Pojęcie corporate governance – różnorodność definicyjna

Ze względu na mnogość podsystemów funkcjonowania corporate governance nie jest możliwe podanie jednej, uniwersalnej dla wszystkich systemów definicji.

Etymologia angielskiego terminu corporate governance związana jest z wywodzącym się z łaciny pojęciem gubernare, które oznacza sterowanie, trzymanie kursu [Wawrzyniak 2000; Zalega 2003] oraz wywodzącym się również z łaciny terminem coproratio, co oznacza związek i tłumaczone bywa jako „wspólne kierowanie”.

Do ekonomii pojęcie corporate governance wprowadził A. Smith, który w 1776 r. w swojej książce pod tytułem: „The Wealth of Nations” zaproponował, aby każdy był wolny od ucisku prawnego, ekonomicznego, wolny w wyborze zatrudnienia i wolny w posiadaniu i wymianie owoców tej pracy. „Niewiele więcej trzeba, by podźwignąć państwo do najwyższego stopnia obfitości, poza pokojem, niskimi podatkami i znośnie działającym wymiarem sprawiedliwości” – mówił w wykładzie dla Edynburskiego Towarzystwa Naukowego [O'Rourke 2009, dostęp 22.06.2011].

„Korzenie corporate governance tkwią w instytucji powiernika, wykorzystywanej do obrony interesów prawnych nieletnich członków rodziny przy przejmowaniu sukcesji” [Solarz 2006, s. 261]. Powiernikiem była z reguły kancelaria obsługująca daną rodzinę, zaś rada rodzinna zatwierdzała najważniejsze decyzje majątkowe.

W literaturze anglosaskiej termin corporate governance pojawił się już w latach 30-tych¹⁸⁵ ubiegłego wieku. Upowszechnienie tego terminu nastąpiło

w wyniku przedstawienia publikacji Roberta A.G. Monks’a oraz Nell Minow¹⁸⁶,

którzy uważali, że corporate governance „to maksymalizacja tworzenia bogactwa informacyjnego, który stanowić będzie podstawę do generowania sprawozdań finansowych i sprawozdań zarządu z działalności spółki oraz sporządzaniu opinii przez biegłego rewidenta, co pozwoli na zmniejszenie zjawiska asymetrii informacji.

185

Publikacje w 1932 r. A. Berle i G. Meansa. 186

Power & Accountability (1991), Corporate Governance (1995) Watching the Watchers: Corporate Governance

for the 21st Century (1996). Robert A. G. Monks zarządzał Trustees of the Federal Employees’ Retirement System,

zaś Nell Minow określana mianem „Królowej Corporate Governance”, była CEO w takich firmach jak: Sears, American Express, Kodak, Waste Management, President of Institutional Shareholder Services, Inc.

w sposób nieobarczających innych lub całego społeczeństwa niewłaściwymi kosztami¹⁸⁷ [Lis i Sterniczuk 2005, s. 26].

Termin corporate governance w przyjętym obecnie znaczeniu po raz pierwszy zastosował w 1960 r. R.S.F. Eels, celem „opisu funkcjonowania systemu władzy i nadzoru w korporacji (spółce)” [Mesjasz 2007, s. 44].

J. Kay i A. Silberstone¹⁸⁸ uważali, że corporate governance zależy przede wszystkim od zastosowanego podejścia teoretycznego, gdyż wszystko jest ukształtowane przez wpływy historyczne, instytucjonalne struktury, które prowadzą do określonego sposobu widzenia tego, czym jest, a czym powinien być corporate governance.

W latach 70-tych ubiegłego wieku, termin corporate governance „oznaczał sporządzanie analiz zmierzających do ustalenia, kto naprawdę kontroluje spółkę, cel wrogiego lub przyjaznego przejęcia” [Solarz 2006, s. 267].

Powiększanie zakresu pojęciowego corporate governance spowodowało, iż zaczął on obejmować zagadnienie, w jaki sposób zmobilizować menedżerów zarządzających „dużymi korporacjami, by kierowali się bardziej interesem właścicieli, niż swoim własnym” [Fedorowicz 2000, s. 26]. Ewolucja pojęcia corporate governance związana była z zastosowaniem analizy porównań do gospodarki innych krajów rozwiniętych, tj. Niemiec i Japonii¹⁸⁹. Pojęcie corporate governance poszerzyło swój zakres i zostało określone jako system praw, procedur i kontroli nad menedżerami spółki, którego celem jest zabezpieczenie interesów wszystkich interesariuszy w przedsiębiorstwie działającym w formie spółki.

