skierowa-ne do MŚP dotyczą głównie bezpośredniego wsparcia inwestycyjskierowa-nego przedsię-biorstw, inwestycji rozwojowych. Dofinansowaniem są objęte te projekty, które służą promocji produktów i procesów przyjaznych środowisku, nawiązywaniu współpracy z innymi podmiotami w tym z jednostkami naukowo– badawczymi, wspierające rozwój instytucji otoczenia biznesu, wdrażające innowacje (produkto-we, proceso(produkto-we, organizacyjne), tworzące działy badawczo– rozwojo(produkto-we, laboratoria.
Wsparcie z programów mógł otrzymać podmiot spełniający kryteria określone w uszczegółowieniu danego RPO, który pozytywnie przeszedł procedurę aplikacyj-ną i uzyskał rekomendację do dofinansowania.
Poziom dofinansowania projektów jest zróżnicowany regionalnie, zależy także od wielkości przedsiębiorstwa. Częściową refundację kosztów można uzyskać jedynie na wydatki kwalifikowane, określone dla danego działania. Do regionów z najwyższym dofinansowaniem należy zaliczyć województwa: lubelskie, podkar-packie, warmińsko– mazurskie, podlaskie, świętokrzyskie, opolskie, małopolskie, lubuskie, łódzkie, kujawsko– pomorskie. Poziom dofinansowania może tu maksy-malnie wynieść do 50% wydatków kwalifikowanych. Dofinansowanie na poziomie 40% można uzyskać w województwie : pomorskim, zachodniopomorskim, dolno-śląskim, wielkopolskim, śląskim. Aktualnie najmniejszym dofinansowaniem objęte jest województwo mazowieckie4. Dla podmiotów sektora MŚP zastosowano dodat-kową zachętę (przywilej) w postaci podwyższenia progu maksymalnego dofinanso-wania odpowiednio o 10% dla średnich przedsiębiorstw oraz o 20% dla mikro i ma-łych. W praktyce jednak maksymalny poziom dofinansowania nie jest wykorzysty-wany przez wnioskodawców, ponieważ w wielu programach, działaniach można uzyskać dodatkowe punkty przy ocenie projektu za obniżenie pułapu wnioskowane-go dofinansowania.
By efektywnie oddziaływać na sektor przedsiębiorstw wsparcie pośrednie czy też bezpośrednie powinno być kierowane do podmiotów znajdujących się na różnych etapach rozwoju. O ile firmy funkcjonujące na rynku kilka lat, mogą wybie-rać rodzaje działań w ramach których będą aplikować o środki, to już podmioty nowo powstające, czy prowadzące działalność gospodarczą do 2 lat napotykają na pewne ograniczenia. W omawianych programach brakuje też wsparcia dla jednostek
4 Do końca 2010 roku w województwie mazowieckim można było uzyskać dofinansowanie na poziomie 40%; w całym okresie 2007 –2013 projekty realizowane na terenie Miasta Sto-łecznego Warszawy są objęte dofinansowaniem na poziomie 30%.
rozpoczynających działalność gospodarczą5. Wyjątek stanowi RPO Lubelskie gdzie jedno z działań osi priorytetowej Przedsiębiorczość i Innowacje jest skierowane do nowopowstałych mikroprzedsiębiorstw.
Do końca 2011 roku w ramach wszystkich 16 programów regionalnych podpisano ponad 30 tys. umów o dofinansowanie z funduszy strukturalnych6. Przed-siębiorcy stanowili znaczną grupę beneficjentów tej pomocy tj. około 45%. Udział podmiotów sektora MŚP wyniósł 97% z czego 50% stanowili mikroprzedsiębiorcy.
Łączna wartość projektów realizowanych przez MŚP w regionach to ponad 20,7 mld zł, a dofinansowanie z funduszy strukturalnych to około 7,4 mld zł.
Najwięcej umów o dofinansowanie podpisały przedsiębiorstwa realizujące projekty w województwach śląskim, małopolskim, wielkopolskim i lubelskim.
