Wprowadzenie
5.czerwca.2013.roku.weszła.w.życie.ustawa.z.dnia.24.maja.2013.roku.
o. środkach. przymusu. bezpośredniego. i. broni. palnej.1 .. Ustawa. ta. w. sposób.
kompleksowy. reguluje. problematykę. związaną. z. użyciem. i. wykorzystaniem.
środków.przymusu.bezpośredniego.i.broni.palnej,.a.w.szczególności.ujednolica.
katalog.(zamknięty).środków.przymusu.bezpośredniego,.wskazuje.podmioty...
uprawnione.do.użycia.lub.wykorzystania.środków.przymusu.bezpośredniego,.
określa.przypadki.oraz.zasady.ich.użycia.lub.wykorzystania,.zawiera.przepi-sy.regulujące.postępowanie.zarówno.przed.ich.użyciem.lub.wykorzystaniem,.
jak.również.po.tym.fakcie.(w.tym.sposób.dokumentowania) .
Uchwalenie. przedmiotowej. ustawy. jest. konsekwencją. utrwalonej. linii.
orzeczniczej.Trybunału.Konstytucyjnego.w.zakresie.stanowienia.przez.usta- wodawcę.przepisów.regulujących.możliwość.ingerencji.organów.władzy.pub-licznej.w.konstytucyjne.prawa.i.wolności.jednostki ..W.tym.kontekście.należy.
zwrócić.uwagę.w.szczególności.na.wyrok.z.dnia.17.maja.2012.roku2,.w.którym.
Trybunał.uznał,.że.przepisy.—.art ..16ust ..4.ustawy.z.dnia.6.kwietnia.1990.
roku.o.Policji,.art ..42.ust ..4.ustawy.z.dnia.24.sierpnia.2001.roku.o.Żandarmerii.
Wojskowej.i.wojskowych.organach.porządkowych,.art ..25.ust ..3.ustawy.z.dnia.
24.maja.2002.roku.o.Agencji.Bezpieczeństwa.Wewnętrznego.oraz.Agencji.Wy-1 Dz .U ..z.2013,.poz ..628.ze.zm .;.dalej:.u ..o.ś .p .b .
2 Wyrok.Trybunału.Konstytucyjnego.z.dnia.17.maja.2012.roku,.sygn ..K.10/11,.opubl ..OTK.ZU.
2010/5A/51,.zob ..również:.Wyrok.Trybunału.Konstytucyjnego.z.dnia.10.marca.2010.roku,.sygn ..
U.5/07,.opubl ..OTK.ZU.2010/3A/20,.wyrok.Trybunału.Konstytucyjnego.z.dnia.26.marca.2013.
roku,.sygn ..K.11/12,.opubl ..OTK.ZU.2013/3A/28 .
Radca.Biura.Rzecznika.Praw.Obywatelskich.w.Warszawie
Stosowanie ustawy
o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej
z perspektywy doświadczeń Rzecznika Praw Obywatelskich
Wprowadzenie
5.czerwca.2013.roku.weszła.w.życie.ustawa.z.dnia.24.maja.2013.roku.
o. środkach. przymusu. bezpośredniego. i. broni. palnej.1 .. Ustawa. ta. w. sposób.
kompleksowy. reguluje. problematykę. związaną. z. użyciem. i. wykorzystaniem.
środków.przymusu.bezpośredniego.i.broni.palnej,.a.w.szczególności.ujednolica.
katalog.(zamknięty).środków.przymusu.bezpośredniego,.wskazuje.podmioty...
uprawnione.do.użycia.lub.wykorzystania.środków.przymusu.bezpośredniego,.
określa.przypadki.oraz.zasady.ich.użycia.lub.wykorzystania,.zawiera.przepi-sy.regulujące.postępowanie.zarówno.przed.ich.użyciem.lub.wykorzystaniem,.
jak.również.po.tym.fakcie.(w.tym.sposób.dokumentowania) .
Uchwalenie. przedmiotowej. ustawy. jest. konsekwencją. utrwalonej. linii.
orzeczniczej.Trybunału.Konstytucyjnego.w.zakresie.stanowienia.przez.usta- wodawcę.przepisów.regulujących.możliwość.ingerencji.organów.władzy.pub-licznej.w.konstytucyjne.prawa.i.wolności.jednostki ..W.tym.kontekście.należy.
zwrócić.uwagę.w.szczególności.na.wyrok.z.dnia.17.maja.2012.roku2,.w.którym.
Trybunał.uznał,.że.przepisy.—.art ..16ust ..4.ustawy.z.dnia.6.kwietnia.1990.
roku.o.Policji,.art ..42.ust ..4.ustawy.z.dnia.24.sierpnia.2001.roku.o.Żandarmerii.