Współcześnie pojęcie corporate governance stało się synonimem badań porównawczych nad funkcjonowaniem przedsiębiorstwa (jego relacji) w danych uwarunkowaniach instytucjonalnych. W tym ujęciu corporate governance, to określenie funkcji kontroli nad zarządzaniem przedsiębiorstwem, nie tylko przez organ statutowy, lecz także inne zainteresowane strony.

187

Powyższa definicja uwzględnia zjawisko eksternalizacji kosztów działalności korporacji (spółki). 188

Zaprezentowany pogląd został opublikowany w 1995 r. 189

Te gospodarki, funkcjonując w innych niż USA uwarunkowaniach przyjęły model społeczny, który opiera się na przekonaniu, że funkcjonowanie i wartość korporacji (spółki) wpływ mają, zarówno akcjonariusze, jak i wszystkie inne grupy interesów żywotnie zainteresowane jej powodzeniem.

Natomiast J. Brooks określił mianem corporate governance nowoczesną nazwę problemu przez dekady nurtującego przedsiębiorstwa działające w formie spółki, określonego w języku angielskim accountability¹⁹⁰. Pojęcie corporate governance według tego Autora „dotyczy sposobu, w jaki menedżerowie odpowiadają przed akcjonariuszami i innymi grupami udziałowymi (rozliczają się przed nimi) oraz zapewniają spółce strukturę właściwie służącą realizacji tego celu” [Jarzemowska 2002b, s. 22].

Z kolei K. Lannoo utożsamił corporate governance z organizacją relacji pomiędzy właścicielami a menedżerami korporacji, które są zróżnicowane w zależności od warunków ekonomicznych i tradycji narodowych. I w takim kontekście umiejscowił corporate governance „jako działanie, fakt lub sposób rządzenia” [Jarzemowska 2002a, s. 23].

M.C. Jensen i W. Mecking¹⁹¹ określili corporate governance jako

koncentrację na „badaniu powiązań (relacji) pomiędzy właścicielami firmy a najętymi przez nich agentami, którzy w ich imieniu zarządzają firmą (kontrolują ją) i mają obowiązek maksymalizowania posiadania jej właścicieli. Celem corporate governance jest zapewnienie zgodności tych decyzji z interesami właścicieli firmy” [Jarzemowska 2002b, s. 23].

Kolejni autorzy, K. Keasey i M. Wright mianem corporate governance

określili struktury (mechanizmy) i procesy związane z produkcją,

podejmowaniem decyzji i kontrolą wewnątrz jednostki organizacyjnej, jaką jest spółka. Mechanizmy te obejmują „regulacje ekonomiczne i prawne ulegające

zmianom w wyniku procesów politycznych w danym państwie.

Odpowiedzialność = monitorowanie, wartościowanie i kontrola agentów (menedżerów) w celu zapewnienia zgodności ich działania z interesem właścicieli firmy” [Jarzemowska 2002b, s. 23]. „Mechanizmy te należny rozumieć jako ekonomiczne i prawne instytucje ulegające zmianom w wyniku zachodzących procesów politycznych” [Jarzemowska i Jarzemowski, 2001, s. 8].

190

Problem odpowiedzialności / rozrachunku. 191

Pojęcie corporate governance przedstawili M. C. Jensen, W. H. Meckling w publikacji Theory of the Firm:

Zgodnie z definicją A. Shleifera i R.W. Vishnyego corporate governance traktuje o sposobach, w jaki dostawcy kapitału do korporacji (spółki) zapewniają sobie uzyskanie zwrotu z inwestycji¹⁹² [Shleifer i Vishny, 1997, s. 737]. Inaczej, corporate governance to „zestaw mechanizmów przekładających sygnały z rynków produktów oraz rynków zaopatrzeniowych na odpowiednie zachowania firmy” [Jeżak 2004, s. 109]. Zakres pojęciowy corporate governance dotyczy kontroli nad sposobem wykorzystania zasobów przedsiębiorstwa i harmonizowaniu interesów zaangażowanych w przedsiębiorstwie stron w takim stopniu, by zapewnić uzyskanie środków finansowych pozwalających na rozwój przedsiębiorstwa.

