Koncepcja. strzału. snajperskiego1,. rozumianego. jako. ultima ratio do.obrony.przed.bezpośrednim.niebezpieczeństwem.utraty.życia.lub.zdro- wia.przez.zakładników.oraz.ofiary.porwań.dla.okupu,.niewątpliwie.zasługu-je.na.poważną.dyskusję ..Jeśli.bowiem.poważnie.traktować.zagrożenie.tym.
szczególnym.rodzajem.przestępczości.czy.terroryzmem,.to.równie.poważ- nie.rozważyć.należy.uprawnienie.funkcjonariuszy.Policji.do.umyślnego.od-dania. śmiertelnego. strzału. w. kierunku. osoby. z. zastosowaniem. amunicji.
penetracyjnej .. Powstaje. jednak. zasadnicze. pytanie,. czy. taka. kompeten-cja.organu.państwowego.jest.legitymowana.w.demokratycznym.państwie.
prawnym .. Oczywiste. jest,. że. organ. państwa. powinien. mieć. zapewnioną.
możliwość.posłużenia.się.przymusem.wynikającym.z.władzy.zwierzchniej.
państwa.(imperium) ..Zadania.organów.państwowych.są.zaś.konsekwencją.
przyjęcia. określonej. aksjologii,. odpowiadającej. demokratycznemu. pań- stwu.prawa,.w.którym.służą.one.ochronie.systemu.podstawowych.warto-ści.i.nie.są.instrumentem.polityki.grupy.aktualnie.sprawującej.władzę .
Myślą. przewodnią. nowych. rozwiązań. prawnych. jest. ochrona. godno-ści.człowieka,.a.także.jego.dóbr.chronionych.prawem,.przede.wszystkim.
takich,. jak. życie. oraz. zdrowie .. Realizacja. tych. założeń. musi. być. oparta.
na. nadrzędnych. normach. Konstytucji. RP. i. obowiązujących. Rzeczpospoli-tą.Polską.konwencjach ..Symbolem.demokratyzacji.jest.penalizacja.zama- chów.na.bezpieczeństwo.zewnętrzne.i.wewnętrzne.państwa.oraz.funkcjo-nowanie. jego. konstytucyjnych. organów .. Strzał. snajperski. powinien. być.
1 Niniejsze. opracowanie. stanowi. kompendium. opinii. przygotowanej. w. ramach. projektu. badawczego.
realizowanego.na.rzecz.obronności.i.bezpieczeństwa.państwa.z.zakresu.tematycznego:.nowoczesne.
technologie.i.innowacyjne.rozwiązania.w.zakresie.wykrywania,.zwalczania.i.neutralizacji.zagrożeń,.
organizacja. i. zarządzanie. pt .. Centrum. ds .. uprowadzeń. komórki. analityczno-zarządczej. wspoma-gającej. proces. wykrywania. i. dowodzenia. w. związku. z. zaistnieniem. sytuacji. zakładniczej. mającej.
na. celu. wymuszenie. okupu. stworzonego. zgodnie. z. rekomendacjami. Międzyresortowego. Zespołu.
ds ..Uprowadzeń,.składającego.się.z.3.komponentów:.1).Prototypu.Sali.Operacyjnej.(SO);.2).Prototypu.
Mobilnego.Stanowiska.Dowodzenia.(MSD);.3).Prototypu.Mobilnego.Stanowiska.Analitycznego.(MSA) .
Katedra.Postępowania.Karnego.Wydziału.Prawa.
Uniwersytetu.w.Białymstoku
Strzał snajperski
z perspektywy konstytucyjnej
Koncepcja. strzału. snajperskiego1,. rozumianego. jako. ultima ratio do.obrony.przed.bezpośrednim.niebezpieczeństwem.utraty.życia.lub.zdro- wia.przez.zakładników.oraz.ofiary.porwań.dla.okupu,.niewątpliwie.zasługu-je.na.poważną.dyskusję ..Jeśli.bowiem.poważnie.traktować.zagrożenie.tym.
szczególnym.rodzajem.przestępczości.czy.terroryzmem,.to.równie.poważ- nie.rozważyć.należy.uprawnienie.funkcjonariuszy.Policji.do.umyślnego.od-dania. śmiertelnego. strzału. w. kierunku. osoby. z. zastosowaniem. amunicji.
penetracyjnej .. Powstaje. jednak. zasadnicze. pytanie,. czy. taka. kompeten-cja.organu.państwowego.jest.legitymowana.w.demokratycznym.państwie.
prawnym .. Oczywiste. jest,. że. organ. państwa. powinien. mieć. zapewnioną.
możliwość.posłużenia.się.przymusem.wynikającym.z.władzy.zwierzchniej.
państwa.(imperium) ..Zadania.organów.państwowych.są.zaś.konsekwencją.
przyjęcia. określonej. aksjologii,. odpowiadającej. demokratycznemu. pań- stwu.prawa,.w.którym.służą.one.ochronie.systemu.podstawowych.warto-ści.i.nie.są.instrumentem.polityki.grupy.aktualnie.sprawującej.władzę .
