Podstawowe narzędzia analizy technicznej

Narzędzia analizy technicznej służą do określenia, w jakim kierunku zmierza ry-nek, dlatego niewątpliwie trend, który jest wykrywalną ukierunkowaną tendencją w kształtowaniu się cen, ma największe znaczenie dla podejmowania decyzji inwestycyjnych na podstawie tej metody. Literatura określa różne klasyfikacje rodzajów trendów, które zostały przedstawione w tabeli 1.

Struktura trendu obejmuje impulsy i korekty. W trendzie po każdym szczycie musi nastąpić spadek, który ustanawia lokalny dołek. Aby sprawdzić, czy dany ruch nie jest tylko korektą większego trendu, warto przeanalizować również trend w nadrzędnej jednostce czasu. Jeśli kierunki będą zgodne na różnych jednostkach czasu, szansa na udaną transakcję znacznie rośnie11.

Analiza techniczna obejmuje trzy kierunki analiz: badanie wzajemnego położenia linii sygnałowych na wykresach, poszukiwanie formacji oraz analiza wskaźników technicznych12. Podstawową linią sygnałową jest linia trendu. Łączy ona szczyty lub dołki, wskazując kierunek poruszania się ceny. Przełamanie tej linii jest wczesnym ostrzeżeniem o prawdopodobnej zmianie trendu. Jednak często dochodzi do nieznacznego przełamania, po którym kurs kontynuuje dotychcza-sowy trend, a nie ma jednoznacznej definicji, kiedy przełamanie jest znaczące i należy wyznaczyć nową linię trendu, a kiedy można je zignorować. Przyjmuje się, że kiedy przełamanie linii dokonuje się w ciągu dnia, a cena zamknięcia

9 B. Rockefeller, op. cit., s. 28.

10 Ibidem, s. 29.

11 M. Voigt, Technika rynku, w: A. Narczewski i in., Ryzykować trzeba umieć. Inwestorzy

od kuchni o Forexie i o giełdzie, Helion, Gliwice 2014, s. 182. 12 W. Tarczyński, op. cit., s. 47.

wraca do pierwotnej linii trendu, wówczas mamy do czynienia z nieznacznym przełamaniem linii trendu. W celu wyeliminowania mylnych sygnałów rozpo-znawania istotności przełamań linii trendu można stosować tzw. filtry. Jednym z przykładów filtru cenowego może być kryterium przełamania 3-procentowego, które polega na tym, że jeśli linia trendu zostanie przełamana przez cenę zamknię-cia przynajmniej o 3% swojej wartości, to należy wyznaczyć nową linię trendu. Natomiast przykładem filtra czasu może być reguła dwóch dni, która oznacza, że mamy do czynienia ze znaczącym przełamaniem, jeśli ceny zamknięcia dwóch kolejnych dni znajdują się poza linią trendu. Decyzje o istotności przełamania podejmuje inwestor, biorąc pod uwagę horyzont czasowy, w którym dokonuje transakcji, a także specyfikę rynku, na którym inwestuje.

Aby trend wzrostowy był kontynuowany, każdy kolejny szczyt musi być wyższy od poprzedniego i tak samo każdy kolejny dołek musi być wyższy od poprzedniego. Jeśli szczyt lub dołek ukształtuje się na tym samym lub niższym poziomie co poprzedni, jest to ostrzeżenie przed możliwą zmianą trendu na horyzontalny lub spadkowy. Poziom ostatniego szczytu stanowi opór natomiast poziom ostatniego dołka wsparcie. Poziomy te mają dla inwestora duże znaczenie, ponieważ mogą sygnalizować zmianę kierunku trendu, są najbardziej optymalnym momentem dokonywania transakcji, a także pokazują, jak dużo można zarobić i jak dużo można stracić. Strefy wsparcia i oporu to miejsca, w których ruch cen ulega zatrzymaniu, są one efektem działania popytu i podaży13.