Wojskowej.i.wojskowych.organach.porządkowych,.art ..25.ust ..3.ustawy.z.dnia.
24.maja.2002.roku.o.Agencji.Bezpieczeństwa.Wewnętrznego.oraz.Agencji.Wy-1 Dz .U ..z.2013,.poz ..628.ze.zm .;.dalej:.u ..o.ś .p .b .
2 Wyrok.Trybunału.Konstytucyjnego.z.dnia.17.maja.2012.roku,.sygn ..K.10/11,.opubl ..OTK.ZU.
2010/5A/51,.zob ..również:.Wyrok.Trybunału.Konstytucyjnego.z.dnia.10.marca.2010.roku,.sygn ..
U.5/07,.opubl ..OTK.ZU.2010/3A/20,.wyrok.Trybunału.Konstytucyjnego.z.dnia.26.marca.2013.
roku,.sygn ..K.11/12,.opubl ..OTK.ZU.2013/3A/28 .
wiadu,.art ..15.ust ..3ustawy.z.dnia.9.czerwca.2006.roku.o.Centralnym.Biurze.
Antykorupcyjnym,.art ..68.ust ..8.ustawy.z.dnia.27.sierpnia.2009.roku.o.Służbie.
Celnej.—.są.niezgodnie.z.art ..41.ust ..1.w.związku.z.art ..31.ust ..3.oraz.z.art ..92.
ust ..1.Konstytucji.RP ..W.wyroku.tym.Trybunał.wyraził.pogląd,.iż.użycie.środków.
przymusu.bezpośredniego.wobec.osób.fizycznych.podlega.szczególnym.rygorom.
wynikającym.z.zasady.proporcjonalności.wynikającej.z.art ..31.ust ..3,.jak.również.
z.art ..41.ust ..1.Konstytucji.RP ..Zgodnie.z.art ..31.ust ..3.Konstytucji.RP:.
Ograniczenia. w. zakresie. korzystania. z. konstytucyjnych. wolności.
i.praw.mogą.być.ustanawiane.tylko.w.ustawie.i.tylko.wtedy,.gdy.są.
konieczne.w.demokratycznym.państwie.dla.jego.bezpieczeństwa.
lub.porządku.publicznego,.bądź.dla.ochrony.środowiska,.zdrowia.
i.moralności.publicznej,.albo.wolności.i.praw.innych.osób ..Ograni-czenia.te.nie.mogą.naruszać.istoty.wolności.i.praw ..
Z.kolei.zgodnie.z.art ..41.ust ..1.Konstytucji.RP:.
Każdemu. zapewnia. się. nietykalność. osobistą. i. wolność. osobistą ..
Pozbawienie.lub.ograniczenie.wolności.może.nastąpić.tylko.na.za-sadach.i.w.trybie.określonym.w.ustawie ..
W.przekonaniu.Trybunału:.
Materia. dotycząca. stosowania. środków. przymusu. bezpośredniego,.
jako. wkraczająca. w. sferę. konstytucyjnych. praw. i. wolności,. wymaga,.
zgodnie.z.art ..41.ust ..1.w.związku.z.art ..31.ust ..3.Konstytucji.RP,.kom-pleksowego.i.szczegółowego.uregulowania.na.poziomie.ustawy ..Usta-wodawca. jednak. w. kwestionowanych. przez. wnioskodawcę. ustawach.
uregulował.te.sprawy.w.sposób.niewystarczający.bądź.w.ogóle.do.nich.
się.nie.odniósł,.pozwalając.jednocześnie.władzy.wykonawczej.decydo-wać.samodzielnie.o.przesłankach,.zasadach.i.trybie.wkraczania.przez.tę.
władzę.w.konstytucyjnie.chronioną.wolność.osobistą.i.nietykalność.oso-bistą ..Trybunał.Konstytucyjny.stoi.na.stanowisku,.że.w.wyniku.przyjętej.
przez.Konstytucję.RP.z.1997.r ..zasady.prymatu.ustawy.jako.podsta-wowego.źródła.prawa.wewnętrznego.parlament.nie.może.w.dowolnym.
zakresie.przekazywać.funkcji.prawodawczych.na.organy.władzy.wyko-nawczej .. Nie. jest. możliwe. pozostawienie. kształtowania. zasadniczych.
elementów.regulacji.do.decyzji.organu.władzy.wykonawczej3 ..
W. tym. miejscu. wskazać. również. wypada. na. postanowienie. sygnaliza-cyjne. z. 30. listopada. 2010. roku,. w. którym. Trybunał. wyraził. przekonanie,.