Myślą. przewodnią. nowych. rozwiązań. prawnych. jest. ochrona. godno-ści.człowieka,.a.także.jego.dóbr.chronionych.prawem,.przede.wszystkim.
takich,. jak. życie. oraz. zdrowie .. Realizacja. tych. założeń. musi. być. oparta.
na. nadrzędnych. normach. Konstytucji. RP. i. obowiązujących. Rzeczpospoli-tą.Polską.konwencjach ..Symbolem.demokratyzacji.jest.penalizacja.zama- chów.na.bezpieczeństwo.zewnętrzne.i.wewnętrzne.państwa.oraz.funkcjo-nowanie. jego. konstytucyjnych. organów .. Strzał. snajperski. powinien. być.
1 Niniejsze. opracowanie. stanowi. kompendium. opinii. przygotowanej. w. ramach. projektu. badawczego.
realizowanego.na.rzecz.obronności.i.bezpieczeństwa.państwa.z.zakresu.tematycznego:.nowoczesne.
technologie.i.innowacyjne.rozwiązania.w.zakresie.wykrywania,.zwalczania.i.neutralizacji.zagrożeń,.
organizacja. i. zarządzanie. pt .. Centrum. ds .. uprowadzeń. komórki. analityczno-zarządczej. wspoma-gającej. proces. wykrywania. i. dowodzenia. w. związku. z. zaistnieniem. sytuacji. zakładniczej. mającej.
na. celu. wymuszenie. okupu. stworzonego. zgodnie. z. rekomendacjami. Międzyresortowego. Zespołu.
ds ..Uprowadzeń,.składającego.się.z.3.komponentów:.1).Prototypu.Sali.Operacyjnej.(SO);.2).Prototypu.
Mobilnego.Stanowiska.Dowodzenia.(MSD);.3).Prototypu.Mobilnego.Stanowiska.Analitycznego.(MSA) .
zastosowany.dopiero.wtedy,.gdy.mamy.do.czynienia.z.najpoważniejszymi.
zamachami.na.dobra.społeczne.lub.jednostki,.gdy.inne.instrumenty.praw-ne.okazują.się.nieskuteczne ..Tak.określona.rola.strzału.snajperskiego.sto-sowanego.jako.ultima ratio.–.środek.ostateczny.oznacza,.iż.ta.regulacja.
prawna.powinna.pełnić.funkcję.ochronną,.w.dużym.stopniu.o.charakterze.
interwencyjnym .
Z. punktu. widzenia. zakreślonej. na. wstępie. problematyki. fundamen-talnego. znaczenia. nabierają. rozważania. o. charakterze. konstytucyjnym,.
które. powinny. móc. uzasadnić. prawną. możliwość. strzału. snajperskiego,.
natomiast.w.dalszej.konsekwencji.wzmocnić.też.prawne.bezpieczeństwo.
funkcjonariuszy. wykonujących. przedmiotowe. uprawnienie .. Decydującą.
rolę.w.tym.względzie.odgrywają.następujące.przepisy.Konstytucji.RP:.
– art .. 5,. zgodnie. z. którym. Rzeczpospolita. Polska. strzeże. niepodległo-ści.i.nienaruszalności.swojego.terytorium,.zapewnia.wolności.i.prawa.
człowieka. i. obywatela. oraz. bezpieczeństwo. obywateli,. strzeże. dzie-dzictwa.narodowego.oraz.zapewnia.ochronę.środowiska,.kierując.się.
zasadą.zrównoważonego.rozwoju;.
– art .. 38,. według. którego. Rzeczpospolita. Polska. zapewnia. każdemu.
człowiekowi.prawną.ochronę.życia;.
– art ..7,.stosownie.do.którego.organy.władzy.publicznej.działają.na.pod-stawie.i.w.granicach.prawa;.
