Posługiwanie.się.przymusem.jako.formą.oddziaływania.na.wolę.oby-watela.własnego.państwa.(potestas).jest.jednym.z.typowych.atrybutów.
każdej.władzy1 ..Zapewnienie.możliwości.realizacji.normy.prawnej.przez.jej.
adresata,.niezależnie.od.jego.woli,.jest.jednym.z.podstawowych.środków.
wymuszania.przestrzegania.prawa2 ..Jednocześnie.możliwość.przymusowej.
realizacji.określonego.stanu.rzeczy.jest.jedną.z.cech.konstytutywnych,.po-zwalających.na.zakwalifikowanie.określonego.organu.do.grupy.tzw ..służb.
policyjnych3 .
Początkowo.stosowanie.przymusu.przez.przedstawicieli.władzy.wyni-kało.z.przyjęcia,.iż.państwo.jest.własnością.panującego4 ..To.z.kolei.legi-tymizowało.każdą.metodę.narzucania.swej.woli.poddanym.w.myśl.zasady.
quod principi placuit, legis habet vigorem ..Sprzeciw.wobec.władzy.uzna-wany.był.za.czyn.zasługujący.na.najsurowszą.reakcję.państwa,.co.wobec.
braku.rozróżnienia.pomiędzy.wykonywaniem.funkcji.policyjnych.i.wojsko-wych. doprowadziło. do. sytuacji,. w. której. najstarszymi. z. wykorzystywa-nych. środków. przymusu. bezpośredniego. były. środki. prowadzenia. walki.
w.ramach.konfliktów.zbrojnych.(broń.palna,.broń.biała) ..Stricte militarny.
charakter.wymienionych.narzędzi.pozwala.jednak.mniemać,.iż.ich.sposób.
wykorzystania.nie.mógł.być.inny.niż.ten,.jaki.funkcjonował.w.warunkach.
pola. walki .. Dopiero. przemiany. społeczne,. które. nastąpiły. w. XIX. wieku,.
doprowadziły.do.wprowadzenia.na.wyposażenie.służb.policyjnych.środków.
1 A ..Gryniuk:.Przymus prawny. Studium socjologiczno-prawne ..Toruń.1994,.s ..20 .
2 J ..nowAcki, z. tobor: Wstęp do prawoznawstwa ..Katowice.1991,.s ..29–31 ..
3. J ..Dobkowski:.Pozycja prawnoustrojowa służb, inspekcji i straży ..Warszawa.2007,.s ..44 .
4. J ..MALec, D. MALec:.Historia administracji i myśli administracyjnej ..Kraków.2003,.s ..33 .
Katedra.Prawa.Karnego.Procesowego.Wydziału.Prawa.i.Administracji Uniwersytetu.Śląskiego.w.Katowicach
Użycie broni palnej i środków przymusu bezpośredniego
w prawie polskim na przestrzeni dziejów
Posługiwanie.się.przymusem.jako.formą.oddziaływania.na.wolę.oby-watela.własnego.państwa.(potestas).jest.jednym.z.typowych.atrybutów.
każdej.władzy1 ..Zapewnienie.możliwości.realizacji.normy.prawnej.przez.jej.
adresata,.niezależnie.od.jego.woli,.jest.jednym.z.podstawowych.środków.
wymuszania.przestrzegania.prawa2 ..Jednocześnie.możliwość.przymusowej.
realizacji.określonego.stanu.rzeczy.jest.jedną.z.cech.konstytutywnych,.po-zwalających.na.zakwalifikowanie.określonego.organu.do.grupy.tzw ..służb.
policyjnych3 .
Początkowo.stosowanie.przymusu.przez.przedstawicieli.władzy.wyni-kało.z.przyjęcia,.iż.państwo.jest.własnością.panującego4 ..To.z.kolei.legi-tymizowało.każdą.metodę.narzucania.swej.woli.poddanym.w.myśl.zasady.
quod principi placuit, legis habet vigorem ..Sprzeciw.wobec.władzy.uzna-wany.był.za.czyn.zasługujący.na.najsurowszą.reakcję.państwa,.co.wobec.
braku.rozróżnienia.pomiędzy.wykonywaniem.funkcji.policyjnych.i.wojsko-wych. doprowadziło. do. sytuacji,. w. której. najstarszymi. z. wykorzystywa-nych. środków. przymusu. bezpośredniego. były. środki. prowadzenia. walki.
w.ramach.konfliktów.zbrojnych.(broń.palna,.broń.biała) ..Stricte militarny.
charakter.wymienionych.narzędzi.pozwala.jednak.mniemać,.iż.ich.sposób.
wykorzystania.nie.mógł.być.inny.niż.ten,.jaki.funkcjonował.w.warunkach.
pola. walki .. Dopiero. przemiany. społeczne,. które. nastąpiły. w. XIX. wieku,.
doprowadziły.do.wprowadzenia.na.wyposażenie.służb.policyjnych.środków.