3. Wyrok.TK.z.dnia.17.maja.2012.roku,.sygn ..K.10/11,.opubl ..Dz .U ..z.2012,.poz ..627 .
wiadu,.art ..15.ust ..3ustawy.z.dnia.9.czerwca.2006.roku.o.Centralnym.Biurze.
Antykorupcyjnym,.art ..68.ust ..8.ustawy.z.dnia.27.sierpnia.2009.roku.o.Służbie.
Celnej.—.są.niezgodnie.z.art ..41.ust ..1.w.związku.z.art ..31.ust ..3.oraz.z.art ..92.
ust ..1.Konstytucji.RP ..W.wyroku.tym.Trybunał.wyraził.pogląd,.iż.użycie.środków.
przymusu.bezpośredniego.wobec.osób.fizycznych.podlega.szczególnym.rygorom.
wynikającym.z.zasady.proporcjonalności.wynikającej.z.art ..31.ust ..3,.jak.również.
z.art ..41.ust ..1.Konstytucji.RP ..Zgodnie.z.art ..31.ust ..3.Konstytucji.RP:.
Ograniczenia. w. zakresie. korzystania. z. konstytucyjnych. wolności.
i.praw.mogą.być.ustanawiane.tylko.w.ustawie.i.tylko.wtedy,.gdy.są.
konieczne.w.demokratycznym.państwie.dla.jego.bezpieczeństwa.
lub.porządku.publicznego,.bądź.dla.ochrony.środowiska,.zdrowia.
i.moralności.publicznej,.albo.wolności.i.praw.innych.osób ..Ograni-czenia.te.nie.mogą.naruszać.istoty.wolności.i.praw ..
Z.kolei.zgodnie.z.art ..41.ust ..1.Konstytucji.RP:.
Każdemu. zapewnia. się. nietykalność. osobistą. i. wolność. osobistą ..
Pozbawienie.lub.ograniczenie.wolności.może.nastąpić.tylko.na.za-sadach.i.w.trybie.określonym.w.ustawie ..
W.przekonaniu.Trybunału:.
Materia. dotycząca. stosowania. środków. przymusu. bezpośredniego,.
jako. wkraczająca. w. sferę. konstytucyjnych. praw. i. wolności,. wymaga,.
zgodnie.z.art ..41.ust ..1.w.związku.z.art ..31.ust ..3.Konstytucji.RP,.kom-pleksowego.i.szczegółowego.uregulowania.na.poziomie.ustawy ..Usta-wodawca. jednak. w. kwestionowanych. przez. wnioskodawcę. ustawach.
uregulował.te.sprawy.w.sposób.niewystarczający.bądź.w.ogóle.do.nich.
się.nie.odniósł,.pozwalając.jednocześnie.władzy.wykonawczej.decydo-wać.samodzielnie.o.przesłankach,.zasadach.i.trybie.wkraczania.przez.tę.
władzę.w.konstytucyjnie.chronioną.wolność.osobistą.i.nietykalność.oso-bistą ..Trybunał.Konstytucyjny.stoi.na.stanowisku,.że.w.wyniku.przyjętej.
przez.Konstytucję.RP.z.1997.r ..zasady.prymatu.ustawy.jako.podsta-wowego.źródła.prawa.wewnętrznego.parlament.nie.może.w.dowolnym.
zakresie.przekazywać.funkcji.prawodawczych.na.organy.władzy.wyko-nawczej .. Nie. jest. możliwe. pozostawienie. kształtowania. zasadniczych.
elementów.regulacji.do.decyzji.organu.władzy.wykonawczej3 ..
W. tym. miejscu. wskazać. również. wypada. na. postanowienie. sygnaliza-cyjne. z. 30. listopada. 2010. roku,. w. którym. Trybunał. wyraził. przekonanie,.
3. Wyrok.TK.z.dnia.17.maja.2012.roku,.sygn ..K.10/11,.opubl ..Dz .U ..z.2012,.poz ..627 .
że.przesłanki.określające.rodzaje.środków.przymusu.bezpośredniego,.przy-padki.oraz.sposób.ich.stosowania.powinny.być.ustanowione.w.ustawie4 ..
Mając. na. względzie. powyższe,. konstatacji. wymaga,. że. stosowanie.