(tab. 2.) Jest to wynik bezpośredniego przełożenia zapisów RPO, w których wydzie-lono co najmniej po dwa działania na potrzeby wsparcia MŚP. W zapisach progra-mów części województw (dolnośląskie, opolskie, lubelskie, śląskie, wielkopolskie, lubuskie) zawarto osobne działania na rzecz tych podmiotów. Działania skierowane bezpośrednio do MŚP nie znalazły się w zapisach RPO województwa mazowieckie-go i podkarpackiemazowieckie-go.
W zapisach RPO widnieje adnotacja odnośnie miejsca realizacji projektu.
Starając się o dofinansowanie z programów regionalnych dany podmiot zobowiąza-ny jest to realizacji projektu na terenie województwa, gdzie realizowazobowiąza-ny jest dazobowiąza-ny RPO. Oznacza to, że podmioty gospodarcze prowadzące działalność w jednym wo-jewództwie mogą aplikować o środki z RPO innego regionu pod warunkiem lokali-zacji inwestycji w tym regionie. Jako że poziom dofinansowania jest zróżnicowany przestrzennie, należałoby spodziewać się różnic między liczbą projektów realizowa-nych w danym regionie a liczbą beneficjentów. Taka zależność nie jest obserwowa-na.
Różnice między liczbą umów a liczbą beneficjentów w przedstawionej tabe-li wynikają z możtabe-liwości wielokrotnego ubiegania się o dofinansowanie, na różne merytorycznie projekty. Około 10% z badanych beneficjentów uzyskało dotacje na więcej niż jeden projekt z programów regionalnych.
Projekty realizowane przez MŚP z ramach RPO dotyczą głównie wspo-mnianych inwestycji rozwojowych, a ich zakres obejmuje zakup środków trwałych–
maszyn i urządzeń, materiałów i robót budowlanych. Ich celem jest poszerzenie działalności firmy, wzmocnienie jej konkurencyjności, wprowadzenie nowych pro-duktów, usług, wprowadzenie nowych technologii produkcji, często bardziej „czys-tych”. Jako efekty realizacji tych projektów można wskazać: wzrost zatrudnienia, poszerzenie oferty produktowej/usługowej przedsiębiorstwa, nawiązanie współpracy
5 Wsparcie na rozpoczęcie działalności gospodarczej można uzyskać w programach krajo-wych – Innowacyjna Gospodarka i Kapitał Ludzki.
6 Dane pochodzą z Krajowego Systemu Informatycznego (KSI SIMIK 07–13), stan umów na dzień 31.12.2011.
z innymi lokalnymi podmiotami, wdrożenie innowacji itp. Efekty realizacji projek-tów ujmowane są w postaci wskaźników produktu i rezultatu na poziomie działania.
Z uwagi na znaczną liczbę wskaźników jakie zostały wskazane w 16 RPO, nie były one szerzej analizowane.
Tab.2. Umowy o dofinansowanie podpisane do końca 2011 roku w Polsce.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Krajowego Systemu Informatycznego (KSI SIMIK 07–13), stan umów na dzień 31.12.2011.
Województwo Liczba
umów Liczba przedsiębiorstw wartość projektów
(mln zł) wartość
Analizując tematykę priorytetów (kategorie interwencji) warto zwrócić uwagę na udział projektów związanych z innowacjami (tematy 7, 9) około 2,1 tys.
umów, oraz usług i aplikacji dla MŚP (temat 14) około 400 projektów. Jest to rela-tywnie niewielka liczba, jeśli uwzględnimy wszystkie podpisane umowy. Tym bar-dziej, że niemal w każdym z programów innowacje są traktowane priorytetowo.
Najwięcej projektów innowacyjnych realizowanych jest w województwach lubel-skim i mazowieckim (łącznie ponad 800 umów). Jak dotąd jedynym wojewódz-twem, w którym nie ma projektów bezpośrednio związanych z innowacjami reali-zowanymi przez MŚP, jest kujawsko– pomorskie.
Ciekawym pozostaje fakt niskiego udziału działań z zakresu promocji eks-portu wśród przedsiębiorstw w tym wśród MŚP. W ramach tych działań można było uzyskać dofinansowanie na udział w targach międzynarodowych. Szersze możliwo-ści działania na rzecz nawiązywania współpracy gospodarczej zagranicą, są realizo-wane w ramach ogólnopolskiego programu POIG.
