Ekskurs I: Analiza formuły ejgwv eijmi
Wiersz 20: Wiersz formalnie i treściowo paralelny jest do wiersza po- po-przedniego, z którym to razem wyjaśniają powrót Jezusa opisany w wierszu
1. Zdanie wprowadzone poprzez o[ti w w. 20b stanowi też paralelę i pewne-go rodzaju wyjaśnienie do zdania w. 19c, wprowadzonepewne-go w ten sam sposób.
Formuła evn evkei,nh| th/| h`me,ra| precyzuje określenie czasu e;ti mikro,n w w. 19.
Również temat patrzenia jest pogłębiony poprzez temat poznania365.
Wyrażenie evn evkei,nh| th/| h`me,ra ma w Piśmie Świętym znaczenie es-chatologiczne366, odnoszące się do dnia Jahwe (Am 5,1-20), do dnia sądu (Iz 2,11-17; 12,3-9, 14,6). To wyrażenie odnoszące się do dnia sądu escha-tologicznego występuje w Mt 7,22; Lk 10,12; 17,31; 2 Tes 1,10).367 Rudolf
362 R. Schnackenburg, Das Johannesevangelium, Bd. 3, s. . „Das „Sehen” der Jün-ger wird mit dem gemeinsamen Lebensbesitz begründet; denn der o[ti-Satz umfasst auch die Aussage über die Jünger”. Należy jednak wskazać na fakt, iż składnia tego zdania po-zwala również na przetłumaczenie trzeciej części zdania jako zdania samodzielnego. Zob.
R.E. Brown, The Gospel according to John, vol. 2, s. 639. „Because I have life, you also will have life”. Zgadzamy się jednak ze stwierdzeniem Rudolfa Bultmanna (Das Evangelium nach Johannes, s. 479), iż o[ti należy pojmować wyłącznie jako kauzalne.
363 A. Dettwiler, Die Gegenwart des Erhöhten, s. 142. Zob. również R. Bultmann, Das Evangelium nach Johannes, s. 479. „Dass der in den Tod Gegebene lebe, das ist die urchrist-liche Osterbotschaft”.
364 Ch. Dietzfelbinger, Johanneischer Osterglaube, Zürich 1992, s. 54.
365 Ch. Dietzfelbinger, Der Abschied des Kommenden, s. 5.
366 „... in the OT „that day” is a traditional formula to describe the time of God’s final intervention (also in Mark xiii 32)”. R.E. Brown, The Gospel according to John, vol. 2, s. 640.
367 Zob. obszerne omówienie wyrażenia w: Ch. Dietzfelbinger, Johanneischer Oster-glaube, Zürich 1992, s. 55. C.K. Barrett, The Gospel According to St. John, s. 494. Ch. Diet-zfelbinger, Der Abschied des Kommenden, s. 54.
Schnackenburg36 pisze, iż pierwotnie w tradycji chrześcijańskiej termin ten oznaczał Paruzję Jezusa. W odniesieniu do wiersza poprzedniego formuła ta oznacza Jezusową Paschę. Stosując eschatologiczną formułę w odniesieniu do Paschy, autor nadał Wielkanocy „die Qualität apokalyptischer Endgül-tigkeit”369.
Dzień ten jest dniem poznania (gnw,sesqe). W wierszach 2,22; 12,16 czy-tamy właśnie o takim dochodzeniu uczniów do poznania. Uczniowie mają poznać, mają doświadczyć jedności Ojca i Syna (evgw. evn tw/|| patri, mou).
Jezus w w. 10 wzywał do wiary w tę jedność, natomiast w w. 20 uczniowie sami ją poznają. Dzięki wydarzeniu paschalnemu uczniowie już nie tylko poprzez zewnętrzne patrzenie na dzieła Jezusa mogą przekonać się o Jego jedności z Ojcem, lecz sami ją poznają; co więcej, sami będą poprzez Jezusa włączeni w tę jedność (u`mei/j evn evmoi. kavgw. evn u`mi/n)370. Jezus daje uczniowi nowe życie (w. 19), które jest jednak dokładnie określone jako życie w Jezu-sie i wypełnione Jezusem. Poprzez Paschę i nowe życie uczeń może upodob-nić się do Mistrza mając udział na wspólnocie życia („Lebensgemeinschaft”) Jezusa z Ojcem371.
Wiersz 21: Wiersz ten ma dwie zasadnicze części. W pierwszej (21ab), w zgodzie z powyżej omawianą strukturą, przedstawiony jest warunek, któ-ry Jezus stawia uczniom: aby byli w stanie przyjąć jego daktó-ry, które są im przedkładane jako obietnica (w. 21cd). Pierwsza część paralelna jest do w. 15.
Co jednak w wierszu 15 przedstawione jest w formie zdania warunkowe-go, wiersz 21 wyraża poprzez użycie imiesłowów, a więc w sposób bardziej deskryptywny. W porównaniu z wierszem 15 perspektywa jest odwrócona.