środków. przymusu. bezpośredniego,. jak. również. broni. palnej,. stanowi.
istotną. ingerencję. władzy. publicznej. w. konstytucyjne. prawa. i. wolności.
jednostki ..Z.tego.też.powodu.na.ustawodawcy.ciąży.obowiązek.stanowie-nia.precyzyjnych.i.jasnych.przepisów.(tj ..niepozostawiających.interpreta-cyjnych.wątpliwości),.jak.również.zapewnienie.realnych.gwarancji.ochrony.
tychże.praw.i.wolności ..W.sytuacjach,.w.których.pojawiają.się.wątpliwości,.
czy.wskutek.stanowienia,.jak.również.stosowania.prawa,.nie.zostały.na-ruszone.owe.prawa.i.wolności.obywateli,.może.aktualizować.się.potrzeba.
podjęcia.działań.przez.niezależny.i.niezawisły.organ,.jakim.jest.Rzecznik.
Praw.Obywatelskich ..
Kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich
W. pierwszej. kolejności. podkreślić. należy,. iż. kompetencje. Rzecznika.
Praw.Obywatelskich.w.zakresie.badania.spraw.dotyczących.naruszeń.kon-stytucyjnych. praw. i. wolności. obywatelskich. poprzez. stosowanie. środków.
przymusu. bezpośredniego. i. broni. palnej. mają. swą. podstawę. w. ustawie.
z.dnia.15.lipca.1987.roku.o.Rzeczniku.Praw.Obywatelskich5 .
Zgodnie.z.art ..12.ustawy.o.RPO.Rzecznik,.podejmując.sprawę,.może:.
1).samodzielnie.prowadzić.postępowanie.wyjaśniające;
2).zwrócić.się.o.zbadanie.sprawy.lub.jej.części.do.właściwych.organów,.
w.szczególności.organów.nadzoru,.prokuratury,.kontroli.państwowej,.
zawodowej.lub.społecznej;.
3).zwrócić.się.do.Sejmu.o.zlecenie.Najwyższej.Izbie.Kontroli.przepro-wadzenia.kontroli.w.celu.zbadania.określonej.sprawy.lub.jej.części ..
W.przypadku.badania.spraw.w.obszarze.stosowania.środków.przymusu.
bezpośredniego.Rzecznik.może.podjąć.czynności,.o.których.mowa.w.pkt.
1.i.2.powyżej ..Prowadząc.postępowanie.wyjaśniające,.Rzecznik.ma.prawo.
m .in ..zbadać,.nawet.bez.uprzedzenia,.każdą.sprawę.na.miejscu.(art ..13.
ust .. 1. pkt. 1. u .. o. RPO),. a. także. żądać. przedłożenia. informacji. o. stanie.
sprawy.prowadzonej.przez.prokuraturę.i.inne.organy.ścigania.oraz.żądać.
do.wglądu.w.Biurze.Rzecznika.Praw.Obywatelskich.akt.sądowych.i.proku-ratorskich.oraz.akt.innych.organów.ścigania.po.zakończeniu.postępowania.
4. Por ..Postanowienie.Trybunału.Konstytucyjnego.z.dnia.30.listopada.2010.roku,.sygn ..S.5/10,.opubl ..
OTK.ZU.126/9/A/2010 .
5 Dz .U ..z.1987,.Nr.21,.poz ..123.z.późn ..zm ..zwana.dalej:.u ..o.RPO .
że.przesłanki.określające.rodzaje.środków.przymusu.bezpośredniego,.przy-padki.oraz.sposób.ich.stosowania.powinny.być.ustanowione.w.ustawie4 ..
Mając. na. względzie. powyższe,. konstatacji. wymaga,. że. stosowanie.
środków. przymusu. bezpośredniego,. jak. również. broni. palnej,. stanowi.
istotną. ingerencję. władzy. publicznej. w. konstytucyjne. prawa. i. wolności.
jednostki ..Z.tego.też.powodu.na.ustawodawcy.ciąży.obowiązek.stanowie-nia.precyzyjnych.i.jasnych.przepisów.(tj ..niepozostawiających.interpreta-cyjnych.wątpliwości),.jak.również.zapewnienie.realnych.gwarancji.ochrony.
tychże.praw.i.wolności ..W.sytuacjach,.w.których.pojawiają.się.wątpliwości,.
czy.wskutek.stanowienia,.jak.również.stosowania.prawa,.nie.zostały.na-ruszone.owe.prawa.i.wolności.obywateli,.może.aktualizować.się.potrzeba.
podjęcia.działań.przez.niezależny.i.niezawisły.organ,.jakim.jest.Rzecznik.
Praw.Obywatelskich ..
Kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich
W. pierwszej. kolejności. podkreślić. należy,. iż. kompetencje. Rzecznika.
Praw.Obywatelskich.w.zakresie.badania.spraw.dotyczących.naruszeń.kon-stytucyjnych. praw. i. wolności. obywatelskich. poprzez. stosowanie. środków.
przymusu. bezpośredniego. i. broni. palnej. mają. swą. podstawę. w. ustawie.
z.dnia.15.lipca.1987.roku.o.Rzeczniku.Praw.Obywatelskich5 .
Zgodnie.z.art ..12.ustawy.o.RPO.Rzecznik,.podejmując.sprawę,.może:.
1).samodzielnie.prowadzić.postępowanie.wyjaśniające;
2).zwrócić.się.o.zbadanie.sprawy.lub.jej.części.do.właściwych.organów,.
w.szczególności.organów.nadzoru,.prokuratury,.kontroli.państwowej,.
zawodowej.lub.społecznej;.
3).zwrócić.się.do.Sejmu.o.zlecenie.Najwyższej.Izbie.Kontroli.przepro-wadzenia.kontroli.w.celu.zbadania.określonej.sprawy.lub.jej.części ..
W.przypadku.badania.spraw.w.obszarze.stosowania.środków.przymusu.
bezpośredniego.Rzecznik.może.podjąć.czynności,.o.których.mowa.w.pkt.
1.i.2.powyżej ..Prowadząc.postępowanie.wyjaśniające,.Rzecznik.ma.prawo.
m .in ..zbadać,.nawet.bez.uprzedzenia,.każdą.sprawę.na.miejscu.(art ..13.
ust .. 1. pkt. 1. u .. o. RPO),. a. także. żądać. przedłożenia. informacji. o. stanie.
sprawy.prowadzonej.przez.prokuraturę.i.inne.organy.ścigania.oraz.żądać.
do.wglądu.w.Biurze.Rzecznika.Praw.Obywatelskich.akt.sądowych.i.proku-ratorskich.oraz.akt.innych.organów.ścigania.po.zakończeniu.postępowania.
4. Por ..Postanowienie.Trybunału.Konstytucyjnego.z.dnia.30.listopada.2010.roku,.sygn ..S.5/10,.opubl ..
OTK.ZU.126/9/A/2010 .
5 Dz .U ..z.1987,.Nr.21,.poz ..123.z.późn ..zm ..zwana.dalej:.u ..o.RPO .
i. zapadnięciu. rozstrzygnięcia. (art .. 13. ust .. 1. pkt. 3. u .. o. RPO) .. Po. zapo-znaniu. się. ze. sprawą. Rzecznik. może. skierować. wystąpienie. do. organu,.
organizacji. lub. instytucji,. w. których. działalności. stwierdził. naruszenie.
wolności.i.praw.człowieka.i.obywatela,.jak.również.do.organu.nadrzędne-go.nad.tą.jednostką.z.wnioskiem.o.zastosowanie.odpowiednich.środków,.
żądać.wszczęcia.przez.uprawnionego.oskarżyciela.postępowania.przygo-towawczego.w.sprawach.o.przestępstwa.ścigane.z.urzędu.oraz.wystąpić.
z. wnioskiem. o. ukaranie,. a. także. o. uchylenie. prawomocnego. rozstrzyg-nięcia.w.postępowaniu.w.sprawach.o.wykroczenia,.na.zasadach.i.w.trybie.
określonych.w.odrębnych.przepisach.(art ..14.u ..o.RPO) .
W. dalszej. kolejności. podkreślić. należy,. iż. Rzecznik. może. podejmo-wać. działania. zarówno. w. aspekcie. jednostkowym,. tj .. na. podstawie. in-dywidualnych.skarg.(wniosków)6,.jak.również.z.urzędu ..Źródłem.spraw.
podejmowanych.przez.Rzecznika.z.urzędu.są:.informacje.przekazywane.
przez.środki.masowego.przekazu.oraz.informacje.pozaskargowe.przeka-zywane.przez.Komendę.Główną.Policji ..Zgodnie.z.porozumieniem.zawar-tym. między. Rzecznikiem. Praw. Obywatelskich. a. podsekretarzem. stanu.
MSWiA. p .. Adamem. Rapackim7. od. stycznia. 2010. roku. Rzecznik. na. bie-żąco.informowany.jest.o.zdarzeniach.z.udziałem.funkcjonariuszy.Policji.
oraz.Straży.Granicznej ..Na.uwagę.również.zasługuje,.iż.co.miesiąc.wpły-wają. do. Rzecznika. informacje. dotyczące. skarg,. które. wpłynęły. do. po-szczególnych.jednostek.Policji.w.danym.miesiącu ..Niejako.na.marginesie.
wyjaśnić.należy,.że.wskazane.wyżej.porozumienie.zostało.zawarte.w.wy-niku. skierowanego. do. polskiego. rządu. zalecenia. Komisarza. Praw. Czło-wieka.Rady.Europy.w.sprawie.powołania.niezależnego.organu.badającego.
niewłaściwe.zachowania.funkcjonariuszy.służb,.w.tym.Policji8 ..