– art ..30,.według.którego.przyrodzona.i.niezbywalna.godność.człowieka.
stanowi.źródło.wolności.i.praw.człowieka.i.obywatela,.jest.nienaruszal-na,.a.jej.poszanowanie.i.ochrona.jest.obowiązkiem.władz.publicznych;.
– art .. 31. ust .. 3,. zgodnie. z. którym. ograniczenia. w. zakresie. korzysta-nia.z.konstytucyjnych.wolności.i.praw.mogą.być.ustanawiane.tylko.
w.ustawie.i.tylko.wtedy,.gdy.są.konieczne.w.demokratycznym.państwie.
dla.jego.bezpieczeństwa.lub.porządku.publicznego.bądź.dla.ochrony.
środowiska,.zdrowia.i.moralności.publicznej.albo.wolności.i.praw.in-nych.osób .
Ograniczenia. te. nie. mogą. naruszać. istoty. wolności. i. praw .. Zgodnie.
z.przepisem.art ..1.ust ..1,.2,.3.ustawy.o.Policji.jej.zadaniem.jest.służba.spo- łeczeństwu.oraz.zapewnienie.bezpieczeństwa.ludzi.oraz.utrzymanie.porząd-ku.publicznego ..W.celu.wykonania.tych.ustawowych.zadań.funkcjonariusze.
Policji. zostali. wyposażeni. w. specjalne. uprawnienia,. których. źródłem. jest.
zastosowany.dopiero.wtedy,.gdy.mamy.do.czynienia.z.najpoważniejszymi.
zamachami.na.dobra.społeczne.lub.jednostki,.gdy.inne.instrumenty.praw-ne.okazują.się.nieskuteczne ..Tak.określona.rola.strzału.snajperskiego.sto-sowanego.jako.ultima ratio.–.środek.ostateczny.oznacza,.iż.ta.regulacja.
prawna.powinna.pełnić.funkcję.ochronną,.w.dużym.stopniu.o.charakterze.
interwencyjnym .
Z. punktu. widzenia. zakreślonej. na. wstępie. problematyki. fundamen-talnego. znaczenia. nabierają. rozważania. o. charakterze. konstytucyjnym,.
które. powinny. móc. uzasadnić. prawną. możliwość. strzału. snajperskiego,.
natomiast.w.dalszej.konsekwencji.wzmocnić.też.prawne.bezpieczeństwo.
funkcjonariuszy. wykonujących. przedmiotowe. uprawnienie .. Decydującą.
rolę.w.tym.względzie.odgrywają.następujące.przepisy.Konstytucji.RP:.
– art .. 5,. zgodnie. z. którym. Rzeczpospolita. Polska. strzeże. niepodległo-ści.i.nienaruszalności.swojego.terytorium,.zapewnia.wolności.i.prawa.
człowieka. i. obywatela. oraz. bezpieczeństwo. obywateli,. strzeże. dzie-dzictwa.narodowego.oraz.zapewnia.ochronę.środowiska,.kierując.się.
zasadą.zrównoważonego.rozwoju;.
– art .. 38,. według. którego. Rzeczpospolita. Polska. zapewnia. każdemu.
człowiekowi.prawną.ochronę.życia;.
– art ..7,.stosownie.do.którego.organy.władzy.publicznej.działają.na.pod-stawie.i.w.granicach.prawa;.
– art ..30,.według.którego.przyrodzona.i.niezbywalna.godność.człowieka.
stanowi.źródło.wolności.i.praw.człowieka.i.obywatela,.jest.nienaruszal-na,.a.jej.poszanowanie.i.ochrona.jest.obowiązkiem.władz.publicznych;.
– art .. 31. ust .. 3,. zgodnie. z. którym. ograniczenia. w. zakresie. korzysta-nia.z.konstytucyjnych.wolności.i.praw.mogą.być.ustanawiane.tylko.
w.ustawie.i.tylko.wtedy,.gdy.są.konieczne.w.demokratycznym.państwie.
dla.jego.bezpieczeństwa.lub.porządku.publicznego.bądź.dla.ochrony.
środowiska,.zdrowia.i.moralności.publicznej.albo.wolności.i.praw.in-nych.osób .
Ograniczenia. te. nie. mogą. naruszać. istoty. wolności. i. praw .. Zgodnie.
z.przepisem.art ..1.ust ..1,.2,.3.ustawy.o.Policji.jej.zadaniem.jest.służba.spo- łeczeństwu.oraz.zapewnienie.bezpieczeństwa.ludzi.oraz.utrzymanie.porząd-ku.publicznego ..W.celu.wykonania.tych.ustawowych.zadań.funkcjonariusze.