W w. 15 miłość wyrażała się w przestrzeganiu przykazań, ten wiersz nato-miast zbudowany jest tak, żeby cała myśl była ukierunkowana na miłość372. W narracji dochodzi do poszerzenia adresata Mów. Już nie tylko dwu-nastu, lecz każdy, kto posiada (o` e;cwn) i przestrzega przykazań (o` thrw/n) Jezusa, jest tym, który Go kocha (o` avgapw/n)373. Człowiek posiadający
Jezu-36 R. Schnackenburg, Das Johannesevangelium, Bd. 3, s. 90.
369 Ch. Dietzfelbinger, Der Abschied des Kommenden, s. 57.
370 Uczeń Jezusa dzięki wydarzeniom Paschy może doświadczyć, poznać swoją trans-formację: „... als solche, die in die den Vater und den Sohn verbindende Einheit einbezogen sind”. Ch. Dietzfelbinger, Johanneischer Osterglaube, s. 56.
371 Zob. R. Schnackenburg, Das Johannesevangelium, Bd. 3, s. 90.
372 Zob. tamże, s. 91.
373 Zob. F.J. Moloney, Glory not Dishonor, s. 45. „Jesus shifts from the intimacy of the second person iddress to his disciples to the wider audience of the Gospel’s readership:
„Anyone who has jny commandments”. All potential recipients of the promise of v. 20 are told that oneness with God is to be understood in terms of love”.
sowe przykazania (o` e;cwn) i pojmujący je374, przyjmujący je jako organiczną część swojego życia i dlatego je przestrzegający (o` thrw/n), może siebie na-zywać kochającym (o` avgapw/n) Jezusa. W wierszu tym nie jest zawarta tylko definicja375 ucznia kochającego swego Mistrza, lecz następna część zdania odsłania, jaką wielką łaską jest kochać Jezusa.
Uczniowi miłującemu Jezusa na pierwszym miejscu obiecana jest mi-łość Ojca (avgaphqh,setai u`po. tou/ patro,j mou), mimi-łość Jezusa (avgaph,sw auvto.n) i – jako pewna kulminacja myśli tego wiersza – Objawienie Jezusa (evmfani,sw auvtw/||). Idea tego wiersza wyraźnie nawiązuje do Księgi Powtó-rzonego Prawa (zob. zwł. rozdz. 7 i 10), w której znajduje się obietnica mi-łości Boga, dokładnie w tej części, która zawiera główne przykazanie miło-ści. Obietnica ta jest w mocnym powiązaniu z przykazaniem miłości Boga i z przestrzeganiem Jego przykazań.
W Pwt 7 wyłania się temat miłości Boga, najpierw jako obietnica dana patriarchom (w. ). Następnie po cytacie, który jest właśnie rozwiniętym I przykazaniem („Uznaj więc, że Pan, Bóg twój, jest Bogiem, Bogiem wier-nym, zachowującym przymierze i miłość do tysiącznego pokolenia względem tych, którzy Go miłują i strzegą Jego praw..”. Pwt 7,9) pojawia się przyrze-czenie: „Za słuchanie tych nakazów i pilne ich wykonywanie będzie ci Pan, Bóg twój, dochowywał przymierza i miłosierdzia, które poprzysiągł przod-kom twoim”. (Pwt 7,12). W podobny sposób w 10 rozdziale Księgi Powtó-rzonego Prawa pojawia się, w kontekście Przymierza z ojcami narodu (zob.
Pwt 10,14)376, przykazanie miłości do Boga i przestrzegania Jego przykazań oraz przypomnienie Jego miłości.
Egzystencja ucznia określona jest poprzez przymierze z Jezusem i Oj-cem. Uczeń, poprzez miłość do Jezusa, wstępuje również w relację miło-ści z Ojcem. Pierwszą odpowiedzią na miłość ucznia do Jezusa jest miłość Ojca377. On jest źródłem miłości Syna i Jego Objawienia.
Uczeń miłujący i umiłowany staje się adresatem Jezusowego Objawienia (evmfani,sw auvtw/|| evmauto,n). Obietnica ta rozwija ciąg myśli z poprzednich wersetów, iż uczeń Jezusa „pewnego dnia” (w. 20) będzie oglądał i pozna Je-zusa. Znamienna jest słowna paralela z tekstem Księgi Wyjścia 33,13 (LXX),
374 „e;cein here means ‘to grasp firmly with the mind’”. C.K.Barrett, The Gospel Ac-cording to St. John, s. 494. Przeciwnego zdania jest Raymond E. Brown (The Gospel acAc-cording to John, vol. 2, s. 640): „Literally «has my commandments and keeps them». There is no real difference between having the commandments and keeping them”.
375 Rudolf Bultmann (Das Evangelium nach Johannes, s. 40) pojmuje to zdanie jako
„typischer Definitionssatz”.
376 Zob. J. Beutler, Habt keine Angst, s. 7-79.
377 Zob. T.L. Brodie, The Gospel According to John, s. 46. „Thus through loving Jesus (and all that Jesus represents) there is finally a kind of breakthrough to the Father. Ulti-mately, of course, it was the Father, in loving the world and giving the Son (3:16), who first set the cycle of love in motion”.
w którym Mojżesz prosi, żeby Bóg objawił mu się (evmfa,niso,n moi seauto,n).
W uczniu, który wierzy i kocha, urzeczywistnia się to pragnienie Mojżesza i narodu wybranego. To jest istotne popaschalne doświadczenie ucznia, iż w miłości objawia mu się Jezus.