W. kontekście. uprawnień. Rzecznika. nie. sposób. nie. wspomnieć. rów-nież.o.możliwości.przedstawiania.przez.Rzecznika.właściwym.organom,.
organizacjom.i.instytucjom.ocen.i.wniosków.zmierzających.do.zapewnie- nia.skutecznej.ochrony.wolności.i.praw.człowieka.i.obywatela.i.uspraw-nienia.trybu.załatwiania.ich.spraw.(art ..16.ust ..1.u ..o.RPO),.jak.również.
możliwości. kierowania. do. właściwych. organów. wystąpień. generalnych.
6 Wnioski. do. RPO. nie. podlegają. opłacie .. Można. je. składać. pisemnie,. przesyłając. tradycyjną. pocztą.
lub.drogą.elektroniczną,.jak.również.osobiście.w.BRPO,.zob ..art ..10.u ..o.RPO .
7. Sygn ..DAiN-VI-50-421/09.z.dnia.16.czerwca.2009.roku.i.z.dnia.28.grudnia.2009.roku ..W.konsekwencji.
zawartej. umowy. Rzecznik. obligatoryjnie. podejmuje. sprawy,. w. których. wskutek. działania.
lub. zaniechania. funkcjonariuszy. policji. nastąpił. zgon,. uszkodzenie. ciała,. rozstrój. zdrowia,. ciężki.
uszczerbek.na.zdrowiu,.jak.również.w.przypadku.naruszenia.wolności.seksualnej.przez.funkcjonariuszy ..
Obecnie. kwestię. tę. reguluję. Decyzja. nr. 95. Ministra. Spraw. Wewnętrznych. z. dnia. 10. lipca. 2014.
r ..w.sprawie.wprowadzenia.do.stosowania.w.Policji.i.Straży.Granicznej.„Wytycznych.w.zakresie.zasad.
i.trybu.przekazywania.informacji.skargowych.i.pozaskargowych.przez.Policję.oraz.Straż.Graniczną.
do.Biura.Rzecznika.Praw.Obywatelskich.oraz.Ministerstwa.Spraw.Wewnętrznych” .
8. Memorandum do Polskiego Rządu. Ocena postępu implementacji zaleceń Komisarza Praw Człowieka Rady Europy z 2002 r..Strasburg.2007,.pkt.28,.źródło:.www .strasburgre .msz .gov .pl/pl/aktualnosci_
pl/aktualnosci_komitetu_ministrow/strasburgre_fr_s_88 .
i. zapadnięciu. rozstrzygnięcia. (art .. 13. ust .. 1. pkt. 3. u .. o. RPO) .. Po. zapo-znaniu. się. ze. sprawą. Rzecznik. może. skierować. wystąpienie. do. organu,.
organizacji. lub. instytucji,. w. których. działalności. stwierdził. naruszenie.
wolności.i.praw.człowieka.i.obywatela,.jak.również.do.organu.nadrzędne-go.nad.tą.jednostką.z.wnioskiem.o.zastosowanie.odpowiednich.środków,.
żądać.wszczęcia.przez.uprawnionego.oskarżyciela.postępowania.przygo-towawczego.w.sprawach.o.przestępstwa.ścigane.z.urzędu.oraz.wystąpić.
z. wnioskiem. o. ukaranie,. a. także. o. uchylenie. prawomocnego. rozstrzyg-nięcia.w.postępowaniu.w.sprawach.o.wykroczenia,.na.zasadach.i.w.trybie.
określonych.w.odrębnych.przepisach.(art ..14.u ..o.RPO) .
W. dalszej. kolejności. podkreślić. należy,. iż. Rzecznik. może. podejmo-wać. działania. zarówno. w. aspekcie. jednostkowym,. tj .. na. podstawie. in-dywidualnych.skarg.(wniosków)6,.jak.również.z.urzędu ..Źródłem.spraw.
podejmowanych.przez.Rzecznika.z.urzędu.są:.informacje.przekazywane.
przez.środki.masowego.przekazu.oraz.informacje.pozaskargowe.przeka-zywane.przez.Komendę.Główną.Policji ..Zgodnie.z.porozumieniem.zawar-tym. między. Rzecznikiem. Praw. Obywatelskich. a. podsekretarzem. stanu.
