W ostatniej dekadzie pojawiły się opracowania kwestionujące nie tylko możliwości realizacji strategii zrównoważonego i trwałego rozwoju, ale nawet samą ideę. Zrównoważony i trwały rozwój jest najtrudniejszą ze wszystkich znanych do-tychczas i wykorzystywanych strategii rozwoju społeczno–ekonomicznego.
Poczucie upośledzenia społecznego wpływa na orientacje wartościujące i podstawowe cechy sposobu życia, zaostrza skrajne sądy i poglądy polityczne. Zja-wisko marginalizacji ma wymiar przestrzenny, który przejawia się w różnym tempie wzrostu i rozwoju regionów. Zarówno marginalizacja obiektywna, jak i subiektywna są barierami rozwoju endogenicznego, które oddalają możliwość realizacji koncepcji zrównoważonego rozwoju.
Marginalizacja subiektywna w znacznym stopniu wpływa na jakość kapitału ludzkiego i społecznego. Przeciwdziałanie ubóstwu i wykluczeniu społecznemu jest praktyczną realizacją zasady zrównoważonego rozwoju. Mechanizmy i uwarunko-wania marginalizacji subiektywnej nie są rozpoznane, stąd konieczność wypraco-wania odpowiednich narzędzi, kontynuowypraco-wania i prowadzenia interdyscyplinarnych badań nad tym zjawiskiem.
Literatura
Future Europe, Report, Special Eurobarometer 379,2012,
URL:http://www.ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_379_en.pdf, (data dostępu: 21.10.2012).
Kabaj M., 2009, Praca nierejestrowana we współczesnej literaturze ekonomicznej, Polityka Społeczna nr 10, s. 3–10.
Kalinowski S., Łuczka– Bakuła W., 2005, Wybrane monetarne wskaźniki społecznego wykluczenia w nowych krajach UE, Polityka Społeczna nr 7, s. 5–8.
Karwacki A., Szlendak T., 2009, Bieda i rozpiętość dochodów jako źródła problemów społecznych – test koncepcji poziomicy, Polityka Społeczna nr 8, s.1–4.
Kruk H., 2011. Zrównoważony rozwój regionów – ujęcie teoretyczne. W: B. Kryk (red.), Trendy i wyzwania zrównoważonego rozwoju. Katedra Polityki Społeczno–gospodarczej i Europejskich Studiów Regionalnych, Szczecin, 213–230.
Public Opinion in The European Union, First Results, Standard Eurobarometer 77, URL:http://www.ec.europa.eu/public_opinion/archives/eb/.../eb66_highlights_en.pdf
(data dostępu 15.10.2012).
Rutkowski W., 2008, Nierówność i wzrost gospodarczy, Polityka Społeczna nr 5–6, s. 1–4.
Szarfenberg R., 2010, Marginalizacja i wykluczenie społeczne– panorama językowo– teoretyczna.
Szarffenberg W:R., Żołędowski C., Theiss M., 2010. Ubóstwo i wykluczenie społeczne – perspektywa poznawcza, Elipsa. Warszawa.
Skoczny–Szylko M., 2010, Wpływ bezrobocia na rozszerzenie się strefy ubóstwa. W: R. Szarfenbrg, Żołędowski C., Theuss M., Ubóstwo i wykluczenie społeczne. Perspektywa poznawcza, War-szawa, s. 248–269.
Sustainable Society Index, SSI–2010, 2012, URL:http://www.ssfindex.com/cms/wp–
content/uploads/Publication_SSI2010.pdf (data dostępu: 05.10.2012).
Wyjść poza PKB. Pomiar postępu w zmieniającym się świecie. Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego, 2009, Bruksela,
URL:http://eur–lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2009:0433:FIN:PL:PDF (data dostępu: 19.10.2012).
Social cohesion as the objective of a policy of sustainable development Summary: Marginality is a multifaceted phenomenon which, in literature, is im-properly narrowed and show as identical with financial deprivation. The purpose of this article is to analyse the problem of subjective marginalisation in member states of the European Union, based on the cyclical research of public opinion polls, con-cerning the European integration Eurobarometer. Moreover this study concentrated on the analysis of The „Europe 2020" Strategy in terms of realization of public co-hesion policy, which is one of the essential objectives of a policy of sustainable de-velopment.
Keywords: sustainable development, subjective marginalization, social economy, The Europe 2020 Strategy
mgr Izabela Bal
Zakład Zagospodarowania Przestrzennego, IGiRR, Uniwersytet Wrocławski ul. Kuźnicza 49/55
50–138 Wrocław
e–mail: izabela.bal@uni.wroc.pl
Joanna Krukowska
Uniwersytet Warszawski
Zróżnicowanie polityk rozwojowych współfinansowanych za pomocą Regionalnych Programów Operacyjnych 2007–2013
Streszczenie: Opracowanie koncentruje się na zagadnieniu skali zróżnicowania dziedzinowego i finansowego polityk rozwojowych realizowanych przez polskie województwa za pośrednictwem Regionalnych Programów Operacyjnych w latach 2007–13. Zaprezentowane zostały w nim także wyniki badania ankietowego zawie-rające oceny jakości procedur, współpracy z instytucjami zaangażowanymi w reali-zację RPO formułowane przez beneficjentów samorządowych.
Słowa kluczowe: polityka regionalna, Regionalne Programy Operacyjne, regiony.