1 A ..Gryniuk:.Przymus prawny. Studium socjologiczno-prawne ..Toruń.1994,.s ..20 .
2 J ..nowAcki, z. tobor: Wstęp do prawoznawstwa ..Katowice.1991,.s ..29–31 ..
3. J ..Dobkowski:.Pozycja prawnoustrojowa służb, inspekcji i straży ..Warszawa.2007,.s ..44 .
4. J ..MALec, D. MALec:.Historia administracji i myśli administracyjnej ..Kraków.2003,.s ..33 .
(pałka.policyjna),.które.w.przeciwieństwie.do.broni.palnej.i.białej.pozwala-ły.minimalizować.nastąpienie.skutku.śmiertelnego5 .
Nie. inaczej. regulacje. stosowania. przymusu. wobec. obywatela. kształ-towały.się.w.prawie.polskim ..Po.odzyskaniu.przez.Polskę.niepodległości.
przez. długie. lata. kwestia. uregulowania. podstaw. prawnych. stosowania.
przymusu.przez.państwo.była.sprawą.całkowicie.marginalną ..Ówcześnie.
obowiązujące. założenia. techniki. prawodawczej. zakładały,. iż. ustawa. ma.
być. zwięzłym. aktem. prawnym,. ograniczającym. swoją. zawartość. do. naj-bardziej. niezbędnych. postanowień,. pozostawiając. szczegółowe. sprawy.
związane. z. działaniem. danej. instytucji. przepisom. niższej. rangi .. Dlatego.
też. problematyka. stosowania. przez. służby. policyjne. środków. przymusu.
bezpośredniego.uregulowana.została.w.aktach.wykonawczych.rangi.pod-ustawowej ..Z.tego.powodu.w.pierwszej.ustawie.tworzącej.Policję.Państwo-wą.w.1919.roku6.nie.znalazły.się.żadne.przepisy.regulujące.problematykę.
stosowania.przymusu.wobec.obywatela ..Obowiązki.funkcjonariuszy.policji.
oraz. tryb. postępowania. służbowego. określiła. instrukcja. Ministra. Spraw.
Wewnętrznych.(art ..39.u ..o.Policji.Państwowej.z.1919.r .),.a.środki.przy-musu.określone.zostały.w.rozporządzeniu.wydanym.przez.Ministra.Spraw.
Wewnętrznych. w. porozumieniu. z. Ministrem. Spraw. Wojskowych. o. umun-durowaniu.i.uzbrojeniu.policji.(art ..40.u ..o.Policji.Państwowej.z.1919.r .)7 ..
Według.wydanych.przepisów.niżsi.funkcjonariusze.uzbrojeni.byli.w.karabin.
lub.rewolwer.i.krótki.pałasz,.policja.konna.w.szablę.wzoru.kawaleryjskiego.
z.chwastem.skórzanym.(art ..2.lit ..j.rozporządzenia.z.dnia.2.marca.1920.
r ..Ministra.Spraw.Wewnętrznych.w.porozumieniu.z.Ministrem.Spraw.Woj-skowych.w.przedmiocie.umundurowania.i.uzbrojenia.Policji.Państwowej) ..
Wyżsi.funkcjonariusze.uzbrojeni.byli.w.pałasz.i.rewolwer.(art ..3.lit ..g.roz-porządzenia.MSW.w.przedmiocie.umundurowania . . .) ..Wymienione.przepi-sy. nie. określały. jednak. sposobu. wykorzystania. przydzielonych. środków.
przymusu .
Znacząca.zmiana.w.tym.zakresie.pojawiła.się.dopiero.w.wydanym.14.
lutego.1928.roku.rozporządzeniu.Prezydenta.RP.o.użyciu.broni.przez.orga-na.służby.bezpieczeństwa.publicznego.i.ochrony.granic8 ..Rozporządzenie.
określało.7.przypadków.użycia.broni.przez.funkcjonariusza,.w.tym.także.
zasady.użycia.broni.przez.oddziały.zwarte9 ..Użycie.broni.mogło.następo-wać.po.wezwaniu.do.zachowania.zgodnego.z.wolą.funkcjonariusza ..Jeże-li. ze. względu. na. okoliczności. danego. wypadku. wezwanie. nie. było. możli-we,. użycie. broni. było. dopuszczalne. po. oddaniu. strzału. ostrzegawczego.