MSWiA. p .. Adamem. Rapackim7. od. stycznia. 2010. roku. Rzecznik. na. bie-żąco.informowany.jest.o.zdarzeniach.z.udziałem.funkcjonariuszy.Policji.
oraz.Straży.Granicznej ..Na.uwagę.również.zasługuje,.iż.co.miesiąc.wpły-wają. do. Rzecznika. informacje. dotyczące. skarg,. które. wpłynęły. do. po-szczególnych.jednostek.Policji.w.danym.miesiącu ..Niejako.na.marginesie.
wyjaśnić.należy,.że.wskazane.wyżej.porozumienie.zostało.zawarte.w.wy-niku. skierowanego. do. polskiego. rządu. zalecenia. Komisarza. Praw. Czło-wieka.Rady.Europy.w.sprawie.powołania.niezależnego.organu.badającego.
niewłaściwe.zachowania.funkcjonariuszy.służb,.w.tym.Policji8 ..
W. kontekście. uprawnień. Rzecznika. nie. sposób. nie. wspomnieć. rów-nież.o.możliwości.przedstawiania.przez.Rzecznika.właściwym.organom,.
organizacjom.i.instytucjom.ocen.i.wniosków.zmierzających.do.zapewnie- nia.skutecznej.ochrony.wolności.i.praw.człowieka.i.obywatela.i.uspraw-nienia.trybu.załatwiania.ich.spraw.(art ..16.ust ..1.u ..o.RPO),.jak.również.
możliwości. kierowania. do. właściwych. organów. wystąpień. generalnych.
6 Wnioski. do. RPO. nie. podlegają. opłacie .. Można. je. składać. pisemnie,. przesyłając. tradycyjną. pocztą.
lub.drogą.elektroniczną,.jak.również.osobiście.w.BRPO,.zob ..art ..10.u ..o.RPO .
7. Sygn ..DAiN-VI-50-421/09.z.dnia.16.czerwca.2009.roku.i.z.dnia.28.grudnia.2009.roku ..W.konsekwencji.
zawartej. umowy. Rzecznik. obligatoryjnie. podejmuje. sprawy,. w. których. wskutek. działania.
lub. zaniechania. funkcjonariuszy. policji. nastąpił. zgon,. uszkodzenie. ciała,. rozstrój. zdrowia,. ciężki.
uszczerbek.na.zdrowiu,.jak.również.w.przypadku.naruszenia.wolności.seksualnej.przez.funkcjonariuszy ..
Obecnie. kwestię. tę. reguluję. Decyzja. nr. 95. Ministra. Spraw. Wewnętrznych. z. dnia. 10. lipca. 2014.
r ..w.sprawie.wprowadzenia.do.stosowania.w.Policji.i.Straży.Granicznej.„Wytycznych.w.zakresie.zasad.
i.trybu.przekazywania.informacji.skargowych.i.pozaskargowych.przez.Policję.oraz.Straż.Graniczną.
do.Biura.Rzecznika.Praw.Obywatelskich.oraz.Ministerstwa.Spraw.Wewnętrznych” .
8. Memorandum do Polskiego Rządu. Ocena postępu implementacji zaleceń Komisarza Praw Człowieka Rady Europy z 2002 r..Strasburg.2007,.pkt.28,.źródło:.www .strasburgre .msz .gov .pl/pl/aktualnosci_
pl/aktualnosci_komitetu_ministrow/strasburgre_fr_s_88 .
dotyczących. potrzeby. dokonania. zmian. legislacyjnych. z. uwagi. na. wad-liwość. prawa. będącą. źródłem. naruszeń. praw. i. wolności. obywatelskich.
(lub.też.zawierające.wniosek.o.podjęcie.inicjatywy.ustawodawczej;.por ..
art ..16.ust ..2.pkt.1.ustawy.o.RPO)9 ..W.zakresie.omawianej.problematy-ki.w.niniejszym.artykule.wystąpienia.takie.kierowane.były.do.Komendy.
Głównej.Policji,.Ministra.Sprawiedliwości,.jak.również.Ministra.Spraw.We-wnętrznych ..
Wystąpienia generalne Rzecznika Praw Obywatelskich
Rzecznik.Praw.Obywatelskich.jako.organ.ochrony.prawa.nie.ma.upraw- nień.związanych.ze.stanowieniem.prawa,.w.tym.prawa.do.podjęcia.inicja-tywy.ustawodawczej10 ..Gwoli.ścisłości.podkreślić.jednakże.należy,.iż.wska-zany.wyżej.art ..16.ust ..2.ustawy.o.RPO.umożliwia.Rzecznikowi.skorzysta-nie.z.tzw ..pośredniej.inicjatywy.ustawodawczej ..Korzystając.z.tego.upraw-nienia,.Rzecznik.może.wskazać.na.pewne.postulaty.natury.legislacyjnej,.
jednakże.nie.są.one.wiążące.dla.adresata.wystąpienia ..W.kontekście.poru-szanej.problematyki.podkreślić.wypada.pogląd.wyrażony.przez.Stanisława.
trociukA,.który.zauważył,.że:.
