przez funkcjonariuszy Policji
Podstawowym. obowiązkiem. Policji. jest. zagwarantowanie. i. ochrona.
praw.człowieka,.ze.szczególnym.uwzględnieniem.ochrony.życia.ludzi,.bez-pieczeństwa. publicznego. oraz. zapobieganie. i. wykrywanie. przestępstw ..
Sprawując. wyjątkowe. kompetencje. w. społeczeństwie,. Policja. korzysta.
z. uprawnień. do. ingerowania. w. życie. jednostek,. lecz. jednocześnie. pozo-staje.zobowiązana,.aby.działać.bezstronnie.i.w.granicach.prawa ..Ze.wzglę- du.jednak.na.posiadanie.uprawnień.w.zakresie.oddziaływania.na.obywa-teli. poprzez. użycie. środków. przymusu. bezpośredniego. często. dochodzi.
do. przekroczenia. tychże. kompetencji,. określanych. w. prawie. krajowym.
i. instrumentach. prawa. międzynarodowego. jako. tortury. oraz. nieludzkie.
lub.poniżające.traktowanie.albo.karanie .
Konstytucja. Rzeczypospolitej. Polskiej.1. w. art .. 38. zapewnia. każdemu.
człowiekowi. prawną. ochronę. życia,. co. oznacza. zobowiązanie. państwa.
do. ochrony. życia. obywateli. oraz. innych. osób. przebywających. na. jego.
terytorium. wszystkimi. prawnie. dostępnymi. środkami,. zarówno. poprzez.
wprowadzenie.odpowiednich.przepisów.do.ustawodawstwa.wewnętrznego.
(np ..Kodeksu.karnego.czy.Kodeksu.cywilnego).wraz.ze.środkami.egzekucji.
tych. praw,. jak. i. poprzez. zapewnienie. odpowiedniej. praktyki. stosowania.
tych.przepisów ..Muszą.mieć.one.na.celu.„prawną.ochronę.życia”,.dlatego.
wszelkie.działania.Policji.będą.podlegały.testowi.konstytucyjnemu.właśnie.
pod.względem.zgodności.z.tym.przepisem .
1 Konstytucja.Rzeczpospolitej.Polskiej.z.dnia.2.kwietnia.1997.roku,.(Dz .U ..z.1997,.Nr.78,.poz ..483).
zwana.dalej.Konstytucją.RP ..
Dyrektor.Terenowego.Biura.Rzecznika.Praw.Obywatelskich.w.Katowicach.
Standardy Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
w zakresie użycia środków przymusu bezpośredniego przez funkcjonariuszy Policji
Podstawowym. obowiązkiem. Policji. jest. zagwarantowanie. i. ochrona.
praw.człowieka,.ze.szczególnym.uwzględnieniem.ochrony.życia.ludzi,.bez-pieczeństwa. publicznego. oraz. zapobieganie. i. wykrywanie. przestępstw ..
Sprawując. wyjątkowe. kompetencje. w. społeczeństwie,. Policja. korzysta.
z. uprawnień. do. ingerowania. w. życie. jednostek,. lecz. jednocześnie. pozo-staje.zobowiązana,.aby.działać.bezstronnie.i.w.granicach.prawa ..Ze.wzglę- du.jednak.na.posiadanie.uprawnień.w.zakresie.oddziaływania.na.obywa-teli. poprzez. użycie. środków. przymusu. bezpośredniego. często. dochodzi.
do. przekroczenia. tychże. kompetencji,. określanych. w. prawie. krajowym.
i. instrumentach. prawa. międzynarodowego. jako. tortury. oraz. nieludzkie.
lub.poniżające.traktowanie.albo.karanie .
Konstytucja. Rzeczypospolitej. Polskiej.1. w. art .. 38. zapewnia. każdemu.
człowiekowi. prawną. ochronę. życia,. co. oznacza. zobowiązanie. państwa.
do. ochrony. życia. obywateli. oraz. innych. osób. przebywających. na. jego.
terytorium. wszystkimi. prawnie. dostępnymi. środkami,. zarówno. poprzez.
wprowadzenie.odpowiednich.przepisów.do.ustawodawstwa.wewnętrznego.