5. Podsumowanie
Podmioty sektora MŚP ze względu na swoją liczbę oraz rolę w gospodarce stanowią ważny element polityki gospodarczej każdego kraju. Zarówno pośrednie jak i bezpośrednie narzędzia wsparcia tych podmiotów korzystnie wpływają na po-prawę warunków ich funkcjonowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Wy-daje się, że zasadne jest prowadzenie polityki proprzedsiębiorczej na poziomie re-gionów, województw, albowiem to samorządy województw posiadają niezbędną wiedzę na temat lokalnych warunków gospodarowania i zasobów własnych regionu.
Analiza zapisów 16 RPO dotyczących wsparcia podmiotów MŚP pozwala wysnuć następujące wnioski:
sektor MŚP jest istotnym elementem, a nawet zasobem regionu, w oparciu o który konstruowane są regionalne strategie konkurencyjności,
programy regionalne różnią się miedzy sobą w obszarze rodzajów działań dla MŚP będących docelową grupą beneficjentów, w niektórych zapisach nie ma działań dedykowanych tym podmiotom,
przedsięwzięcia dofinansowane z RPO kierowane są podmiotów prowadzących różne rodzaje działalności, za cel stawiają sobie bowiem wzrost konkurencyjno-ści przedsiębiorstwa, poprawę lub ugruntowanie jego pozycji na rynku,
wsparcie jakie mogą otrzymać podmioty MŚP dotyczy głównie realizacji projek-tów inwestycyjnych, rozwojowych,
domeną programów regionalnych są inwestycje w środki trwałe– zakup maszyn i urządzeń, natomiast projekty złożone, duże, o kompleksowym charakterze, rea-lizowane są z programów krajowych – POIG,
niewielki jest udział działań skierowanych do nowopowstających podmiotów, zapisy programowe niejako promują przedsiębiorstwa o ustalonej pozycji ryn-kowej, prowadzące działalność gospodarczą już jakiś czas,
niewiele jest działań w zakresie rozwoju eksportu w MŚP, działania związane z rozwojem eksportu znajdują się niemal wyłącznie w programach ogólnopol-skich – POIG,
w ramach działań promowana jest współpraca między podmiotami gospodar-czymi i tworzenie sieci współpracy, jak również wdrażanie innowacji w przed-siębiorstwach,
programy te stały się głównym narzędziem prowadzonej polityki na rzecz przed-siębiorstw, w tym MŚP.
Na podstawie analizy podpisanych umów o dofinansowanie w latach 2007–
2011 można uznać że:
podmioty sektora MŚP stanowiły niemal połowę wszystkich beneficjentów pro-gramów regionalnych;
zapisy programów miały przełożenie na liczbę beneficjentów pomocy unijnej, w regionach gdzie stworzono osobne działania na rzecz MŚP udział tych pod-miotów był wyższy niż w pozostałych regionach;
udział projektów związanych z rozwiązaniami innowacyjnymi był niewielki;
około 10% wszystkich beneficjentów RPO uzyskała wsparcie na realizację wię-cej niż 1 projektu;
regionalne zróżnicowanie poziomu dofinansowania nie miało znaczącego wpły-wu na decyzje o wyborze miejsca lokalizacji inwestycji;
Podsumowując trzeba zauważyć, że programy regionalne pełnią rolę wspo-magającą politykę rozwoju sektora MŚP. Charakter działań i nastawienie na potrze-by inwestycyjne lokalnych przedsiębiorstw jest bardzo wyraźnie widoczne w zapi-sach programów. Należy podkreślić, że rezultaty tego programu będę widoczne w dłuższej perspektywie czasowej. Co jednak jest ważne, dzięki działaniom z RPO i częściowej refundacji kosztów, podmioty MŚP mogły zrealizować pewne inwesty-cje znacznie szybciej.
Literatura
Jankiewicz S., 2004, Wspieranie i rozwój małych i średnich przedsiębiorstw jako priorytet polityki gospo-darczej, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań ss. 127.