Działania.Rzecznika,.dla.których.podstawę.stanowi.art ..16.ust ..2.
pkt.1.u ..o.RPO,.powinny.ograniczać.się.do.wystąpienia.z.wnioskiem.
o.podjęcie.inicjatywy.prawodawczej ..Nie.jest.natomiast.jego.rolą.
aktywne. uczestniczenie. w. procesie. prawodawczym .. Podejmując.
się. bowiem. takiej. roli,. Rzecznik. brałby. na. siebie,. bez. dostatecz-nego.umocowania.ustawowego,.odpowiedzialność.za.wykonywanie.
władzy. publicznej. (ustawodawczej. bądź. wykonawczej) .. Prowadzi-łoby.to. w. oczywisty. sposób.do.osłabienia. podstawowych.funkcji.
Rzecznika. jako. kontrolera. przestrzegania. przez. organy. władzy.
publicznej.praw.i.wolności.obywatelskich11 .
Mając. na. względzie. poczynione. powyżej. uwagi,. wskazać. wypada,.
iż.na.tle.badanych.w.Biurze.Rzecznika.Praw.Obywatelskich.spraw,.jak.rów-nież.na.podstawie.analizy.obowiązującego.stanu.prawnego,.Rzecznik.Praw.
Obywatelskich.w.zakresie.problematyki.będącej.przedmiotem.niniejszego.
opracowania.skierował.kilka.wystąpień.o.charakterze.generalnym .
9 Zob .. szerzej. na. ten. temat:. S .. trociuk:. Komentarz do ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich ..
Warszawa.2014,.s ..87—90 ..
10 Zgodnie. z. art .. 118. Konstytucji. RP. inicjatywa. ustawodawcza. przysługuje. posłom,. Senatowi,.
Prezydentowi.RP,.Radzie.Ministrów.(art ..118.ust ..1.Konstytucji.RP),.jak.również.grupie.co.najmniej.
100.000.obywateli,.mających.prawo.wybierania.do.Sejmu.(art ..118.ust ..2.Konstytucji.RP) ..
11 S ..trociuk,.Komentarz do ustawy…,.op .cit .,.s ..89—90 .
dotyczących. potrzeby. dokonania. zmian. legislacyjnych. z. uwagi. na. wad-liwość. prawa. będącą. źródłem. naruszeń. praw. i. wolności. obywatelskich.
(lub.też.zawierające.wniosek.o.podjęcie.inicjatywy.ustawodawczej;.por ..
art ..16.ust ..2.pkt.1.ustawy.o.RPO)9 ..W.zakresie.omawianej.problematy-ki.w.niniejszym.artykule.wystąpienia.takie.kierowane.były.do.Komendy.
Głównej.Policji,.Ministra.Sprawiedliwości,.jak.również.Ministra.Spraw.We-wnętrznych ..
Wystąpienia generalne Rzecznika Praw Obywatelskich
Rzecznik.Praw.Obywatelskich.jako.organ.ochrony.prawa.nie.ma.upraw- nień.związanych.ze.stanowieniem.prawa,.w.tym.prawa.do.podjęcia.inicja-tywy.ustawodawczej10 ..Gwoli.ścisłości.podkreślić.jednakże.należy,.iż.wska-zany.wyżej.art ..16.ust ..2.ustawy.o.RPO.umożliwia.Rzecznikowi.skorzysta-nie.z.tzw ..pośredniej.inicjatywy.ustawodawczej ..Korzystając.z.tego.upraw-nienia,.Rzecznik.może.wskazać.na.pewne.postulaty.natury.legislacyjnej,.
jednakże.nie.są.one.wiążące.dla.adresata.wystąpienia ..W.kontekście.poru-szanej.problematyki.podkreślić.wypada.pogląd.wyrażony.przez.Stanisława.
trociukA,.który.zauważył,.że:.
Działania.Rzecznika,.dla.których.podstawę.stanowi.art ..16.ust ..2.
pkt.1.u ..o.RPO,.powinny.ograniczać.się.do.wystąpienia.z.wnioskiem.
pkt.1.u ..o.RPO,.powinny.ograniczać.się.do.wystąpienia.z.wnioskiem.