(np ..Kodeksu.karnego.czy.Kodeksu.cywilnego).wraz.ze.środkami.egzekucji.
tych. praw,. jak. i. poprzez. zapewnienie. odpowiedniej. praktyki. stosowania.
tych.przepisów ..Muszą.mieć.one.na.celu.„prawną.ochronę.życia”,.dlatego.
wszelkie.działania.Policji.będą.podlegały.testowi.konstytucyjnemu.właśnie.
pod.względem.zgodności.z.tym.przepisem .
1 Konstytucja.Rzeczpospolitej.Polskiej.z.dnia.2.kwietnia.1997.roku,.(Dz .U ..z.1997,.Nr.78,.poz ..483).
zwana.dalej.Konstytucją.RP ..
Ważnym.uzupełnieniem.prawa,.jak.i.praktyki.są.postanowienia.Kodeksu.
postępowania.funkcjonariuszy.porządku.prawnego.(rezolucja.34/169.Zgro-madzenia.Ogólnego.ONZ.z.1979.roku) ..Dokument.ten.stanowi,.że.funkcjo-nariusze. porządku. prawnego. mogą. użyć. siły. wyłącznie. w. wypadku. abso-lutnej.konieczności.i.tylko.w.granicach.niezbędnych.do.wypełnienia.swego.
obowiązku.(art ..3.Kodeksu.postępowania . . .) ..Użycie.broni.palnej,.jak.wyni- ka.z.komentarza,.jest.środkiem.ostatecznym.i.należy.podjąć.wszelkie.kro-ki,. by. je. wykluczyć. (zwłaszcza. przeciwko. dzieciom). lub. nie. używać. wca-le ..Wyjątek.stanowią.sytuacje,.w.których.osoba.podejrzana.o.popełnienie.
przestępstwa.stawia.zbrojny.opór.lub.w.inny.sposób.naraża.czyjeś.życie,.
a.mniej.drastyczne.środki.nie.wystarczają.do.powstrzymania.jej.lub.skło-nienia.do.poddania.się.2 .
Jeszcze. bardziej. szczegółowe. są. Podstawowe. zasady. użycia. siły.
oraz. broni. palnej. przez. funkcjonariuszy. porządku. prawnego. (rezolucja.
VIII.Kongresu.ONZ.w.Sprawie.Zapobiegania.Przestępczości.i.Postępowania.
z.Przestępcami.z.1990.roku). Pozwalają.one.na.użycie.siły.i.broni.palnej.
tylko.wtedy,.gdy.inne.środki.okażą.się.nieskuteczne.bądź.gdy.nie.ma.in-nej.możliwości.osiągnięcia.zamierzonego.celu ..Nakładają.również.na.funk-cjonariuszy.obowiązek.działania.rozważnego.i.proporcjonalnego.do.wagi.
przestępstwa,.minimalizowania.szkody.i.uszkodzenia.ciała.oraz.nakazują.
szanować.i.chronić.życie.ludzkie,.zapewnić.jak.najszybciej.pomoc.i.opiekę.
medyczną.wszystkim.zranionym,.a.także.upewnić.się,.czy.poinformowano.
krewnych.i.bliskich.osoby.zranionej.lub.poszkodowanej ..Zasady.zalecają,.
aby.reguły.i.przepisy.wykonawcze.w.sprawie.użycia.broni.palnej.zawierały.
m .in .. określenie. okoliczności,. w. których. funkcjonariusze. porządku. praw-nego. są. uprawnieni. do. jej. noszenia,. określenie. typów. dozwolonej. broni.
palnej.i.amunicji,.sposobu.kontroli.broni,.sporządzania.raportów.o.każdym.
jej.użyciu.oraz.gwarancji,.że.broń.ta.będzie.używana.jedynie.w.stosow-nych.okolicznościach.i.w.sposób,.który.zmniejsza.ryzyko.niepotrzebnego.
uszkodzenia.ciała .
Konieczność. istnienia. nadzoru. nad. Policją. związana. jest. bezpośred-nio. z. potrzebą. określenia. jej. odpowiedzialności. przed. społeczeństwem.
poprzez.wprowadzenie.demokratycznych.instytucji.o.charakterze.kontrol-nym ..W.tym.kontekście.standardy.Europejskiego.Trybunału.Praw.Człowie-ka.w.zakresie.użycia.środków.przymusu.bezpośredniego.stanowią.rodzaj.
dodatkowego. i. pośredniego. systemu. kontroli. i. nadzoru. nad. działaniami.
służb,.które.się.nimi.posługują ..Dlatego.niniejsze.opracowanie.ma.zasyg-nalizować.jedynie.wybrane.tezy.z.orzecznictwa.Europejskiego.Trybunału.