1. Wprowadzenie
Potencjalne wskazywane w literaturze naukowej oraz krajowych i europej-skich dokumentach strategicznych korzyści z decentralizacji polityki rozwojowej odnoszą się przede wszystkim do dwóch wymiarów: strategicznego i społecznego.
Zgodnie z brzmieniem Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia – Narodowej Strategii Spójności (NSRO, NSS) „uzasadnieniem dla przygotowania i realizacji 16 RPO jest decentralizacja programowania rozwoju regionów, zwiększenie stopnia efektywności prowadzenia działań rozwojowych przez administrację publiczną [oraz] wzmocnienie wymiaru obywatelsko–samorządowego” (Narodowe Strate-giczne… 2007). W wymiarze strategicznym przekazanie kompetencji decyzyjnych na szczebel regionalny pozwala zatem lepiej dopasować zakres działań do specyfiki i potrzeb regionu poprzez skoncentrowanie na wybranych, kluczowych dziedzinach działalności. Z kolei w wymiarze społecznym decentralizacja zarządzania polityką rozwojową zwiększa możliwość zaangażowania aktorów regionalnych (przedsię-biorców, organizacji pozarządowych itp.) w proces tworzenia i realizacji progra-mów, co powinno przekładać się m.in. na wzrost ich społecznej akceptacji. To prze-de wszystkim ze względu na te przesłanki w latach 2007–13 przyjęto niespotykany dotąd w Polsce model zarządzania polityką rozwojową, w którym niemal jedna
czwarta środków pochodzących z Polityki Spójności Unii Europejskiej trafia do regionów za pośrednictwem Regionalnych Programów Operacyjnych formułowa-nych przez samorządy wojewódzkie we współpracy z Komisją Europejską i zarzą-dzanych samodzielnie przez Urzędy Marszałkowskie (por. Wojtowicz, Fudala 2009). Dziś, pod koniec 2012 roku, w obliczu znacznego zaawansowania progra-mów regionalnych, mamy dostęp do danych, które w znacznej mierze pozwalają zweryfikować, czy RPO faktycznie sprawdzają się jako uspołecznione narzędzie strategicznego zarządzania rozwojem regionów. Wielu autorów wskazuje ponadto na różnego typu czynniki, które mogą różnicować sprawność funkcjonowania admi-nistracji lokalnej i regionalnej, pośród których z biegiem lat coraz większą rolę przypisuje się tym „miękkim”, związanym z poziomem rozwoju społeczeństw oby-watelskiego, stylem zarządzania i tzw. kapitałem społecznym (Putnam 1995, Swia-niewicz i in. 2008). Wydaje się, że podobne czynniki mogą być decydujące nie tylko dla szeroko rozumianej sprawności administracji, ale i dla jej zdolności do efektyw-nego zarządzania rozwojem zgodnie ze wspomnianymi wcześniej przesłankami strategicznymi i społecznymi. Nawiązując do wspomnianych powyżej przesłanek decentralizacji, w ramach niniejszego opracowania skoncentruję się na dwóch za-gadnieniach:
skali zindywidualizowania polityk rozwojowych formułowanych przez poszcze-gólne województwa. Ich regionalne dostosowanie może sprzyjać wzrostowi efektywności prowadzonych działań)1;
ocenie jasności procedur i sprawności przebiegu Regionalnych Programów Ope-racyjnych (RPO) formułowanej przez beneficjentów samorządowych korzysta-jących zarówno z jednego z szesnastu programów regionalnych, jak i, dla uzy-skania kontekstu porównawczego formułowanych ocen, z któregoś spośród pro-gramów sektorowych zarządzanych na szczeblu krajowym (Program Operacyj-ny Infrastruktura i Środowisko – PO IiŚ, Program OperacyjOperacyj-ny Rozwój Polski Wschodniej – PO RPW oraz Program Operacyjny Kapitał Ludzki – PO KL)2. Zagadnienie częściowo odnosi się do przesłanki decentralizacji zakładającej większą społeczną akceptację programów regionalnych, aniżeli krajowych.
Trzeba podkreślić, że prezentowane wyniki stanowią niejako punkt wyjścia dla badania, które jest dopiero w trakcie realizacji, stąd sformułowane wnioski nale-ży traktować jako wstępne i wymagające pogłębienia w toku badań empirycznych,
1 Źródłem danych są w tym wypadku główne dokumenty RPO wraz ze Szczegółowymi Opi-sami Osi Priorytetowych oraz opracowania sporządzanie na szczeblu centralnym przez Mini-sterstwo Rozwoju Regionalnego.
2 Źródłem danych są ankiety i wywiady przeprowadzone przez zespół badawczy pod kierun-kiem prof. Pawła Swianiewicza w ramach projektu „Beneficjenci samorządowi Sektorowych Programów Operacyjnych” realizowanego w ramach grantu MRR (por. Swianiewicz i in.
2012). W analizach pominięte zostały Programy Operacyjne Innowacyjna Gospodarka oraz Pomoc Techniczna, ponieważ samorządy lokalne stosunkowo rzadko uzyskują z nich współ-finansowanie swoich projektów.
w tym przede wszystkim analizy jakościowej przeprowadzonej w ramach studiów przypadków.
2. Regionalne Programy Operacyjne – regulacje europejskie i krajowe