5 C ..eMsLey:.The English Police: A Political and Social History ..London.1991,.s ..55 .
6 Dz .Pr .P .P ..z.1919,.Nr.61,.poz ..363 .
7. Dz .U ..z.1920,.Nr.26,.poz ..159 .
8. Dz .U ..z.1928,.Nr.27,.poz ..243 ..
9 J ..czAPskA, J. wóJcikiewicz:.Policja w społeczeństwie obywatelskim ..Kraków.1999,.s ..107 .
(pałka.policyjna),.które.w.przeciwieństwie.do.broni.palnej.i.białej.pozwala-ły.minimalizować.nastąpienie.skutku.śmiertelnego5 .
Nie. inaczej. regulacje. stosowania. przymusu. wobec. obywatela. kształ-towały.się.w.prawie.polskim ..Po.odzyskaniu.przez.Polskę.niepodległości.
przez. długie. lata. kwestia. uregulowania. podstaw. prawnych. stosowania.
przymusu.przez.państwo.była.sprawą.całkowicie.marginalną ..Ówcześnie.
obowiązujące. założenia. techniki. prawodawczej. zakładały,. iż. ustawa. ma.
być. zwięzłym. aktem. prawnym,. ograniczającym. swoją. zawartość. do. naj-bardziej. niezbędnych. postanowień,. pozostawiając. szczegółowe. sprawy.
związane. z. działaniem. danej. instytucji. przepisom. niższej. rangi .. Dlatego.
też. problematyka. stosowania. przez. służby. policyjne. środków. przymusu.
bezpośredniego.uregulowana.została.w.aktach.wykonawczych.rangi.pod-ustawowej ..Z.tego.powodu.w.pierwszej.ustawie.tworzącej.Policję.Państwo-wą.w.1919.roku6.nie.znalazły.się.żadne.przepisy.regulujące.problematykę.
stosowania.przymusu.wobec.obywatela ..Obowiązki.funkcjonariuszy.policji.
oraz. tryb. postępowania. służbowego. określiła. instrukcja. Ministra. Spraw.
Wewnętrznych.(art ..39.u ..o.Policji.Państwowej.z.1919.r .),.a.środki.przy-musu.określone.zostały.w.rozporządzeniu.wydanym.przez.Ministra.Spraw.
Wewnętrznych. w. porozumieniu. z. Ministrem. Spraw. Wojskowych. o. umun-durowaniu.i.uzbrojeniu.policji.(art ..40.u ..o.Policji.Państwowej.z.1919.r .)7 ..
Według.wydanych.przepisów.niżsi.funkcjonariusze.uzbrojeni.byli.w.karabin.
lub.rewolwer.i.krótki.pałasz,.policja.konna.w.szablę.wzoru.kawaleryjskiego.
z.chwastem.skórzanym.(art ..2.lit ..j.rozporządzenia.z.dnia.2.marca.1920.
r ..Ministra.Spraw.Wewnętrznych.w.porozumieniu.z.Ministrem.Spraw.Woj-skowych.w.przedmiocie.umundurowania.i.uzbrojenia.Policji.Państwowej) ..
Wyżsi.funkcjonariusze.uzbrojeni.byli.w.pałasz.i.rewolwer.(art ..3.lit ..g.roz-porządzenia.MSW.w.przedmiocie.umundurowania . . .) ..Wymienione.przepi-sy. nie. określały. jednak. sposobu. wykorzystania. przydzielonych. środków.
przymusu .
Znacząca.zmiana.w.tym.zakresie.pojawiła.się.dopiero.w.wydanym.14.
lutego.1928.roku.rozporządzeniu.Prezydenta.RP.o.użyciu.broni.przez.orga-na.służby.bezpieczeństwa.publicznego.i.ochrony.granic8 ..Rozporządzenie.
określało.7.przypadków.użycia.broni.przez.funkcjonariusza,.w.tym.także.
zasady.użycia.broni.przez.oddziały.zwarte9 ..Użycie.broni.mogło.następo-wać.po.wezwaniu.do.zachowania.zgodnego.z.wolą.funkcjonariusza ..Jeże-li. ze. względu. na. okoliczności. danego. wypadku. wezwanie. nie. było. możli-we,. użycie. broni. było. dopuszczalne. po. oddaniu. strzału. ostrzegawczego.