13 T.N. Bulkowski, Analiza formacji na wykresach giełdowych, Linia, Warszawa 2011, s. 36.

Tabela 1. Rodzaje trendów

Nazwa Charakterystyka

Klasyfikacja ze względu na kierunek

Trend wzrostowy Szczyty i dołki położone są coraz wyżej Trend spadkowy Szczyty i dołki położone są coraz niżej Trend horyzontalny (boczny) Szczyty i dołki nie wykazują tendencji do

przyjmowania coraz wyższych ani coraz niż-szych poziomów

Klasyfikacja ze względu na horyzont czasowy* Trend główny (długoterminowy) Trwa co najmniej rok

Trend wtórny (średnioterminowy) Trwa od jednego miesiąca do roku Trend krótkoterminowy Trwa do jednego miesiąca

* Długość trwania poszczególnych trendów jest sporna i każdy analityk może ustalić odmienną klasyfikację. Ź r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie J. Murphy, Analiza techniczna rynków finansowych, WIG-Press, Warszawa 1999.

Poziom wsparcia to miejsce, które powstrzymuje spadek cen. Cena jest na

tyle niska, że przyciąga zainteresowanie kupujących, które przewyższa presję ze strony sprzedających. W rezultacie spadek zostaje powstrzymany, a ceny ponow-nie idą w górę. Zazwyczaj poziom ten znany jest wcześponow-niej, bowiem wyznacza go dno poprzedniej zniżki. Zasada dokonywania transakcji na podstawie linii wsparcia głosi, aby kupować przy trzecim odbiciu od linii wsparcia w okolicach ceny minimalnej, a sprzedawać, gdy cena minimalna przekroczy poziom wyzna-czony przez linię wsparcia14. Wieloletni inwestorzy czasami celowo wyprzedają aktywa ze swojego portfela, doprowadzając cenę do poziomu wsparcia, aby sprawdzić, czy wytrzyma on pod naporem podaży. Jeżeli linia wsparcia zostanie przełamana, może to świadczyć o tym, że aktualny trend dobiega końca, jednak często dochodzi do nieistotnego przełamania.

Poziom oporu jest przeciwieństwem poziomu wsparcia. Cena jest na tyle

wysoka, że inwestorzy posiadający dane instrumenty zaczynają realizować zyski, czyli sprzedawać aktywa. Podaż przewyższająca popyt powoduje spadek cen. Zazwyczaj linia ta wyznaczana jest przez poprzedni szczyt. Ustalenie się kursu instrumentu w pobliżu linii oporu jest przyczyną wzrostu atrakcyjności papieru, w konsekwencji wzrasta popyt na dany instrument i linia oporu zostaje przebi-ta15. Wraz z przebiciem linii oporu obrót powinien wzrosnąć o minimum 50%16.

Nie ma gwarancji, że ceny odbiją się dokładnie od ceny poprzedniego mak-simum czy minimum, dlatego wsparcie i opór są luźną koncepcją, a nie żelazną regułą. Strefy wsparcia i oporu to są miejsca, gdzie kurs nie zatrzymuje się zbyt długo, tylko ucieka z nich w górę lub w dół, przez co można te miejsca nazwać punktami niestabilności cen17.

Ruchy cen na rynkach są odzwierciedleniem reakcji psychologicznych in-westorów. Wykres odbija się od poziomów wsparcia i oporu w znacznej mierze dlatego, że wielu graczy zaobserwowało ten efekt i spodziewa się, że wystąpi on również w przyszłości, przez co mamy do czynienia z samospełniającymi się przepowiedniami18. Kiedy ceny znajdują się w okolicach wsparcia, to inwestorzy wiedzą, że niżej cena nie spadnie, przez co jest to atrakcyjna oferta dla chcących kupić instrument, a kolejne oferty kupna windują cenę do góry. Natomiast kiedy ceny znajdują się w okolicach oporu, to inwestorzy zdają sobie sprawę, że naj-prawdopodobniej ceny już nie będą dalej rosnąć, dlatego zaczynają sprzedawać. Przez to, że ofert sprzedaży jest więcej niż chcących kupić dany instrument, to ceny zaczynają spadać. Wzmożona ilość transakcji kupna w poziomie wsparcia oraz sprzedaży w poziomie oporu jest odzwierciedlona w wolumenie, który w tych momentach osiąga ponadprzeciętną wielkość.

14 B. Rockefeller, op. cit., s. 198.

15 W. Tarczyński, op. cit., s. 70.

16 Z. Komar, Sztuka spekulacji, PRET, Warszawa 1993, s. 96.

17 C.M. Faith, Droga żółwia, Linia, Warszawa 2014, s. 69. 18 C.M. Faith, Spekulacja intuicyjna, Linia, Warszawa 2012, s. 67.