Policji. zostali. wyposażeni. w. specjalne. uprawnienia,. których. źródłem. jest.
przede.wszystkim.ustawa.o.Policji2 ,.ale.również.ustawa.o.środkach.przymu-su.bezpośredniego.i.broni.palnej.z.2013.roku3 .czy.też.Kodeks.postępowa-nia.karnego ..Należy.zauważyć,.iż.przepisy.ustawowe.upoważniające.Policję.
do.ochrony.bezpieczeństwa.i.porządku.publicznego.nie.mogą.automatycz-nie.oznaczać.jednoczesnego.uprawnienia.funkcjonariuszy.do.wkraczania.
czy. też. naruszania. podstawowych. wolności. i. praw. człowieka. i. obywate-la,.jak.np ..fundamentalnego.prawa.do.życia.(czy.też.być.interpretowane.
w.taki.sposób) ..Taka.ingerencja.władzy.państwowej.musi.mieć.swoją.pod-stawę.prawną.i.to.rangi.ustawowej.(art ..7.i.art ..31.ust ..3.Konstytucji.RP) ..
Dobrym.tego.przykładem.jest.uregulowanie.w.drodze.ustawy.warunków.
i.sposobów.użycia.środków.przymusu.bezpośredniego.i.broni.palnej ..Taka.
ustawowa. regulacja. –. czy. to. w. formie. określonego. przepisu. w. ustawie.
o.Policji,.czy.też.w.formie.odrębnego.aktu.prawnego.–.jest.też.niezbędna.
w.przypadku.strzału.snajperskiego ..
Merytoryczną.ocenę.zgodności.prawa.użycia.broni.palnej.przez.funk-cjonariuszy.Policji,.określonego.w.art ..17.ust ..1.u ..o.Policji4.z.art ..2.ust ..2.
Europejskiej. konwencji. o. ochronie. praw. człowieka. i. podstawowych. wol-ności. oraz. z. art .. 2. i. art .. 5. Konstytucji. RP. dokonał. już. Trybunał. Konsty-tucyjny.w.wyroku.z.dnia.8.października.2002.r ..(K.36/00)5 ..Zaskarżony.
przepis. określał. okoliczności,. w. których. dopuszczalne. było. użycie. broni.
palnej ..Zgodnie.z.art ..17.ust ..1.u ..o.Policji.policjant.miał.prawo.użycia.broni.
palnej,.jeżeli.środki.przymusu.bezpośredniego.wymienione.w.art ..16.ust ..1.
ustawy6 .okazały.się.niewystarczające.lub.ich.użycie.ze.względu.na.okolicz- ności.danego.zdarzenia.nie.było.możliwe,.przy.czym.broń.mogła.być.uży-ta.wyłącznie.w.enumeratywnie.wyliczonych.sytuacjach.(pkt ..1–9) ..Z.kolei.
zgodnie. z. art .. 2. ust .. 2. Konwencji. pozbawienie. życia. nie. będzie. uznane.
za.sprzeczne.z.tym.artykułem,.jeżeli.nastąpi.w.wyniku.bezwzględnie.ko-niecznego.użycia.siły:
a) w.obronie.jakiejkolwiek.osoby.przed.bezprawną.przemocą;.
b) w.celu.wykonania.zgodnego.z.prawem.zatrzymania.lub.uniemożli-wienia.ucieczki.osobie.pozbawionej.wolności.zgodnie.z.prawem;.
2 Ustawa.z.dnia.6.kwietnia.1990.roku.o.Policji.(Dz .U ..z.1990,.Nr.30,.poz ..179.z.późn ..zm .).zwana.dalej..
u ..o.Policji .
3. Ustawa.z.dnia.24.maja.2013.r ..o.środkach.przymusu.bezpośredniego.i.broni.palnej.(Dz .U ..z.2013,.
poz ..628.z.późn ..zm .),.zwana.dalej.u ..o.ś .p .b .
4. Artykuł.17.u ..o.Policji.został.uchylony.w.związku.z.wejściem.w.życie.ustawy.o.środkach.przymusu.
i.broni.palnej .
5 K.36/00;.zob ..też.J ..kuLeszA:.Glosa.do.wyroku.Sądu.Najwyższego.z.dnia.17.stycznia.2013.r .,.sygn ..V.
KK.99/12,.opubl ..OSNKW.2013,.nr.5,.poz ..44 .