Według R. Frickera, pod pojęciem corporate rozumiane jest prowadzenie przedsiębiorstwa, a governance to sposób nadzorowania (kontroli) efektywności (prawidłowości) tego zarządzania¹⁹³.

Natomiast N. MacDonald i A. Beattie uważają, że corporate governance to analizowanie wewnętrznych powiązań występujących pomiędzy strukturami tworzącymi przedsiębiorstwo.

Z kolei R.I. Tricker¹⁹⁴ zdefiniował corporate governance jako

identyfikację praw i obowiązków, która legitymizuje działania i determinuje odpowiedzialność. Według tego autora można wyróżnić dwa działania z zakresu corporate governance, a mianowicie: „nadzorowanie – (monitorowanie wyników działania menedżerów) oraz odpowiedzialność / rozliczanie - (rozliczanie menedżerów wobec tych, którzy mają prawo do rozliczania)” [Jarzemowska 2002b, s. 24].

Z kolei F. Mayer określił mianem corporate governance proces „ujednolicania interesów inwestorów i menedżerów oraz zapewnieniem prowadzenia firmy z korzyścią dla właścicieli” [Jarzemowska 2002b, s. 24].

192

„Corporate Governance deals with the ways in which suppliers of finance to corporations assure themselves of getting a return on their investment”

193

Proces corporate governance jest w ty przypadku określany za pomocą czterech podstawowych czynników, a mianowicie: długoterminowego kierunku rozwoju firmy w przyszłości i działań kierownictwa (executives) zaangażowanego w podejmowanie najważniejszych decyzji (cześć dot. zarzadzania), a także monitorowania wyników działania firmy oraz odpowiedzialności - rozrachunku [accountability] (część dot. nadzoru, governance). 194

Powyższe spojrzenie było zaprezentowane w 1984 r. przez R. I. Trickera, Corporate Governance. Practices,

O.K. Tam zdefiniował corporate governance jako procesy i mechanizmy zapewniające odpowiedzialny, reagujący i inicjujący sposób działania spółki w interesie akcjonariuszy.

Natomiast S. Deakin i A. Hughes pod pojęciem corporate governance

rozumieją „relacje między wewnętrznymi mechanizmami nadzoru

w przedsiębiorstwie a społeczną koncepcją zakresu jej odpowiedzialności (rozliczania)” [Jarzemowska 2002b, s. 25].

W kwestii definicji corporate governance głos zabrał także R. Woodward, który pod tym pojęciem rozumiał „procedury i instytucje zapobiegające nadużyciom managementu i nakładający kary za takie nadużycia” [Woodward 2000, s. 22].

T. Cannon¹⁹⁵ określił mianem corporate governance wzorzec specyficzny

dla danego kraju lub społeczeństwa, kształtowany przez interakcje między czterema siłami, tj. „systemem prawnym i instytucjonalnym (tzw. regulatory),

zasadami dotyczącymi własności i struktury właścicieli, zasadami

funkcjonowania i strukturą rad (dyrektorów, nadzorczych) i wreszcie presją społeczną” [Jagas 2001, s. 222].

H. Baer i C. Gray zdefiniowali system corporate governance jako system „monitoringu i kontroli, konieczny do zdobycia dostępu do informacji, niezbędnych do podjęcia decyzji inwestycyjnych oraz monitorowania agentów (menedżerów) do działań w interesie właścicieli kapitału” [Herdan 2007, s. 29].