2 t. buLenDA, z. HołDA, A rzePLiński: Prawa człowieka a zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie w pol-skim prawie i praktyce jego stosowania ..W:.Zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie a prawa czło-wieka ..Red ..Z ..HołDA.i.A ..rzePLiński ..Wydawnictwo.UMCS,.Lublin.1992,.s ..35–37 ..Tamże.szczegółowo.
podano.podstawy.prawne .
Ważnym.uzupełnieniem.prawa,.jak.i.praktyki.są.postanowienia.Kodeksu.
postępowania.funkcjonariuszy.porządku.prawnego.(rezolucja.34/169.Zgro-madzenia.Ogólnego.ONZ.z.1979.roku) ..Dokument.ten.stanowi,.że.funkcjo-nariusze. porządku. prawnego. mogą. użyć. siły. wyłącznie. w. wypadku. abso-lutnej.konieczności.i.tylko.w.granicach.niezbędnych.do.wypełnienia.swego.
obowiązku.(art ..3.Kodeksu.postępowania . . .) ..Użycie.broni.palnej,.jak.wyni- ka.z.komentarza,.jest.środkiem.ostatecznym.i.należy.podjąć.wszelkie.kro-ki,. by. je. wykluczyć. (zwłaszcza. przeciwko. dzieciom). lub. nie. używać. wca-le ..Wyjątek.stanowią.sytuacje,.w.których.osoba.podejrzana.o.popełnienie.
przestępstwa.stawia.zbrojny.opór.lub.w.inny.sposób.naraża.czyjeś.życie,.
a.mniej.drastyczne.środki.nie.wystarczają.do.powstrzymania.jej.lub.skło-nienia.do.poddania.się.2 .
Jeszcze. bardziej. szczegółowe. są. Podstawowe. zasady. użycia. siły.
oraz. broni. palnej. przez. funkcjonariuszy. porządku. prawnego. (rezolucja.
VIII.Kongresu.ONZ.w.Sprawie.Zapobiegania.Przestępczości.i.Postępowania.
z.Przestępcami.z.1990.roku). Pozwalają.one.na.użycie.siły.i.broni.palnej.
tylko.wtedy,.gdy.inne.środki.okażą.się.nieskuteczne.bądź.gdy.nie.ma.in-nej.możliwości.osiągnięcia.zamierzonego.celu ..Nakładają.również.na.funk-cjonariuszy.obowiązek.działania.rozważnego.i.proporcjonalnego.do.wagi.
przestępstwa,.minimalizowania.szkody.i.uszkodzenia.ciała.oraz.nakazują.
szanować.i.chronić.życie.ludzkie,.zapewnić.jak.najszybciej.pomoc.i.opiekę.
medyczną.wszystkim.zranionym,.a.także.upewnić.się,.czy.poinformowano.
krewnych.i.bliskich.osoby.zranionej.lub.poszkodowanej ..Zasady.zalecają,.
aby.reguły.i.przepisy.wykonawcze.w.sprawie.użycia.broni.palnej.zawierały.
m .in .. określenie. okoliczności,. w. których. funkcjonariusze. porządku. praw-nego. są. uprawnieni. do. jej. noszenia,. określenie. typów. dozwolonej. broni.
palnej.i.amunicji,.sposobu.kontroli.broni,.sporządzania.raportów.o.każdym.
jej.użyciu.oraz.gwarancji,.że.broń.ta.będzie.używana.jedynie.w.stosow-nych.okolicznościach.i.w.sposób,.który.zmniejsza.ryzyko.niepotrzebnego.
uszkodzenia.ciała .
Konieczność. istnienia. nadzoru. nad. Policją. związana. jest. bezpośred-nio. z. potrzebą. określenia. jej. odpowiedzialności. przed. społeczeństwem.
poprzez.wprowadzenie.demokratycznych.instytucji.o.charakterze.kontrol-nym ..W.tym.kontekście.standardy.Europejskiego.Trybunału.Praw.Człowie-ka.w.zakresie.użycia.środków.przymusu.bezpośredniego.stanowią.rodzaj.
dodatkowego. i. pośredniego. systemu. kontroli. i. nadzoru. nad. działaniami.
służb,.które.się.nimi.posługują ..Dlatego.niniejsze.opracowanie.ma.zasyg-nalizować.jedynie.wybrane.tezy.z.orzecznictwa.Europejskiego.Trybunału.
