, ventu-re capital, leasing i dotacje ułatwiające rozwój firm,
bliskość innych firm technologicznych, przedsiębiorstw sieciowych, przyciąga-jące potencjalnych lokatorów,
bliskość dużych skupisk miejskich, jeśli lokalizacja parku znajduje się poza mia-stem, zapewniająca zaspokojenie większości wymagań lokalizacyjnych firm wy-sokich technologii, tworząca rynek na usługi,
możliwość rozbudowy/rozwoju firm na terenach parku oraz brak ograniczeń rozwoju przestrzennego parku, zapewniające jego atrakcyjność dla lokatorów (zabezpieczenie terenów wokół parku pod kątem ewentualnej jego późniejszej ekspansji),
urządzenia/drogi na terenie parku, wskazujące na poważne zaangażowanie zain-teresowanych (władz lokalnych, uczelni) w projekt,
dostępność komunikacyjna, w tym bliskość międzynarodowego portu lotnicze-go, będąca ważnym wymogiem lokalizacji firm wysokich technologii, potrzebu-jących międzynarodowych kontaktów,
estetyczny, atrakcyjny, zachowujący spójność przestrzennej koncepcji park jest magnesem dla potencjalnych rezydentów,
ścisłe, lecz elastyczne umowy i regulaminy zasiedlania i funkcjonowania firm,
szybkie wybudowanie i zasiedlenie pierwszych budynków parku,
szerokie działania marketingowe i prezentacja dobrych przykładów, pomagające w walce o konkurencyjność rozwijającego się parku,
koncentracja na określonych potencjalnych lokatorach (np. branżach) oraz od-powiedni dobór lokatorów, w tym np. lokatora strategicznego zwiększa szanse wystąpienia synergii i interakcji pomiędzy lokatorami oraz pomaga w wypraco-waniu skoncentrowanego, ukierunkowanego marketingu,
„kluczowe osoby” stymulujące poparcie dla parku technologicznego,
mocne wsparcie ze strony państwa i lokalnego sektora publicznego, ułatwiające społeczności akceptację projektu,
aktywne wsparcie ze strony szkół wyższych i naukowców, zapewniające dobrą łączność między lokatorami parku a środowiskiem naukowym,
atrakcyjne otoczenie jako miejsce do zamieszkania.
Działające na terenie Dolnego Śląska parki technologiczne oferują szeroką gamę usług, świadczonych zarówno bezpłatnie, jak i odpłatnie. Jak wskazują bada-nia przeprowadzone na potrzeby aktualizacji Regionalnej Strategii Innowacji dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2011–2020 (UMWD 2010), przedsiębiorcy wciąż w niewielkim stopniu korzystają z usług instytucji otoczenia biznesu w zakre-sie transferu technologii, natomiast w znacznie większym stopniu są oni zaintereso-wani wsparciem lokalowym (infrastrukturalnym), finansowym oraz szkoleniami.
W wyniku niniejszej analizy opracowano katalog usług dostępnych na terenie regio-nu, wraz z informacją o tym, na jakich warunkach są one oferowane (bezpłat-nie / odpłat(bezpłat-nie, usługi dostępne tylko dla lokatorów itp.). Katalog ten został przed-stawiony w tab.1. Z tabeli tej wynika, że zdecydowana większość usług świadczo-nych przez omawiane instytucje jest płatna.
Stosunkowo rzadko lub w ogóle nie są oferowane następujące typy usług:
dzierżawa i sprzedaż terenów inwestorom,
obsługa prawna,
obsługa księgowa,
doradztwo przy wdrażaniu ekoinnowacji,
doradztwo w zakresie optymalizacji kosztów.
Należy zaznaczyć także, że choć zakres usług świadczonych przez parki w regionie Dolnego Śląska jest bardzo szeroki, to jednak istnieje luka w tym zakre-sie. Mianowicie dotyczy ona usług odnoszących się do badań przedwdrożeniowych.
Z jednej strony chodzi w niej o aspekt rozpoznania popytu na potencjalną „innowa-cję”, z drugiej o wsparcie na etapie przed wdrożeniem wyników badań, czyli o po-moc przy uzyskiwaniu odpowiednich certyfikatów oraz doradztwa na temat potrze-by ubiegania się o ochronę prawną własności intelektualnej.
Analizując działalność dolnośląskich parków technologicznych należy po-nadto określić profil ich klientów, kryteria ich selekcji i wyodrębniania oraz główne powody, dla których przedsiębiorcy decydują się lokalizować swą działalność w tego typu instytucjach.
Wszystkie omawiane instytucje stosują kryteria rekrutacji klientów. Przy se-lekcji podmiotów korzystających z usług instytucje te zwracają uwagę m.in. na na-stępujące aspekty (UMWD 2010):
wczesny etap rozwoju przedsiębiorstwa,
innowacyjność pomysłu na przedsięwzięcie; rozwój i komercjalizacja wiedzy zdobytej podczas studiów,
status studenta lub absolwenta (do 5 lat od ukończenia studiów), pracownika naukowego lub administracyjnego publicznej uczelni w regionie,
ocena potencjału rozwojowego przedsiębiorstwa na podstawie strategii (ocena jest najczęściej dokonywana w oparciu o biznesplan).
Wśród firm obsługiwanych przez parki technologiczne zdecydowana więk-szość to mikroprzedsiębiorstwa, które stanowiły 85% wszystkich klientów. Udziały przedsiębiorstw małych, średnich i dużych wyniosły kolejno ok.: 10%, 3% oraz 2%.
Część instytucji świadczy swe usługi także dla szkół wyższych, organizacji poza-rządowych, jednostek naukowych czy innych instytucji otoczenia biznesu (UMWD, 2010).
Jako główne powody nawiązania współpracy z instytucją proinnowacyjną klienci, którzy byli lub są lokatorami parków najczęściej wymieniali (UMWD, 2010:
atrakcyjną cenę wynajmu działki bądź nieruchomości (60%),
możliwość współpracy z innymi lokatorami instytucji (48%),
dobrą lokalizację instytucji (28%),
dostęp do laboratoriów (18%),
świadczoną ofertę doradczą (18%).
Tabela 1. Katalog usług oferowanych w wybranych instytucjach wsparcia.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: podstawie stron internetowych instytucji oraz UMWD (2010).
Instytucja WPT KGHM
Oznaczenia: P – płatne; P+L – płatne i dla lokatorów; B – bezpłatne; BL – bezpłatne dla lokatorów;
X – nie występują
3. Charakterystyka działalności dolnośląskich parków naukowo –