Mianem definicji o charakterze uniwersalnym można określić definicję OECD. Definicja ta ewoluowała, od komitetu Cadburego (1992), w którym pod pojęciem corporate governance rozumiano cały system kontroli, zarówno finansowej, jak i przez którego przedsiębiorstwo jest kierowane i jest kontrolowane¹⁹⁶, poprzez definicję OECD 1998, w której corporate governance dotyczyło „zależności pomiędzy kierownictwem spółki, jej organami oraz akcjonariuszami i pozostałymi grupami udziałowymi. Określała on strukturę, za której pośrednictwem ustała się cele podmiotu gospodarczego i środki ich

195

Koncepcja przedstawiona w 1994 w publikacji Corporate Responsibility. 196

UNTAD/ITE/2003/3, Selected Issues in Corporate Governance, Regional and Country Experiences, NY Geneva 2003.

realizacji, a także narzędzia monitorowania wyników działania” [Jarzemowska 2002b, s. 25]. W 2004 r. przedstawiono definicję corporate governance OECD, która pod tym pojęciem określała „sieć relacji pomiędzy kadrą zarządzającą spółek, ich organami zarządzająco-nadzorczymi, wspólnikami / akcjonariuszami i innymi interesariuszami (podmiotami zainteresowanymi działaniem spółki). Corporate governance oferuje ponadto strukturę, za której pośrednictwem ustalane są cele spółki, środki realizacji tych celów oraz środki umożliwiające śledzenie wyników spółki” [Zasady Nadzoru Korporacyjnego OECD 2004]. Definicja OECD 2004 określa mianem corporate governance system obejmujący zasady i procedury gwarantujące prawidłowe zarządzanie spółką.

Zdefiniowany w anglosaskim kręgu kulturowym termin corporate governance wywołuje wiele trudności w tłumaczeniu i implementowaniu na warunki polskie. Zjawisko niespójności i wzajemne pokrywanie się różnych definicji powoduje, iż na gruncie polskim, w literaturze przedmiotu używa się wielu nazw, traktując zamiennie takie pojęcia jak; władanie korporacyjne, nadzór właścicielski, nadzór korporacyjny, ład korporacyjny, nadzór nad spółką, kontrola nad zarządzaniem.

Definicję corporate governance rozumianego jako władanie korporacyjne przedstawił J. Solarz. Według tego autora corporate governance, rozumiane jako „władanie korporacyjne” obejmuje wzajemne relacje władzy pomiędzy organami spółki, jej dostawcami, odbiorcami, pracownikami i akcjonariuszami oraz zewnętrznymi źródłami zasileń finansowych.

Krytyczne spojrzenie na definicję J. Solarza przedstawił C. Mesjasz

(schemat 13), podkreślając rozbieżności terminologiczne występujące

w literaturze, w aspekcie tłumaczenia terminów corporate control i corporate governance [Mesjasz 1998, s. 12].

Właściciele

(akcjonariusze) Walne Zgromadzenie

Podmioty wewnętrzne (Outsiders) Wierzyciele

Kredytodawcy i posiadacze obligacji i innych dłużnych instrumentów finansowych

Rada Nadzorcza

Relacja typowa Relacja uwarunkowana

modelem systemu nadzoru

Zarząd

Prezes Zarządu Naczelne Kierownictwo

Pracownicy

Kierownictwo średniego szczebla Pracownicy wykonawczy Podmioty wewnętrzne (Insiders)

Schemat 13. Relacje w ramach nadzoru nad przedsiębiorstwem

Źródło: C. Mesjasz, Corporate governance. Nadzór nad przedsiębiorstwem czy „władanie korporacyjne”, „Przegląd Organizacji” 1998, nr 11.

C. Mesjasz zgadzając się z określeniem corporate governance jako złożonego systemu „interakcji - współpracy oraz konfliktów pomiędzy

wszystkimi¹⁹⁷ grupami interesów regulowanych za pomocą odpowiednich

kontraktów” [Mesjasz 1998, s. 10], jednocześnie zaproponował doprecyzowanie tłumaczenia pojęcia jako „władanie przedsiębiorstwem”.

Na gruncie polskim corporate governance rozumiane jako „nadzór właścicielski” przedstawił P. Tamowicz, definiując go jako „system prawnych i ekonomicznych instytucji (formalnych i nieformalnych reguł działania) służących regulowaniu stosunków i zapewnieniu niezbędnej dla rozwoju przedsiębiorstwa równowagi pomiędzy interesami wszystkich podmiotów zaangażowanych w funkcjonowanie korporacji (inwestorów, menedżerów, przedsiębiorców, pracowników, dostawców, klientów, społeczności lokalnych itp. - interesariuszy)” [Forum Odpowiedzialnego Biznesu, 2007, Encyklopedia CSR]. Samo określenie „nadzór właścicielski”¹⁹⁸ w swej treści przedstawia relacje zachodzące pomiędzy właścicielami, reprezentowanymi przez radę a kierownictwem spółki. Takie traktowanie corporate governance uwzględnia

197

Zewnętrznych (właściciele, wierzyciele) i wewnętrznych (naczelne kierownictwo, kadra kierownicza, pracownicy, grupy nacisku) grup interesów.