2 t. buLenDA, z. HołDA, A rzePLiński: Prawa człowieka a zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie w pol-skim prawie i praktyce jego stosowania ..W:.Zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie a prawa czło-wieka ..Red ..Z ..HołDA.i.A ..rzePLiński ..Wydawnictwo.UMCS,.Lublin.1992,.s ..35–37 ..Tamże.szczegółowo.
podano.podstawy.prawne .
Praw.Człowieka.w.zakresie.nadużywania.posługiwania.się.środkami.przy-musu.bezpośredniego,.prowadzącego.bezpośrednio.do.naruszenia.prawa.
do.życia,.określanego.przez.art ..2.Europejskiej.konwencji.o.ochronie.praw człowieka. i. podstawowych. wolności3. oraz. zakazu. wykorzystywania. tor-tur.i.nieludzkiego.lub.poniżającego.traktowania.albo.karania wyrażonego.
w.art ..3.Konwencji ..W.dalszej.kolejności.opisane.zostaną.wybrane.sprawy.
polskie,.w.których.Europejski.Trybunał.Praw.Człowieka.orzekł.o.narusze- niu.artykułów.2.lub.3.Europejskiej.konwencji.praw.człowieka,.ze.szczegól- nym.uwzględnieniem.stanów.faktycznych.ze.względu.na.wskazanie.i.pod-kreślenie.okoliczności,.w.jakich.doszło.do.tychże.naruszeń .
Prawo do życia (art. 2 Europejskiej konwencji praw człowieka) Przesłanki.legalności.pozbawienia.życia.są.interpretowane.przez.Euro-pejski.Trybunał.Praw.Człowieka.niezwykle.restrykcyjnie ..W.świetle.znacze-nia.ochrony.udzielanej.przez.art ..2.Konwencji Trybunał.poddaje.przypadki.
pozbawienia.życia.jak.najbardziej.skrupulatnej.kontroli,.biorąc.pod.uwagę.
nie.tylko.działania.funkcjonariuszy.państwowych,.lecz.także.wszystkie.to-warzyszące.tym.działaniom.okoliczności,.włączywszy.w.to.takie.kwestie,.
jak.ich.zaplanowanie.i.kontrola .
Zważywszy.na.podstawowe.znaczenie.prawa.do.życia,.Trybunał.bardzo.
skrupulatnie.bada.wszelkie.możliwe.ingerencje.w.prawo.z.art ..2. Konwen-cji ..Artykuł.ten,.wyznaczający.uwarunkowania.uzasadniające.pozbawienie.
życia,. plasuje. się. jako. jedno. z. najbardziej. fundamentalnych. postanowień.
Konwencji,.których.stosowania.nie.można.uchylić ..Chroni.on.prawo.do.życia,.
bez.którego.korzystanie.z.jakichkolwiek.innych.praw.i.wolności.zapewnio-nych. przez. Konwencję. byłoby. nic. nieznaczące .. Ustala. ograniczoną. liczbę.
okoliczności,.w.których.pozbawienie.życia.może.być.uzasadnione,.a.Trybu-nał.stosuje.surową.kontrolę.w.stosunku.do.przypadków,.w.których.pozwane.
Państwo.powołuje.się.na.nie ..Razem.z.art ..3.zabezpiecza.on.jedną.z.pod- stawowych.wartości.demokratycznych.społeczeństw.tworzących.Radę.Eu-ropy.4 ..„Prawo.do.życia”.gwarantowane.przez.art ..2.Konwencji.nie.może.być.
interpretowane.jako.zawierające.aspekt.negatywny ..Na.przykład.w.kontek-ście.art ..11.Konwencji.wolność.stowarzyszania.się.zawiera.nie.tylko.prawo.
do. wstąpienia. do. związku,. lecz. także. odpowiadające. mu. prawo. do. nieby-cia.zmuszanym.do.wstąpienia.do.związku ..Pojęcie.wolności.zakłada.istnie-nie.pewnego.wyboru.w.odniesieniu.do.korzystania.z.niej ..Art ..2.Konwencji.