5 C ..eMsLey:.The English Police: A Political and Social History ..London.1991,.s ..55 .
6 Dz .Pr .P .P ..z.1919,.Nr.61,.poz ..363 .
7. Dz .U ..z.1920,.Nr.26,.poz ..159 .
8. Dz .U ..z.1928,.Nr.27,.poz ..243 ..
9 J ..czAPskA, J. wóJcikiewicz:.Policja w społeczeństwie obywatelskim ..Kraków.1999,.s ..107 .
w. powietrze. (art .. 3. zd .. 3. rozporządzenia. o. użyciu. broni . . .) .. Zasada. po-wyższa.nie.miała.zastosowania.w.wypadkach,.w.których.wszelka.zwłoka.
groziła. zagrożeniem. życia. funkcjonariusza. lub. osób. trzecich. albo. mogła.
udaremnić.pościg.lub.ujęcie.przestępcy.lub.groziła.klęską.żywiołową . Podstawy.prawne.stosowania.środków.przymusu.bezpośredniego.ule- gły.pewnej.zmianie.28.marca.1928.roku.w.związku.z.wydaniem.przez.Pre-zydenta.RP.rozporządzenia.z.mocą.ustawy.o.Policji.Państwowej10 ..W.art ..
14.tejże.ustawy.przepis.upoważniał.funkcjonariuszy.przy.wykonywaniu.ich.
zadań.do.stosowania.„niezbędnych.środków.przymusowych,.a.w.szczegól-ności.do.użycia.siły.fizycznej”11 ..Mimo.zmiany.podstawy.prawnej.utrzymano.
w.mocy.dotychczas.wydane.przepisy.wykonawcze.określające.umunduro-wanie.i.uzbrojenie.funkcjonariuszy ..Równolegle.powołano.także.samodziel-ne.pododdziały.Policji.Państwowej.służące.do.tłumienia.rozruchów12 ..Na.ich.
wyposażeniu.znalazły.się.wozy.pancerne.oraz.cysterny.służące.do.polewa-nia.tłumu.wodą13 ..Jednocześnie.22.marca.1928.roku.Prezydent.RP.wydał.
rozporządzenie. o. postępowaniu. przymusowym. w. administracji14,. które.
w.art ..13.wprowadziło.instytucję.tzw ..„przymusu.policyjnego” ..Instytucja.
ta. uprawniała. organy. bezpieczeństwa. i. porządku. publicznego. do. użycia.
w. wypadkach. niecierpiących. zwłoki. środków. przymusu. bezpośredniego.
bez.konieczności.wydawania.uprzednio.tytułu.wykonawczego15 .
Tak.ukształtowane.przepisy.utrzymały.swoją.moc.do.lutego.1939.roku,.
kiedy.to.weszły.w.życie.przepisy.ustawy.o.użyciu.broni.przez.Policję.Pań-stwową. i. organa. ochrony. granic16 .. W. ustawie. rozróżniono. przypadki. in-dywidualnego. użycia. broni. przez. funkcjonariusza. od. użycia. broni. przez.
oddziały.zwarte ..Ustawa.przewidywała.9.przypadków.użycia.broni.(art ..1.
pkt.1–9.u ..o.użyciu.broni . . .) ..Wskazywała.także,.iż.jej.użycie.mogło.nastą-pić.jedynie,.gdy.zamierzonego.celu.nie.dało.się.osiągnąć.innymi.środkami.
(art ..3.ust ..1.u ..o.użyciu.broni.palnej . . .) ..Użycie.powinno.było.być.poprze-dzone.wezwaniem.do.zachowania.zgodnego.z.prawem.oraz.uprzedzeniem.
(słownym. lub. innym). o. użyciu. (art .. 3. ust .. 2. u .. o. użyciu. broni. palnej . . .) ..
Od.uprzedzenia.o.użyciu.można.było.odstąpić,.jeżeli.„wszelka.zwłoka.gro-ziłaby. niebezpieczeństwem. dla. życia. funkcjonariusza. lub. osób. trzecich,.
bądź.mogłaby.udaremnić.pościg.i.ujęcie.przestępcy,.bądź.też.groziłaby.po-wszechnym.niebezpieczeństwem.dla.życia,.zdrowia.lub.mienia.ludzkiego”.
10 Dz .U ..z.1928,.Nr.28,.poz ..257 .
11 G ..Perz:.Wybrane zagadnienia historii Policji ..Legionowo.2013,.s ..26 .
12 R ..socHA:.Oddziały zwarte Policji Państwowej ..„Kwartalnik.Policyjny”.2009,.nr.2,.s ..8 ..
13 Z ..GwóźDź:.Uzbrojenie i wyposażenie oddziałów zwartych Policji 1919–1939 ..Warszawa.2013,.s ..67,.
a.także.R ..socHA, A. Letkiewicz, P. GułA:.Policyjne oddziały i pododdziały zwarte w Polsce. Historia i te-raźniejszość ..Szczytno.2010,.s ..55-67 ..
14 Dz .U ..z.1928,.Nr.36,.poz ..342 .
15 E ..więckowski:.Środki przymusu bezpośredniego stosowane przez funkcjonariuszy MO (niektóre uwa-gi)..„Zeszyty.Naukowe.ASW”.1986,.nr.42,.s ..133 .