6 Fizyczne,. techniczne. i. chemiczne. środki. służące. do. obezwładniania. bądź. konwojowania. osób.
oraz.do.zatrzymywania.pojazdów,.pałki.służbowe,.wodne.środki.obezwładniające,.psy.służbowe,.po-ciski.miotane .
przede.wszystkim.ustawa.o.Policji2 ,.ale.również.ustawa.o.środkach.przymu-su.bezpośredniego.i.broni.palnej.z.2013.roku3 .czy.też.Kodeks.postępowa-nia.karnego ..Należy.zauważyć,.iż.przepisy.ustawowe.upoważniające.Policję.
do.ochrony.bezpieczeństwa.i.porządku.publicznego.nie.mogą.automatycz-nie.oznaczać.jednoczesnego.uprawnienia.funkcjonariuszy.do.wkraczania.
czy. też. naruszania. podstawowych. wolności. i. praw. człowieka. i. obywate-la,.jak.np ..fundamentalnego.prawa.do.życia.(czy.też.być.interpretowane.
w.taki.sposób) ..Taka.ingerencja.władzy.państwowej.musi.mieć.swoją.pod-stawę.prawną.i.to.rangi.ustawowej.(art ..7.i.art ..31.ust ..3.Konstytucji.RP) ..
Dobrym.tego.przykładem.jest.uregulowanie.w.drodze.ustawy.warunków.
i.sposobów.użycia.środków.przymusu.bezpośredniego.i.broni.palnej ..Taka.
ustawowa. regulacja. –. czy. to. w. formie. określonego. przepisu. w. ustawie.
o.Policji,.czy.też.w.formie.odrębnego.aktu.prawnego.–.jest.też.niezbędna.
w.przypadku.strzału.snajperskiego ..
Merytoryczną.ocenę.zgodności.prawa.użycia.broni.palnej.przez.funk-cjonariuszy.Policji,.określonego.w.art ..17.ust ..1.u ..o.Policji4.z.art ..2.ust ..2.
Europejskiej. konwencji. o. ochronie. praw. człowieka. i. podstawowych. wol-ności. oraz. z. art .. 2. i. art .. 5. Konstytucji. RP. dokonał. już. Trybunał. Konsty-tucyjny.w.wyroku.z.dnia.8.października.2002.r ..(K.36/00)5 ..Zaskarżony.
przepis. określał. okoliczności,. w. których. dopuszczalne. było. użycie. broni.
palnej ..Zgodnie.z.art ..17.ust ..1.u ..o.Policji.policjant.miał.prawo.użycia.broni.
palnej,.jeżeli.środki.przymusu.bezpośredniego.wymienione.w.art ..16.ust ..1.
ustawy6 .okazały.się.niewystarczające.lub.ich.użycie.ze.względu.na.okolicz- ności.danego.zdarzenia.nie.było.możliwe,.przy.czym.broń.mogła.być.uży-ta.wyłącznie.w.enumeratywnie.wyliczonych.sytuacjach.(pkt ..1–9) ..Z.kolei.
zgodnie. z. art .. 2. ust .. 2. Konwencji. pozbawienie. życia. nie. będzie. uznane.
za.sprzeczne.z.tym.artykułem,.jeżeli.nastąpi.w.wyniku.bezwzględnie.ko-niecznego.użycia.siły:
a) w.obronie.jakiejkolwiek.osoby.przed.bezprawną.przemocą;.
b) w.celu.wykonania.zgodnego.z.prawem.zatrzymania.lub.uniemożli-wienia.ucieczki.osobie.pozbawionej.wolności.zgodnie.z.prawem;.
2 Ustawa.z.dnia.6.kwietnia.1990.roku.o.Policji.(Dz .U ..z.1990,.Nr.30,.poz ..179.z.późn ..zm .).zwana.dalej..
u ..o.Policji .
3. Ustawa.z.dnia.24.maja.2013.r ..o.środkach.przymusu.bezpośredniego.i.broni.palnej.(Dz .U ..z.2013,.
poz ..628.z.późn ..zm .),.zwana.dalej.u ..o.ś .p .b .
4. Artykuł.17.u ..o.Policji.został.uchylony.w.związku.z.wejściem.w.życie.ustawy.o.środkach.przymusu.
i.broni.palnej .
5 K.36/00;.zob ..też.J ..kuLeszA:.Glosa.do.wyroku.Sądu.Najwyższego.z.dnia.17.stycznia.2013.r .,.sygn ..V.
KK.99/12,.opubl ..OSNKW.2013,.nr.5,.poz ..44 .