3. Europejska. konwencja. praw. człowieka. i. podstawowych. wolności. z. dnia. 4. listopada. 1950. roku,.
ratyfikowana.przez.Polskę.w.dniu.10.lipca.1993.roku,.(Dz .U ..z.1993,.Nr.61,.poz ..284).zwana.dalej.
Konwencją ..
4. Wyrok.Europejskiego.Trybunału.Praw.Człowieka.z.dnia.4.maja.2001.roku,.w.sprawie.Kelly i inni prze-ciwko Wielkiej Brytanii,.skarga.30054/96,.Wyrok.Europejskiego.Trybunału.Praw.Człowieka.z.dnia.
4.maja.2001.roku,.w.sprawie.Hugh Jordan przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, skarga.24746/94 .
Praw.Człowieka.w.zakresie.nadużywania.posługiwania.się.środkami.przy-musu.bezpośredniego,.prowadzącego.bezpośrednio.do.naruszenia.prawa.
do.życia,.określanego.przez.art ..2.Europejskiej.konwencji.o.ochronie.praw człowieka. i. podstawowych. wolności3. oraz. zakazu. wykorzystywania. tor-tur.i.nieludzkiego.lub.poniżającego.traktowania.albo.karania wyrażonego.
w.art ..3.Konwencji ..W.dalszej.kolejności.opisane.zostaną.wybrane.sprawy.
polskie,.w.których.Europejski.Trybunał.Praw.Człowieka.orzekł.o.narusze- niu.artykułów.2.lub.3.Europejskiej.konwencji.praw.człowieka,.ze.szczegól- nym.uwzględnieniem.stanów.faktycznych.ze.względu.na.wskazanie.i.pod-kreślenie.okoliczności,.w.jakich.doszło.do.tychże.naruszeń .
Prawo do życia (art. 2 Europejskiej konwencji praw człowieka) Przesłanki.legalności.pozbawienia.życia.są.interpretowane.przez.Euro-pejski.Trybunał.Praw.Człowieka.niezwykle.restrykcyjnie ..W.świetle.znacze-nia.ochrony.udzielanej.przez.art ..2.Konwencji Trybunał.poddaje.przypadki.
pozbawienia.życia.jak.najbardziej.skrupulatnej.kontroli,.biorąc.pod.uwagę.
nie.tylko.działania.funkcjonariuszy.państwowych,.lecz.także.wszystkie.to-warzyszące.tym.działaniom.okoliczności,.włączywszy.w.to.takie.kwestie,.
jak.ich.zaplanowanie.i.kontrola .
Zważywszy.na.podstawowe.znaczenie.prawa.do.życia,.Trybunał.bardzo.
skrupulatnie.bada.wszelkie.możliwe.ingerencje.w.prawo.z.art ..2. Konwen-cji ..Artykuł.ten,.wyznaczający.uwarunkowania.uzasadniające.pozbawienie.
życia,. plasuje. się. jako. jedno. z. najbardziej. fundamentalnych. postanowień.
Konwencji,.których.stosowania.nie.można.uchylić ..Chroni.on.prawo.do.życia,.
bez.którego.korzystanie.z.jakichkolwiek.innych.praw.i.wolności.zapewnio-nych. przez. Konwencję. byłoby. nic. nieznaczące .. Ustala. ograniczoną. liczbę.
okoliczności,.w.których.pozbawienie.życia.może.być.uzasadnione,.a.Trybu-nał.stosuje.surową.kontrolę.w.stosunku.do.przypadków,.w.których.pozwane.
Państwo.powołuje.się.na.nie ..Razem.z.art ..3.zabezpiecza.on.jedną.z.pod- stawowych.wartości.demokratycznych.społeczeństw.tworzących.Radę.Eu-ropy.4 ..„Prawo.do.życia”.gwarantowane.przez.art ..2.Konwencji.nie.może.być.
interpretowane.jako.zawierające.aspekt.negatywny ..Na.przykład.w.kontek-ście.art ..11.Konwencji.wolność.stowarzyszania.się.zawiera.nie.tylko.prawo.
do. wstąpienia. do. związku,. lecz. także. odpowiadające. mu. prawo. do. nieby-cia.zmuszanym.do.wstąpienia.do.związku ..Pojęcie.wolności.zakłada.istnie-nie.pewnego.wyboru.w.odniesieniu.do.korzystania.z.niej ..Art ..2.Konwencji.