16 Dz .U ..z.1939,.Nr.16,.poz ..95 .
w. powietrze. (art .. 3. zd .. 3. rozporządzenia. o. użyciu. broni . . .) .. Zasada. po-wyższa.nie.miała.zastosowania.w.wypadkach,.w.których.wszelka.zwłoka.
groziła. zagrożeniem. życia. funkcjonariusza. lub. osób. trzecich. albo. mogła.
udaremnić.pościg.lub.ujęcie.przestępcy.lub.groziła.klęską.żywiołową . Podstawy.prawne.stosowania.środków.przymusu.bezpośredniego.ule- gły.pewnej.zmianie.28.marca.1928.roku.w.związku.z.wydaniem.przez.Pre-zydenta.RP.rozporządzenia.z.mocą.ustawy.o.Policji.Państwowej10 ..W.art ..
14.tejże.ustawy.przepis.upoważniał.funkcjonariuszy.przy.wykonywaniu.ich.
zadań.do.stosowania.„niezbędnych.środków.przymusowych,.a.w.szczegól-ności.do.użycia.siły.fizycznej”11 ..Mimo.zmiany.podstawy.prawnej.utrzymano.
w.mocy.dotychczas.wydane.przepisy.wykonawcze.określające.umunduro-wanie.i.uzbrojenie.funkcjonariuszy ..Równolegle.powołano.także.samodziel-ne.pododdziały.Policji.Państwowej.służące.do.tłumienia.rozruchów12 ..Na.ich.
wyposażeniu.znalazły.się.wozy.pancerne.oraz.cysterny.służące.do.polewa-nia.tłumu.wodą13 ..Jednocześnie.22.marca.1928.roku.Prezydent.RP.wydał.
rozporządzenie. o. postępowaniu. przymusowym. w. administracji14,. które.
w.art ..13.wprowadziło.instytucję.tzw ..„przymusu.policyjnego” ..Instytucja.
ta. uprawniała. organy. bezpieczeństwa. i. porządku. publicznego. do. użycia.
w. wypadkach. niecierpiących. zwłoki. środków. przymusu. bezpośredniego.
bez.konieczności.wydawania.uprzednio.tytułu.wykonawczego15 .
Tak.ukształtowane.przepisy.utrzymały.swoją.moc.do.lutego.1939.roku,.
kiedy.to.weszły.w.życie.przepisy.ustawy.o.użyciu.broni.przez.Policję.Pań-stwową. i. organa. ochrony. granic16 .. W. ustawie. rozróżniono. przypadki. in-dywidualnego. użycia. broni. przez. funkcjonariusza. od. użycia. broni. przez.
oddziały.zwarte ..Ustawa.przewidywała.9.przypadków.użycia.broni.(art ..1.
pkt.1–9.u ..o.użyciu.broni . . .) ..Wskazywała.także,.iż.jej.użycie.mogło.nastą-pić.jedynie,.gdy.zamierzonego.celu.nie.dało.się.osiągnąć.innymi.środkami.
(art ..3.ust ..1.u ..o.użyciu.broni.palnej . . .) ..Użycie.powinno.było.być.poprze-dzone.wezwaniem.do.zachowania.zgodnego.z.prawem.oraz.uprzedzeniem.
(słownym. lub. innym). o. użyciu. (art .. 3. ust .. 2. u .. o. użyciu. broni. palnej . . .) ..
Od.uprzedzenia.o.użyciu.można.było.odstąpić,.jeżeli.„wszelka.zwłoka.gro-ziłaby. niebezpieczeństwem. dla. życia. funkcjonariusza. lub. osób. trzecich,.
bądź.mogłaby.udaremnić.pościg.i.ujęcie.przestępcy,.bądź.też.groziłaby.po-wszechnym.niebezpieczeństwem.dla.życia,.zdrowia.lub.mienia.ludzkiego”.
10 Dz .U ..z.1928,.Nr.28,.poz ..257 .
11 G ..Perz:.Wybrane zagadnienia historii Policji ..Legionowo.2013,.s ..26 .
12 R ..socHA:.Oddziały zwarte Policji Państwowej ..„Kwartalnik.Policyjny”.2009,.nr.2,.s ..8 ..
13 Z ..GwóźDź:.Uzbrojenie i wyposażenie oddziałów zwartych Policji 1919–1939 ..Warszawa.2013,.s ..67,.
a.także.R ..socHA, A. Letkiewicz, P. GułA:.Policyjne oddziały i pododdziały zwarte w Polsce. Historia i te-raźniejszość ..Szczytno.2010,.s ..55-67 ..
