Ekskurs I: Analiza formuły ejgwv eijmi
Wiersz 7. Na podstawie wyżej poczynionych analiz struktury tekstu, można wiersz 7 traktować jako paralelny w stosunku do wiersza 4, w którym
279 Por. S. V. McCasland, The Way, JBL 77 (195), s. 222-230.
20 Absurdalne są rozważania niemieckich egzegetów o ważności ekskluzywistycznej teologii Czwartej Ewangelii. Pod wpływem pluralistycznego pojmowania teologii i tolerancji religijnej, uważanego za nadrzędną ideę współczesnej teologii mówią o „Interesse an der Relativierung, resp Eliminierung des Exklusivitätsproblem”. A. Dettwiler, Die Gegenwart des Erhöhten, s. 166. Ich rozwiązanie wobec jednoznacznych słów Ewangelii mówi, iż są one
„historische bedingt und nicht grundsätzlich”. K. Wengst, Die Darstelung „der Juden” im Johannes-Evangelium als Reflex jüdisch-juden-christlicher Kontroverse, In: Teufelskinder oder Heilsbringer – die Juden im Johannes-Evangelium, hrsg. D. Neuhaus, Franfurkt 1990, s. 3.
21 Por. R. Bultmann, Das Evangelium nach Johannes, s. 46-469.
to Jezus mówi uczniom, iż znają (oi;date) drogę, którą Jezus idzie. W wierszu 7 zaś Jezus mówi, iż jeśli Go poznali (evgnw,kate), to poznali (gnw,sesqe) rów-nież Ojca. Te dwa wiersze łączy zatem mocna paralela – idea poznania.
Tekst w wierszach 4-9 nie jest jednak skomponowany tylko w sposób pa-ralelny, lecz zawiera również myśl rozwijającą się progresywnie 22. W po-przednim wersecie Jezus utożsamił się z drogą, i w ten sposób odpowiedział Tomaszowi na pytanie, jakże mogą oni znać drogę. W 7 wersecie Jezus dalej rozwija23 tę odpowiedź mówiąc, iż jeżeli poznali Go – drogę – to będą znać również Ojca – cel drogi.
Jezus jeszcze raz podkreśla, iż jest On jedyną możliwą i pewną drogą do Ojca. Zdaniem R. Schnackenburga to zdanie warunkowe typu realitas ma charakter obietnicy24. Jezus uznaje, iż uczniowie Go poznali, w od-różnieniu od Żydów (zob. ,1925), i zapewnia ich, iż poznają również Ojca (gnw,sesqe)26. Jezus mówi do uczniów, „mnie poznaliście” (evgnw,kate, me).
Czas perfectum wyraża „poznanie już osiągnięte”27.
Według I. de la Potterie2 czasownik ginw,skw oznacza poznanie uzy-skane poprzez doświadczenie29. Konotacja tego czasownika, odnoszącego się do relacji Jezusa i uczniów, ma „charakter progresywny tego odkrycia Chrystusa dokonanego przez uczniów”290.
22 Por. R.E. Brown, The Gospel according to John, vol. 2, s. 631. Por. również:
G.R. Beasley-Murray, John, s. 253: „The statement follows naturally on v 6a and puts posi-tively what is negaposi-tively stated in v 6b”.
23 Rudolf Schnackenburg (Das Johannesevangelium, Bd. 3, s. 76) analizuje, w jaki sposób w. 7 łączy się z w. 6b: „das eiv mh. diV evmou/ wird durch den eiv-Satz aufgenomen”.
24 Zob. R. Schnackenburg, Johannes 14:7, In: Studies in New Testament Language and Text. Essays in Honour of G. D. Kilpatrick. ed. by J. K. Elliot, Leiden 1976, s. 34. Por.
również: C.K. Barret, The Gospel According to St. John, s. 33. Również: B. Metzger, Textual Commentary, s. 243.
25 „Ou;te evme. oi;date ou;te to.n pate,ra mou”. Należy zauważyć, iż ewangelista mówiąc o ignorancji Żydów używa czasownika oi=da, który w Czwartej Ewangelii posiada znaczenie poznania absolutnego. Zob. I. de la Potterie, WIDA e GINWSKW: I due modi del «conoscere»
nel quatro Vangelo, In: Tenże, Studi di Cristologia Giovanea, Genova 1962, s. 305. „oi=da designa la conocsenza come una meta raggiunta, come un assoluto, essa cioè è considerata in se stessa, in quanto posseduta”. Zob. również: E. Abbot, Johannine Vocabulary, London 1905, nr 1621.
26 Zob. R. Schnackenburg, Johannes 14:7, s. 350.
27 F.J. Moloney, Glory not Dishonor, s. 37.
2 I. de la Potterie, WIDA e GINWSKW, s. 303-315.
29 Tamże, s. 305. „Si tratta sempre di una conoscenza che si ottiene attraverso il ri-corso a qualche altra cosa, cioè attraverso dei criteri, che sono oggeto di esperienza”.