3. Europejska. konwencja. praw. człowieka. i. podstawowych. wolności. z. dnia. 4. listopada. 1950. roku,.
ratyfikowana.przez.Polskę.w.dniu.10.lipca.1993.roku,.(Dz .U ..z.1993,.Nr.61,.poz ..284).zwana.dalej.
Konwencją ..
4. Wyrok.Europejskiego.Trybunału.Praw.Człowieka.z.dnia.4.maja.2001.roku,.w.sprawie.Kelly i inni prze-ciwko Wielkiej Brytanii,.skarga.30054/96,.Wyrok.Europejskiego.Trybunału.Praw.Człowieka.z.dnia.
4.maja.2001.roku,.w.sprawie.Hugh Jordan przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, skarga.24746/94 .
jest.sformułowany.inaczej:.jest.on.niezwiązany.z.jakością.życia.lub.z.tym,.
co.człowiek.decyduje.się.zrobić.ze.swoim.życiem ..W.zakresie,.w.którym.
aspekty. jakości. życia. są. uznane. za. tak. podstawowe. dla. bytu. człowieka,.
że.wymagają.ochrony.przed.ingerencją.ze.strony.Państwa,.mogą.być.od-zwierciedlone.w.prawach.gwarantowanych.przez.inne.artykuły.Konwencji.
lub.też.w.innych.międzynarodowych.instrumentach.ochrony.praw.człowie-ka ..Art ..2.nie.może.być.–.bez.zniekształcenia.jego.brzmienia.–.interpre-towany.jako.przyznający.prawo.dokładnie.odwrotne,.a.mianowicie.prawo.
do.śmierci;.nie.może.także.stworzyć.prawa.do.samostanowienia.w.sensie.
przyznania. osobie. uprawnienia. do. zadecydowania,. czy. człowiek. wybiera.
raczej.śmierć.niż.życie5 ..Obowiązek.Państwa.rozciąga.się.poza.podstawo-wy.obowiązek.zabezpieczenia.prawa.do.życia.poprzez.przyjęcie.skutecznej.
regulacji. prawnokarnej. w. celu. odstraszania. od. popełniania. przestępstw.
przeciwko. życiu. ludzkiemu,. wspartej. systemem. stosowania. prawa. w. za-kresie. prewencji,. ścigania. i. karania. za. naruszenia. tejże. regulacji .. Pozy-tywny.obowiązek.ustanowiony.w.art ..2.Konwencji.w.sposób.dorozumiany. szy.lub.organów.Państwa.–.zagwarantowanie.pociągnięcia.ich.do.odpowie-dzialności.za.śmierci.wynikłe.w.trakcie.pełnienia.obowiązków.służbowych6 ..
Artykuł. 2. nie. dotyczy. jedynie. zgonów. wynikających. z. użycia. siły. przez.
funkcjonariuszy. państwowych,. lecz. także. –. w. pierwszym. zdaniu. swego.
pierwszego.ustępu.–.nakłada.na.państwa.pozytywny.obowiązek.w.postaci.
podejmowania.odpowiednich.kroków.mających.na.celu.ochronę.życia.osób.
podlegających.jego.jurysdykcji ..Ten.pozytywny.obowiązek.oznacza.przede.
wszystkim.dla.Państwa.podstawowy.obowiązek.w.postaci.wprowadzenia.
ram. prawnych. i. administracyjnych. mających.na. celu. skuteczne. zapobie-ganie. naruszeniom. art .. 2. Konwencji .. Ramy. te. muszą. obejmować. regu-lacje. dostosowane. do. cech. szczególnych. danej. działalności,. ze.
szczegól-5 Wyrok.Europejskiego.Trybunału.Praw.Człowieka.z.dnia.29.kwietnia.2002.roku,.w.sprawie.D. Pretty przeciwko Wielkiej Brytanii,. skarga. 2346/02,. Wyrok. Europejskiego. Trybunału. Praw. Człowieka.
z.dnia.3.kwietnia.2001.roku,.w.sprawie.Keenan przeciwko Wielkiej Brytanii, skarga.2346/02,.Wyrok.