14 Dz .U ..z.1928,.Nr.36,.poz ..342 .
15 E ..więckowski:.Środki przymusu bezpośredniego stosowane przez funkcjonariuszy MO (niektóre uwa-gi)..„Zeszyty.Naukowe.ASW”.1986,.nr.42,.s ..133 .
16 Dz .U ..z.1939,.Nr.16,.poz ..95 .
(art ..3.ust ..3.u ..o.użyciu.broni . . .) ..W.ślad.za.ustawą,.w.sierpniu.1939.roku.
Minister.Spraw.Wewnętrznych.wydał.instrukcję.o.użyciu.broni.palnej.przez.
Policję.Państwową ..Według.przepisów.w.niej.zawartych.bronią.była.wszel-kiego.„rodzaju.broń.palna,.granaty.oraz.szable.i.bagnety”.(§.2.instrukcji.
o. użyciu. broni. palnej . . .) .. Broń. miała. być. używana. według. jej. właściwo-ści,.a.więc.„karabiny,.pistolety.i.rewolwery.do.strzału,.bagnet.nasadzony.
na.karabin.do.kłucia,.bagnet.nie.nasadzony.na.karabinie.–.do.cięcia.lub.do.
kłucia,. granaty. przez. miotanie. lub. wystrzelenie,. a. szable. –. zasadniczo.
do.cięcia.lub.do.kłucia”.(§.3.instrukcji.o.użyciu.broni.palnej . . .) .
Zasady. posługiwania. się. bronią. przez. organy. penitencjarne. określały.
do.1928.roku.przepisy.państw.zaborczych ..Zasady.użycia.broni.przez.ro-dzime.przepisy.określone.zostały.dopiero.w.rozporządzeniu.Prezydenta.RP.
z.dnia.7.marca.1928.roku.w.sprawie.organizacji.więziennictwa17.w.rozdziale.
pt ..Użycie broni i wezwanie siły zbrojnej ..Użycie.broni.(palnej).mogło.zatem.
nastąpić.w.przypadkach.wymienionych.w.art ..59.rozporządzenia ..Ogólne.
zasady.użycia.broni.palnej.oraz.procedurę.postępowania.przed.jej.użyciem.
i.po.nim.określały.art ..60–63.rozporządzenia ..W.1932.roku18.na.mocy.art ..5.
ustawy.Straż.Więzienna.została.upoważniona.przy.wykonywaniu.swoich.za-dań.do.stosowania.niezbędnych.środków.przymusowych ..Z.kolei.art ..6.ze-zwalał.Straży.Więziennej.na.użycie.broni ..Do.uzbrojenia.Straży.Więziennej.
należały:.w.przypadku.niższych.funkcjonariuszy.–.karabin.z.bagnetem.i.re-wolwer,.a.w.przypadku.wyższych.funkcjonariuszy.–.rewolwer.(§.7.ustawa.
Ministra. Sprawiedliwości. w. sprawie. umundurowania . . .)19 .. Przepisy. ustawy.
zostały.zastąpione.26.lipca.1939.roku.ustawą.o.organizacji.więziennictwa20 ..
Ustawa.ta.pozostawiła.w.niemal.niezmienionym.stanie.dotychczasowe.prze-pisy.określające.zasady.użycia.broni.przez.funkcjonariuszy .
Odrębne. zasady. obowiązywały. w. zakresie. posiadania. i. użycia. bro-ni.palnej.przez.tzw ..policje.przyrodnicze ..Wyposażenie.ich.w.broń.palną.
było. naturalną. konsekwencją. powierzenia. im. obowiązku. zwalczania. kłu-sownictwa,.a.tym.samym.ryzyka,.jakie.stwarzało.zwalczanie.działalności.
osób. prowadzących. działalność. przestępczą. z. wykorzystaniem. narzędzi.
zagrażających.życiu.i.zdrowiu.ludzkiemu ..30.grudnia.1924.roku.rozporzą-dzeniem.Prezydenta.RP.o.organizacji.administracji.lasów.państwowych21 stworzono.podstawy.prawne.do.powoływania.strażników.leśnych,.zajmu-jących. się. ochroną. lasów. przed. szkodnictwem .. Do. powołania. odrębnej.
17 Dz .U .R .P ..z.1928,.Nr.29,.poz ..272 .
18 Dz .U ..z.1932,.Nr.74,.poz ..667 ..
19 Rozporządzenie.Ministra.Sprawiedliwości.z.dnia.3.grudnia.1932.r .,.w.sprawie.umundurowania.i.uzbro-jenia.Straży.Więziennej,.Dz .U ..z.1932,.Nr.109,.poz ..903 .
20 Dz .U ..z.1939,.Nr.68,.poz ..457 .
21 Dz .U ..z.1924,.Nr.119,.poz ..1079 .
(art ..3.ust ..3.u ..o.użyciu.broni . . .) ..W.ślad.za.ustawą,.w.sierpniu.1939.roku.