6 Fizyczne,. techniczne. i. chemiczne. środki. służące. do. obezwładniania. bądź. konwojowania. osób.
oraz.do.zatrzymywania.pojazdów,.pałki.służbowe,.wodne.środki.obezwładniające,.psy.służbowe,.po-ciski.miotane .
c) w.działaniach.podjętych.zgodnie.z.prawem.w.celu.stłumienia.zamie-szek.lub.powstania ..
Przepis.ten.określa.sytuacje,.w.których.pozbawienie.życia.nie.narusza.
Konwencji,.gdyż.jest.niezamierzone.i.usprawiedliwione.szczególnymi.oko-licznościami ..W.opinii.Trybunału.w.odniesieniu.do.regulacji.art ..17.ust ..1.
u ..o.Policji.katalog.przypadków.uzasadniających.użycie.broni.był.rozbudo-wany,.ale.w.swojej.istocie.odpowiadał.warunkom.określonym.w.Konwencji ..
Polski. ustawodawca. dopuścił. użycie. broni. m .in .. w. celu. odparcia. bezpo-średniego.i.bezprawnego.zamachu.na.życie,.zdrowie.lub.wolność.policjanta.
lub.innej.osoby.oraz.w.celu.przeciwdziałania.czynnościom.zmierzającym.
bezpośrednio.do.takiego.zamachu.(art ..17.ust ..1.pkt.1.u ..o.Policji),.w.celu.
ujęcia.lub.udaremnienia.ucieczki.osoby.zatrzymanej,.tymczasowo.areszto-wanej.lub.odbywającej.karę.pozbawienia.wolności.(pkt.9),.a.także.w.innych.
sytuacjach.(pkt.2–8) ..Jednocześnie.w.art ..17.ust ..3.ustawy.ustawodawca.
zastrzegł,. że. użycie. broni. palnej. powinno. następować. w. sposób. „wyrzą-dzający.możliwie.najmniejszą.szkodę.osobie,.przeciwko.której.użyto.broń” ..
Natomiast.w.jego.znowelizowanej.24.maja.2002.roku.wersji.pominięto.za-strzeżenie,.iż.użycie.broni.nie.może.zmierzać.do.pozbawienia.życia.osoby,.
przeciwko.której.ją.użyto,.a.także.narażać.na.niebezpieczeństwo.utraty.
życia. lub. zdrowia. innych. osób .. Nowelizacja. ta. miała. pozwolić. „na. mniej.
skrępowane”.użycie.broni.w.sytuacji,.gdy.„atak.na.życie.napastnika.jest.
koniecznością”7 ..
W.ocenie.Trybunału.Konstytucyjnego.w.świetle.obowiązujących.wów- czas.przepisów.warunki.użycia.broni.palnej.zapewniały.Policji.ochronę.pra- wa.do.życia.w.stopniu.gwarantowanym.każdemu.człowiekowi.przez.przepi-sy.prawa.międzynarodowego ..Ponadto.Trybunał.podkreślił,.że.interpretacja.
art ..2.ust ..2.Europejskiej.konwencji.o.ochronie.praw.człowieka.i.podsta-wowych. wolności. musi. uwzględniać. zakaz. umyślnego. pozbawienia. życia,.
wyjąwszy. wszakże. przypadki. wykonania. wyroku. sądowego. skazującego.
za.przestępstwo,.za.które.prawo.przewiduje.taką.karę.(art ..2.ust ..1.Kon-wencji) ..Jest.to.jedyna.sytuacja,.gdy.usprawiedliwione.zostaje.zamierzone.
pozbawienie. życia. innego. człowieka .. Nie. ma. natomiast. podstaw. do. roz-szerzania.tego.wyjątku.na.sytuacje.określone.w.art ..2.ust ..2.Konwencji ..
Dlatego.też.zdaniem.Trybunału.nieuprawniony.jest.pogląd,.że.art ..2.ust ..2.
Konwencji. formułuje. trzy. wyjątki. od. zakazu. zamierzonego. pozbawienia.
7. Zasady.użycia.broni.przez.funkcjonariuszy.Policji.zostały.również.uproszczone.wskutek.nowelizacji.
przepisów.rozporządzenia.Rady.Ministrów.z.dnia.21.maja.1996.r ..w.sprawie.szczegółowych.warunków.
i.sposobu.postępowania.przy.użyciu.broni.palnej.przez.policjantów,.która.weszła.w.życie.31.maja.