Europejskiego.Trybunału.Praw.Człowieka.z.dnia.27.czerwca.2000.roku,.w.sprawie.Salman prze-ciwko Turcji, skarga.21986/93;.Wyrok.Europejskiego.Trybunału.Praw.Człowieka.z.dnia.13.czerwca.
2000.roku,.w.sprawie.Timurtas przeciwko Turcji,.skarga.23531/94;.Wyrok.Europejskiego.Trybunału.
Praw.Człowieka.z.dnia.18.maja.2000.roku,.w.sprawie.Velikova przeciwko Bułgarii,.skarga 41488/98;.
zob ..również.M.A. nowicki:.Velikova.przeciwko.Bułgarii.–.Wyrok.ETPC.z.dnia.18.maja.2000.roku,.
skarga.nr.41488/98 ..W:.M .A ..nowicki,.Nowy.Europejski.Trybunał.Praw.Człowieka ..Wybór.orzeczeń.
1999–2004,.Zakamycze.2005,.s ..86 .
6 Wyrok. Europejskiego. Trybunału. Praw. Człowieka .. Wielka. Izba. z. dnia. 24. października. 2002. roku.
w.sprawie.Mastromatteo przeciwko Włochom,.skarga.37703/97 .
jest.sformułowany.inaczej:.jest.on.niezwiązany.z.jakością.życia.lub.z.tym,.
co.człowiek.decyduje.się.zrobić.ze.swoim.życiem ..W.zakresie,.w.którym.
aspekty. jakości. życia. są. uznane. za. tak. podstawowe. dla. bytu. człowieka,.
że.wymagają.ochrony.przed.ingerencją.ze.strony.Państwa,.mogą.być.od-zwierciedlone.w.prawach.gwarantowanych.przez.inne.artykuły.Konwencji.
lub.też.w.innych.międzynarodowych.instrumentach.ochrony.praw.człowie-ka ..Art ..2.nie.może.być.–.bez.zniekształcenia.jego.brzmienia.–.interpre-towany.jako.przyznający.prawo.dokładnie.odwrotne,.a.mianowicie.prawo.
do.śmierci;.nie.może.także.stworzyć.prawa.do.samostanowienia.w.sensie.
przyznania. osobie. uprawnienia. do. zadecydowania,. czy. człowiek. wybiera.
raczej.śmierć.niż.życie5 ..Obowiązek.Państwa.rozciąga.się.poza.podstawo-wy.obowiązek.zabezpieczenia.prawa.do.życia.poprzez.przyjęcie.skutecznej.
regulacji. prawnokarnej. w. celu. odstraszania. od. popełniania. przestępstw.
przeciwko. życiu. ludzkiemu,. wspartej. systemem. stosowania. prawa. w. za-kresie. prewencji,. ścigania. i. karania. za. naruszenia. tejże. regulacji .. Pozy-tywny.obowiązek.ustanowiony.w.art ..2.Konwencji.w.sposób.dorozumiany. szy.lub.organów.Państwa.–.zagwarantowanie.pociągnięcia.ich.do.odpowie-dzialności.za.śmierci.wynikłe.w.trakcie.pełnienia.obowiązków.służbowych6 ..
Artykuł. 2. nie. dotyczy. jedynie. zgonów. wynikających. z. użycia. siły. przez.
funkcjonariuszy. państwowych,. lecz. także. –. w. pierwszym. zdaniu. swego.
pierwszego.ustępu.–.nakłada.na.państwa.pozytywny.obowiązek.w.postaci.
podejmowania.odpowiednich.kroków.mających.na.celu.ochronę.życia.osób.
podlegających.jego.jurysdykcji ..Ten.pozytywny.obowiązek.oznacza.przede.
wszystkim.dla.Państwa.podstawowy.obowiązek.w.postaci.wprowadzenia.
ram. prawnych. i. administracyjnych. mających.na. celu. skuteczne. zapobie-ganie. naruszeniom. art .. 2. Konwencji .. Ramy. te. muszą. obejmować. regu-lacje. dostosowane. do. cech. szczególnych. danej. działalności,. ze.
szczegól-5 Wyrok.Europejskiego.Trybunału.Praw.Człowieka.z.dnia.29.kwietnia.2002.roku,.w.sprawie.D. Pretty przeciwko Wielkiej Brytanii,. skarga. 2346/02,. Wyrok. Europejskiego. Trybunału. Praw. Człowieka.
z.dnia.3.kwietnia.2001.roku,.w.sprawie.Keenan przeciwko Wielkiej Brytanii, skarga.2346/02,.Wyrok.