Kubera P., 2006, Z badań nad percepcją pomocy inwestycyjnej Unii Europejskiej dla MŚP, W: J. Otto, R. Stanisławowski (red.), Szanse rozwoju polskiego sektora MŚP na jednolitym ryn-ku europejskim. Wspieranie rozwoju MŚP na Jednolitym Rynryn-ku Europejskim, Tom 2, Wydaw-nictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź, s.34– 44.
Przychodzka J., 2009, Wspieranie sektora MŚP w Unii Europejskiej i w Polsce, Wydawnictwo Difin SA, Warszawa, ss.130.
Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, 2011, PARP, Warszawa, ss.142, Weber S., 2010, Wykorzystanie wiedzy w praktyce działalności gospodarczej jako źródło rozwoju
gospo-darki narodowej, W: J. Teczke, J. Czekaj (red.), Zarządzanie intensyfikujące rozwój gospodar-czy, Wyd. Biuro Projektu Nauka i Gospodarka, Kraków, s. 587– 606.
Rozporządzenie Komisji nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu, Dz. Urz. UE L 214 z 9.08.2008.
URL: http://ec.europa.eu/enterprise/policies/sme/facts–figures–analysis/sme–definition/index_en.htm (data dostępu: 28.11.2012).
Regionalny Program Operacyjny Województwa Opolskiego na lata 2007– 2013, URL: http://rpo.opolskie.pl/rpo/index.php?id=7151 (data dostępu: 20.09.2012).
Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego na lata 2007– 2013, URL: http://rpo.dolnyslask.pl/index.php?id=360 (data dostępu: 20.09.2012).
Regionalny Program Operacyjny Województwa Wielkopolskiego na lata 2007– 2013,
URL: http://www.wrpo.wielkopolskie.pl/index.php/wrpo–informacje/wrpo–wersja–80119 (data dostępu: 20.09.2012).
Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007– 2013,
URL:http://www.rpo.wzp.pl/rpo/regionalny_program_operacyjny/regionalny_program_operacyjn y.htm (data dostępu: 20.09.2012).
Lubuski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007– 2013,
URL:http://www.lrpo.lubuskie.pl/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&i d=80&Itemid=151 (data dostępu: 20.09.2012).
Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Pomorskiego na lata 2007– 2013, URL: http://dpr.pomorskie.eu/pl/aktualnosci (data dostępu: 20.09.2012).
Regionalny Program Operacyjny Województwa Warmia i Mazury,
URL: http://www.rpo.warmia.mazury.pl/index.php?page=dzial&dzial_id=68 (data dostępu:
20.09.2012).
Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko– Pomorskiego na lata 2007– 2013, URL: http://www.mojregion.eu/regionalny–program–operacyjny–wojewodztwa–kujawsko–
pomorskiego/o–programie.html (data dostępu: 20.09.2012).
Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2007– 2013,
URL:http://www.rpo.lodzkie.pl/wps/wcm/connect/rpo/rpo/strona_glowna/dokumenty_iz_rpo_wl/d okumenty_rpowl (data dostępu: 20.09.2012).
Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007– 2013,
URL: http://www.malopolskie.pl/rozwojregionalny/rpoperacyjny/ (data dostępu: 20.09.2012).
Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007– 2013, URL: http://www.rpo.podkarpackie.pl/84 (data dostępu: 20.09.2012).
Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2007– 2013,
URL: http://www.rpo.lubelskie.pl/front/page/get/109/ (data dostępu: 20.09.2012).
Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego na lata 2007– 2013,
URL: http://www.rpo.mazovia.pl/content/o–programie–rpo–wm–2007–2013 (data dostępu:
20.09.2012).
Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego na lata 2007– 2013,
URL: http://www.rpowp.wrotapodlasia.pl/dokumenty.html (data dostępu: 20.09.2012).
Regionalny Program Operacyjny Województwa Świętokrzyskiego na lata 2007– 2013,
URL: http://www.rpo–swietokrzyskie.pl/pliki,49,Dokumenty_programowe.html (data dostępu:
20.09.2012).
Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2007– 2013,
URL:http://rpo.slaskie.pl/?grupa=2&art1=1326462205&art=1130167451&id_m=138&kat=&katro dzic= (data dostępu: 20.09.2012).