2002.roku.(Dz .U ..z.2002,.Nr.57,.poz ..518) .
c) w.działaniach.podjętych.zgodnie.z.prawem.w.celu.stłumienia.zamie-szek.lub.powstania ..
Przepis.ten.określa.sytuacje,.w.których.pozbawienie.życia.nie.narusza.
Konwencji,.gdyż.jest.niezamierzone.i.usprawiedliwione.szczególnymi.oko-licznościami ..W.opinii.Trybunału.w.odniesieniu.do.regulacji.art ..17.ust ..1.
u ..o.Policji.katalog.przypadków.uzasadniających.użycie.broni.był.rozbudo-wany,.ale.w.swojej.istocie.odpowiadał.warunkom.określonym.w.Konwencji ..
Polski. ustawodawca. dopuścił. użycie. broni. m .in .. w. celu. odparcia. bezpo-średniego.i.bezprawnego.zamachu.na.życie,.zdrowie.lub.wolność.policjanta.
lub.innej.osoby.oraz.w.celu.przeciwdziałania.czynnościom.zmierzającym.
bezpośrednio.do.takiego.zamachu.(art ..17.ust ..1.pkt.1.u ..o.Policji),.w.celu.
ujęcia.lub.udaremnienia.ucieczki.osoby.zatrzymanej,.tymczasowo.areszto-wanej.lub.odbywającej.karę.pozbawienia.wolności.(pkt.9),.a.także.w.innych.
sytuacjach.(pkt.2–8) ..Jednocześnie.w.art ..17.ust ..3.ustawy.ustawodawca.
zastrzegł,. że. użycie. broni. palnej. powinno. następować. w. sposób. „wyrzą-dzający.możliwie.najmniejszą.szkodę.osobie,.przeciwko.której.użyto.broń” ..
Natomiast.w.jego.znowelizowanej.24.maja.2002.roku.wersji.pominięto.za-strzeżenie,.iż.użycie.broni.nie.może.zmierzać.do.pozbawienia.życia.osoby,.
przeciwko.której.ją.użyto,.a.także.narażać.na.niebezpieczeństwo.utraty.
życia. lub. zdrowia. innych. osób .. Nowelizacja. ta. miała. pozwolić. „na. mniej.
skrępowane”.użycie.broni.w.sytuacji,.gdy.„atak.na.życie.napastnika.jest.
koniecznością”7 ..
W.ocenie.Trybunału.Konstytucyjnego.w.świetle.obowiązujących.wów- czas.przepisów.warunki.użycia.broni.palnej.zapewniały.Policji.ochronę.pra- wa.do.życia.w.stopniu.gwarantowanym.każdemu.człowiekowi.przez.przepi-sy.prawa.międzynarodowego ..Ponadto.Trybunał.podkreślił,.że.interpretacja.
art ..2.ust ..2.Europejskiej.konwencji.o.ochronie.praw.człowieka.i.podsta-wowych. wolności. musi. uwzględniać. zakaz. umyślnego. pozbawienia. życia,.
wyjąwszy. wszakże. przypadki. wykonania. wyroku. sądowego. skazującego.
za.przestępstwo,.za.które.prawo.przewiduje.taką.karę.(art ..2.ust ..1.Kon-wencji) ..Jest.to.jedyna.sytuacja,.gdy.usprawiedliwione.zostaje.zamierzone.
pozbawienie. życia. innego. człowieka .. Nie. ma. natomiast. podstaw. do. roz-szerzania.tego.wyjątku.na.sytuacje.określone.w.art ..2.ust ..2.Konwencji ..
Dlatego.też.zdaniem.Trybunału.nieuprawniony.jest.pogląd,.że.art ..2.ust ..2.
Konwencji. formułuje. trzy. wyjątki. od. zakazu. zamierzonego. pozbawienia.
7. Zasady.użycia.broni.przez.funkcjonariuszy.Policji.zostały.również.uproszczone.wskutek.nowelizacji.
przepisów.rozporządzenia.Rady.Ministrów.z.dnia.21.maja.1996.r ..w.sprawie.szczegółowych.warunków.
i.sposobu.postępowania.przy.użyciu.broni.palnej.przez.policjantów,.która.weszła.w.życie.31.maja.
2002.roku.(Dz .U ..z.2002,.Nr.57,.poz ..518) .
życia,.natomiast.uśmiercenie.człowieka.w.wymienionych.tam.sytuacjach.
nie.jest.uznawane.za.naruszenie.Konwencji,.choćby.nawet.było.umyślne8 ..