198

Nadzór właścicielski to wewnętrzny systemem nadzoru (monitorowanie działań menedżerów prowadzone przez radę nadzorczą).

tylko relację właściciel – zarząd. Dlatego w takim ujęciu corporate governance traktowane jest jako nadzór właścicielski i zawiera zintegrowany zbiór zewnętrznych i wewnętrznych mechanizmów kontroli, które łagodzą konflikt interesów między wynajętymi menedżerami a właścicielami, wynikający z oddzielenia własności od kontroli.

Termin „nadzór właścicielski” według J. Jeżaka nie jest odpowiednikiem pojęcia corporate governance i należy go tłumaczyć jako nadzór korporacyjny lub władztwo korporacyjne.

W literaturze przedmiotu pojęcie corporate governance definiowane jako nadzór korporacyjny na gruncie polskim przedstawił B. Wawrzyniak, który pojęciem tym określił nadzór sprawowany zarówno przez właścicieli spółki, jak i wszystkie inne grupy zainteresowane skutecznością procesu zarządzania przedsiębiorstwem¹⁹⁹. Sam nadzór korporacyjny jak pisze B. Wawrzyniak jest pojęciem szerszym niż nadzór właścicielski, a wzajemne relacje pomiędzy pojęciami przedstawiono na schemacie 14.

B. Wawrzyniak mianem „nadzoru korporacyjnego” określił zestaw praw i mechanizmów rządzących zachowaniem firmy, który chronił akcjonariuszy, inwestorów i wierzycieli przed niewłaściwym działaniem menedżerów i dużych stakeholderów oraz zachęcał ich do finansowania działalności przedsiębiorstwa. Określenie „nadzór korporacyjny” traktuje corporate governance jako zintegrowany zbiór zewnętrznych i wewnętrznych mechanizmów kontroli, łagodzących konflikt interesów między menedżerami a właścicielami.

Nadzór korporacyjny

Nadzór sprawowany zarówno przez właścicieli (akcjonariuszy), jak i przez innych – niebędących właścicielami, ale zainteresowanych skutecznością zarządzania przedsiębiorstwem

Nadzór właścicielski

Nadzór sprawowany przez właściciela lub ich grupę (akcjonariuszy, udziałowców) Zarządzanie przedsiębiorstwem

Obiekt będący przedmiotem nadzoru

Schemat 14. Relacje pomiędzy pojęciami nadzoru właścicielskiego a korporacyjnego

Źródło: B. Wawrzyniak, Nadzór korporacyjny: Perspektywy badań, „Organizacja i Kierowanie” 2000, nr 2.

199

Zob. Leksykon Zarządzania, red. M Romanowska,Wydawnictwo Difin, Warszawa 2004. Por. K. A. Lis, H. Sterniczuk, Nadzór korporacyjny, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005, s. 29.

K. Zalega przedstawił tłumaczenie pojęcie corporate governance jako nadzór korporacyjny, określając tym mianem „kontrolę funkcjonowania korporacji, sprawowaną nie tylko poprzez przewidziane do tego organy statutowe spółki, ale również przez inne grupy zainteresowane korporacją lub mające interes w jej funkcjonowaniu” [Zalega 2003, s. 15].

Tłumaczenie pojęcia corporate governance jako „nadzór korporacyjny”, związane jest z różnych podejściem do tej definicji. W wąskim ujęciu nadzór korporacyjny obejmuje formalny system odpowiedzialności najwyższego

szczebla zarządzania przed akcjonariuszami²⁰⁰. W szerokim rozumieniu definicja

nadzoru korporacyjnego rozciąga się na całą „sieć formalnych i nieformalnych relacji w danym przedsiębiorstwie oraz na ich konsekwencje dla całego społeczeństwa” [Jarzemowska, 2002, s. 30, 31].