Support for SMEs form the Regional Operational Programmes in Po-land
Summary: The study rise up the role of the Regional Operational Programme in supporting SMEs. The RPO’s documents and available data about the number of financing agreements signed from above programms were analyzed. Despite of sig-nificant differences between programmes priorities, it is worth noticing that the ma-jority of polish regions have activities dedicated exclusively to SMEs. It provides SMEs role in the regional economy. The support for SMEs is focused on resources.
It seems that support for micro, small and medium enterprises on the regional level is a good direction in regional policy and should be continue in the future.
Keywords: Regional Operational Programme, structural funds, SME.
mgr Sylwia Nizio
Zakład Zagospodarowania Przestrzennego Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytet Wrocławski
ul. Kuźnicza 49/55 50–138 Wrocław
e–mail: sylwia.zalugowicz@uni.wroc.pl
Piotr Rosik
Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Polska Akademia Nauk
Efektywna polityka regionalna w kontekście zmian dostępności drogowej w Polsce
Streszczenie: Artykuł powstał na podstawie wyników projektu "Monitoring spójno-ści terytorialnej gmin w skali krajowej i międzynarodowej w latach 1995–2030 (w tym monitoring zmian dostępności w latach 2004–2006 i 2007–2015 oraz we-dług zapisów KPZK 2030)". Głównym wnioskiem jest to, że z punktu widzenia zmian dostępności okres 1995-2030 można podzielić na dwa podokresy 1995-2015 i 2015-2030. W pierwszym okresie nierówności regionalne w dostępności wzrosły ze względu na realizację ważnych dróg ekspresowych i autostrad w Polsce central-nej i południowej. Wyjątkiem jest okres 2005-2010, kiedy nastąpiło zmniejszenie nierówności w wyniku realizacji inwestycji drogowych w gorzej dostępnych regio-nach północnej Polski. Ponadto w latach 1995-2005 zmiany demograficzne miały silny wpływ na wartości wskaźnika dostępności. W drugim analizowanym okresie (lata 2015-2030) planowane inwestycje w Polsce wschodniej doprowadzą do kon-wergencji dostępnościowej, czyli zmniejszania się międzyregionalnych różnic w dostępności.
Słowa kluczowe: dostępność potencjałowa, infrastruktura drogowa, spójność teryto-rialna, polityka przestrzenna, polityka transportowa.
1. Wprowadzenie
Przedmiotem badania w niniejszym artykule jest sieć drogowa, zmiany na tejże sieci (budowa i modernizacja dróg skutkująca wydłużeniem sieci autostrad i dróg ekspresowych) oraz efekty tych zmian w postaci wzrostu dostępności polskiej przestrzeni. Celem głównym jest stworzenie podstaw metodologicznych dla kom-pleksowego monitoringu przestrzeni Polski oraz jej spójności terytorialnej w długiej perspektywie czasowej, która w niniejszym opracowaniu, wraz z prognozą zmian dostępności, wynosi 35 lat (1995–2030). W artykule pokazano symulacje zmian dostępności drogowej w latach 1995–2015 (przy założeniu ukończenia budowanych
aktualnie odcinków) oraz prognozę zmian dostępności drogowej w latach 2015–
2030 (przy założeniu realizacji inwestycji zapisanych w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju KPZK 2030). W analizie wykorzystano badanie konwer-gencji beta i sigma. We wnioskach wskazano na błędy w prowadzeniu dotychcza-sowej polityki regionalnej i transportowej w kontekście m.in. braku inwestycji poło-żonych centralnie w pierwszym okresie rozbudowy infrastruktury transportowej oraz braku priorytetyzacji i etapowania inwestycji na sieci dróg ekspresowych i au-tostrad.
Artykuł w dużym stopniu złożony jest z wybranych fragmentów raportu p.t.
Monitoring spójności terytorialnej gmin w skali krajowej i międzynarodowej w la-tach 1995–2030 (w tym monitoring zmian dostępności w lala-tach 2004–2006 i 2007–
2015 oraz według zapisów KPZK 2030) wykonanego w ramach V Konkursu Dotacji Ministerstwa Rozwoju Regionalnego w 2012 r. (Rosik i in. 2012).