Europejskiego.Trybunału.Praw.Człowieka.z.dnia.27.czerwca.2000.roku,.w.sprawie.Salman prze-ciwko Turcji, skarga.21986/93;.Wyrok.Europejskiego.Trybunału.Praw.Człowieka.z.dnia.13.czerwca.
2000.roku,.w.sprawie.Timurtas przeciwko Turcji,.skarga.23531/94;.Wyrok.Europejskiego.Trybunału.
Praw.Człowieka.z.dnia.18.maja.2000.roku,.w.sprawie.Velikova przeciwko Bułgarii,.skarga 41488/98;.
zob ..również.M.A. nowicki:.Velikova.przeciwko.Bułgarii.–.Wyrok.ETPC.z.dnia.18.maja.2000.roku,.
skarga.nr.41488/98 ..W:.M .A ..nowicki,.Nowy.Europejski.Trybunał.Praw.Człowieka ..Wybór.orzeczeń.
1999–2004,.Zakamycze.2005,.s ..86 .
6 Wyrok. Europejskiego. Trybunału. Praw. Człowieka .. Wielka. Izba. z. dnia. 24. października. 2002. roku.
w.sprawie.Mastromatteo przeciwko Włochom,.skarga.37703/97 .
nym.uwzględnieniem.stopnia.potencjalnego.zagrożenia.dla.życia.ludzkiego ..
Spoczywający.na.Państwie.obowiązek.ochrony.prawa.do.życia.musi.zostać.
uznany. za. obowiązek. uwzględniający. podejmowanie. rozsądnych. środ-ków,.mających.na.celu.zapewnienie.bezpieczeństwa.osób.znajdujących.się.
w. miejscach. publicznych,. a. w. przypadku. powstania. poważnych. obrażeń.
lub. śmierci. –. powołania. skutecznego. i. niezawisłego. systemu. sądowego.
zapewniającego.dostępność.środków.prawnych.pozwalających.na.ustalenie.
okoliczności.fatycznych.zdarzenia,.pociągnięcie.do.odpowiedzialności.osób.
winnych.oraz.zapewnienie.słusznego.zadośćuczynienia.ofierze ..W.pewnych.
dobrze.określonych.okolicznościach.może.również.oznaczać.spoczywający.
na.władzach.pozytywny.obowiązek.podejmowania.prewencyjnych.środków.
operacyjnych.dla.ochrony.osoby,.której.życie.jest.zagrożone.przez.czyny.
przestępcze.innej.osoby,.a.nawet.wówczas,.gdy.takie.zagrożenie.jest.zwią-zane.z.samouszkodzeniami ..Należy.wskazać,.iż.wówczas,.gdy.osoba.zostaje.
zatrzymana.przez.policję.w.dobrym.stanie.zdrowia,.a.przy.jej.zwolnieniu.
stwierdza.się.u.niej.obrażenia,.to.do.Państwa.należy.zapewnienie.wiarygod-nego.wytłumaczenia,.jak.obrażenia.te.zostały.spowodowane ..Spoczywają-cy.na.organach.władzy.obowiązek.poniesienia.odpowiedzialności.za.osobę.
pozbawioną.wolności.staje.się.szczególnie.surowy.w.przypadku.zgonu.tejże.
osoby .. W. rzeczy. samej,. w. takich. przypadkach. powstają. silne. domniema-nia.faktyczne,.związane.z.odpowiedzialnością.funkcjonariuszy.państwowych.
za.śmierć.podejrzanego,.a.ciężar.dowodu.spoczywa.wówczas.na.władzach,.
które.muszą.przedstawić.zadowalające.i.przekonywające.–.ponad.wszelką.
wątpliwość.–.wytłumaczenie.takiego.zdarzenia ..
Państwo.musi.również.wykazać.się.szczególną.starannością.oraz.okre- ślać.ograniczone.okoliczności,.w.których.funkcjonariusze.służb.egzekwują-cych.prawo.mogą.korzystać.z.broni.palnej ..Pozytywny.obowiązek.winien.być.
jednakże.interpretowany.w.taki.sposób,.by.nie.nakładać.na.organy.władzy.
jednakże.interpretowany.w.taki.sposób,.by.nie.nakładać.na.organy.władzy.