W.orzecznictwie.strasburskim.art ..2.Konwencji.podlega.zawężającej.
interpretacji,.dla.przykładu:.w.orzeczeniu.McCann i inni przeciwko Wielkiej Brytanii. wskazano,. że. art .. 2. Konwencji. jako. przepis. chroniący. nie. tylko.
prawo.do.życia,.ale.określający.warunki,.w.jakich.jego.pozbawienie.może.
być. usprawiedliwione,. jest. jednym. z. najbardziej. fundamentalnych. prze-pisów.Konwencji,.który.nawet.w.okresie.pokoju.nie.może.być.zawieszony.
na.podstawie.art ..15 ..Artykuł.2.Konwencji.łącznie.z.art ..3.wyraża.również.
jedną. z. podstawowych. wartości. społeczeństw. demokratycznych. tworzą-cych.Radę.Europy9 ..Podobnie.w.decyzji.Steward przeciwko Wielkiej Bryta-nii stwierdzono,.że.„treść.art ..2,.w.całości,.wskazuje,.że.ust ..2.nie.określa.
sytuacji,.w.których.dozwolone.jest.umyślne.pozbawienie.życia,.ale.mówi.
o.sytuacjach.dopuszczalnego.użycia.siły.mogącej.doprowadzić,.jako.nie-chciany. skutek,. do. pozbawienia. życia”10 .. W. orzeczeniu. z. 23. maja. 2001.
roku.w.sprawie.Denizci i inni przeciwko Cyprowi Europejskiemu.Trybunał.
Praw.Człowieka.przypomniał,.że.pierwsze.zdanie.art ..2.ust ..1.Konwencji.
wymaga.od.państwa.nie.tylko.powstrzymania.się.od.umyślnego.i.nielegal-nego.pozbawienia.życia,.ale.również.właściwych.kroków.dla.ochrony.życia.
osób. pozostających. pod. ich. jurysdykcją11 .. Trybunał. Konstytucyjny. pod-kreślił.też,.że.przepis.art ..2.Konwencji.nie.normuje.w.sposób.bezpośredni.
zagadnienia.stosowania.broni.palnej.przez.policjanta ..Kwestie.te.regulują.
inne.akty.prawa.międzynarodowego:.rezolucje.i.deklaracje.oraz.uchwały.
międzynarodowych. gremiów. policyjnych .. Wśród. aktów. prawa. międzyna-rodowego.regulującego.problematykę.użycia.broni.palnej.należy.wymienić.
rezolucję.34/169.Zgromadzenia.Ogólnego.Narodów.Zjednoczonych.–.Ko- deks.postępowania.funkcjonariuszy.porządku.prawnego.z.1979.roku,.re- zolucję.45/121.Zgromadzenia.Ogólnego.Narodów.Zjednoczonych.–.Podsta-wowe.zasady.użycia.siły.oraz.broni.palnej.przez.funkcjonariuszy.porządku.
prawnego. z. 1991. roku,. rezolucję. 690. Zgromadzenia. Parlamentarnego.
Rady.Europy.–.deklarację.o.Policji.z.1979.roku,.Uchwały.II.Kongresu.Eu-ropejskiej. Rady. Związków. Zawodowych. Policji. (CESP). –. Karta. Policjan-ta. Europejskiego. z. 1992. roku12 .. We. wskazanych. powyżej. aktach. prawa.
międzynarodowego. użycie. broni. palnej. przez. policjantów. jest. uważane.
za.środek.ostateczny,.stosowany.przede.wszystkim.w.sytuacjach.stwarza-jących.zagrożenie.dla.ich.życia.lub.życia.innych.osób,.wówczas.gdy.mniej.
8. Por ..P ..HoFMAński:.Konwencja Europejska a prawo karne. TNOiK,.Toruń.1995,.s ..143.i.n .
9 M .A .. nowicki: Europejska Konwencja Praw Człowieka. Wybór orzecznictwa .. C .H .. Beck,. Warszawa.
1999,.s ..11,.teza.41;.s ..15,.teza.60 .
10 Ibidem,.s ..16,.teza.64 .
11 M .A ..nowicki:.Strasburg: sito na skargi ..„Rzeczpospolita”.z.dnia.15.czerwca.2001.roku .
12 Prawa człowieka a policja. Wybór dokumentów Rady Europy i ONZ ..Legionowo.1992 .
12 Prawa człowieka a policja. Wybór dokumentów Rady Europy i ONZ ..Legionowo.1992 .