Minister.Spraw.Wewnętrznych.wydał.instrukcję.o.użyciu.broni.palnej.przez.
Policję.Państwową ..Według.przepisów.w.niej.zawartych.bronią.była.wszel-kiego.„rodzaju.broń.palna,.granaty.oraz.szable.i.bagnety”.(§.2.instrukcji.
o. użyciu. broni. palnej . . .) .. Broń. miała. być. używana. według. jej. właściwo-ści,.a.więc.„karabiny,.pistolety.i.rewolwery.do.strzału,.bagnet.nasadzony.
na.karabin.do.kłucia,.bagnet.nie.nasadzony.na.karabinie.–.do.cięcia.lub.do.
kłucia,. granaty. przez. miotanie. lub. wystrzelenie,. a. szable. –. zasadniczo.
do.cięcia.lub.do.kłucia”.(§.3.instrukcji.o.użyciu.broni.palnej . . .) .
Zasady. posługiwania. się. bronią. przez. organy. penitencjarne. określały.
do.1928.roku.przepisy.państw.zaborczych ..Zasady.użycia.broni.przez.ro-dzime.przepisy.określone.zostały.dopiero.w.rozporządzeniu.Prezydenta.RP.
z.dnia.7.marca.1928.roku.w.sprawie.organizacji.więziennictwa17.w.rozdziale.
pt ..Użycie broni i wezwanie siły zbrojnej ..Użycie.broni.(palnej).mogło.zatem.
nastąpić.w.przypadkach.wymienionych.w.art ..59.rozporządzenia ..Ogólne.
zasady.użycia.broni.palnej.oraz.procedurę.postępowania.przed.jej.użyciem.
i.po.nim.określały.art ..60–63.rozporządzenia ..W.1932.roku18.na.mocy.art ..5.
ustawy.Straż.Więzienna.została.upoważniona.przy.wykonywaniu.swoich.za-dań.do.stosowania.niezbędnych.środków.przymusowych ..Z.kolei.art ..6.ze-zwalał.Straży.Więziennej.na.użycie.broni ..Do.uzbrojenia.Straży.Więziennej.
należały:.w.przypadku.niższych.funkcjonariuszy.–.karabin.z.bagnetem.i.re-wolwer,.a.w.przypadku.wyższych.funkcjonariuszy.–.rewolwer.(§.7.ustawa.
Ministra. Sprawiedliwości. w. sprawie. umundurowania . . .)19 .. Przepisy. ustawy.
zostały.zastąpione.26.lipca.1939.roku.ustawą.o.organizacji.więziennictwa20 ..
Ustawa.ta.pozostawiła.w.niemal.niezmienionym.stanie.dotychczasowe.prze-pisy.określające.zasady.użycia.broni.przez.funkcjonariuszy .
Odrębne. zasady. obowiązywały. w. zakresie. posiadania. i. użycia. bro-ni.palnej.przez.tzw ..policje.przyrodnicze ..Wyposażenie.ich.w.broń.palną.
było. naturalną. konsekwencją. powierzenia. im. obowiązku. zwalczania. kłu-sownictwa,.a.tym.samym.ryzyka,.jakie.stwarzało.zwalczanie.działalności.
osób. prowadzących. działalność. przestępczą. z. wykorzystaniem. narzędzi.
zagrażających.życiu.i.zdrowiu.ludzkiemu ..30.grudnia.1924.roku.rozporzą-dzeniem.Prezydenta.RP.o.organizacji.administracji.lasów.państwowych21 stworzono.podstawy.prawne.do.powoływania.strażników.leśnych,.zajmu-jących. się. ochroną. lasów. przed. szkodnictwem .. Do. powołania. odrębnej.
17 Dz .U .R .P ..z.1928,.Nr.29,.poz ..272 .
18 Dz .U ..z.1932,.Nr.74,.poz ..667 ..
19 Rozporządzenie.Ministra.Sprawiedliwości.z.dnia.3.grudnia.1932.r .,.w.sprawie.umundurowania.i.uzbro-jenia.Straży.Więziennej,.Dz .U ..z.1932,.Nr.109,.poz ..903 .
20 Dz .U ..z.1939,.Nr.68,.poz ..457 .
21 Dz .U ..z.1924,.Nr.119,.poz ..1079 .
wyspecjalizowanej. formacji. jednak. nie. doszło22 .. W. roku. 1927. rozporzą-dzenie. Prezydenta. RP. z. dnia. 3. grudnia. 1927. roku. o. prawie. łowieckim23 i.wydana.w.dniu.7.marca.1932.roku.ustawa.o.rybołówstwie24.przewidywały.
możliwość.utworzenia.przez.właścicieli.i.dzierżawców.obwodów.łowieckich.