Natomiast K.A. Lis i H. Stereniczuk, stwierdzili że biorąc pod uwagę stosowane instrumenty, ukształtowany w Polsce system nadzoru nad spółkami jest nadzorem o charakterze wewnętrznym, dlatego nadal w większym stopniu

odpowiada nadzorowi właścicielskiemu²⁰¹ niż nadzorowi korporacyjnemu.

Oznacza to, iż obejmuje tylko relacje pomiędzy właścicielami korporacji (spółki)

a osobami nią zarządzającymi, pomija zaś innych uczestników²⁰² mających

znaczący wpływ na przedsiębiorstwo²⁰³.

Według A. Peszki pojęcie corporate governance, tłumaczone jako nadzór korporacyjny, ma inny kontekst niż używane pojęcie nadzór właścicielski. Nadzór właścicielski utożsamiany jest z ochroną interesów właścicieli kapitału przed samowolą zarządu, natomiast nadzór korporacyjny wychodzi z założenia, „że profesjonalni menedżerowie wynajęci do zarządzania przedsiębiorstwem nie

powinni działać wyłącznie w interesie akcjonariuszy (shareholders)

a uwzględniając również interesy szerszego grona osób związanych z daną firmą, czyli tzw. interesariuszy (stakeholders)” [Peszko, 2003, s. 391].

200

Model akcjonariuszy, wbudowanie w struktury i procesy nadzoru korporacyjnego reguły zapewniających odpowiedzialność przez akcjonariuszami za wzrost wartości.

201

Ogranicza się tylko do struktury i funkcjonowania instytucji nadzorczych w postaci rad nadzorczych oraz praw i przywilejów akcjonariuszy w procesach nadzorowania działalności przedsiębiorstwa.

202

Tzw. interesariuszy, tj. osób zainteresowanych działalnością przedsiębiorstwa, wpływających na cele osiągane przez nie, wysuwających wobec niego żądania i mających rzeczywistą lub potencjalną możliwość ich wyegzekwowania.

203

Na gruncie polskim definicję corporate governance traktowanego jako ład

korporacyjny przedstawił J. Jeżak oraz zespół²⁰⁴ opracowujący „Dobre Praktyki

Spółek Notowanych na GPW”. Według tych autorów ład korporacyjny „to zbiór zasad postępowania, skierowanych zarówno do organów spółek oraz członków tych organów, jak i do większościowych i mniejszościowych akcjonariuszy. Zasady ładu korporacyjnego odnoszą się do szeroko rozumianego zarządzania spółką” [Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, 2010]. Według tego spojrzenia, ład korporacyjny definiowany jest jako system obejmujący różnorodne instytucje prawne (w tym formalne i nieformalne reguły działania). J. Jeżak ład korporacyjny opisuje jako „strukturę władzy w spółce, za której pośrednictwem ustalane są jej cele, środki ich realizacji oraz metody monitorowania osiąganych rezultatów” [Jeżak 2010, s. 10].

Z kolei D. Dobija pojęcie ładu korporacyjnego przedstawiła w dwóch aspektach. „Wąskie rozumienie dotyczy relacji właściciel - zarządzający i koncentruje się na wyjaśnieniu zachowań zarządzających oraz na wpływie zachowań na wyniki przedsiębiorstwa. Szerokie rozumienie ładu korporacyjnego dotyczy wszystkich agentów, którzy mają wpływ na efektywny system ładu korporacyjnego. W takim ujęciu ład korporacyjny to „system, który równoważy oczekiwania wszystkich członków organizacji i ich samolubne zachowania” [Dobija 2011, s. 26].

M. Furtek i W. Jurcewicz ograniczyli pojęcie ładu korporacyjnego jedynie do formy prawnej spółki akcyjnej [Furtek i Jurcewicz 2002, s. 25]. Stwierdzenie to zostało podana krytyce w zakresie zastosowania określenia ład, jako nieodpowiadającego idei sformułowaniu governance [Mesjasz 2006, s. 29-38].