290 Tamże, s. 310. „... il carattere progressivo do questa scoperta di Cristo fatta dai discepoli”.
Tekst paralelny ,31-32 odkrywa nam, iż istotnym elementem w proce-sie poznawania Jezusa (gnw,sesqe th.n avlh,qeian), i w ten sposób stawania się uczniem (avlhqw/j maqhtai, mou, evste), jest wierność jego słowu (eva.n u`mei/j mei,nhte evn tw/|| lo,gw| tw/|| evmw).
Poznanie Jezusa daje uczniowi gwarancję poznania Ojca. Czas przyszły czasownika (gnw,sesqe) posiada znaczenie logicznej konsekwencji291 pozna-nia Jezusa. Futurum jednak wprowadza również zapowiedź, przyrzeczenie pełnego poznania Ojca. Jest ono właściwie zadaniem Jezusowego ucznia.
Przez zastosowanie kolejnej zmiany czasu (ginw,skete – już trzeciej w jednym zdaniu!) na czas teraźniejszy, jeszcze raz powracamy do sytuacji uczniów będących z Jezusem. Spełnia się obietnica poznania Ojca w Jezu-sie292.
Co prawda przysłówkowa konstrukcja avpV a;rti mogłaby sugerować przyszły moment293, rozumienie tego słowa zależy jednak od precyzyjnej analizy jego znaczenia w Czwartej Ewangelii. ;Arti występuje w Czwartej Ewangelii dwanaście razy (np. 2,10; 5,17; 9,19, 9,25 itd.) i autor Ewangelii używa go w znaczeniu jednoznacznym294. Zawsze oznacza on obecny mo-ment, często właśnie obecny moment uczniów (zob. 13,7.33.37; 16,12.24.31).
;Arti natomiast nigdy nie odnosi się do Godziny Jezusa295, jak błędnie uważa R. Brown296. ;Arti w związku przyimkowym avpV a;rti znajduje się w tek-ście Czwartej Ewangelii tylko dwa razy (w. 13,19 oraz 14,7). A. Debrunner proponuje tłumaczyć ten związek nie w znaczeniu czasowym, ale daje mu wartość oznaczania pewności („na pewno”297), nie podaje jednak wystar-czających argumentów pozwalających zrezygnować ze znaczenia czasowego tego przysłówka29. Przekonujące rozwiązanie podaje w swoim komentarzu
291 Zob. G.R. Beasley-Murray, John, s. 253.
292 Zob. R. Schnackenburg, Das Johannesevangelium, Bd. 3, s. 76. Rudolf Bultmann (Das Evangelium nach Johannes, s. 469) tłumaczy te słowa: „Haben die Jünger ihn erkannt, so werden sie auch den Vater erkennen. Sie werden es? Im Grunde haben sie es schon, wie V. 9 sagt... Aber die in der Begegnung mit ihm gegebene Möglichkeit muß realisiert, muß ausdrücklich ergriffen werden”.
293 W ten sposób rozumie ją o. Raymond Eduard Brown (The Gospel according to John, vol. 2, s. 631) tłumacząc: „From now on. Not from this precise moment at the Last Supper but from the supreme „hour” of revelation that runs from the passion to the ascension”.
294 Zob. R. Schnackenburg, Johannes 14:7, s. 352.
295 Zob. tamże, s. 352-353.
296 Zob. R.E. Brown, The Gospel according to John, vol. 2, s. 631. Zob. również.
C.K.Barrett, The Gospel According to St. John, s. 459. Por. także: B. Lindars, The Gospel of John, s. 473-474.
297 R. Schnackenburg, Johannes 14:7, s. 353. G.R. Beasley-Murray (John, s. 253) propo-nuje tłumaczenie „assuredly”.
29 R. Schnackenburg, Johannes 14:7, s. 353.
W. Bauer tłumacząc ten związek poprzez wyrażenie „schon jetzt”299. Takie tłumaczenie popiera również perfectum czasownika e`w,raka, zamykającego to zdanie.
Poznanie Ojca ma więc początek „schon jetzt” w Jezusie, w jego obja-wieniu. Jeśli mówiliśmy, iż poznanie uwarunkowane jest słuchaniem i wier-nością słowu Jezusa, to jest tu podany drugi warunek: oglądanie dzieł Jezu-sa. Uczniowie już znają Ojca, bo byli świadkami dzieł, których dokonał po-przez Jezusa (por. 5,17). Bowiem perfectum e`wra,kate niewątpliwie odnosi się do ziemskiej działalności Jezusa300. W Jezusie jednak uczeń nie ogląda tylko dzieł Ojca, lecz w Osobie Jezusa widzi Osobę Ojca, co potwierdza wiersz 9.
Na czasowej linii futurum-praesens-perfectum, obecnej w dyskursie, czas narracyjny apostołów obecnych w wieczerniku, zwróconych w kie-runku przyszłych wydarzeń, spotyka się z czasem wspólnoty popaschalnej, dysponującej doświadczeniem Jezusowego życia i Paschy. Ważny jest fakt, iż historia Jezusa jest determinującym horyzontem poznania Jezusa i Ojca w teraźniejszości ucznia301.
Wiersz 8. Reakcja Filipa doskonale odpowiada sposobowi budowania