W. połowie. lat. 30 .. XX. wieku. zaczęto. dostrzegać. potrzebę. ustawowe-go.uregulowania.problematyki.użycia.broni.palnej.wobec.obywateli.również.
przez. inne. podmioty .. Umocowanie. takie. pojawiło. się. w. przepisach. wyda- nej.w.1934.roku.ustawy.o.ochronie.porządku.na.kolejach.użytku.publicz-nego25 ..W.ustawie.tej.sprawujące.nadzór.nad.przestrzeganiem.przepisów.
o.porządku.na.kolejach.organy ochrony kolei.(art ..1.ust ..3.u ..o.ochronie.
porządku . . .).przy.wykonywaniu.swoich.zadań.uzyskały.prawo.do.noszenia.
broni. palnej. (art .. 2. pkt. 3. u .. ochronie. porządku . . .) .. Jej. użycie. było. możli-we.po.spełnieniu.przesłanek.określonych.w.art ..5.u ..o.ochronie.porządku.
na.kolejach.użytku.publicznego ..W.tym.samym.roku,.24.listopada.Minister.
Komunikacji.wspólnie.Ministrem.Spraw.Wewnętrznych.wydali.rozporządze-nie.o.przestrzeganiu.porządku.na.kolejach.użytku.publicznego,.w.którym.
określono.podmioty.uznane.za.organy.ochrony.kolei.(§.24.rozporządzenie.
o.przestrzeganiu.porządku . . .),.natomiast.w.rozporządzeniu.z.dnia.9.lutego.
1935.roku.określono.rodzaje.broni.pozostającej.do.dyspozycji.poszczegól-nych.pracowników.i.wzór.zaświadczenia26 ..Dalsze.przepisy.wewnętrzne.Mi-nistra.Komunikacji.stały.się.podstawą.do.utworzenia.Służby Ochrony Ko-lei27 ..Zaledwie.dwa.lata.później.uprawnienie.do.użycia.broni.palnej.na.mocy.
ustawy.o.użyciu.broni.przez.wartowników.cywilnych,.będących.pod.nadzo-rem. Ministerstwa. Spraw. Wojskowych28,. powierzone. zostało. pracownikom.
przedsiębiorstw.ochrony.osób.i.mienia.(art ..2.ustawy.o.użyciu.broni . . .) . Rozwiązania.przyjęte.w.przedwojennej.Policji.Państwowej.nie.znalazły.
kontynuacji.w.okresie.powojennym ..Regulacji.poświęconych.użyciu.środków.
przymusu. bezpośredniego. nie. zawierał. dekret. o. Milicji Obywatelskiej z.1944.roku29 ..Na.paradoks.zakrawa.więc.fakt,.iż.umocowanie.do.stosowania.
22 A ..PoGłóDek:.Straże lokalne i sektorowe ..W:.Instytucje bezpieczeństwa narodowego ..Red ..M ..PAźDzior, M. szMuLik ..Warszawa.2012, s. 356.
23 Dz .U ..z.1927,.Nr.110,.poz ..934 .
24 Dz .U ..z.1932,.Nr.35,.poz ..357 .
25 Dz .U ..z.1934,.Nr.32,.poz ..285 .
26 Rozporządzenie. Ministra. Spraw. Wewnętrznych. z. dnia. 9. lutego. 1935. r .. wydane. w. porozumieniu.
z.Ministrem.Komunikacji.o.uzbrojeniu.organów.ochrony.kolei,.Dz .U ..z.1935,.Nr.10,.poz ..54 .
27 J ..HAłyk:.Straż Ochrony Kolei w służbie społeczeństwu ..Lublin.2012,.s ..22 .
28 Dz .U ..z.1936,.Nr.28,.poz ..221 .
29 Dz .U ..z.1944,.Nr.7,.poz ..33 .
wyspecjalizowanej. formacji. jednak. nie. doszło22 .. W. roku. 1927. rozporzą-dzenie. Prezydenta. RP. z. dnia. 3. grudnia. 1927. roku. o. prawie. łowieckim23 i.wydana.w.dniu.7.marca.1932.roku.ustawa.o.rybołówstwie24.przewidywały.
możliwość.utworzenia.przez.właścicieli.i.dzierżawców.obwodów.łowieckich.
W. połowie. lat. 30 .. XX. wieku. zaczęto. dostrzegać. potrzebę. ustawowe-go.uregulowania.problematyki.użycia.broni.palnej.wobec.obywateli.również.
przez. inne. podmioty .. Umocowanie. takie. pojawiło. się. w. przepisach.
przez. inne. podmioty .. Umocowanie. takie. pojawiło. się. w. przepisach.