W literaturze przedmiotu, na gruncie polskim pojęcie corporate governance określone jako „władztwo korporacyjne” przedstawili G. Domański i C. Mesjasz. Autorzy zaproponowali, aby w celu utrzymania spójności z terminologia światową, która odnosi się do anglosaskiego rozumienia składowych pojęcia corporate governance, stosować w Polsce termin władanie

204

A. Nartowski, Prezes Polskiego Instytutu Dyrektorów, Przewodniczący Kolegium, A. Gontarek, Dyrektor Działu Emitentów Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A., J. Sochański, Główny Specjalista w Dziale Emitentów, Sekretarz Kolegium Redakcyjnego.

korporacyjne (spółką), nawiązując w ten sposób do domyślnego rozróżnienia i rozumienia pojęć „władanie przez właściciela” oraz „zarządzanie przez wynajętego zarządcę”. „Pojęcie corporate governance w języku angielskim odzwierciedla poszukiwanie analogii pomiędzy sprawowaniem władzy

politycznej w państwie, mieście itp. a sprawowaniem władzy

w przedsiębiorstwie. W początkowym okresie rozwoju kapitalizmu dotyczyło to przede wszystkim relacji pomiędzy właścicielami a wynajętymi przez nich menedżerami” [Mesjasz 2007, s. 36].

Z punktu widzenia funkcjonowania regulacji prawnych związanych z prawami i obowiązkami udziałowców/akcjonariuszy pod pojęciem „władztwa korporacyjnego” rozumiane było „wyjście w badaniach poza instytucję prawną nadzoru i dostrzeżenie istnienia innych niż akcjonariusze stron zainteresowanych funkcjonowaniem danej instytucji” [Staniek 2005, s. 27].

Przyjmując za najbardziej adekwatne do angielskiego pojęcia corporate governance tłumaczenie tego zwrotu jako najszerzej stosowane w literaturze

sformułowanie nadzór korporacyjny, pojawiają się także problemy

przyporządkowania użycia tego sformułowania do polskich warunków.

Sformułowanie nadzór korporacyjny zawiera w sobie elementy dwóch składowych, nadzoru i korporacji. Biorąc pod uwagę definicję nadzoru, która formułuje to pojęcie jako nadzorowanie, kontrolowanie, pilnowanie kogoś lub czegoś, należy zwrócić uwagę na określenie, czym jest kontrola, którą zgodnie z definicją jest „sprawdzanie, badanie czegoś, zestawienie stanu faktycznego ze stanem wymaganym oraz ustalenie ewentualnych odstępstw” [Dubisz 2003, s. 227]. Zgodnie z konwencją językową, kontrola obejmuje uprawnienia do wglądu w czyjąś działalność, prawo żądania informacji i uzyskania wyjaśnień i stanowi część składową nadzoru. Nadzór natomiast oprócz uprawnień kontrolnych obejmuje także przywilej podejmowania decyzji wiążących

kontrolowanego. Takie podejście związane było z zaplanowanym

przeciwdziałaniem powstaniu stosunku podległości zarządu radzie nadzorczej, co umożliwiłoby kierowanie działalnością spółki z pominięciem zarządu. „W praktyce mogłyby rodzić się paradoksalne sytuacje, w których zarząd

otrzymywałby od rady nadzorczej polecenia nakazujące wykonanie konkretnych

działań z zakresu operacyjnego zarządzania, za które formalnie

odpowiedzialność ponosiliby członkowie zarządu. Dezorganizowałoby to pracę zarządu, podważając jednolitość i skuteczność działań” [Kubot 1993, s. 5 i 6]. Uwzględniając kompetencje rady nadzorczej²⁰⁵ wynikające z k.s.h zastosowanie członu „nadzór” można uznać za uzasadnione [Wiśniewski, 1993, s. 182].

Drugi człon nazewnictwa, czyli pojęcie korporacji jest, jak już wcześniej wspomniano, w polskim systemie prawnym nieokreślone. Zaproponowana w dysertacji propozycja zdefiniowania pojęcia korporacji jako spółki prawa handlowego oparta jest na przyjęciu, że mianem tym można określać „stowarzyszenie, związek, zrzeszenie posiadające osobowość prawną, grupę kapitałową, lub tylko spółki akcyjne” [Jarzemowska 2002b, s. 12].

W dokumencie Wpływ nadzoru korporacyjnego w przedsiębiorstwach komunalnych na kształtowanie ich wartości (Stron 62-74)